Hastalık Salgını Haberleri

23 Aralık 2020

6 Kasım ve 15 Aralık 2020 tarihleri ​​arasında Gine'de 14 ölüm dahil olmak üzere 52 şüpheli sarıhumma vakası rapor edilmiştir. Biri Dubreka sağlık bölgesinden (güneybatıda Conakry yakınında) ve diğeri ülkenin merkezindeki Kouroussa sağlık bölgesinden olmak üzere Gine'nin kuzeybatısındaki Koundara sağlık bölgesinden toplam 50 vaka bildirilmiştir. Nongo, Conakry Viral Hemorajik Ateş Laboratuvarı'nda yapılan analiz, 10 şüpheli sarıhumma vakasının sarıhumma için IgM pozitif olduğunu ortaya koymuştur. Bunlardan 8'i Koundara'daki aşılanmamış şüpheli vakalardan, 1'i Dubreka'dan ve 1'i Kouroussa'dandır. Senegal'deki Institut Pasteur de Dakar'da (IPD) yapılan ek testler, benzer şekilde Koundara'dan 8 numunenin sarıhumma pozitif olduğuna dair sinyallere sahip olduğunu bulmuştur. Dubreka ve Kourassa'dan gelen iki vaka daha sonra IgM veya IPD'de plak azaltma nötralizasyon testinde negatif çıktığı için atılmıştır. Koundara'dan 8 örneğin diferansiyel testinde, 8 pozitif  sarıhumma IgM sonucundan 7'si Dang humması, Batı Nil Virüsü ve/veya Zika'dan en az biri için IgM pozitiftir. Seron nötralizasyon (PRNT) testi, 8 numuneden 7'sinin Sarı Humma için PRNT pozitif olduğunu bulmuştur. İki numune ayrıca Zika ve/veya Batı Nil Virüsü için PRNT pozitiftir ve Dang humması için PRNT devam etmektedir. Sarıhumma titreleri diğer virüslere göre yaklaşık 4 kat daha yüksek olduğundan, sarıhumma için doğrulanmış olarak yorumlanmaktadırlar. Dört numune ayrıca Dakar IP tarafından sarıhumma artı diğer Flavivirüsler ve Viral Hemorajik Ateş (VHF) için diferansiyel PCR ile test edilmiş ve hepsinin negatif olduğu bulunmuştur.

52 vakadan 50'sinin (%96) bildirildiği Koundara Sağlık Bölgesi'nde kentsel komün de (Koundara Merkezi) dahil olmak üzere 7 sağlık alanı bulunmaktadır. Bildirimlerin coğrafi dağılımı aşağıdaki gibidir:

• Guinguan (2 IgM + vakası ve 2 ölüm dahil 4 şüpheli vaka)
• Koundara Merkezi (1 IgM + vakası ve 3 ölüm dahil 8 şüpheli vaka)
• Kamabi (1 IgM + ve 1 ölüm dahil 9 şüpheli vaka)
• Sambailo (4 IgM + ve 6 ölüm dahil 21 şüpheli vaka)
• Sareboido (4 şüpheli vaka 0 IgM + ve 1 ölüm)
• Youkounkoun (3 şüpheli vaka 0 IgM + ve 1 ölüm)
• Termesse (1 şüpheli vaka 0 IgM + ve 0 ölüm)

Koundara'daki 50 şüpheli sarıhumma vakasının 34'ü (%68) erkektir. Koundara'daki vakalar için en çok etkilenen yaş grubu 27 vaka (%59) ile 5-14 yaş, ardından 14 vaka (%30) ile 1-4 yaş ve 5 vaka ile ≥15 yaş (%11) grubudur. Kayıtlı 14 ölümden 9'u hastanede, 5'i toplum içinde meydana gelmiştir. 14 ölümden 4 numune alınmış ve tümü sarıhumma negatif çıkmıştır.

