27 Temmuz 2021

17 Temmuz 2021'de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) UST Ulusal Odak Noktası, Dallas, Texas, ABD'de importe insan maymun çiçeği vakası hakkında PAHO/DSÖ'yü bilgilendirmiştir. Vaka-hasta 25 Haziran'da ABD'den Nijerya-Lagos Eyaleti’ne seyahat etmiştir ve ayrıca 29 Haziran - 3 Temmuz tarihleri ​​arasında, Ibadan-Oyo Eyaleti’nde kalmıştır. 30 Haziran'da hastanın kendi bildirdiği ateş, kusma ve hafif öksürük belirtileri ve 7 Temmuz'da ağrılı bir genital döküntü gelişmiştir. Vaka-hasta ABD'ye dönmüştür, 8 Temmuz'da Lagos'tan ayrılmış olup 9 Temmuz'da gelmiştir. Ertesi gün hastada yüz döküntüsü gelişmiştir. 13 Temmuz'da hasta yerel bir hastaneye gitmiş; ateşi belgelenmiş ve hemen karantinaya alınmıştır.

Deri lezyonu örneği alınmıştır ​​ve 14 Temmuz'da Dallas County tarafından ters transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ile bir Orthopoxvirüs olduğu doğrulanmıştır. 15 Temmuz'da hastanın cilt numunelerinden, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (US CDC) Poxvirus ve Kuduz Şube Laboratuvarında yürütülen RT-PCR çalışmaları yoluyla Batı Afrika maymun çiçeği virüsü olduğuna dair pozitif test sonucu elde edilmiştir. Hasta şu anda hastanede karantina altında tutulmaktadır.

Şu anda, vakanın enfeksiyon kaynağı bilinmememktedir. Maymun çiçeği zoonotik bir hastalık olarak kabul edilse de, yaban hayatı rezervuarı belirlenmemiştir. 2003 yılında ABD'de insanlarda maymun çiçeği salgını sırasında, Gana'dan importe maymun çiçeği virüsü bulaşmış Afrika kemirgenleriyle birlikte barındırılan evcil çayır köpekleriyle temasa kadar tüm olası maruziyetler izlenmiştir. Yabani hayvanlarla (canlı hayvanlar, tüketim için et ve diğer ürünler dahil) temas, enzootik ülkelerde bilinen potansiyel risk faktörleridir. Enfekte bir kişiyle uzun süreli temas da kişiden kişiye bulaşmaya neden olabilmektedir.

2017 yılından 2019 yılına kadar Nijerya'da bir salgın meydana gelmiştir ve 2021'de hala ilişkili vakalar rapor edilmektedir. Nijerya'ya ek olarak, 1970'den bu yana Orta ve Batı Afrika'daki dokuz başka ülkede de salgınlar bildirilmiştir. 2020'de, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 6200'den fazla şüpheli vaka bildirilmiştir. Kamerun veya Orta Afrika Cumhuriyeti gibi diğer ülkelerde insanlar arasında sporadik salgınlar meydana gelmiştir.

Bu vaka, ABD'ye giden bir gezginde ilk kez insan maymun çiçeği tespit edilmesi olayıdır ve 2003'teki salgından bu yana ABD'de bildirilen ilk vakadır. Nijerya'dan gelen gezginlerde insan maymun çiçeği, 1978'den bu yana yedi kez belgelenmiştir. Benin'de Nijerya'nın Oyo Eyaletinde enfeksiyon kapmış bir hastada seyahatle ilgili belgelenmiş bir vaka meydana gelmiştir. 2018'den bu yana, endemik olmayan ülkelerde İsrail (2018), Singapur (2019) ve Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı'na (2018'de iki, 2019'da bir ve 2021’de bir) seyahat edenler aracılığıyla altı vaka bildirilmiş ve doğrulanmıştır. Nijerya'daki Lagos Eyaleti ve Oyo Eyaleti, sporadik vakaları bildirmeye ve doğrulamaya devam etmektedir. Ek olarak, Güney Sudan'da muhtemelen Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden importe vakalar bildirilmiştir.

