Hastalık Salgını Haberleri

25 Kasım 2021

16 Kasım 2021'de Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) UST Ulusal Odak Noktası, ABD'nin Maryland kentinde importe bir insanda görülen maymun çiçek hastalığı vakasını PAHO/WHO'ya bildirmiştir. Hasta, yakın zamanda Nijerya'ya seyahat geçmişi olan ABD'de ikamet eden bir yetişkindir.

Birey, kendisinde döküntü görüldüğünde Nijerya'nın Lagos kentinde bulunmuş olup 6 Kasım'da Nijerya, Lagos'tan İstanbul, Türkiye'ye ve 7 Kasım'da İstanbul'dan Washington, D.C, ABD'ye seyahat etmiştirler. Hasta geçmişte çiçek hastalığına karşı aşılanmamış olup şu anda Maryland'de tecrit altında bulunmaktadır.  

13 Kasım'da, Laboratuvar Yanıt Ağı'nın (LRN) Maryland laboratuvarında ortopoksvirüs-jenerik ve variola olmayan ortopoksvirüs için gerçek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) testleri ile yapılan testler sonucunda deri lezyonları örnekleri pozitif çıkmıştır. 16 Kasım'da, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (US CDC), aynı iki lezyon örneğindeki tanıyı, maymun çiçeği için PCR analizleriyle ve ayrıca 2017'den beri Nijerya'da tekrar görülmeye başlayan suş olan Batı Afrika maymun çiçek hastalığı  için doğrulamıştır.

Hasta Nijerya'da kaldığı süre boyunca Lagos'ta bulunmuş olup vakanın enfeksiyon kaynağı bilinmemektedir.

ABD'ye giden bir gezginde ikinci kez importe insanda görülen maymun çiçek hastalığı vakası tespit edilmiştir. Nijerya'dan bir gezginde ilk ithal insan vakası 15 Temmuz 2021'de rapor edilmiştir (ilk vaka hakkında daha fazla bilgi için lütfen 27 Temmuz 2021'de yayınlanan Hastalık Salgını Haberlerine bakınız). Bu iki vakaya ek olarak, 2018'den bu yana, Nijerya'dan İsrail'e (bir vaka), Singapur'a (bir vaka) ve Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda  Birleşik Krallığı'na (dört vaka) seyahat edenlerde endemik olmayan ülkelerde altı insanda görülen maymun çiçek hastalığı vakası bildirilmiştir. Küresel seyahat sıklığı, endemik bölgelerden/ülkelerden gelen gezginler arasında daha fazla importe vakasının beklenebileceğini göstermektedir. Ayrıca tespit edilmeyen, yanlış teşhis konulan veya bildirilmeyen vakalar da olabilir.

Halk Sağlığı Yanıtı

ABD CDC, potansiyel riskleri değerlendirmek ve Nijerya'dan Türkiye'ye ve daha sonra ABD'ye uçuşlarda, transit geçişte veya ABD'ye vardıktan sonra hastayla temas etmiş olabilecek havayolu yolcuları ve diğer kişilerle temas kurmak için uluslararası sağlık yetkilileri, eyalet ve yerel sağlık yetkilileri ile birlikte çalışmaktadır.  Bu uçuşlardaki yolcuların devam eden COVID-19 pandemisi nedeniyle maske takmaları zorunlu olup, bu nedenle bu uçuşlarda maymun çiçeğinin solunum damlacıkları yoluyla başkalarına yayılma riski düşük kabul edilmektedir.

İzolasyon ve hastanın klinik iyileşmesinin sürekli izlenmesi de dahil olmak üzere halk sağlığı önlemleri alınmaktadır. Muhtemel temaslılar, yerel veya eyalet sağlık departmanları tarafından değerlendirme ve izleme için bilgilendirilmektedir. Orta ve yüksek risk altındaki vakalar için vakayla son temastan sonraki 14 gün içinde bir çiçek aşısı ile temas sonrası aşılama önerilebilir.

