Ebola Virüsü Hastalığı - EVH: Arka Plan ve Özet

3 Nisan 2014

DSÖ Ebola Virüsü Hastalığı (eski adı Ebola Hemorajik Ateşi) salgını yanıt çalışmalarında ulusal yetkilileri desteklemektedir. Salgına Zaire Ebola Virüsü ile yakın benzerliği olan (%98) bir Ebola Virüsü suşunun sebep olduğu teyit edilmiştir. Bu hastalık Batı Afrika’da ilk kez tespit edilmiştir.  Vakalar ilk kez Gine’nin güney doğusunda bulunan ormanlık bölgelerden bildirilmiştir.  Salgın hızla gelişmiş ve birçok bölge ve Konakri EVH kaynaklı vaka ve ölümleri bildirmiştir.  Komşu ülkelerden tamamaı Gine’ye seyahat öyküsü bulunan az sayıda şüpheli vaka ve ölüm bildirilmiştir. Gine ve Liberya’dan teyit edilmiş vakalar bildirilmiştir.   

Şüpheli ve teyit edilmiş vakalar ve ölümlerle ilgili son bilgiler:

·       http://www.who.int/entity/csr/don/archive/disease/ebola/en/index.html

Filoviridae (filovirüs) ailesinin 3 üyesinden biri Ebola Virüsü olup diğerleri Marburg Virüsü ve Cueva Virüsüdür. Ebola Virüsü 5 ayrı türe sahiptir: Bundibugyo Ebola Virüsü (BDBV), Zaire Ebola Virüsü (EBOV), Reston Ebola Virüsü (RESTV), Sudan Ebola Virüsü (SUDV) ve Taï Forest Ebola Virüsü (TAFV).

BDBV, EBOV, ve SUDV Afrika’da görülen büyük Ebola Virüsü Hastalığı salgınlarıyla ilişkilendirilmektedir. RESTV ve TAFV’nin Afrika’daki salgınlarla bir bağlantısı yoktur. Bu salgında alınan numunelerde EBOV için yapılan testler pozitif çıkmıştır. 

            Afrika’da meyve yarasalarının Ebola Virüsünün doğal konakçısı olduğuna inanılmaktadır.  Virüs vahşi yaşamdan insanlara enfekte meyve yarasaları ya da yarasaların salya veya dışkılarıyla temas sonucu enfekte olmuş maymunlar ya da domuzlar gibi aracı konakçılar sayesinde geçmektedir.

            İnsanlar enfekte hayvanlarla temasla ya da hayvanların kesim işlemlerinde ya da kan, süt, çiğ veya yeterince pişirilmemiş etlerin tüketimi yoluyla enfekte olabilirler.  

            Virüs insandan insana enfekte kişilerin kanı, salgıları ya da vücut sıvılarıyla doğrudan temas yoluyla, kontamine iğne veya ortamda bulunan diğer kontamine olmuş ekipmanlarla temas yoluyla geçer. 

            EVH, vaka ölüm oranı %90’lara ulaşabilen, ciddi bir akut viral hastalık olup sıklıkla ani ateş görülmesi, yoğun halsizlik, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı ve boğaz ağrısı şeklinde kendisini gösterir. Bu belirtileri kusma, ishal, böbrek ve karaciğer fonsiyonlarında bozulma ve bazı vakalarda iç ve dış kanamalar takip eder.  Laboratuvar bulgularında düşük beyaz kan hücreleri ve trombosit sayısı ile yüksek karaciğer enzimleri görülmektedir.

            İnkübasyon süresi, enfeksiyondan hastalık semptomlarına  kadar geçen zaman, 2 ile 21 gün arasındadır. İnsanlar kanlarında ve salgılarında virüs bulunduğu sürece hastalığı başkalarına bulaştırabilirler, bu sürenin hastalığın başlangıcından itibaren 61 gün olduğu bildirilmiştir.            

            EVH’nin tanısı göz önünde bulundurulurken diğer sıkça görülen hastalıklar gözden kaçırılmamalıdır: Örneğin; Sıtma, Tifo, Şigellozis, Kolera, Leptospirozis, Veba, Riketsiya, Tekrarlayan Ateş, Menenjit, Hepatit ve diğer viral hemorajik ateşler.

