Hastalık Salgını Haberleri

13 Kasım 2020

Sağlık Bakanlığı (SB) DSÖ'ye 13 Eylül ve 1 Ekim 2020 tarihleri arasında hayvan yetiştiricilerindeki yedi ölüm dahil sekiz Rift Vadisi Ateşi (RVF) vakasının doğrulandığını bildirmiştir. Etkilenen bölgeler arasında Tidjikja ve Moudjéria (Tagant bölgesi), Guerou (Assaba bölgesi) ve Chinguetty (Adrar bölgesi) bulunmaktadır. RVF enfeksiyonunun laboratuvar onayı, Nouakchott'taki Ulusal Halk Sağlığı Araştırma Enstitüsü'nde (INRSP) bir ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Enfekte hastaların yaşı 16 ile 70 arasında değişmektedir ve hastaların biri kadın, diğer yedisi erkektir. Yedi ölümün tümü, ateş, hemorajik sendrom (peteşi, diş eti kanaması) ve kusma ile hastanede yatan hastalarda meydana gelmiştir.

4 Eylül - 7 Kasım 2020 tarihleri arasında, toplam 214 kişiden örnek alınmış ve bu örnekler, toplam 75 pozitif RVF test (enzime bağlı immünosorbent testi (ELISA) ile RT-PCR ve seroloji) ile laboratuvar testi için INRSP'ye gönderilmiştir. Ülkenin 15 bölgesinin 11'inden pozitif vakalar bildirilmiştir: Brakna, Trarza, Gorgol (Senegal sınırında), Adrar, Assaba, Hodh El Gharby, Hodh El Chargui, Guidimaka (Mali sınırında) ve Nouakchott Sud, Nouakchott Ouest ve Tagant. Tagant bölgesi en çok etkilenen bölgedir (38/75, %51) ve başlıca sıcak nokta bölgeleri Tidjikja ve Moudjeria'dır. Şimdiye kadar bu salgından kaynaklanan toplam 25 ölüm bildirilmiştir.

Hayvanlarda salgınlar olduğu, Assaba, Tagant, Brakna, Trarza, Hodh El Gharbi ve Hodh El Chargui bölgelerinden de doğrulanmıştır. 15 Ekim 2020 itibariyle alınan 557 hayvan örneğinin sonuçları, 74 devede, 52 küçükbaş ve 12 büyükbaş hayvanda Rift Vadisi Ateşi'nin pozitif olduğunu göstermiştir.

Halk Sağlığı Müdahalesi

Salgının başlangıcından bu yana DSÖ, mevcut salgına müdahale etmek ve epidemiyolojik durumun gelişimini izlemek için Sağlık Bakanlığı ile yakın bir şekilde çalışmaktadır.

DSÖ, aşağıdaki salgına müdahale etmek için uygulanan halk sağlığı faaliyetlerini desteklemektedir:

• Halk sağlığı ve hayvan sağlığı sektörleri arasında düzenli koordinasyon ve teknik toplantılar
• Etkilenen tüm bölgelerde insan-hayvan ara yüzündeki salgın müdahale faaliyetlerinin koordinasyonu
• Epidemiyolojik araştırma
• Teşhis kapasitelerinin güçlendirilmesi
• İletişim araçlarının hazırlanması
• Kaynakların ve uzmanlığın seferber edilmesi

Özellikle laboratuvar kapasiteleri, sürveyans ve risk altındaki çeşitli nüfuslara yönelik risk iletişimi açısından ve "Tek Sağlık" konseptiyle ilgili diğer hususlarda, RVF salgınlarının önlenmesi ve kontrolünde SB ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı'nı desteklemek için FAO, OIE ve DSÖ uzmanlarının ortak saha misyonları planlanmaktadır.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Şubat 2020'den beri devam eden COVID-19 salgını, sağlık hizmetlerine ve Ulusal Halk Sağlığı Referans Laboratuvarı'nın (INRSP) faaliyetlerine baskı uygulamaktadır. COVID-19 örneklerinin analizi için büyük bir talep bulunmakta ve bu da diğer patolojilerden örneklerin işlenmesini sınırlamaktadır. COVID-19 salgınını önleme tedbirlerinin kaldırılması ve yurtdışına seyahat kısıtlamaları, insanların hayvansal ürünler (süt ve et gibi) aramak için kırsal alanlara hareketinde artışa neden olmuştur.

