DSÖ,  Geçici rehber                                                                           

16 Şubat 2020

Genel Değerlendirme

Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST) uyarınca, uluslararası limanlarda, havaalanlarında ve kara hudut kapılarında bulunan kamu sağlık yetkililerinin, etkili bir acil durum planı oluşturması ve uluslararası önemi haiz halk sağlığı acil durumu oluşturabilecek olaylara yanıt verebilecek düzenlemeler yapması ve ilgili halk sağlığı önlemleri hakkında Ulusal UST Odak Noktası ile iletişim kurması gereklidir. Mevcut COVID-19 salgını, limanlar, havaalanları ve kara hudut kapıları da dahil olmak üzere Giriş Noktalarında şüpheli vakaların tespiti ve yönetimi talebini gerektiren, çeşitli sınırların ötesine yayılmıştır.

Bu belge, taşıtlar da dahil olmak üzere uluslararası havalimanlarında, limanlarda ve kara hudut kapılarında COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan hasta gezginlerin tespiti ve yönetimi konusunda tavsiyelerde bulunmayı amaçlamaktadır.

Uluslararası limanlarda, havaalanlarında ve kara geçitlerinde hasta yolcuların mevcut COVID-19 salgını bağlamında yönetimi, her ülkenin önceliklerine ve kapasitelerine göre uygulanacak aşağıdaki önlemleri içermektedir:

1.Hasta gezginlerin tespiti

2.COVID-19 için hasta yolcularla görüşme

3.COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan hasta yolcularca yapılan uyarıların bildirilmesi

4.COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan hasta gezginlerin izolasyonu, ilk vaka yönetimi ve sevk edilmesi

DSÖ, yeni bilgiler elde edildikçe bu önerileri güncelleyecektir. Bu geçici rehber Ulusal UST Odak Noktaları, Giriş Noktaları halk sağlığı yetkilileri, Giriş Noktaları işletmecileri, nakil işletmecileri ve Giriş Noktalarındaki Halk sağlığı olaylarının yönetiminde yer alan diğer paydaşlar için hazırlanmıştır.

1.Uluslararası Giriş Noktalarında Hasta Gezginlerin Tespiti

Planlama

Personel

Bu görevler için, yolcuların sayısı, sıklığı ve terminal tesisleriyle ilgili olarak Giriş Noktalarında zorluklara uygun olarak atanmış, uygun sayıda eğitimli personel bulunmalıdır. Personel, kendi aralarında ve gezginler arasında, her zaman 1 metreden fazla mesafe (sosyal mesafe) bırakarak kendilerini koruma konusunda eğitilmelidir. Personel, giriş formlarını doldururken ve Giriş Noktalarında geçmeyi beklerken, yolcuların aralarında 1 metreden fazla mesafe bırakmaları ile ilgili olarak teşvik edilmeleri konusunda bilgilendirilmelidir.

Yolcu hacmi çok büyük olan veya önemli altyapıya sahip Giriş Noktalarında  (örneğin, havaalanları) en az bir sağlık çalışanı bulunmalı ve hasta yolcular veya acil doğrudan klinik bakım gerektiren şüpheli COVID-19 vakaları olması durumunda giriş noktasındaki  personeli destekleyecek şekilde atama yapılmalıdır.

Söz konusu sağlık çalışanları, sağlık çalışanları için önerilen Kişisel Koruyucu Donanıma (KKD) sahip olmalı (örn. Temas ve damlacık önlemleri + gözlük / göz koruması) ve hasta bir yolcu veya şüpheli bir vaka için doğrudan hasta bakımı sağlanması gerektiği önemli veya acil durumlarda enfeksiyon önleme ve kontrol yönergelerine uymalıdır.

Ekipman

Vücut ısısı taraması seçildiyse, sıcaklığı tespit etmek için el tipi veya termal görüntüleme kameraları olan temassız (kızılötesi) termometreler kullanılmalıdır. Deri veya mukoza ile temas gerektiren manuel termometreler kullanılmamalıdır.

Uygulama

Hasta yolcular, bireysel bildirim, görsel gözlem veya Giriş Noktalarında sıcaklık taraması yapmayı seçen ülkelerin koşullarına uyarlanmış vücut ısısı ölçümü yoluyla tespit edilebilir.