Sağlık hizmeti sağlayıcılarına, özellikle Nijerya'dan dönen yolcular arasında, çiçek virüsü benzeri lezyonlara karşı dikkatli olmaları tavsiye edilmiştir. Tek bir maymun çiçek hastalığı vakasıyla ilişkili halk sağlığı riskleri nedeniyle, klinisyenler, diğer potansiyel teşhisleri araştırıp araştırmadıklarına bakılmaksızın, şüpheli vakaları derhal eyalet veya yerel halk sağlığı yetkililerine bildirmelidir.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Monkeypox, genellikle Orta ve Batı Afrika'nın ormanlık bölgelerinde sporadik olarak ortaya çıkan, insanlarda enfeksiyona sebep olan, silvatik bir zoonozdur. Maymun çiçeği virüsünden (MPXV) kaynaklanmaktadır ve Orthopoxvirüs ailesine aittir. Genomik sekanslama, iki coğrafi bölgede insan patojenitesi ve ölüm oranlarında gözlemlenen farklılıklarla tutarlı olarak iki maymun çiçeği virüsü türü (Kongo Havzası ve Batı Afrika) olduğunu göstermektedir. Her iki tür de temas ve damlacık maruziyeti ile solunan büyük damlacıklar veya yatak örtüsü gibi fomitler yoluyla bulaşabilmektedir ve enfeksiyon insanlarda ölümcül olabilmektedir.

Maymun çiçeğinin kuluçka süresi genellikle 6-13 gün arasındadır, ancak 5-21 gün arasında değişebilmektedir. Hastalık kendi kendini sınırlamakta olup belirti ve semptomlar iki-dört hafta içinde kendiliğinden düzelmektedir. Semptomlar hafif veya şiddetli olabilir ve lezyonlar çok kaşıntılı veya ağrılı olabilir. İmmun yetmezlik, genç yaş ve hamilelik, şiddetli hastalık için risk faktörleri gibi görünmektedir.

Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonunun Batı Afrika türü için vaka ölüm oranının %1 civarında olduğu bildirilmiştir. Nijerya'da görülen son salgın, altta yatan koşullarla ilgili olarak immün yetmezliğe yol açabilecek daha yüksek bir CFR bildirmiştir. Kongo havzası türü için %11'e varan vaka ölüm oranı (önceden çiçek aşısı olmayan kişilerde) rapor edilmiştir. 2017'den bu yana, Nijerya'da bugüne kadar doğrulanmış 218 vaka ile bir maymun çiçeği salgını meydana gelmiştir. Nijerya'ya ek olarak, 1970'ten bu yana Orta ve Batı Afrika'daki dokuz başka ülkede de salgınlar bildirilmiştir. Bunlar arasında Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gabon, Liberya, Kongo Cumhuriyeti, Sierra Leone ve Sudan bulunmaktadır. Kamerun ve Orta Afrika Cumhuriyeti de dahil olmak üzere bu ülkelerin bazılarında sporadik küçük salgınlar meydana gelmeye devam etmektedir. Bununla birlikte, 1 Ocak ile 31 Ekim 2021 tarihleri arasında bildirilen 2780 vaka ve 72 ölümle (CFR %2,6) vakaların büyük çoğunluğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde bildirilmeye devam etmektedir.

Maymun çiçeğinin önlenmesi için bir aşı onaylanmış olmasına ve geleneksel çiçek hastalığı aşısı da koruma sağlamasına rağmen, bu aşılar yaygın olarak mevcut değildir. İnsanların maymun çiçeğine karşı artan duyarlılığının, kısmen çiçek hastalığı bağışıklamasının kesilmesine bağlı olarak azalan bağışıklık ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Avlanma ve vahşi av hayvanlarının tüketilmesi veya hayvan kaynaklı ürünlerin kullanılması yoluyla canlı ve ölü hayvanlarla temas, insan enfeksiyonunun varsayılan kaynaklarıdır.

