Hastalık salgını haberi
19 Kasım 2019

Pakistan sağlık otoriteleri, halen devam etmekte olan bir dang humması salgınına yanıt faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu salgın ilk olarak 8 Temmuz 2019 tarihinde, Khyber Pakhtunkhwa (KP) eyaletinde yer alan Peşaver'deki Khyber Eğitim Hastanesi tarafından rapor edilmiştir. O zamandan bu yana, diğer 3 eyaletin (Pencap, Belucistan ve Sindh) yanı sıra Başkent İslamabad Bölgesi (BİB) ve Azad Jammu ve Keşmir’den (AJK; İki özerk bölgeden biri)  vakalar bildirilmiştir.

8 Temmuz - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında dört eyaletten (KP, Pencap, Balochistan, Sindh) ve İslamabad ve AJK'dan 75 ölüm dahil, toplam 47.120 onaylanmış dang humması vakası bildirilmiştir.

Aşağıda, bu alanların her birindeki dang humması durumuna ilişkin kısa bir güncelleme yer almaktadır:

Khyber Pakhtunkhwa (KP):

8 Temmuz - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında KP ve KP Tribal Bölgelerinden toplam 7.641 onaylanmış dang humması vakası bildirilmiştir. Erkek/Kadın oranı 1’di. Alınan örnekler serotiplendirme yapılması için gönderildi ve dang virüs serotip 1 (DENV-1) ve dang virüs serotip 2 (DENV-2) için KP'de pozitif bulundu.

Pencap:

1 Ağustos - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında, 16 ölüm dahil olmak üzere toplam 9.676 onaylanmış dang humması vakası bildirilmiştir. Rawalpindi'den gelen dokuz pozitif örnek, eyalette  DENV-2'nin dolaşımını doğruladı.

Azad Jammu ve Keşmir (AJK):

1 Ağustos - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında, toplamda 1.689 onaylanmış dang humması vakası ve bir ölüm bildirilmiştir.

Başkent İslamabad Bölgesi (BİB):

6 Ağustos - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında, İslamabad'daki sekiz büyük hastaneden 22 ölüm  dahil, 12.986  teyit edilmiş dang humması vakası bildirilmiştir. İslamabad'daki Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) laboratuvarında toplam 17 yeni örnek test edildi. Sırasıyla her iki serotip için devam eden dolaşımı gösteren, dang virüsü serotip 1 (DENV-1) ve dang virüsü serotip 2 (DENV-2), 3. ve 14. örneklerden izole edildi.

Sindh:

1 Eylül - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında, 33 ölüm dahil, toplam 12.053 onaylanmış dang humması vakası bildirildi.

Belucistan:

18 Eylül - 12 Kasım 2019 tarihleri ​​arasında, üç ölümle birlikte, onaylanmış toplam 3.075 dang humması vakası bildirildi. Beş pozitif numunenin serotiplendirilmesi, DENV-1'in dolaşımını doğruladı. Eyalette yapılan vektör sürveyansı, Aedes aegypti sivrisineğinin varlığını göstermiştir.

Halk sağlığı yanıtı

DSÖ ülke ofisi, Pakistan hükümetini aşağıda yer alan yanıt faaliyetlerinde desteklemektedir:

• Devam eden dang salgınlarına karşı kapsamlı bir dang yanıt planı geliştirilmesi. Vaka yönetim planı, dang sürveyansı, vektör kontrolü, toplum seferberliği ve koordinasyonunu kapsamaktadır.
• Rawalpindi'deki Kutsal Aile Hastanesi, İslamabad'daki Pakistan Tıp Bilimleri Enstitüsü (PIMS) Hastanesi ve Rawalpindi Merkez Tren İstasyonu'ndaki sosyal seferberlik faaliyetlerinin desteklenmesi,
• Sivrisinek sisleme ekipmanının yanı sıra, dang virüsü hakkında bilgi vermek için okullarda, tren istasyonlarında ve diğer halka açık yerlerde binlerce dang humması el ilanı, afiş ve broşürün dağıtılması.