• Bireysel bildirim: COVID-19 ile ilgili gezginler arasında artan bilgi birikimiyle, Giriş Noktalarındaki gezginler için aktif ve hedefli risk iletişimi yoluyla, hastalık belirtileri ve semptomları yaşayan bireysel gezginler Giriş Noktalarında yetkililere yardım için başvurabilir. Söz konusu bireysel bildirimde bulunan hasta yolcular aynı prosedürler izlenerek yönetilmelidir.
• Görsel gözlem: COVID-19'u düşündüren işaretler sergileyen hasta yolcular, Giriş Noktaları tesislerinden geçerken Giriş Noktaları personeli tarafından tespit edilebilir.
• Tarama yapmayı seçen ülkelerde vücut ısısı ölçümü ile hastaların tespit edilmesi. (Lütfen burada ana hatlarıyla verilen “Giriş taraması yapmayı seçen yeni Koronavirus 2019-nCoV iletiminin olmadığı ülkelerde / bölgelerde giriş taraması için tavsiyeler” bölümünü takip edin).

Bir Giriş Noktası sağlık personeli tarafından ve / veya sıcaklık ölçümü yoluyla hastalık belirtisi gösteren bir yolcu tespit edildiğinde veya hastalık belirtileri yaşayan bir gezgin, Giriş Noktası sağlık personelinden yardım istemek için geldiğinde, söz konusu hastaya ve beraberindeki seyahat arkadaşlarına kalabalıktan uzaklaşmaları  söylenmeli ve ileri değerlendirmelerin yapılabilmesi için, Giriş Noktalarında özel olarak belirlenmiş bir mekana kadar eşlik edilmelidir (bkz. bölüm 4). Hasta yolcuyla birlikte gelen Giriş Noktası personeli, hasta yolcudan en az 1 metre uzakta durmalıdır. İleri değerlendirmeler ve görüşme için özel bir fiziksel mekan tanımlanmalıdır (bkz. “COVID-19 için hasta yolcularla görüşme yapılması).

2. COVID-19’la ilgili olarak hasta yolcularla görüşme yapılması

Planlama

Tesisler

• Hasta yolcuların yönlendirilebileceği bir mekan oluşturun / belirleyin ve Giriş Noktalarında yakın bir yerde görüşme yapmak için bekleyin. Bu alanın, görüşme yapmayı bekleyen hasta yolcular arasında en az 1 metre mesafe bırakacak büyüklüğe sahip olduğundan emin olun.
• İdeal olarak bu mekan, görüşme sonrasında bir sağlık kuruluşuna nakledilmeyi beklerken COVID-19 olduğundan şüphelenilen hasta yolcuları da tecrit etme kapasitesine sahip olmalıdır. Giriş Noktalarındaki tecrit tesisleri için teknik özelliklere bakınız.
• Yolcularla görüşme sonrası, COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen gezginlerin derhal sağlık kuruluşlarına yönlendirilebilmesi için yerel sağlık tesisleriyle düzenlemeler yapılmalıdır.
• Şüpheli ve doğrulanmış vakalarla çok sayıda temaslının konaklamasına ihtiyaç duyulması halinde, Giriş Noktalarından uzak bir yerde bulunan bir karantina tesisinin oluşturulması şeklinde düzenlemeler yapılmalıdır.

Personel

• Personelin, a) Görüşme için belirlenmesi ve eğitilmesi; b) Güvenlik;  c) Daha ileri tıbbi değerlendirme veya tedavi için tıbbi tesislere olası sevkli gezginlerin nakledilmesi.
• Personele, a) Yeterli el hijyeni tekniğinin uygulanması; b) Yolcularla görüşme sürecinde yolcularla her zaman 1 metre mesafeyi korumak; c) Hastayı nasıl eğiteceği ve ailesinin ve / veya seyahat arkadaşlarının endişelerini nasıl ele alacağıyla ilgili eğitim verilmesi.
• Personele, kaynak kontrolünün önemi konusunda eğitim verin (görüşme süreci öncesinde ve sırasında solunum semptomları olan yolculara tıbbi maskeler sağlamak).
• Personele, hastalarla seyahat edenlere solunum hijyeni (örn. Mendile veya dirseğin iç kısmına öksürme veya hapşırma), hasta yolcuların maske takmaları, özellikle öksürme / hapşırma ya da maskelerine dokunma sonrası sık sık el hijyeni uygulamalarını gerçekleştirmeleri veya maskelerinin atılması konusunda nasıl talimat verileceği hakkında eğitim verin.