6 Kasım'dan 9 Aralık'a kadar Koundara'da bildirilen 50 vakanın Sarıhumma aşılama durumu şu şekildedir: aşılı (kartsız) 1 vaka (%2); aşılanmamış: 31 vaka (%62); ve durumu bilinmeyen: 18 vaka (%36).

Doğrulanmış ilk üç IgM pozitif vakanın bildirilmesinin ardından, 2912 çocuğa (9-59m) Sarıhumma aşısı yapılmıştır.

Gine, EYE (Eliminate Yellow fever Epidemics)(Sarıhumma Salgınlarını Ortadan Kaldırma) küresel strateji sınıflandırmasına göre yüksek riskli endemik bir ülkedir. Ülke bu nedenle 9 aylıktan büyük çocuklar ve uluslararası seyahat edenler için rutin aşılama uygulamakta ve epidemiyolojik bağlama göre önleyici ve müdahale kampanyaları düzenlemektedir. DSÖ-UNICEF tahminlerine göre Gine'de Sarıhummaya karşı aşı kapsamı 2016-2019 yılları arasında %40'tır; bu sayı nüfus bağışıklığını sürdürmek için gerekli seviyenin altındadır. Koundara bölgesinde toplumda yapılan Sarıhumma aşısı araştırması, kapsamın çok düşük olduğunu (%16) ortaya koymuştur. Bu düşük kapsam, nüfusun yüksek bir oranının, özellikle Boke'daki 2005 toplu aşılama kampanyasından sonra doğan çocukların ve geçmiş aşılama kampanyalarında aşı yapılamayan yaşlıların risk altında olduğunu göstermektedir. Gine'de önleyici toplu aşılama kampanyalarının son kısmı 2010 yılında tamamlanmıştır.

Şekil 1. Koundara sağlık bölgesinde, vilayetlere göre 100.000 kişi başına şüpheli ve doğrulanmış Sarıhumma vakalarının coğrafi dağılımı, 30 Kasım 2020

Aedes sivrisinekleri ile insanlar arasındaki olası temas noktalarını belirlemek ve araştırmak için bir entomolojik araştırma yapılmıştır. Sareboilo, Guingan, Kamaby ve Urban Commune bölgelerindeki durgun sularda, su tedarik noktalarında, evlerdeki ve çevredeki sularda nimf veya larvaların yakalanması, yerel nüfusla doğrudan temas olasılığı olan Aedes cinsi sivrisineklerini ortaya çıkarmıştır. Buna ek olarak, Koundara vilayetinde, insan dışı primatların (NHP'ler) ve doğal ve hayvan parklarının (Niékolobadjar Parkı ve NHP'lerin bulunduğu N’Dama'nın sınıflandırılmış ormanı) varlığı dahil olmak üzere sarıhumma virüsünün insan popülasyonlarına silvatik yayılmasına yol açan faktörler bulunmaktadır.

Halk sağlığı önlemleri

Koundara Sağlık Bölgesi Halk Sağlığı Acil Durum Operasyon Merkezi, Sağlık Bakanlığı tarafından koordine edilen bir müdahale oluşturmuştur. Uygulanan müdahale faaliyetleri şüpheli sarıhumma vakaları hakkında derinlemesine araştırmaları, aktif vaka bulmayı, şüpheli sarıhumma vakalarında ilk reaktif aşılamayı, klinik yönetimini, vektör kontrolünü, risk iletişimi ve toplum katılımını, numunelerin Conakry'deki laboratuvara ve Dakar'daki Institut Pasteur'a taşınmasını ve analizini, UST çerçevesinde iletişimi ve devam eden bir müdahale planının geliştirilmesini içermektedir.

