Hastalık Salgını Haberi

26 Aralık 2019  

3 Kasım - 8 Aralık 2019 tarihleri arasında Mali'deki ulusal sürveyans sistemi aracılığıyla 2 ölüm (vaka ölüm oranı= % 67) dahil olmak üzere laboratuvarca doğrulanmış 3  sarıhumma vakası tespit edilmiştir. İlk vaka-hasta Mali'nin Koulikoro bölgesinin Kati ilçesindeki bir köyde yaşayan 15 yaşında bir kızdır. İkinci ve üçüncü vakalar, Mali'nin Sikasso bölgesinde yer alan Bouguimi ilçesinde yaşayan Fildişi Sahili uyruklu 17 ve 25 yaşındaki 2 erkektir. Her 3 vaka da 3 Aralık 2019 tarihinde Dakar Pasteur Enstitüsü'nde sarıhumma için yapılan İmmunoglobulin M (IgM) ve Ters Transkriptaz Polimeraz Zincir Reaksiyonu (RT-PCR) testleri sonucu pozitif çıkmıştır. İlk vaka sarıhummaya karşı aşılanmamış olup Kati İlçesi dışında seyahat öyküsü yoktur. Bu arada diğer 2 vakanın aşılanma durumu bilinmemektedir. Buna ek olarak, Bouguimi bölgesinden 9 şüpheli ve 3 olası vaka bildirilmiş olup olası vakalar arasında 3 ölüm görülmüştür.

Şüpheli, olası ve doğrulanmış vakaların yaşları 1 ila 33 arasında değişmektedir ve erkek / kadın oranı 2:1'dir. Bildirilen semptomlar arasında en sık ateş, sarılık ve kusma görülmüştür. Bouguimi sağlık bölgesinin 8 sağlık alanı etkilenmiş olup en yüksek rakamlar  Manankoro (4 vaka) ve Mafelé'de (3 vaka) bildirmiştir. Şüpheli bir vaka,  Dakar Pasteur Enstitü laboratuvarınca doğrulanmak üzere beklemektedir.

Mali Hükümeti, 5 Aralık 2019'da , Sikasso ve Koulikoro'nun 2 bölgesinde sarıhumma salgını görüldüğünü resmi olarak ilan etmiştir.

Halk sağlığı yanıtı

• Sikasso, Koulikoro ve etkilenen bölgelerdeki salgının halk sağlığı koordinasyonu için Acil Operasyon Merkezi (AOM) kurulması. Ayrıca Bamako şehrinde AOM faaliyete geçirilmiştir.
• Sikasso ve Koulikoro bölgelerinin etkilenen ilçelerinde soruşturma yürütmek için çok disiplinli bir Hızlı Müdahale Ekibi görevlendirilmiştir.  Derinlemesine entomolojik bir araştırma yapmak için bir plan yürütülmektedir.
• Etkilenen her iki ilçede de aktif vaka bulmayı da içeren gelişmiş epidemiyolojik sürveyans güçlendirilmiştir.
• Sarıhumma reaktif kitle aşılama kampanyası yürütmek için Uluslararası Koordinasyon Grubu (ICG) talebine hazırlık da dahil olmak üzere özel hedeflerle kapsamlı bir yanıt planı geliştirilmektedir.
• İlgili paydaşların katılımı ile risk iletişim kapasitesinin sağlanması. Önleme tedbirleri de dahil olmak üzere sarıhumma (işaretler, belirtiler ve aşılar) hakkında halkla iletişim ve farkındalık çabaları.
• 3 Aralık 2019 tarihinde, riski karakterize etmek ve bir müdahale planı geliştirmek için ortak bir soruşturma ekibi (DSÖ Ülke Ofisi ve Sağlık Bakanlığı) görevlendirilmiştir. Saha araştırmaları aşılama kapsamı seviyesinin Kati'de % 80'in altında ve Manakoro ise % 88'in altında olduğunu göstermektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Mali'nin güney bölgelerindeki nüfus bağışıklığı, 2002 yılından bu yana ülke çapında çocuk rutin aşılaması ile birlikte 2008 yılında büyük ölçekli önleyici kitle aşılama kampanyalarından yararlanmış olsa da (5,8 milyon kişi korunmuştur), 2018'de sarıhummayla ilgili ulusal rutin aşılama kapsamının % 67 olduğu, çöl olmayan bölgelerde  ise yaklaşık % 80 (yakın zamanda etkilenen Koulikoro ve Sissako bölgeleri dahil) olduğu tahmin edilmektedir. Bu, toplum bağışıklık eşiklerinin altındadır ve ülkede düşük bağışıklık açıklarının varlığını gösterebilir. Koulikoro bölgesindeki Kati ilçesi, 2 milyondan fazla nüfusa sahip bir şehir olan başkent Bamako'nun ve Sikasso bölgesindeki Bouguimi ilçesi Fildişi Sahili ile sınır komşusudur.

Mali'deki ve sınırlar arası yüksek nüfus hareketleri, ulusal ve bölgesel yayılma riskini arttırır ve bu da nüfus bağışıklığının etkisini azaltmış olabilir. Virüsün coğrafi dağılımı, yetersiz aşılama kapsamı ile birleştiğinde, duyarlı popülasyonların varlığı amplifikasyon riski taşır. Ayrıca, uzun süren insani kriz ve aynı zamanda devam eden salgın eğilimli hastalık salgınları (kızamık, dang) sınırlı kaynaklarla mücadele nedeniyle yanıtı etkileyebilir.