Pakistan Sağlık Bakanlığı tarafından şu müdahale tedbirleri alınmıştır:

• Acil Sağlık Operasyon Merkezi Ulusal Enstitüsü (NIH EOC), 16 Eylül 2019'dan bu yana, hastalık durumunu il sağlık birimleriyle sürekli irtibat halinde izlemek üzere aktif hale getirildi.   
• İslamabad ve Pencap'ta vektör sürveyansı ve kontrol faaliyetleri başlatıldı. İslamabad'da  toplanan 71 örnekten 28'inde (% 39) Aedes aegypti larvaları bulundu.
• Kamu ve özel hastanelerin çoğu, vaka bildirimi için Pencap Bilgi Teknoloji Kuruluna (PITB) kayıtlıdır; vaka haritalaması için bir gösterge panosu oluşturuldu.
• Hane düzeyinde ve enfekte bölgelerde aktif müdahale için hızlı yanıt ekipleri bulunmaktadır.
• Vakalar için, tüm illerde ücretsiz teşhis ve klinik yönetim hizmetleri hazırlanmıştır.
• Günlük durum raporu federal ve il sağlık birimlerine dağıtılmaktadır.
• Dang Önleme ve Kontrol Hakkında Tavsiye ve Mevsimsel Farkındalık ve Uyarı Mektubu (SAAL), bilgi, eğitim ve iletişim materyalleriyle birlikte geniş ölçüde dağıtılmıştır.
• Bakanlıkta, 7/24 halk erişimine açık Dang Denetim ve Operasyon Odası kurulmuştur. Oda ayrıca, dang yanıt planı kapsamındaki hanelerden geri bildirim almaya çalışmaktadır.

DSÖ risk değerlendirmesi

Dang, 4 dang virüsü serotipinin neden olduğu sivrisinek kaynaklı bir viral enfeksiyondur (DENV -1, DENV-2, DENV -3, DENV- 4). Bir serotip ile enfeksiyon, diğer serotiplere değil, ancak homolog serotipe karşı uzun süreli bağışıklık sağlar. Ardışık enfeksiyonlar, insanları ağır dang ve dang şok sendromu (DSS) için daha büyük bir risk altına sokar. Pakistan'da dang humması, mevsimsel vaka artışları ve ülkenin çeşitli yerlerinde farklı serotiplerin (DENV-1, DENV-2, DENV-3) dolaşımıyla rapor edilen endemik bir durumdur.

Ulusal seviyedeki genel risk yüksektir. Pakistan’da Dang salgın yanıtına yönelik girişimler, 2017 yılında Peşaver salgını sırasında başlatılsa da, bunlar hiçbir zaman geçerli uygulama haline getirilmemiştir. Etkilenen eyaletlerde dang için güçlü bir sürveyans sistemi bulunmadığında, salgınların gelişimini takip etmek zor olabilir. Mevcut salgın, sağlık hizmeti sağlayıcılarının dang hummasını tesbit etme ve vaka yönetimi konusunda duyarlılıklarının yanı sıra, hastalık yükünün ve mevsimsellik eğiliminin daha iyi tanımlanması için Pakistan'daki akut ateşli hastalıkların sürveyansının geliştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Genel bölgesel risk ılımlı olarak değerlendirilmektedir. Aedes albopictus'un İran sınırındaki Belucistan eyaletinde mevcut olduğu ve 2018 yılında Afganistan’da KP eyaletini sınırlayan  bir bölgede tespit edildiği bilinmektedir. Bu sınırda, her gün yaklaşık 2.000 kişinin sınır ötesi hareketi söz konusudur. Afganistan, dang gibi vektör kaynaklı hastalıkları izlemek ve bunlara yanıt vermek için daha fazla desteğe ihtiyaç duymaktadır. Salgın Afganistan'a yayılırsa, bölgesel kaynaklar zorlanacaktır. Hindistan sınırındaki Sindh ve Pencap eyaletlerinden dang vakaları bildirilmiştir.