DSÖ ve ortakları, mevcut salgını kontrol etmek için bulaşmayı kesintiye uğratmak üzere şehir merkezlerinde hedeflenen vektör kontrol önlemlerini uygulamada yerel yetkilileri desteklemeye devam edecektir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Koundara bölgesindeki dört ilden sekiz IgM pozitif vaka bildirilmiştir. Bölgesel referans laboratuvarı IPD tarafından yapılan sonraki analiz, sarıhummayı doğrulamıştır. Belgelenmiş Aedes türleri, maymunların yaşadığı parklar, komşu ülkelere (Senegal, Gine Bissau) uzanan ormanlar ve suboptimal sarıhumma aşılama kapsamı dahil olmak üzere, bölgenin sarıhumma virüsünün yayılması için risk faktörlerine sahip olduğu kaydedilmiştir. Büyük ölçüde aşılanmamış nüfusun bulunduğu kentsel ve kent çevresindeki bölgelerde şüpheli sarıhumma vakalarının ortaya çıkması, epidemik artış riskini artırmaktadır.

Koundara'ya odaklanarak, kısa sürede küçük çocuklardaki alışılmadık yaş profiline sahip çok sayıda vaka olması nedeniyle, ulusal düzeyde risk, yüksek kabul edilmektedir. Şüpheli sarıhumma vakalarının coğrafi konumu ve potansiyel nüfus hareketleri göz önüne alındığında, bölgesel düzeydeki riskin orta düzeyde olduğu düşünülmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Sarıhumma, enfekte sivrisinekler tarafından bulaşan akut viral hemorajik bir hastalıktır ve hızla yayılma ve ciddi halk sağlığı sonuçlarına yol açma potansiyeline sahiptir. Özel bir tedavisi bulunmamakla birlikte, ömür boyu bağışıklık sağlayan tek doz sarıhumma aşısı ile hastalık önlenebilir. Dehidrasyon, solunum yetmezliği ve ateşi tedavi etmek için destekleyici bakım ve ilişkili bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisi önerilir. Aşı, enfeksiyonu önlemenin en önemli yoludur.

Gine, EYE (Sarıhumma Salgınlarını Ortadan Kaldırma Küresel Stratejisi) sınıflandırmasına göre 27 yüksek riskli endemik ülke grubundan biridir. 2002 sarıhumma salgını sırasında halkı korumak için acil olarak düzenlenen reaktif kitlesel aşı kampanyaları, salgının etkisini sınırlamaya yardımcı olmuştur. Gine, 2005 ve 2010 yıllarında %95 aşılama kapsamıyla, sarıhummaya karşı aşamalı önleyici aşı kampanyaları yürütmüştür. Aşı, sarıhummayı önlemenin ve kontrol etmenin ana yoludur. Şüpheli sarıhumma vakalarının mevcut kümesinin olağandışı yaş profili, hem rutin aşılama yoluyla güçlü sarıhumma aşılama kapsamının sürdürülmesinin önemini hem de ayırıcı tanı yoluyla akut ateşli sarılığın diğer nedenlerini ortadan kaldırmanın önemini vurgulamaktadır.

Sarıhummaya karşı aşılama güvenlidir, oldukça etkilidir ve ömür boyu koruma sağlamaktadır. UST'ye (2005) göre, sarıhummaya karşı uluslararası aşı sertifikası, aşılanan kişinin hayatı boyunca geçerlidir. Giriş koşulu olarak uluslararası yolculardan pekiştirici dozda sarıhumma aşısı istenmesi gerekli değildir.

DSÖ, COVID-19 salgını sırasında aşılama faaliyetleri için rehberler yayınlamıştır (https://www.who.int/publications-detail-redirect/WHO-2019-nCoV-Framework_Mass_Vaccination-2020.1) ve şu anda COVID-19 bağlamında toplu aşılama kampanyaları yürütmek için özel operasyonel rehberler geliştirmektedir. EYE stratejisi, tüm uygun çocukların rutin aşılama yoluyla aşılanmasını teşvik etmektedir.