Ekipman

• Görüşme yapmak için ihtiyaç duyulan ekipman ve malzemelerin sürekli tedarik edilmesi, ihtiyaçların sağlanması ve temin edilmesi.
• Yeterli el hijyeni malzemeleri, alkol bazlı dezenfektan veya sabun ve su temin edilmesinin sağlanması.
• Tıbbi maskeler (solunum semptomları olan hastalar tarafından kullanılacak) ve kağıt mendiller de dahil olmak üzere solunum hijyen malzemelerinin sağlanması.
• Tıbbi maskelerin ve peçetelerin atılması ve bu atıkların bulaşıcı atık yönetmeliklerine uygun olarak bertaraf edilmesi için bir plan ile kapaklı ve astarlı atık kutularının temin edilmesi.
• Ev temizlik malzemeleri ve dezenfektanı içeren temizlik malzemelerinin sağlanması (Planlar / Standart Operasyon Usulleri-SOP'lar için gerekliliklere bakınız).
• Hasta yolcular için izolasyon alanlarında sandalye ve / veya yatak bulundurulması.

Planlar/ Standart Operasyon Usulleri-SOPlar

• COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen semptomatik yolcuların seyahat arkadaşları da dahil olmak üzere, virüse maruz kalan yolcuları, daha fazla değerlendirme ve tedavi için sağlık kuruluşlarına yönlendirmek üzere bir süreç geliştirin.
• Görüşme alanındaki sık dokunulan yüzeyler ve banyolar için temizlik ve dezenfeksiyon kuralları hazır bulundurulmalıdır. Temizlik, günde üç kez (sabah, öğleden sonra, gece), önce klasik ev sabunu veya deterjan ile yapılmalıdır, duruladıktan sonra %0.5 sodyum hipoklorit (yani 5.000 pm'e eşdeğer veya 1 ölçek çamaşır suyu ile 9 ölçek su) uygulanmalıdır.
• İlgili Giriş Noktası, halk sağlığı ve diğer kurumlar (örneğin, havacılık, denizcilik, mülteciler için yetkililer) ve hizmetler için bir koordinatörün atanması ve irtibat noktaları da dahil olmak üzere bir Giriş Noktası halk sağlığı acil durum planı oluşturulması ve sürdürülmesi.

Diğer Servisler

• Şüpheli vakaların belirlenmiş sağlık tesislerine naklini sağlayın.
• Servis sağlayıcıyı, giriş noktalarında ve taşıtlarda etkilenen alanları temizlemek ve dezenfekte etmek için önerilen önlemleri uygulayacak ve enfekte olmuş atıkların uygun şekilde yönetilmesini sağlayacak şekilde tanımlayın.
• COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen semptomatik yolcuların seyahat arkadaşları da dahil olmak üzere, virüse maruz kalan yolcuları, daha fazla değerlendirme ve tedavi için sağlık kuruluşlarına yönlendirmek için bir süreç geliştirin.

Görüşmenin Yapılması

COVID-19 hakkında yapılan görüşmenin içeriği aşağıdaki gibidir:

• Temassız termometre teknolojisi ile vücut ısısı ölçümü;
• COVID-19'u düşündüren belirti ve semptomların sadece görüşme / gözlem yoluyla değerlendirilmesi (Giriş Noktası personeli fiziksel muayene yapmamalıdır);
• Yolcu tarafından doldurulan Halk Sağlığı Beyan Formu vasıtasıyla seyahat/iletişim geçmişi ve formda verilen cevapların değerlendirilmesi;
• Giriş Noktası sağlık personeli tarafından ek gözlem.