Küresel düzeyde risk düşük olarak değerlendirilmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Vektör sivrisinek üreme alanlarının insan yerleşimlerine yakınlığı, dang virüsü enfeksiyonu için önemli bir risk faktörüdür. Dang enfeksiyonu için spesifik bir tedavi yoktur, ancak erken teşhis ve uygun tıbbi bakım mortaliteyi azaltır. İlave olarak, dang önleme ve kontrolü, etkili vektör kontrol tedbirlerine bağlıdır.

DSÖ, Aedes spp.(dang için vektör) dahil sivrisinek vektörlerini kontrol etmek için, Entegre Vektör Yönetimi (EVY) olarak bilinen stratejik yaklaşımı desteklemektedir.

Potansiyel üreme alanlarını yok etmek, vektör yoğunluğunu azaltmak ve bireysel maruziyetleri en aza indirmek için EVY aktiviteleri geliştirilmelidir. Bu, hem larva hem de yetişkin vektör kontrol stratejilerini (örneğin çevresel yönetim, kaynak azaltma ve kimyasal kontrol önlemleri) ve aynı zamanda bireyleri ve haneleri koruma stratejilerini içermelidir. Vektör kontrol faaliyetleri, insan-vektör temasının gerçekleştiği tüm yerleri hedeflemelidir (ikamet yeri, işyerleri, okullar ve hastaneler dahil).

Vektör kontrol faaliyetleri, tüm evsel su depolama konteynerlerinin haftalık olarak kapatılmasını, boşaltılmasını ve temizlenmesini içerebilir. Ek olarak, dış ortamdaki su saklama kaplarında önerilen dozajda insektisitler kullanılabilir.

Kapalı mekan ısırmalarının gerçekleştiği yerlerde, ev tipi aerosol ürünleri, sivrisinek bobinleri veya diğer böcek öldürücü buharlaştırıcılar ısırma aktivitesini azaltabilir ve etiketindeki talimatlara göre kullanılmalıdır.

Pencereler, kapı perdeleri ve klimalar gibi ev eşyaları ısırmayı da azaltabilirler. Aedes sivrisinekleri (bulaşma için birincil vektör) gündüz ısıran sivrisineklerden oldukları için, gündüz saatlerinde cildin maruz kalmasını en aza indiren kıyafetlerin giyilmesi gibi kişisel koruyucu önlemler tavsiye edilir. 

Kovucular maruz kalan cilde veya giysilere uygulanabilir. Böcek ilacı ile muamele edilen sivrisinek ağları, sivrisinek ısırıklarını önlemek için gece boyunca olduğu gibi, gün boyunca uyuyanlar (Örneğin: Bebekler, hastalık veya yaşlılık nedeniyle yatağa bağlı insanlar, dang hastaları ve gece vardiyasında çalışanlar) için de iyi bir koruma sağlar.

Ayrıca, sürveyans (vektör ve vaka takibi) tüm etkilenen bölgelerde ve ulusal düzeyde güçlendirilmeye devam edilmelidir. Vektör sürveyansı, çalışmaları kontrol etmek ve etkiyi değerlendirmek için rehberlik sağlamalıdır.

Nüfusta dangların bulaşma riskini azaltmaya yönelik önemli halk sağlığı iletişimi mesajları, kitle iletişim araçları, sağlık merkezleri ve diğer yollar aracılığıyla sağlanmaya devam edilmelidir.

Toplumda dang bulaşma riskini azaltmaya yönelik önemli halk sağlığı iletişim mesajları, kitle iletişim araçları, sağlık merkezleri ve diğer yollar aracılığıyla sağlanmaya devam edilmelidir.

DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak Pakistan'a genel olarak herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasını önermemektedir.

Pakistan'daki Dang humması hakkında daha fazla bilgi için bakınız:

• Global Strategy for dengue prevention and control, 2012–2020
• Dengue fact sheet
• WHO dengue control
• WHO scales up response to global surge in dengue
• Strong country capacity, improved tools and community engagement critical to enhancing dengue prevention and control