Halk sağlığı yanıtı

Hastanın izolasyonu ve tedavisi de dahil olmak üzere halk sağlığı önlemleri alınmaktadır. ABD CDC ile eyalet ve yerel sağlık departmanları, bulaşıcı dönemler sırasında vaka-hasta ile teması olan olası toplum ve sağlık bakım temaslılarını izlemektedir. ABD CDC, Nijerya'dan ve ABD içinde seyahati sırasında hastayla ortak bir oturma alanını paylaşan havayolu yolcularıyla temas kurmak için havayolu ve eyalet ve yerel sağlık yetkilileriyle birlikte çalışmaktadır.

Bu uçuşlardaki yolcuların devam eden COVID-19 salgını nedeniyle maske takmaları zorunludur. Maymun çiçeğinin solunum damlacıkları yoluyla uçuşlarda başkalarına bulaşma riski bu nedenle düşük kabul edilirken, tuvalet gibi ortak kullanım alanlarının kontaminasyonu meydana gelmiş olabilir. Hastanın bakımında görev alan sağlık personeli, uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmaktadır. Bazı temaslılar için vaka-hasta ile en son temastan itibaren 14 gün içinde bir çiçek aşısı ve temas sonrası aşılama önerilebilmektedir. 25 Temmuz itibariyle, ABD'de 200'den fazla kişinin takibi yapılmaktadır ve hiçbiri maymun çiçeği ile uyumlu semptomlar geliştirmemiştir.

2017 yılından itibaren Nijerya'da maymun çiçeği hastalığının yeniden ortaya çıkması durumuna karşın sürveyans ve halk sağlığı müdahalesi ülke genelinde devam etmektedir. Bu vakayla ilgili salgın araştırması, Lagos ve Oyo Eyaletlerine odaklanmıştır ve olası maruz kalma kaynaklarını belirlemek ve bildirilen vakayla temas halinde olabilecek kişileri izlemek için insan ve hayvan sağlığı uzmanlarını kapsamaktadır.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Monkeypox, genellikle Orta ve Batı Afrika'nın ormanlık bölgelerinde sporadik olarak ortaya çıkan, insanlarda enfeksiyona sebep olan, silvatik bir zoonozdur. Maymun çiçeği virüsünden (MPXV) kaynaklanmaktadır ve Orthopoxvirüs ailesine aittir. Genomik sıralama, iki coğrafi bölgede insan patojenitesi ve ölüm oranlarında gözlemlenen farklılıklarla tutarlı olarak iki maymun çiçeği virüsü türü (Kongo Havzası ve Batı Afrika) olduğunu göstermektedir. Her iki tür de temas ve damlacık maruziyeti ile solunan büyük damlacıklar veya yatak örtüsü gibi fomitler yoluyla bulaşabilmektedir ve insanlarda ölümcül olabilmektedir.

Maymun çiçeğinin kuluçka süresi genellikle 6-13 gün arasındadır, ancak 5-21 gün arasında değişebilmektedir. Hastalık kendi kendini sınırlamakta olup semptomlar 14-21 gün içinde kendiliğinden düzelmektedir. Semptomlar hafif veya şiddetli olabilir ve lezyonlar çok kaşıntılı veya ağrılı olabilir. Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonunun Batı Afrika türü genellikle hafif hastalığa neden olsa da, bazı kişilerde ciddi hastalıklara yol açabilmektedir.  Batı Afrika türü için vaka ölüm oranının %1 civarında olduğu belgelenirken, Kongo Havzası türü için %10 gibi daha yüksek ölüm oranı görülebilmektedir. İmmun yetmezliği, şiddetli hastalık için bir risk faktörü gibi görünmektedir. Çocuklar da daha yüksek risk altındadır ve hamilelik sırasında maymun çiçeği hastalığı ,komplikasyonlara, konjenital maymun çiçeği virüsüne veya ölü doğuma neden olabilmektedir.

Hafif semptomlarla atlatılan maymun çiçeği vakaları bildirilmeyebilir ve bu durum kişiden kişiye bulaşma riskini artırabilmektedir.  Endemik hastalık coğrafi olarak Batı ve Orta Afrika'nın bazı bölgeleriyle sınırlı olduğu için seyahat eden ve maruz kalan kişilerde enfeksiyona karşı çok az bağışıklık olması muhtemeldir.