RVF salgınları daha önce Moritanya'dan rapor edilmiştir ve ülke geçmişte (1987, 1998, 2003, 2010, 2012 ve 2015) Brakna, Tagant, Assaba, Adrar, Inchiri, Trarza, Hodh Elgharby ve Hodh El Chargui bölgelerindeki çeşitli bölümleri etkileyen altı büyük salgın yaşamıştır. İnsan ve hayvanları etkileyen mevcut salgın, vektörlerin çoğalmasına ve virüsün yayılmasına katkıda bulunan hayvan yoğunluğunun yüksek olduğu bölgelerde şiddetli, olağandışı ve uzun süreli yağışlardan sonra meydana gelmiştir. Sıcak mevsimlerde, insanlar, RVF bulaşma öyküsü olan kırsal alanlarda geceleri açık havada dinlenerek daha fazla zaman geçirmektedir. Bu, sivrisineklere ve hastalığın diğer vektörlerine maruz kalmak için bir risk faktörü olabilir. Kasım ayından Şubat ayına kadar olan mevsim değişikliğinin (ılıman mevsim), sivrisineklerin üremesinin azalması nedeniyle hastalığın bulaşmasını sınırlayabilmesi muhtemeldir.

Moritanya'nın çoğu (%77) kurak veya yarı kurak olarak kabul edilmektedir ve hayvanların su ve otlak aramak için hareket etmesi hastalığın yayılma riskini artırmaktadır. Kontrolsüz sınır ötesi kırsal hareketler aynı zamanda Senegal, Mali ve Fas'a yayılan bölgesel hastalık riskini de artırmaktadır ve komşu ülkeler arasındaki işbirliği RVF sürveyansı, önlenmesi ve kontrolü için gereklidir.

RVF endemik bölgelerindeki enfekte hayvanlarla veya enfekte hayvanların kanı veya organlarıyla doğrudan veya dolaylı teması olan kişiler daha yüksek enfeksiyon riski altındadır. Bu kişiler çobanlar, çiftçiler, mezbaha çalışanları, veterinerler ve hayvanlar ve hayvansal ürünlerle çalışan diğer kişiler olabilir.

Bugüne kadar, insandan insana RVF geçişi belgelenmemiştir.

Ulusal düzeyde risk seviyesi yüksek kabul edilmektedir: Bu salgın, 31 Ekim 2020 itibariyle %33 (25/75) ölüm oranıyla insan sağlığı için yüksek bir riski temsil etmektedir. Virüsün hayvanlarda çeşitli salgınlardan dolaşımının doğrulanması, büyük bir insan enfeksiyonu riski oluşturmaktadır. Bu salgın, büyük bir coğrafi emerjans göstermekte ve ulusal düzeyde tarımsal-pastoral bölgelerdeki hayvan hareketleri arasında ilerlemektedir.

7 Kasım 2020 itibariyle 15 bölgeden 11'i salgından etkilenmiştir. Ulusal insan sürveyans sistemi, erken tespitten vakaların bildirilmesine kadar değişen operasyonel zorluklarla karşı karşıyadır. Destek tedbirleri yetersizdir. Ölüm oranının yüksek olması, sınırlı tıbbi bakıma sahip tesislere kabul edilen ve şiddetli semptomları olan hastaların geç sevk edilmesiyle bağlantılı olacaktır.