Hafif semptomlarla atlatılan maymun çiçeği vakaları, yetişkinlerde tespit edilemeyebilir yanlış teşhis konulabilir veya bildirilmeyebilir ve bu durum kişiden kişiye bulaşma riskini artırabilmektedir.  Endemik hastalık coğrafi olarak Batı ve Orta Afrika ile sınırlı olduğu için ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamadığı için virüse maruz kalan kişilerde enfeksiyona karşı çok az bağışıklık olması muhtemeldir.

Maymun çiçeği hastalığı için özel bir tedavi yoktur ve bakım, semptom temelli optimal bakımdır. Bazı durumlarda, çiçek hastalığı için onaylanmış tedavi, insani nedenlerle veya acil  kullanım temelinde sunulabilir.

DSÖ tavsiyesi

Endemik bir bölgede seyahat sırasında veya dönüşte görülen herhangi bir hastalık ve son seyahat geçmişi ve aşı geçmişi hakkında bilgiler de dahil olmak üzere bir sağlık uzmanına bildirilmelidir. Endemik ülkelerde yaşayanlar ve seyahat edenler, maymun çiçeği virüsü taşıyaabilecek hasta, ölü veya canlı hayvanlarla (kemirgenler, primatlar dahil memeliler) temastan kaçınmalı ve yabani av hayvanlarını (yabani hayvan eti) yemekten veya ellemekten veya hayvanlardan elde edilen ürünleri kullanmaktan kaçınmalıdır. Sabun ve su veya alkol bazlı dezenfektan kullanarak el hijyeninin sağlanmasının önemi vurgulanmalıdır.

Maymun çiçeği olan bir hasta, enfeksiyonun döküntü aşaması dahil olmak üzere, enfeksiyon döneminde ve tüm lezyonlar kabuklanıp dökülene kadar enfeksiyonun döküntü evresinde izole edilmelidir. Sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında zamanında temas takibi, sürveyans önlemleri ve endemik ve importe yeni ortaya çıkan hastalıklar konusunda farkındalığın artırılması, ikincil vakaları önlemenin ve maymun çiçeği salgınlarının etkin yönetiminin temel parçalarıdır.

Maymun çiçeği tedavisi, hastanın semptomlarına ve klinik durumuna göre optimal bakımdır.

Maymun çiçeği olduğundan şüphelenilen veya doğrulanan hastalara bakan sağlık çalışanları, standart, temaslı ve damlacık enfeksiyonu kontrol önlemlerini uygulamalıdır. Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu olduğundan şüphelenilen insan ve hayvanlardan alınan numuneler, uygun donanıma sahip laboratuvarlarda çalışan eğitimli personel tarafından yapılmalıdır.

DSÖ, şu anda mevcut bilgilere dayanarak Nijerya, Türkiye veya ABD'ye seyahat veya ticaret için herhangi bir kısıtlama önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için bakınız:

• Centers for Disease Control and Prevention, media statement, Imported Monkeypox case Reported in Maryland. 17 November 2021.
• Centers for Disease Control and Prevention. Monkeypox in the United States.
• Department of Health of Maryland. Travel-Associated Monkeypox virus infection confirmed in Maryland resident.
• WHO health topics page on monkeypox. Updated July 2021.
• WHO factsheet on monkeypox, 9 December 2019.
• WHO monkeypox outbreak tool kit.
• WHO disease outbreak news, monkeypox, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, 8 July 2021.
• WHO disease outbreak news, monkeypox, Nigeria, 21 December 2017.
• WHO Regional Office for Africa. Weekly Bulletin on outbreaks and other emergencies. Week 46. 08-14 November 2021
• Weekly epidemiological record (WER) no.11, 16 March 2018, Emergence of monkeypox in West Africa and Central Africa 1970-2017.
• Monkeypox: Introduction. Monkeypox online training module. 2020. Outbreak Channel. OpenWHO.
• Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases (NCEZID), Division of High-Consequence Pathogens and Pathology (DHCPP). Information about monkeypox.