Yolcular aşağıdakilerle değerlendirilmelidir:

A. Solunum yolu enfeksiyonunu düşündüren hastalık belirtileri;

a) 38°C'den yüksek ateş veya ateşli hissetme;

b) Öksürük;

c) Nefes almada zorluk.

B. COVID-19'a olası maruz kalma geçmişi;

a) Semptomların başlamasından 14 gün önce, COVID-19'un devam eden bulaşıcılığının olduğu ülkeye (ülkelere) seyahat geçmişi;

b) Semptom başlangıcından önceki 14 gün içinde, bulaşmanın devam ettiği ülkedeki (ülkelerdeki) herhangi bir sağlık kuruluşuna (kuruluşlarına) ziyaret geçmişi;

c) Son 14 gün içinde COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen veya doğrulanan bir yolcuyla yakın fiziksel temas geçmişi;

d) Semptom başlangıcından önceki 14 gün içinde COVID-19 bulaşıcılığı devam eden ülkedeki (ülkelerdeki) herhangi bir canlı hayvan pazarına yapılan ziyaret geçmişi.

Görüşme sonrası COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen ve solunum yolu enfeksiyonu ve/veya COVID-19'a olası maruz kalma öyküsü ile uyumlu klinik semptomlar sergileyen yolcular, Giriş Noktasında derhal izole edilmeli ve ek tıbbi değerlendirme ve tedavi için önceden belirlenmiş bir sağlık tesisine yönlendirilmelidir. İlgili halk sağlığı yetkilileri de bilgilendirilmelidir.

3. COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan hasta yolcuların uyarılarının bildirilmesi

Planlama

Giriş Noktası sağlık otoriteleri ile ulusal sağlık gözetim sistemleri arasındakilerin yanı sıra, Giriş Noktası sağlık otoriteleri ile ulaştırma sektörü yetkilileri arasında (örneğin, ulusal sivil havacılık ve denizcilik yetkilileri, taşıma operatörleri ve Giriş Noktası operatörleri) şüpheli COVID-19 vakalarının uyarılarının iletilmesi için iletişim mekanizması oluşturulmalıdır.

İletişim prosedürleri ve araçları

Aşağıdaki prosedürler ve iletişim araçları oluşturulmalıdır:

a.Giriş Noktası sağlık yetkililerinin, gemideki hasta yolcularla ilgili sağlık operatörlerinden sağlık bilgileri, belgeler ve/veya raporlar almak, sağlık riskinin ön değerlendirmesini yapmak ve riski buna göre kontrol altına almak için önlemler konusunda tavsiyelerde bulunması;

b.Giriş Noktası sağlık yetkililerinin, bir sonraki Giriş Noktasına, gemideki hasta yolcuları bildirmesi;

c.Giriş Noktası sağlık yetkililerinin, belirlenen yolcular için toplumu, il veya ulusal sağlık gözetim sistemini bilgilendirmesi.

Bir taşıtta tespit edilen hasta yolcunun(yolcuların) raporlanması

Taraf Devletlerin ibrazını gerektirmedikçe, aşağıdaki formlar Giriş Noktası sağlık yetkilisine sunulacaktır. Bu belgeler, solunum yolu hastalıkları ve gemideki COVID-19'a maruz kalma olasılığını düşündüren klinik belirtiler veya semptomları olan hasta yolcular gibi potansiyel halk sağlığı riski hakkında bilgi toplanmasına yardımcı olabilir.

Hava: Hava Aracı Genel Beyan Formu'nun Sağlık Bölümü

Hava Aracı Genel Deklerasyon Formu'nun sağlık bölümü tüm gelen uçaklar için gerekli değilse, ülke, sağlık otoritesi tarafından tanımlandığı gibi, COVID-19’dan etkilenen tüm bölgelerden gelen uçaklar için gönderilmesini zorunlu hale getirebilir. Taraf Devlet bu gereklilikler hakkında uçak işletmecilerini veya temsilcilerini bilgilendirecektir.

Denizcilik: Denizcilik Sağlık Bildirgesi

Uluslararası bir seferde gelen tüm gemiler için Deniz Sağlık Bildirimi gerekmiyorsa, ülke, sağlık otoritesi tarafından tanımlandığı gibi COVID-19’dan etkilenen bölgelerden gelen / geçen uluslararası gemiler için gönderilmesini zorunlu hale getirebilir.

4.COVID-19 enfeksiyonu şüphesi olan hasta yolcuların izolasyonu, ilk  vaka yönetimi ve sevk edilmesi.

İzolasyon ve ilk vaka yönetimi

COVID-19'a maruz kalma öyküsü olan ateş ve / veya solunum yolu enfeksiyonu belirti ve semptomları olan hasta gezginler,  daha ileri değerlendirme, teşhis ve tedavi için bir sağlık kuruluşuna güvenli bir şekilde nakledilene kadar Giriş Noktalarında izole edilmelidir. Bu süreçte:

a)Yolcuları COVID-19 olduğundan şüphelenilen hastalar için belirlenmiş iyi havalandırılmış bir odaya (örneğin, hava müsaitse kapı ve pencere açık) yerleştirin.

1. Aynı odada birden fazla şüpheli COVID-19 vakası varsa, yolcuların arasında en az 1 metre boşluk olduğundan emin olun;
2. İdeal olarak, sadece şüpheli vakalarca kullanılmak üzere özel bir banyo olmalıdır;
3. Bu prosedüre neden ihtiyaç duyulduğuyla ilgili  hastalara ve aileye bilgi verin ve hastaları ve ailelerin endişeleriyle ilgili konuları ele alın.

 

b)Giriş Noktası personeli şüpheli vakaları aşağıdaki konular hakkında bilgilendirmelidir:

        a. Sağlık tesislerine nakledilmeyi beklerken tıbbi maske takmak;

       b. Maskelerinin ön tarafına dokunmamak veya kurcalamamak. Maskenin  önüne dokunurlarsa, alkollü el dezenfektanı veya sabun ve su ile el hijyenini sağlamak. Maske salgılarla ıslanır veya kirlenirse, derhal değiştirilmelidir.

     c. Her zaman solunum hijyenine dikkat edin. Buna, maske takılmadığı durumlarda öksürme veya hapşırma esnasında ağız ve burnun peçete  veya dirseğin iç kısmıyla kapatılması ve sonrasında alkollü el dezenfektanı veya sabun ve su ile el hijyeninin sağlanması da dahildir;

       d. Şüpheli olmayan vakaların paylaştığı alanları kullanmamak (örneğin, görüşme yapılmasını bekleyen hasta yolcular).

c)Giriş Noktası personeli şüpheli vakaların nakledilmeyi beklediği izolasyon alanına girmekten kaçınmalıdır. Girmeleri gerekiyorsa, aşağıdaki yönergelere uymalıdırlar:

       a.Odaya girerken burun ve ağzı sıkıca kapatan bir tıbbi maske takın. Kullanım sırasında maskenin ön kısmına dokunulmamalı veya kurcalanmamalıdır. Maske sekresyonlarla ıslanır veya kirlenirse, derhal değiştirilmelidir. Maskeyi kullandıktan sonra kapaklı bir kutuya atın ve maskeyi çıkardıktan sonra alkollü el deznfektanı veya sabun ve su ile el hijyenini sağlayın;

       b. Giriş Noktası personeli, izolasyon odasına girmeden önce ve çıktıktan sonra alkol bazlı el dezenfektanı veya sabun ve su ile ellerini temizlemelidir.

d)İzolasyon alanında ve şüpheli vakalarca kullanılan peçeteler, maskeler ve  diğer atıklar, izolasyon odasında kapaklı bir kaba yerleştirilmeli ve bulaşıcı atıklara ilişkin ulusal düzenlemelere göre imha edilmelidir.

e)Şüpheli hastalar tarafından kullanılan mobilya, ışık anahtarları, lavabolar ve banyolar gibi izolasyon alanındaki sıkça dokunulan yüzeylerin temizlikçiler tarafından, uygun Kişisel Koruyucu Donanım- KKD kullanılarak günde 3 kez (sabah, öğleden sonra, gece) temizlenmesi gerekir.

f)Temizlik önce klasik ev sabunu veya deterjan ile yapılmalıdır, duruladıktan sonra %0.5 sodyum hipoklorit (yani 5.000 pm'e eşdeğer veya 1 ölçek çamaşır suyu ile 9 ölçek su) uygulanmalıdır.

g)COVID-19'dan şüphelenilen yolcular rahat edecekleri bir sıcaklıkta tutulmalı, sandalyeler veya oturacakları alanlar, havalandırma ve battaniyeler gerektiği şekilde hazırlanmalıdır. Ayrıca ihtiyaçlarına ve yeme-içme özelliklerine göre yiyecek ve su verilmeli ve mümkün olan en rahat koşullarda tutulmalıdır.

