Hastalık Salgını Haberleri: Güncelleme

3 Aralık 2020  

            Haziran 2020'den bu yana, Danimarkalı yetkililer, COVID-19'a neden olan virüs olan SARS-CoV-2'nin Danimarka'daki vizon çiftliklerinde geniş ölçüde yayıldığını bildirmiştir. 5 Kasım'da, Danimarka halk sağlığı yetkilileri, Kuzey Jutland'da tespit edilen 12 insan vakasında, daha önce gözlemlenmemiş mutasyonların bir kombinasyonu olan ("Küme 5" olarak adlandırılır) vizonla ilişkili SARS-CoV-2 varyantının Ağustos - Eylül 2020 tarihleri arasında tespit edildiğini bildirmiştir.

            Bugüne kadar Danimarka'daki Statens Serum Institut (SSI), vizon ve insanlarda birlikte dolaşan varyantlar arasında SARS-CoV-2'nin spayk proteininde yedi benzersiz mutasyon tespit etmiştir. SSI, vizonlarda tanımlanan ve Kuzey Jutland'da bildirilen 12 insan vakasından izole edilen başak proteininde dört amino asit değişikliğiyle "Küme 5" varyantını yapay olarak üretmiştir. İlk bulgular, antikorların 'Küme 5 suşunu' nötralize etme kapasitesinin daha düşük olduğunu ve bununla ilgili  daha fazla araştırma yapılması gerektirdiğini ortaya koymuştur.

            Danimarka makamları tarafından uygulanan halk sağlığı önlemlerinin ardından, Kuzey Jutland'da COVID-19 insidansı 2 Kasım (45. hafta) ile başlayan haftada 100.000 kişide 100'den 16 Kasım (47. hafta) ile başlayan haftada 100.000 kişide 60'a düşmüştür. Geçtiğimiz haftalarda, Danimarkalı yetkililer, ters transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) kullanarak Kuzey Jutland'da 111 447 kişide toplu test gerçekleştirmiş olup tüm pozitif örnekler için genetik dizileme çalışması yapmayı planlamaktadır.

            Kasım 2020'de vizon çiftçiliğiyle ilişkili kişiler arasında 349 vaka bildirilmiş olup bu da Ekim 2020'deki 200 vakadan sonra artışın olduğunu göstermektedir. Haziran 2020'den bu yana, vizon çiftçiliğiyle bağlantılı toplam 644 kişinin testi pozitif çıkmıştır. Ayrıca, altı fabrikada ve iki küçük tesiste, vizon kürkü üretimiyle ilgili çalışan kişiler arasında en az 338 vaka rapor edilmiş olup bu da vizonların yetiştirilmesi, itlafı ve kürklerinin yapımıyla uğraşan kişilerde COVID-19 enfeksiyonu riskinin arttığını göstermektedir. 1 Aralık 2020 itibariyle, Danimarka'daki tüm vizon çiftliklerinin yaklaşık % 20'sini oluşturan toplam 289 vizon çiftliği etkilenmiştir.

            6 Haziran 2020'den (24. hafta) ile 16 Kasım 2020 tarihinde başlayan (47. hafta) haftaya kadar,  COVID-19 pozitif  olan 10.386 kişide tam genom dizilimi çalışması yapılmış olup bu da tüm pozitif numunelerin % 17.6'sına tekabül etmektedir. Bu sekanslanmış örneklerden 750'si enfekte vizon ile ilişkili virüs varyantları olup ayrıca son zamanlarda Danimarka'nın güneyinde orijinal Danimarka vizonu ile ilişkili varyant suşu ile genetik olarak ilişkili olmayan en az iki yeni SARS-CoV-2 varyantı tespit edilmiştir.

            Kuzey Danimarka'da, SARS-CoV-2 vizonla ilişkili varyant suşlarının tüm sekanslanmış örnekler arasındaki oranı 41 ve 42. haftalarda sırasıyla % 60 ve % 51'den 46 ve 47. haftalarda % 26 ve % 31'e düşmüş; Orta Danimarka'da oran 41 ve 42. haftalarda ~% 3'ten 46 ve 47. haftalarda % 30'un üzerine çıkmış; Güney Danimarka'da oran 41 ve 42. haftalarda % 0'dan 46 ve 47. haftalarda sırasıyla % 11 ve % 21'e yükselmiş  olup çeşitli bölgeler arasında sıralama sıklığı ve uygulamalarında farklılıklar olduğuna dikkat çekilmiştir. Etkilenen vizon çiftliklerinin olmadığı bölgelerde, vizonla ilişkili varyantla enfekte insan vakaları sporadik olarak meydana gelmiştir. 20 Kasım itibarıyla, genetik dizileme çalışması ile 'Küme 5 suşunun' yeni insan vakaları tespit edilmemiş olup yetkililer, 'Küme 5 varyantının' artık insanlarda dolaşımda olmadığını değerlendirmiştir.