Maymun çiçeğinin önlenmesi için bir aşı onaylanmış olmasına ve geleneksel çiçek hastalığı aşısı da koruma sağlamasına rağmen, bu aşılar yaygın olarak bulunmamakta ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamamaktadır. Maymun çiçeğine karşı artan duyarlılık, kısmen çiçek hastalığı bağışıklamasının kesilmesine bağlı olarak azalan bağışıklık ile ilişkilidir.

Küçük memeliler arasında olması muhtemel olmasına rağmen, hayvan rezervuarı bilinmemektedir. Avlanma ve yabani av eti veya vahşi hayvan eti tüketimi yoluyla canlı ve ölü hayvanlarla temas, insan enfeksiyonunun itici güçleri olarak kabul edilmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Endemik bir bölgede seyahat sırasında veya dönüşte görülen herhangi bir hastalık ve son seyahat geçmişi ve aşı geçmişi hakkında bilgiler de dahil olmak üzere bir sağlık uzmanına bildirilmelidir. Endemik ülkelerde yaşayanlar ve seyahat edenler, maymun çiçeği virüsü barındırabilecek hasta, ölü veya canlı hayvanlarla (kemirgenler, keseliler, primatlar) temastan kaçınmalı ve yabani av hayvanlarını (yabani hayvan eti) yemekten veya ellemekten kaçınmalıdır. Sabun ve su veya alkol bazlı dezenfektan kullanarak el hijyeninin sağlanmasının önemi vurgulanmalıdır.

Maymun çiçeği için hasta bakımı, semptom temelli optimal bakımdır. Maymun çiçeği olan bir hastaya destekleyici bakım ve altta yatan durumların ve komplikasyonların tedavisi sağlanmalıdır. Bazı durumlarda, çiçek hastalığı için onaylanmış özel antiviral tedavi, insani nedenlerle veya acil kullanım temelinde sunulabilir.

Maymun çiçeği olan bir hasta, tüm lezyonlar kabuklanıp dökülene kadar enfeksiyonun döküntü evresinde ve bu evreden hemen önce, enfeksiyöz dönemde, izole edilmelidir. Maymun çiçeği salgınlarını etkin bir şekilde yönetmek ve ikincil vakaları önlemek için zamanında temas takibi, sürveyans önlemleri ve sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında ortaya çıkan hastalıklar hakkında farkındalığın artırılması çok önemlidir.

Maymun çiçeği olduğundan şüphelenilen veya doğrulanan hastalara bakan sağlık çalışanları, standart, temaslı ve damlacık enfeksiyonu kontrol önlemlerini uygulamalıdır. Bu, hasta bakım ortamına, yatak takımlarına, havlulara veya kişisel eşyalara maruz kalabilecek temizlikçi ve çamaşırhane personeli gibi tüm çalışanları içerir.  Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu olduğundan şüphelenilen insan ve hayvanlardan alınan numuneler, uygun donanıma sahip laboratuvarlarda çalışan eğitimli personel tarafından yapılmalıdır.

DSÖ, şu anda mevcut bilgilere dayanarak Nijerya veya ABD'ye seyahat veya ticaret için herhangi bir kısıtlama önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için bakınız:

• WHO health topics page on monkeypox (Updated July 2021).
• WHO factsheet on monkeypox, 9 December 2019
• WHO monkeypox outbreak tool kit
• WHO disease outbreak news, monkeypox, all. 1997 – 2020
• Weekly epidemiological record (WER) no.11, 16 March 2018, Emergence of monkeypox in West Africa and Central Africa 1970-2017
• Monkeypox: Introduction. Monkeypox online training module. 2020. Outbreak Channel. OpenWHO (English)
• Monkeypox: Introduction. Monkeypox online training module. 2020. Outbreak Channel. OpenWHO (French)
• CDC and Texas confirm monkeypox in US traveler.
• Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases (NCEZID), Division of High-Consequence Pathogens and Pathology (DHCPP). Information about monkeypox.