 

COVID-19 enfeksiyonundan şüphelenilen hasta yolcuların nakil için hazırlanması

Değerlendirme, tanı ve tıbbi bakım için COVID-19 enfeksiyonu geçirdiğinden şüphelenilen hasta yolcuların klinik bakımının zamanında yapılabilmesi ve Giriş Noktalarındaki şüpheli vakaların kalabalıklaşmasını önlemek için hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekir. Hazırlıklar şunları içermelidir:

a. COVID-19 enfeksiyonunun değerlendirilmesi, teşhisi ve tıbbi bakımı için sağlık tesislerini belirleyin;

b. Gerektiğinde hastanın güvenli bir şekilde naklinin (ambulansla) gerçekleştirilebileceği koşulların mevcut olduğundan emin olun;

c. Enfeksiyonun önlenmesi ve kontrol önlemlerinin alındığından, el hijyeni malzemelerinin ve KKD'lerin mevcut olduğundan ve personelin hem sağlık kuruluşlarında hem de ulaşımda bunların doğru kullanımı konusunda eğitim aldığından emin olun;

d. Hasta transferinden önce hastayı kabul edecek sağlık kuruluşlarını bilgilendirmek için bir süreç oluşturun;

e. Nakliye sırasında güvenlik sorunlarına karşı hazırlıklı olun;

f. Şüpheli COVID-19 vakalarının taranması ve nakillerine dahil olan personelin sistematik olarak kayıt altına alınmasını sağlayın.

Ambulanslar ve hasta nakil personeli için Enfeksiyon Önleme Kontrolü (IPC) hususları

1. Hasta nakil personeli, hastaları ambulansa nakledilmek üzere bindirirken rutin olarak el hijyeni uygulamalarına riayet etmeli, tıbbi maske ve eldiven giymelidir.

1. Nakli gerçekleştirilecek şüpheli COVID-19 hastası doğrudan bakım gerektiriyorsa (örneğin, ambulansa girmek için fiziksel yardım), hasta nakil  personeli KKD'lerine göz koruması (örneğin gözlük) ve uzun kollu önlük eklemelidir;
2. KKD, her hastanın ambulansa bindirilmesinden sonra çıkartılmalı ve çıkartılan KKD ulusal bulaşıcı atık düzenlemesine uygun olarak kapaklı kaplara uygun şekilde atılmalı ve yenisi ile değiştirilmelidir.

2. Ambulansın sürücüsü vakalardan ayrı kalmalıdır (1 metreden fazla). Mesafe korunabiliyorsa KKD gerekmez. Sürücü, hastaların ambulansa yüklenmesine yardımcı olması gerekiyorsa, yukarıdaki bölümde yer alan KKD önerilerine uymalıdır.
3. Hasta nakil personeli sık sık ellerini alkol bazlı dezenfektan veya sabun ve su ile temizlemeli ve KKD'yi giymeden önce ve KKD'yi çıkardıktan sonra ellerini temizlemelidir.
4. Ambulans veya hasta nakil araçları, şüpheli vaka ile temas eden alanlar özellikle dikkat edilerek temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Temizlik önce klasik ev sabunu veya deterjan ile yapılmalıdır, duruladıktan sonra %0.5 sodyum hipoklorit (yani 5.000 pm'e eşdeğer veya 1 ölçek çamaşır suyu ile 9 ölçek su) uygulanmalıdır.³

 

³ Yüzey dezenfeksiyonu için gereken sürede zarflı virüse karşı etkinlik göstermiş olmaları koşuluyla klor dışındaki dezenfektanlar kullanılabilir.