            Vizonların daha önce, Nisan 2020'de Hollanda'daki büyük vizon çiftliklerindeki iki salgın da dahil olmak üzere SARS-CoV-2 ile enfekte olduğu bildirilmiştir. Ayrıca, Hollanda, 'Küme 5 suşları' olmayan, vizonla ilişkili SARS-CoV-2 suşları ile insan enfeksiyonları rapor etmiştir. Bugüne kadar sekiz ülke, yani Danimarka, Litvanya, Hollanda, İspanya, İsveç, İtalya ve Yunanistan ve Amerika Birleşik Devletleri, çiftliklerde yetiştirilen  vizonlarda görülen COVID-19'u Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü'ne (OIE) bildirmiştir.

            Halk sağlığı yanıtı

            4 Kasım 2020'de Danimarka, Danimarka'daki tüm çiftlik vizonlarını itlaf etmeye karar vermiştir. Bu karar, enfeksiyonun çiftlikten çiftliğe veya hayvanlardan insanlara yayılmasını önlemenin mümkün olmadığı ve vizonun bir rezervuar görevi gördüğü ve Danimarka'da devam eden bulaşmaya katkıda bulunduğu bilgisinin ardından verilmiştir. 5 Kasım'da, Kuzey Jutland'daki etkilenen bölgelerde seyahat kısıtlamaları getirilmiştir. 6 Kasım'da Danimarka, insanlardan elde edilen SARS-CoV-2'nin tam genom dizilimini Global Initiative on Sharing Avian Influenza Data (GISAID) platformuna ve vizondan 133 dizilimi 18 Kasım'da paylaşmıştır. 19 Kasım 2020'de, etkilenen bölgelerde tespit edilen 'Küme 5 varyantının' yeni vakalarının olmaması ve insidansın azalması nedeniyle Kuzey Jutland'da kısıtlamalar kaldırılmıştır.

            25 Kasım'a kadar, etkilenen 289 vizon çiftliğinin tamamında vizon çiftliklerindeki ve belirlenmiş bir bölgedeki çiftliklerdeki vizonlar itlaf edilmiştir. Ayrıca Danimarka'da canlı vizon ithalatı ve ihracatı da dahil olmak üzere 31 Aralık 2021 tarihine kadar vizon yetiştiriciliği yasaklanmıştır. Etkilenenler için ekonomik destek paketleri oluşturulmuştur.

Danimarkalı yetkililer, DSÖ SARS-CoV-2 Virüs Evrimi Çalışma Grubu ile çalışmaya devam etmişler ve daha ileri çalışmalar ve testler için 'Küme 5 varyantı' SARS-CoV-2'yi, COVID-19 Referans Laboratuvar Ağı ile paylaşmayı kabul etmiştir.

DSÖ risk değerlendirmesi

SARS-CoV-2 dahil tüm virüslerin zamanla değişmesi beklenir. Vizonu enfekte eden ve daha sonra insanlara geri gönderilen SARS-CoV-2 suşları, vizon konakçıya uyum sağlamak için benzersiz mutasyonlar geçirmiş olabilir. SARS-CoV-2'nin yeni varyantlarının bulaşıcılık, klinik sunum ve teşhis, tedavi ve aşıların etkinliği gibi viral özellikler üzerindeki etkisini tam olarak anlamak için ileri laboratuvar çalışmaları gereklidir. Bu çalışmalar uzun, karmaşıktır ve çeşitli araştırma grupları ile yakın işbirliği içinde yapılır.

Danimarka tarafından uygulanan halk sağlığı ve sosyal önlemler olumlu gelişmelere yol açarken, Jutland'ın ortasında insan vakaları arasında vizonla ilişkili diğer varyantların son bulguları ve işçiler arasında yaklaşık 200 insan vakasının tespiti endişe vericidir.

