Hastalık Salgını Haberleri

29 Aralık 2020

Ekim-Aralık 2020 arasında, Senegal'in üç bölgesindeki dört sağlık bölgesinden toplam yedi doğrulanmış sarıhumma vakası rapor edilmiştir. Salgın, Tambacounda çevresindeki Kidira sağlık bölgesinde bulunan üç sağlık kesimindeki dört doğrulanmış vakanın olduğu bir kümeden oluşmaktadır; bir vaka komşu Kedougou sağlık bölgesi, Kedougou'da; bir vaka Saraya sağlık bölgesi, Kedougou'da; ve bir vaka, Thilogne sağlık bölgesi, Matam'dadır.

18 Ekim 2020 tarihinde Tambacounda bölgesinde, Batı Nil virüsü enfeksiyonu araştırması sırasında, Kidira ilçesinde yaşayan 40 yaşındaki bir kadından numune alınmıştır. 29 Ekim'de Institut Pasteur de Dakar (IPD) vakayı sarıhumma olarak doğrulamıştır. 31 Ekim'de IPD, Kidira sağlık bölgesi, Bakel sağlık kesimi tarafından yapılan bir bildirimin ardından, ikinci bir doğrulanmış sarıhumma vakasının sonuçlarını ulusal sağlık yetkililerine bildirmiştir. Vaka, Kidira ilçesinde hastalığı başlayan ve 31 Ekim'de yaşamını yitiren 8 yaşında bir erkek çocuğuydu. 12 Kasım'da IPD, ulusal sağlık yetkililerine, rutin sürveyansla tespit edilen ve 5 Kasım'da ölen, 23 yaşındaki bir erkek olan doğrulanmış üçüncü vaka hakkında bilgi vermiştir. 16 Kasım'da, Kidira sağlık bölgesinden, 15 yaşındaki bir erkek çocuk olan doğrulanmış dördüncü bir vaka ulusal sağlık yetkililerine bildirilmiştir. Kidira sağlık bölgesinden bildirilen dört vakadan ikisi, iki hastanede ortaya çıkmıştır: biri Matam bölge hastanesinde, diğeri Tambacounda bölge hastanesinde.

Kedougou ve Matam bölgelerinde, Aralık 2020'de çeşitli araştırmalar sırasında numuneleri toplanan üç doğrulanmış vaka bildirilmiştir. Kedougou bölgesinde, IPD tarafından yapılan laboratuvar testleri, bölgeden alınan 16 numuneden şunları ortaya çıkarmıştır:

• Saraya bölgesinde yaşayan doğrulanmış bir vaka [polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ve IgM pozitif];
• Kedougou bölgesinde yaşayan doğrulanmış bir vaka [IgM pozitif ve plak azaltma nötralizasyon testi (PRNT) ile doğrulanmış]; ve
• olası iki vaka (IgM pozitif ve devam eden PRNT).

Matam bölgesinde bir vaka IgM ve PRNT ile sarıhumma olarak doğrulanmıştır. Vaka, Dakar'daki özel bir klinikte hastaneye kaldırılan Thilogne sağlık bölgesinden 90 yaşında bir erkektir.

Küçük salgınların gözlemlenebildiği ancak büyük bir salgının olmadığı Kidira sağlık bölgesindeki üçüncü vakanın bildirilmesinden önce kullanılan Risk Değerlendirme Stratejik Aracı (STAR), sarıhummayı "düşük" olarak sınıflandırmıştır.

Halk sağlığı müdahalesi

Sağlık Bakanlığı hızlı bir müdahaleyi koordine etmektedir. Önerilen müdahale faaliyetleri arasında yerel halkın aşılanması, gelişmiş sürveyans, risk iletişimi, toplum katılımı ve vektör kontrolü yer almaktadır. Aşılar ve operasyonel giderler için ek potansiyel destek ülke tarafından talep edilebilir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Tambacounda ve Kedougou bölgelerinde sarıhumma vakalarının tespiti, sarıhumma kırsal alanda aşılanmamış kişilere silvatik yayılma olasılığı olduğunu ortaya koymakta ve yüksek sarıhumma riski taşıyan bölgelerde bulunan tüm ülkelerde, yüksek nüfus bağışıklığının sürdürülmesinin önemini vurgulamaktadır. Son epidemiyolojik çalışmalar, köylerin insan olmayan primatların bulunduğu bir savan bölgesinde olduğunu bildirmiştir. Yerleşim alanlarının eteklerinde kalıcı veya geçici su havuzları görülmektedir.

2007 yılında Senegal'de toplu aşılama yapılmasına rağmen, ülkenin doğu kesiminde endemik sarıhumma bulaşma riskinin yüksek olduğu düşünülmektedir. Aşılanmamış kişiler, özellikle kırsal alanlarda primatlardaki (silvatik döngü) hastalığın kalıcılığı nedeniyle sarıhumma enfeksiyonuna karşı savunmasız kalmaktadır. Etkilenen iki bölgeye de ulaşmak zordur ve bu durum aşılama çabalarını zorlaştırmaktadır. Bölgelerdeki yoğun bakım üniteleri, yol koşullarının kötü olduğu ilçeden (186 km) uzaktadır. Etkilenen ilçeler kırsaldır ve büyük ölçüde ormanlardan oluşmaktadır; bu da vektörü kontrol etmeyi ve birleşik şehir-kent döngüsünü hafifletmeyi zorlaştırmaktadır.