Bölgesel düzeyde genel risk orta düzeydedir: Vektörlerin uygun yayılma koşulları (yoğun yağış, vektörlerin çoğalması, seller, sanitasyon eksikliği), hayvan yoğunluğu ve bölgeler ile sınır ülkeleri (Mali, Senegal, Fas) arasında kontrolsüz hayvan hareketleri göz önüne alındığında bölgesel düzeyde gerçek bir yayılma riski bulunmaktadır.

DSÖ Tavsiyesi

Rift Vadisi Ateşi, esas olarak evcil hayvanları (sığır, koyun, deve ve keçiler dahil) etkileyen, çevre ve sivrisinek kaynaklı bir zoonozdur. İnsan vakaları genellikle, sivrisinek vektörlerinin virüsü yerel olarak bulaştırması için elverişli olan bir ortamda, çiftlik hayvanlarındaki salgınların yakınında meydana gelmektedir. İnsan enfeksiyonlarının çoğu, enfekte hayvanların kanı veya organlarıyla doğrudan veya dolaylı temastan kaynaklanmaktadır. Hasta hayvanlar veya insanlarla ilgilenirken, onların ürünlerini ve laboratuvar numunelerini tutarken dikkatli olunmalıdır. Vektör kontrolü ve sivrisinek ısırıklarına karşı koruma gibi diğer koruyucu önlemlerin yanı sıra RVF enfeksiyonunun risk faktörleri konusunda farkındalık yaratmak, insan enfeksiyonunu ve ölümlerini azaltmanın anahtarıdır. Riski azaltmak için verilen halk sağlığı mesajları şunlara odaklanmalıdır:

• Güvenli olmayan hayvancılık ve kesim uygulamaları sonucunda hayvandan insana bulaşma riskini azaltmak. Hasta hayvanları veya dokularını tutarken veya hayvanları keserken el temizliği uygulamak, eldiven ve diğer uygun kişisel koruyucu donanımları kullanmak
• Yemekten önce iyice pişirilerek taze kan, çiğ süt veya hayvan dokusunun güvenli olmayan tüketiminden kaynaklanan hayvandan insana bulaşma riskini azaltmak
• Vektör kontrol faaliyetlerinin uygulanması yoluyla sivrisinek ısırığı riskini azaltmak (örn. Böcek ilacı püskürtme ve sivrisinek üreme alanlarını azaltmak için larvisit kullanımı), böcek ilacı emdirilmiş sineklik ve kovucuların kullanılması
• Vektör türlerinin en yoğun ısırma zamanlarında dış mekan faaliyetlerinden kaçınmak

Hayvanlardaki RVF salgınları insan vakalardan önce geldiğinden, hayvan ve halk sağlığı yetkilileri için erken uyarı sağlamak amacıyla aktif bir hayvan sağlığı sürveyans sisteminin kurulması esastır. Endemik bölgelerde rutin hayvan bağışıklaması RVF epizootiklerini önleyebilir. Virüsün iğne yayılımı yoluyla sürü arasında bulaşmasını yoğunlaştırabileceğinden, salgın sırasında aşı kampanyaları önerilmemektedir. Bu nedenle, halk eğitimi, hayvancılık karantinası ve kesim yasakları, salgın öncesi ve salgın aşamalarında hastalığın yayılmasına karşı belki de en etkili önlemlerdir.

DSÖ, bu olayla ilgili mevcut bilgilere dayanarak, Moritanya'ya veya etkilenen bölgeye herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmasını tavsiye etmemektedir.

Rift Vadisi Ateşi hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak için lütfen aşağıdaki bağlantıları ziyaret ediniz:

• Rift Vadisi Ateşi, DSÖ Bilgi sayfası: https://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/rift-valley-fever
• Rift Vadisi Ateşi hakkında daha fazla bilgi: https://www.who.int/health-topics/rift-valley-fever#tab=tab_1
• Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü, Rift Vadisi Ateşi: https://www.oie.int/en/animal-health-in-the-world/animal-diseases/rift-valley-fever/