DSÖ, Gine'ye giden 9 aylık ve üzeri tüm uluslararası yolculara sarıhumma aşısı yapılmasını önermektedir. Gine ayrıca, sarıhumma bulaşma riski olan ülkelerden gelen 9 aylık ve üzeri yolcular ve 12 saatten uzun süredir havalimanında kalarak aktarma yapan yolcular için sarıhumma aşısı sertifikası talep etmektedir.

DSÖ, Üye Devletleri, yolcuları sarıhumma riskleri ve aşı da dahil olmak üzere önleyici tedbirler hakkında iyi bilgilendirmek için gerekli tüm önlemleri almaya teşvik etmektedir. Yolcular ayrıca sarıhummanın semptom ve belirtilerinden haberdar edilmeli ve belirti gösterdiklerinde derhal tıbbi yardım almaları tavsiye edilmelidir. Geri dönen viremik yolcular, vektörün bulunduğu alanlarda yerel sarıhumma bulaşma döngülerinin oluşması için bir risk oluşturabilir.

Sarıhumma bulaşma riski taşıyan güncellenmiş alanlar ve uluslararası yolcuların aşılanmasına ilişkin ilgili öneriler DSÖ tarafından 1 Temmuz 2020'de güncellenmiştir; revize edilmiş risk alanı haritası ve sarıhumma aşısı önerileri DSÖ Uluslararası Seyahat ve Sağlık internet sitesinde mevcuttur. DSÖ, bu salgınla ilgili mevcut bilgilere dayanarak Gine'ye seyahat ve ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama önermemektedir.

Sarıhumma hakkında daha fazla bilgi için lütfen aşağıdaki adresleri ziyaret ediniz:

DSÖ Sarıhumma Bilgi Formu: https://www.who.int/en/news-room/fact-Sarıhummaeets/detail/yellow-fever

COVID-19 salgını sırasında aşılama faaliyetleri için rehber ilkeler: https://www.who.int/groups/strategic-advisory-group-of-experts-on-immunization/

Sarıhumma salgınına hazırlıklı olma ve müdahale için DSÖ stratejisi: https://www.who.int/topics/yellow_fever/en/

Sarıhumma Salgınlarını Ortadan Kaldırmak İçin Küresel Bir Strateji (EYE) 2017-2026, DSÖ 2018: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/272408/9789241513661-eng.pdf?ua=1

DSÖ uluslararası seyahat eden kişiler için aşılama gereksinimleri ve önerileri olan ülkeler listesi: https://www.who.int/publications/m/item/vaccination-requirements-and-recommendations-for-international-travelers-and-malaria-situation-per-country-2019-edition

DSÖ Sarıhumma bulaşma riski olan ve Sarıhumma aşısı gerektiren ülkeler listesi: https://www.who.int/publications/m/item/countries-with-risk-of-yellow-fever-transmission-and-countries-requiring-yellow-fever-vaccination-(july-2019)

Tek doz Sarıhumma aşısının yaşam boyu geçerliliği: UST (2005) Ek 7'deki Değişiklik: https://www.who.int/publications/m/item/lifetime-validity-of-one-dose-of-yellow-fever-vaccine

Sarıhumma aşısının ömür boyu uzatılması hakkında soru-cevap: https://www.who.int/ith/annex7-ihr.pdf?ua=1

Ön nitelikli aşı için DSÖ Veri tabanı: https://extranet.who.int/pqvdata/

Aşı Pozisyon Raporları: https://www.who.int/immunization/documents/positionpapers/en/

Afrika'da Sarıhumma laboratuvar tanı testleri: https://apps.who.int/iris/handle/10665/246226

Sarıhumma salgını araç kutusu: https://www.who.int/emergencies/outbreak-toolkit/disease-outbreak-toolboxes/yellow-fever-outbreak-toolbox

Sarıhumma risk haritası ve yolcular için önerilen aşılama haritası: https://www.who.int/ith/yellow-fever-risk-mapping/state_request/en/

Kaynak: