Hastalık salgını haberi

12 Şubat 2021

Rift Vadisi Ateşi (RVA) vakaları, Kenya'da Isiolo ve Mandera illerindeki insanlarda ve Isiolo, Mandera, Murang’a ve Garissa ilçllerindeki hayvanlarda bildirilmiştir. 4 Şubat 2021 tarihi itibariyle, toplam 32 insan vakası (14 pozitif doğrulanmış vaka) ve 11 ölüm (Vaka Ölüm Oranı-VÖO % 34) görülmüştür.

Isiolo İli

Isiolo İl Sağlık Müdürlüğü bildirilen olayın, çobanlar arasında ateş, baş ağrısı, mide bulantısı olan veya olmayan genel halsizlik, burun kanaması / hematemez ve karın ağrısı / ishal semptomları ile ortaya çıkan ölümlerle 19 Kasım 2020'de başladığına inanılmaktadır. ilk insan vakası Kasım 2020'nin sonlarında Garbatulla ilçesindeki Sericho bölgesinden bildirilmiştir.Gafarsa ve Erisaboru'nun Garbatulla ilçesinde ve Korbesa'nun Merti ilçesinde ölümler bildirilmiştir. RVA, Kenya Tıbbi Araştırma Enstitüsü (KEMRI) Ulusal Viroloji Laboratuvarı'nda (UVL) 16 Aralık'ta PCR ile doğrulanmıştır.4 Şubat 2021 itibariyle, toplam 22 insan vakası  (12'si doğrulanmış) ve 10 ölüm vakası (üçü pozitif olarak doğrulanmış ) rapor edilmiştir. Vakaların çoğu, Garbatulla'da yaşayan erkek çobanlar olup yaşları 13 ila 70 arasında değişmektedir.

Sericho ilçesinde, çoğunlukla kırsal kesimde, koyun ve keçilerin de hasta olduğu 19 Kasım 2020'de bildirilmiştir. Bu bölgedeki topluluklar köylerde yaşımakta olup ortak otlak alanlarında hayvanlarını otlatmaktadırlar. Kabete'deki Merkez Veteriner Laboratuvarı (CVL) ve Garissa'daki Bölgesel Veteriner Araştırma Laboratuvarı'nda Hayvan numunelerinde IgM ve PCR ile RVA için yapılan testler pozitif çıkmıştır.Olay resmi olarak 7 Ocak 2021'de teyit edilmiş ve 15 Ocak 2021'de ve daha sonra 22 ve 29 Ocak 2021'de Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü'ne (OIE) bildirilmiştir. 27 Ocak itibariyle toplam 20 canlı hayvan örneğinde (19 koyun ve 1 deve) RVA için yapılan ELISA IgM CAPTURE ve gerçek zamanlı PCR testi pozitif çıkmıştır.

Mandera İli

Kuzey Mandera ilçesinin Kalmalab köyünden bir kişi, dört hasta devenin kesim işinde yer aldıktan sonra hastalanmıştır. 18 Ocak'ta hemorajik semptomlarla Nairobi^de bir hastaneye nakledilmiştir. Daha sonra çoklu organ yetmezliği ile Yoğun Bakım Ünitesine yatırılmış. RVA, 21 Ocak'ta NVL'de doğrulanmıştır ve hasta 22 Ocak 2021'de ölmüştür.4 Şubat 2021 itibariyle, Mandera North ilçesinden 1 ölüm dahil olmak üzere toplam 10 vaka (2’si RVA pozitif olarak doğrulanmış) rapor edilmiştir.

Kalmalab köyü, Etiyopya dağlık bölgelerindeki yağmurların ardından yatağından taşan Dawa nehri ile sınır komşusudur. RVA salgını, sivrisinek kaynaklı zoonoz riskini artırdığı için bu selle ilişkilendirilebilir. Canlı hayvan numuneleri test için CVL Kabete'ye gönderilmiştir.

Murang’a İli

RVA sendromlu hayvanlar (kanama ve düşük dahil) ilk olarak 29 Aralık 2020'de Kihumbuini bölgesinin Gatanga ilçesinden bildirilmiştir. İlk hayvan ölümü 1 Ocak 2021'de bildirilmiştir. 1 Ocak'ta aynı çiftlikten numuneler toplanmış ve 3 Ocak'ta CVL Kabete'de Elisa IgG / IgM testi kullanılarak hastalığın RVA olduğu doğrulanmıştır. Ng’araria bölgesindeki Kandara ilçesinde daha fazla şüpheli hayvan vakası bildirilmiştir. Hiçbir insan vakası doğrulanmamış ancak şüpheli vakaların izi sürülmüş ve etkilenen hanelerden numuneler NVL'de test edilmek üzere 25 Ocak'ta toplanmıştır.

Garissa İli

Test için 20 Aralık 2020'de Masalani'nin Ijara ilçesi ve Balambala'nın Balambala ilçesinden şüpheli çiftlik hayvanlarından (koyun ve keçiler) alınan numuneler toplanmış ve 22 Aralık'ta RVA için yapılan Elisa IgM testi pozitif çıkmıştır. Salgının boyutunu belirlemek için saha araştırmaları devam etmektedir.Isiolo'da RVA salgınının tespit edilmesinden sonra çiftlik hayvanlarında sürveyans başlatılmıştır. Bu süre zarfında hayvanlar arasında salgınlar gözlenmiştir.  Bu süre zarfında hayvanlar arasında salgınlar gözlenmiştir. Aralık 2020'de 120 hayvandan alınan numunelerle ilgili olarak CVL Kabete'nin sonuçları, Elisa IgM testi ile doğrulanan 20 (10'u öldü 19 koyun ve 1 deve) pozitif bir RVA vakasını ortaya çıkarmıştır. Hem insan hem de çiftlik hayvanları örneklerinde yapılmakta olan ileri laboratuvar analizi devam etmektedir.

Halk Sağlığı Yanıtı

DSÖ, salgına yanıt olarak aşağıdaki halk sağlığı faaliyetlerini desteklemek için FAO ve OIE ile birlikte yerel sağlık kümelenmesi aracılığıyla Sağlık Bakanlığı ile yakın bir şekilde çalışmaktadır:

• RVA salgını araştırması (salgının kapsamının belirlenmesi, ilişkili risk faktörleri, vektör sürveyansı ve ekoloji haritalaması)

• RVA salgınının, haftalık hastalık salgını SitRep'e dahil edilmesi

• Sağlık çalışanlarının eğitimi (RVF vaka tespiti ve uygun vaka yönetimi konusunda kapasite geliştirme)

• Radyo spotları, Bilgi, Eğitim ve İletişim (IEC) materyallerinin basılması ve yayılması yoluyla farkındalık yaratmak

• İlçe laboratuvarlarının RVA ve diğer hastalıklara yönelik testleri yürütmek için kapasite geliştirmesi

• Hayvan karantinası

• Ölüm öncesi ve sonrası denetimleri

• Devam eden epidemiyolojik araştırmalar

• Toplum sağlığı gönüllülerinin, sağlık çalışanlarının ve veteriner hekimlerin duyarlılaştırılması

• RVA acil durum planının (son versiyon 2014) güncellenmesi ve gözden geçirilmesinin planlanması ve salgın sonrası dönem için RVF SOP'nin geliştirilmesi / güncellenmesi.

DSÖ risk değerlendirmesi

RVA salgını Kenya'da yeniden görülmüştür ve geçmişte de birkaç kez RVA salgını olmuştur (1998, 2006-2007, 2014, 2018).  Isiolo (Ewaso Nyiro), Mandera (Dawa) ve Garissa illerinde görülen insanları ve hayvanları etkileyen mevcut salgın, nehirlerin taşması ile ilişkilendirilmiştir. Muranga'da sel / yağış olmamıştır; salgın bataklık bölgeleri ve taş ocağı gölleri civarında olmuştur. İnsanlarda görülen enfeksiyonun enfekte hayvanlarla temas yolu ile bulaştığı sonucu çıkarılmıştır. Çobanlar, çiftçiler, mezbaha çalışanları ve veteriner hekimlerin enfeksiyon riski daha fazla olacaktır. Isiolo ve Garissa illeri ortak otlatma alanlarında hayvanların (özellikle koyun ve keçiler) otlatıldığı pastoral topluluklardır .

Salgın 19 Kasım 2020 tarihi civarında Isiolo eyaletine bağlı Sericho'da başlamıştır. RVF salgınının daha sonra 7 Aralık 2020'de Garissa iline bağlı Balambala ve Ijara ilçelerinde görüldüğü rapor edilmiştir. Söz konusu durumun 2020 Kasım ayı başında yatağından taşan  nehrin bulunduğu Ewaso Havzası boyunca görülen sel felaketine bağlı olduğu düşünülmüştür. Daha sonra çiftlik hayvanlarının yakındaki nehir kıyısının bataklık alanlarından geçmesi ve otlanmasından kaynaklandığı sonucuna varılmıştır. Salgın şu anda Kenya'da dört ilde görülmüştür. Yine de, viremik hayvanların (su ve otlak arayışında) kontrolsüz hareketinin yanı sıra hastalık vektörlerinin varlığını artırabilen uygun çevresel koşullar (yoğun yağış ve sel) göz önüne alındığında, hastalıkların Kenya’nın diğer eyaletlerine ve  komşu ülkelere yayılma riski artmaktadır. RVA salgınının, hayvancılık üretimine bağımlı olan bu pastoral topluluk üzerinde ciddi bir ekonomik etkiye sahip olacağının altı çizilmelidir. RVA için son hayvan aşılaması 2018 yılında yapılmıştır, ancak tam kapsamı bilinmemektedir. Ülkenin yerel kapasitesi olmasına rağmen, müdahale önlemleri yetersiz kalmaktadır. Vektör kontrol önlemleri gerçekleştirilmemiştir ve ulusal vektör kontrol planı henüz geliştirilmemiştir.

12 Mart 2020'de Kenya'da ilk COVID-19 vakasının olduğu doğrulanmıştır. 8 Şubat 2021 itibarıyla Kenya, 101.819 doğrulanmış COVID-19 vakası ve 1.779 ölüm bildirmiştir. Pandemi, kişisel koruyucu donanım (KKD) gibi etkili bir RVA yanıtı oluşturacak malzemelerde geniş çapta kıtlık yaşanmasına sebep olmuştur. Ayrıca, sürveyans görevlilerince ve laboratuvar hizmetlerinde büyük ölçüde COVID-19 yanıtına öncelik vermiştir.

DSÖ tavsiyesi

Rift Vadisi ateşi, en çok yerel hayvanları (koyun, keçi ve deve gibi) etkileyen, sivrisinek kaynaklı bir zoonozdur. İnsanlar viremik hayvanlarla ve onların sıvılarıyla (kan vb.) temas etmesi halinde enfekte olmaktadır. İnsan vakaları genellikle, sivrisinek vektörleri için elverişli bir ortam olan çiftlik hayvanlarında görülen salgınlara yakın yerlerde meydana gelmekte olup bu da virüsü hayvanlara ve bazen insanlara aktarmaktadır. İnsan enfeksiyonlarının çoğu, enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları veya dokuları ile doğrudan veya dolaylı temastan kaynaklanmaktadır. İnsan enfeksiyonunun ve ölümlerinin azaltılmasında, RVA enfeksiyonunun risk faktörleri, entegre vektör kontrol faaliyetleri ve sivrisinek ısırıklarına karşı koruyucu önlemler konusunda farkındalık çok önemlidir.

Riskin azaltmasına yönelik halk sağlığı bildirileri aşağıdakilere ağırlık vermelidir:

• RVA konusunda halkın bilinçlendirilmesi ve halkın eğitilmesi gerekmektedir.
• Güvenli olmayan hayvancılık ve kesim uygulamalarından kaynaklanan hayvandan insana bulaşma riskinin azaltılması, hasta hayvanlar veya dokularıyla temas ederken veya hayvanları keserken el yıkama, eldiven kullanma ve diğer KKD'lerin kullanılması önerilmektedir.
• Çiğ veya pastörize edilmemiş süt veya hayvan dokusunun güvenli olmayan tüketiminden kaynaklanan hayvandan insana bulaşma riskinin azaltılması; RVA endemik bölgelerinde bulunan hayvansal ürünlerin tüketilmeden önce iyice pişirilmesi gerekmektedir.
• Vektör kontrol faaliyetlerinin uygulanması yoluyla sivrisinek ısırması riskinin azaltılması (örneğin, böcek ilacı püskürtme ve sivrisinek üreme alanlarını azaltmak için larvisit kullanımı), ilaçlı sineklik ve sinek savarların kullanılması, koruyucu giysilerin kullanılması ve vektör türlerinin ısırmalarının en çok yaşandığı  zamanlarda dış mekan faaliyetlerinden kaçınılması gerekmektedir.
• Hayvanlarda RVA salgınları insanlardan önce görüldüğünden, mevcut sürveyans faaliyetlerinin oluşturulması ve güçlendirilmesi, RVA salgınlarının önlenmesi ve yönetiminde çok önemlidir. Bu durum hayvan sağlığı, çevresel izleme, vaka gözetimi ve One Health yaklaşımı doğrultusunda yer alan diğer önlemler için erken uyarı ve sürveyans sistemini içermektedir.
• RVA salgınlarını önlemek için rutin hayvan aşılaması önerilmektedir. Bununla birlikte, virüsün iğne ile yayılımı sürü arasında bulaşmayı yoğunlaştırabileceğinden, salgın sırasında aşılama kampanyaları önerilmemektedir.
• Virüsün enfekte bölgelerden enfekte olmayan alanlara yayılmasını azaltmak için hayvan hareketinin kısıtlanması gerekmektedir.
• Vektör kontrolü için ulusal bir planın geliştirilmesi ile bağlantılı olarak vektör sürveyans önlemlerinin uygulanması gerekmektedir.

DSÖ, bu olayla ilgili mevcut bilgilere dayanarak Kenya veya etkilenen bölgede herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmasını tavsiye etmemektedir.

Rift Vadisi Ateşi hakkında daha fazla bilgi için lütfen aşağıdaki bağlantıya bakınız:

WHO fact sheet on Rift Valley fever