COVID-19 salgını, sağlık sistemleri üzerindeki yükü ve fiziksel mesafeye veya toplumdaki isteksizliğe bağlı olarak aşı yaptırmanın azalması nedeniyle rutin aşılama faaliyetlerinde aksama riski oluşturmaktadır. Aşılama çalışmalarının kısa süreler için bile kesintiye uğraması, duyarlı bireylerin sayısını artıracak ve aşı ile önlenebilir hastalık salgınlarının olasılığını artıracaktır. 27 Aralık 2020 itibariyle Senegal'de 18.523 doğrulanmış COVID-19 vakası ve 387 ölüm bildirilmiştir.

DSÖ tavsiyesi

Sarıhumma, enfekte sivrisinekler tarafından bulaşan akut viral hemorajik bir hastalıktır ve hızla yayılma ve ciddi halk sağlığı sonuçları doğurma potansiyeline sahiptir. Özel bir tedavisi bulunmamakla birlikte, hastalık ömür boyu bağışıklık sağlayan tek doz sarıhumma aşısı ile önlenebilmektedir. Dehidrasyon, solunum yetmezliği ve ateşi tedavi etmek için destekleyici bakım ve ilişkili bakteriyel enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisi önerilmektedir.

Senegal, Sarıhumma Salgınlarını Ortadan Kaldırma (EYE) stratejisine göre yüksek öncelikli bir ülke olarak kabul edilmektedir. Sarıhumma aşısının rutin aşılamaya girmesi Ocak 2005'te gerçekleşmiştir. Aşılama, sarıhummayı önlemenin ve kontrol etmenin birincil yoludur. Kent merkezlerinde, hedeflenen vektör kontrol önlemleri de bulaşmayı durdurmak için faydalıdır. DSÖ ve ortakları, mevcut salgını kontrol etmek için bu müdahaleleri uygulamada yerel yetkilileri desteklemeye devam edecektir.

DSÖ, Senegal'e seyahat eden 9 aylık veya daha büyük tüm uluslararası yolcular için sarıhumma aşısı yapılmasını önermektedir. Senegal ayrıca sarıhumma bulaşma riski olan ülkelerden gelen 9 aylık veya daha büyük yolcular ve sarıhumma yayma riski olan bir ülkenin havalimanında 12 saatten fazla transit geçiş yapmış yolcular için sarıhumma aşı sertifikası talep etmektedir.

Sarıhumma aşısı güvenlidir, oldukça etkilidir ve ömür boyu koruma sağlamaktadır. Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005), üçüncü baskısı uyarınca, uluslararası sarıhumma aşı sertifikasının geçerliliği aşılanan kişi için ömür boyu geçerlidir. Giriş koşulu olarak uluslararası yolculardan takviye dozda sarıhumma aşısı talep edilemez.

DSÖ, COVID-19 salgını sırasında aşılama faaliyetleri için rehberler yayınlamış ve şu anda COVID-19 bağlamında toplu aşılama kampanyaları yürütmek için özel operasyonel rehberler geliştirmektedir. Koşulların izin verdiği yerlerde, EYE stratejisi sarıhumma önleme faaliyetlerinin hızlı bir şekilde yeniden başlamasını destekleyecektir.

DSÖ, Üye Devletleri, yolcuları, riskler ve aşılama da dahil olmak üzere önleyici tedbirler konusunda iyi bilgilendirmek üzere gerekli tüm önlemleri almaları için teşvik etmektedir. Yolcular ayrıca sarıhummanın belirti ve semptomlarının farkında olmalı ve belirti gösterdiklerinde derhal bir doktora danışmalıdır. Geri dönen viremik yolcular, yeterli vektörün bulunduğu alanlarda yerel sarıhumma bulaş döngülerinin oluşturulması için bir risk oluşturabilir.

DSÖ, bu salgınla ilgili mevcut bilgilere dayanarak, Senegal'e seyahat ve ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama önermemektedir.

Sarıhumma hakkında daha fazla bilgi için lütfen aşağıdaki adresleri ziyaret ediniz:

DSÖ Sarıhumma Bilgi Formu: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/yellow-fever

COVID-19 salgını sırasında aşılama faaliyetleri için rehber ilkeler: https://www.who.int/groups/strategic-advisory-group-of-experts-on-immunization/

Sarıhumma salgınına hazırlıklı olma ve müdahale için DSÖ stratejisi: https://www.who.int/health-topics/yellow-fever

Sarıhumma Salgınlarını Ortadan Kaldırmak İçin Küresel Strateji (EYE) 2017-2026, DSÖ 2018: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/272408/9789241513661-eng.pdf?ua=1

DSÖ uluslararası seyahat eden yolcular için aşılama gereksinimleri ve önerileri olan ülkelerin listesi: https://www.who.int/publications/m/item/vaccination-requirements-and-recommendations-for-international-travelers-and-malaria-situation-per-country-2019-edition

DSÖ sarıhumma bulaşma riski olan ve sarıhumma aşısı gerektiren ülkelerin listesi: https://www.who.int/publications/m/item/countries-with-risk-of-yellow-fever-transmission-and-countries-requiring-yellow-fever-vaccination-(july-2019)