            EVH’nin kesin tanısı laboratuvar testiyle yapılır. Hastalardan alınan örnekler başka insanlar için bir enfeksiyon riski kaynağı oluşturduğundan testler maksimum biyolojik muhafaza koşulları altında yapılmalıdır. 

            Hastalığın özel bir tedavi şekli ya da aşısı yoktur. Ağır hastalar yoğun destekleyici bakıma ihtiyaç duyarlar. Hastalar sıklıkla sıvı kaybederler, elektrolit çözeltileri veya intravenöz sıvılarla rehidrasyon gerekir.     

            İnsanların virüsle enfekte olmasının ve enfeksiyon sonrası ölümlerin asgariye indirilmesinin tek yolu risk faktörleri ve alınması gerekli koruyucu önlemlerle ilgili farkındalığın artırılmasıdır.  Ebola hastalarıyla korunmasız yakın temastan kaçınılmalıdır. Evde hastaların bakımı esnasında eldiven ve kişisel koruyucu ekipmanların (koruyucu ekipmanları giymeden önce ve sonra el hijyeni dahil)) uygun bir şekilde kullanılmasına riayet edilmelidir. Evde hastaların bakımı sonrası ya da hastaların ziyaret edilmesi sonrasında ellerin düzenli yıkanması gereklidir.

            Sağlık çalışanlarına virüsün geçişi çoğunlukla temel enfeksiyon kontrol önlemlerine riayet edilmediği durumlarda gerçekleşir.  Sağlık çalışanları herhangi bir hastayla ilgilenirken standart önlemleri uygulamalıdır.   Şüpheli ya da teyit edilmiş Ebola Virüsü Enfeksiyonu vakalarıyla ilgilenirken standart önlemlere ek olarak hastaların kan ve vücut sıvıları ile olası kontamine ortamla temastan kaçınmak için diğer enfeksiyon kontrol önlemlerini de uygulamalıdır. 

            Ebola Virüsü Hastalığından ölen kişilerin cenazelerinin defnedilmeye hazırlanması da yüksek seviyede virüs geçiş riski oluşturur. Söz konusu hastalıktan ölen kişilerin hızlı ve güvenli bir şekilde defnedilmeleri gerekmektedir.

Ulusal ve bölgesel otoriteler ve teknik partnerlerle koordinasyon içinde DSÖ durumun değerlendirilmesi ve kontrolü için uzmanları bölgeye konuşlandırmıştır.  Karantina tesisleri ve bir mobil laboratuvar kurulmuştur; enfeksiyon önleme ve kontrol ve klinik yönetim rehberliği sağlanmaktadır. Uyarıcı ve eğitsel kampanyalar, sosyal seferberlik ve risk iletişimi etkinlikleri hastalıktan etkilenen bölgelerde gerçekleştirilmektedir.  

Son zamanlarda EVH vakalarının bildirildiği bölgelerde kalan kişiler enfeksiyon semptomlarına karşı tetikte olmalı ve bu kişiler ilk hastalık belirtisi görülür görülmez bir doktora başvurmalıdır.   

            Hastalıkla uyumlu semptomların görüldüğü ve söz konusu bölgelerden dönen kişilerle ilgilenen klinisyenler  EVH olasılığını hesaba katmalıdır. Sıtma, Tifo, Şigelosiz, Kolera, Leptospirozis, Veba, Riketsia, Tekrarlayan Ateş, Menenjit, Hepatit ve viral hemorajik ateş hastalıkları bu gibi hastalarda göz önünde bulundurulması gereken diğer tanılar arasında yer almaktadır.

            DSÖ ülkeleri EVH ile uyumlu hastalıklarla ilgili sürveyans dahil bütün sürveyanslarını güçlendirmeleri ve UST (2005) kapsamında insan enfeksiyonlarının bildirimi ve teşhisinin sağlanması için herhangi sıradışı bir vakanın dikkatlice gözden geçirilmesi konusunda teşvik etmektedir. DSÖ ülkeleri ayrıca ulusal sağlık hazırlık eylemlerini sürdürmeleri konusunda da teşvik etmektedir. 

            DSÖ söz konusu durumla ilgili olarak herhangi bir ticaret ya da seyahat kısıtlaması getirilmesini tavsiye etmemektedir.

Çeviri   : Emin Ali BALTACI