Mevcut bilgilere dayanarak, DSÖ genel riski ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Sarıhumma enfekte sivrisinekler tarafından bulaşan akut viral hemorajik bir hastalıktır ve hızla yayılma ve ciddi halk sağlığı etkisine neden olma potansiyeline sahiptir.  Özel bir tedavisi yoktur, ancak hastalık yaşam boyu bağışıklık sağlayan tek bir doz sarıhumma aşısı kullanılarak önlenebilir. Dehidratasyon, solunum yetmezliği ve ateş tedavisinde destekleyici bakım ve ilişkili bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisi önerilir

Mali, Sarıhumma Salgınını Elimine Etme  (EYE) stratejisi için yüksek öncelikli bir ülkedir. Aşılama, sarıhummanın önlenmesi ve kontrolü için birincil müdahaledir. Kent merkezlerinde, hedefe yönelik vektör kontrol önlemleri de iletimin kesilmesine yardımcı olmaktadır. DSÖ ve ortakları, mevcut salgını kontrol etmek için gerekli müdahaleleri uygulamak üzere yerel yetkilileri desteklemeye devam edecektir.

DSÖ, Mali'deki Sahara Çölü'nün güneyinde kalan 9 aydan büyük tüm uluslararası gezginler için sarıhummaya karşı aşı yapılmasını önermektedir. Aşı, 6 aydan küçük çocuklarda kontrendikedir ve sarıhumma virüsü ile enfeksiyon riskinin çok yüksek olabileceği salgınlar hariç, 6-8 aylık çocuklar için önerilmez. Sarıhumma aşılaması için diğer kontrendikasyonlar, yumurtaya karşı aşırı duyarlılık ve ciddi immün yetmezliktir. 60 yaşın üzerindeki kişilere sarıhummaya karşı aşılamadan önce dikkatli olunması önerilir.

DSÖ, güzergahları Sahara Çölü'ndeki alanlarla sınırlı olan gezginler için aşı yapılmasını önermez. Endemik bölgelere seyahat eden hamile veya emziren kadınlar için, bu tür bir seyahatten kaçınılamadığında veya ertelenemediğinde, belirtilmesi durumunda aşılama önerilir. Mali, giriş şartı olarak bir yaş ve üzeri tüm gezginler için sarıhumma aşı sertifikası talep etmektedir.

DSÖ tarafından önerilen sarıhumma aşıları güvenli, yüksek etkilidir ve enfeksiyona karşı ömür boyu koruma sağlar. UST (2005), Üçüncü baskı uyarınca, sarı hummaya karşı uluslararası aşı sertifikasının geçerliliği, DSÖ onaylı bir aşı ile aşılanan kişinin yaşamı boyunca uzar. Hem mevcut hem de yeni sertifikalar için, uluslararası aşı sertifikalarının ilk olarak verildiği tarihten bağımsız olarak, bir Taraf Devlete giriş şartı olarak uluslararası gezginlerin yeniden aşılanması veya sarı humma aşısının rapeli gerekli değildir.

1 Temmuz 2019'da DSÖ, sarıhumma bulaşma riski altındaki alanları ve uluslararası yolcuların aşılanması için ilgili önerileri güncellemiştir. Risk altındaki ülkelerin listesi ve sarıhummaya karşı aşılama için gözden geçirilmiş öneriler DSÖ web sitesinde bulunabilir: Uluslararası seyahat ve sağlık https://www.who.int/ith/en/ .

DSÖ, seyahat edenleri riskler ve aşılama da dahil olmak üzere önleyici tedbirlerden haberdar etmeleri  konusunda Üye Devletleri gerekli tüm önlemleri almaya teşvik etmektedir. Seyahat edenler ayrıca Sarıhumma semptomları ve belirtileri hakkında ve hastalık belirtileri geliştiği durumda  acilen doktora başvurmaları gerektiği konusunda bilgilendirilmelidir. Kandaki yüksek virüs seviyeleri ile enfekte olabilecek Mali'ye dönen gezginler, ilgili vektörün bulunduğu bölgelerde yerel sarıhumma geçiş döngülerinin kurulması için bir risk oluşturabilir.

DSÖ, bu salgın hakkında mevcut olan bilgilere dayanarak Mali’ye yönelik seyahat veya ticaretle ilgili herhangi bir genel kısıtlama önermemektedir.

Sarıhumma hakkında daha fazla bilgi için lütfen bakınız:

• WHO Yellow Fever Factsheet
• WHO strategy for yellow fever epidemic preparedness and response
• A Global strategy to Eliminate Yellow Fever Epidemics (EYE) 2017-2026, WHO 2018
• WHO list of countries with vaccination requirements and recommendations for international travelers
• Lifetime validity of one dose of Yellow fever vaccine: Amendment to Annex 7 of IHR (2005)
• Q&A on the Extension to life for yellow fever vaccination
• WHO Database for pre-qualified vaccine
• Vaccine Position Papers