DSÖ tavsiyesi

Bu olay, çiftliklerde yetiştirilen vizon popülasyonlarının devam eden SARS-CoV-2 bulaşmasında oynayabileceği önemli rolü  ve özellikle bu tür hayvan rezervuarlarının tanımlandığı alanlarda 'Tek Sağlık (One Health) yaklaşımı kullanarak bu virüslerin sağlam bir şekilde gözetlenmesi, örneklenmesi ve sıralanmasının kritik önemini vurgulamaktadır. Danimarka'nın ön bulgularının küresel açıdan potansiyel olarak önemlidir ve DSÖ, epidemiyolojik, virolojik ve tam genom sekans bilgilerinin GISAID gibi açık kaynaklı platformlar da dahil olmak üzere diğer ülkeler ve araştırma ekipleriyle anında paylaşılmasının önemini kabul etmektedir.

DSÖ aşağıdaki önlemleri tavsiye etmektedir:

• Danimarka tarafından tanımlanan spesifik mutasyonları anlamak ve virüsün bulaşıcılığı ve patojenitesindeki herhangi bir değişikliği araştırmak için başka virolojik çalışmalar yürütmek;

• Vizon ve diğer kürk çiftçiliği yapan ülkeler, mümkün olduğunda insan ve hayvan örneklerinden SARS-CoV-2'nin dizilenmesi çalışmalarını artırmak ve aynı mutasyonların bulunması halinde dizilim verilerini paylaşmak;

• Ülkeler, vizon ve diğer kürk çiftlikleri de dahil olmak üzere hassas hayvan rezervuarlarının tanımlandığı hayvan-insan arayüzünde COVID-19 için sürveyansı artıracak;

• SARS-CoV-2 ile ilişkili zoonotik olay riskini sınırlandırmak için ülkeler, bilinen hayvan rezervuarları etrafında, özellikle vizon çiftliklerindeki çiftçilik biyogüvenliği ve biyogüvenlik önlemlerini güçlendirecek. Buna, hayvancılıkla uğraşan işçileri, çiftlik ziyaretçileri ve hayvancılık veya itlafla uğraşanlar için enfeksiyon önleme ve kontrol önlemleri de dahildir;

• Akut solunum yolu enfeksiyonlarının bulaşma riskini azaltmak için topluluklara ve sağlık çalışanlarına şu temel ilkeleri hatırlatın:

• • Akut solunum yolu enfeksiyonlarından muzdarip insanlarla yakın temastan kaçınmak;

• • Özellikle hasta insanlarla veya çevreleriyle doğrudan temastan sonra sık sık el yıkama;

• • Çiftlik veya vahşi hayvanlarla korunmasız temastan kaçınmak;

• • Mesafeyi korumak, öksürük ve hapşırıkları tek kullanımlık mendiller veya giysilerle örtmek ve akut solunum yolu enfeksiyonu semptomları yaşıyorsa elleri yıkamak gibi öksürük görgü kurallarını uygulamak;

• • Sağlık tesislerinde, özellikle hastanelerin acil servislerinde standart enfeksiyon önleme ve kontrol uygulamalarının geliştirilmesi.

DSÖ, tüm yolcular için yukarıda listelenen sağlık önlemlerini tavsiye etmektedir. Seyahat sırasında veya sonrasında akut solunum yolu hastalığını düşündüren semptomlar olması durumunda, yolcuların tıbbi yardım almaları ve seyahat geçmişlerini sağlık hizmetleri sağlayıcısıyla paylaşmaları önerilmektedir. Sağlık yetkilileri, seyahat sağlık klinikleri, seyahat acenteleri, taşıt operatörleri ve giriş noktalarında genel akut solunum yolu enfeksiyon riskini azaltmak için yolculara bilgi sağlamak için seyahat, ulaşım ve turizm sektörleriyle birlikte çalışmalıdır.

DSÖ, bu olayla ilgili olarak halihazırda mevcut olan bilgilere dayanarak Danimarka için herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmasını tavsiye etmemektedir.

Daha fazla bilgi için, bkz:

• WHO Disease outbreak news SARS-CoV-2 mink-associated variant strain – Denmark
• WHO Coronavirus disease (COVID-19) pandemic
• WHO COVID-19 Weekly Epidemiological Update and Weekly Operational Update
• WHO Health Topics page on COVID-19
• WHO Scientific brief on the transmission of SARS-CoV-2: implications for infection prevention precautions
• WHO Public health considerations while resuming international travel
• OIE Update 6 on the COVID-19 situation in mink in Denmark
• OIE Technical factsheet, infection with SARS-CoV-2 in animal
• OIE Questions and Answers on COVID-19

FAO Exposure of humans or animals to SARS-CoV-2 from wild, livestock, companion and aquatic animals