Hastalık salgını haberi
1Aralık 2021

15 Ekim - 27 Kasım 2021 tarihleri arasında Gana'nın dört bölgesinde (Savannah, Yukarı Batı, Bono ve Oti bölgeleri) 70 doğrulanmış vaka ve 35 ölüm vakası [Vaka Ölüm Oranı (CFR): %17] dahil olmak üzere 202 şüpheli Sarı Humma (YF) vakası rapor edilmiştir. YF Gana'da endemiktir ve vakaların yaklaşık %15'inde ciddi hastalık ve yüksek Vaka Ölüm Oranı-CFR ile ilişkilidir. YF vakaları çoğunlukla Nijerya'dan Gana'nın turistler tarafından ziyaret edilen Savannah bölgesindeki bir orman rezervine taşınan göçebe popülasyonlardan bildirilmiştir. Bölge, Fildişi sahilleri ve Burkina Faso ile geçiş kontrolünün tam sağlanamadığı sınırları paylaşmakta ve Gana'nın dışına yayılma potansiyelini vurgulamaktadır. Yaşları 4 ay ile 70 arasında değişen vakalar vücut ağrısı, ateş, karın ağrısı, kusma, sarılık ve diş etlerinde kanama şikayetleri ile başvurmuştur. Vakaların %52'sini (105/202) kadınlar oluşturmuştur. Bölgesel referans laboratuvarı Senegal'deki Pasteur Dakar Enstitüsü'nde PCR ile YF için test edilen üç numunenin pozitif çıkmasının (Ebola virüsü hastalığı, dang humması ve diğer viral hemorajik ateşler için negatif) ardından bir YF salgınının yaşandığı doğrulanmıştır. 27 Kasım itibariyle, toplanan 196 numuneden 70'i IgM ve/veya polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile YF için yapılan testler pozitif sonuçlanmış olup 68 numune için sonuçlar beklenmektedir. Bölgesel referans laboratuvarında 5 numunede plak azaltma nötralizasyon testi pozitif çıkmıştır.

Gana'da YF'ye karşı genel nüfus bağışıklığının yüksek  olmasına rağmen (WHO-UNICEF tahminlerine göre 2020'de %88), aşılanmamış göçebe insanlar da dahil olmak üzere nüfusun büyük bir kısmı YF için risk altındadır ve bu da YF iletiminin devam etmesine neden olabilir. Mevcut salgın araştırması, son toplu kampanyadan sonra gelen ve büyük ölçüde aşılanmamış yeni gelen popülasyonların yerleşimlerini tespit etmiştir.

Halk sağlığı yanıtı

Sürveyans ve laboratuvar

• Gana Sağlık Hizmetleri, ülke içinde pozitif çıkan numuneleri teyit için bölgesel referans laboratuvarına göndererek, şüpheli YF vakalarının test edilmesi için bölgesel algoritmayı takip etmektedir. Gana'da şüpheli vakaların laboratuvar testleri hızlandırılmıştır.
• Ulusal laboratuvarda testi pozitif çıkan şüpheli YF vakalarının aşılama durumunu, hastalığa maruz kalma öyküsünü ve temaslılarının kimliklerini belirlemek için saha araştırmaları yapılmıştır.
• Etkilenen bölgelerdeki sağlık çalışanları, YF konusunda , özellikle de raporlamanın önemi, şüpheli vakaların nasıl araştırılacağı ve klinik olarak nasıl yönetileceği konusunda eğitilmiştir.
• Etkilenen bölgelerdeki sağlık tesisleri, sağlık tesisleri içinde pasif sürveyansı ve toplum temelli sürveyansı geliştirmek için standart vaka tanımını kullanmıştır. Gelişmiş sürveyans, şüpheli vakaların tanımlanmasını kolaylaştırmıştır.

Aşılama

• 6 Kasım 2021'den bu yana, Savannah bölgesindeki Batı ve Kuzey Gonja ilçelerinde 80'den fazla toplulukta, yaşları 6 ay ile 60 arasında değişen 54 964 kişiyi (hamile kadınlar hariç) hedefleyen odaklı bir aşılama faaliyeti yürütülmektedir.
• YF salgın yanıtı için küresel acil durum stoğunu denetleyen Sarı Humma için Aşı Tedarikine İlişkin Uluslararası Koordinasyon Grubu (ICG), etkilenen beş bölgede 361 165 kişiyi (9 ay - 60 yıl) hedef alan daha büyük ölçekli bir aşı kampanyasını onaylamıştır.
• Rutin bağışıklama güçlendirmesinin bir parçası olarak, aşılanmamış bireylere yönelik bir telafi aşı kampanyası da düzenlenmektedir.

Vektör kontrolü

• Sivrisinek larvalarına karşı vektör kontrol faaliyetlerinin güçlendirilmesi devam etmektedir.

Risk iletişimi

• YF iletimi ve önlenmesi hakkında halkı bilgilendirmek için risk iletişimi ve topluluk katılımının sağlanması devam etmektedir. Kasaba tellalları, mobil kamyonetler, güvenilir topluluk üyeleri ve kilise ve cami duyuruları dahil olmak üzere çeşitli platformlardan yararlanılır.
• DSÖ, Gana'daki tüm eyaletleri uyarmakta ve giriş noktalarında gözetimin güçlendirilmesini desteklemektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Ulusal, bölgesel ve küresel seviyelerde bu salgından kaynaklanan YF'nin genel riski sırasıyla orta, orta ve düşük olarak değerlendirilmektedir. YF, enfekte sivrisinekler (Aedes spp. ve Haemogogus spp. dahil) tarafından bulaşan akut viral bir hastalıktır. YF ile enfekte olan bir grup insan ciddi semptomlar yaşar. Vakaların yaklaşık %15'i ilk remisyondan sonraki 24 saat içinde ikinci toksik faza girer. İkinci toksik faz, karın ağrısı olan veya olmayan ateş, sarılık, kusma, kanama ve böbrek yetmezliği ile karakterize edilebilir. Bunların %20-50'si 10 ila 14 gün içinde ölür. Aşılama, ömür boyu bağışıklık sağlar ve YF'yi önlemenin en önemli yolu olarak kabul edilirken, vektör kontrolü gibi diğer stratejiler tamamlayıcıdır. YF için spesifik bir tedavi yoktur ve vakalar dehidratasyon, böbrek yetmezliği ve ateş gibi komplikasyonlar için destekleyici bakım alırlar.

Ulusal risk, aşağıdaki nedenlerden dolayı orta olarak değerlendirildi:

• Bazı göçebe yerleşim yerlerinde yetersiz aşılama kapsamı, devam eden bulaşmaya neden olabilir;
• Salgın, ağırlıklı olarak göçebe yerleşimci topluluklarını, aşılanmamış olabilecek veya nüfus bağışıklığı ve YF bulaşının düşük olduğu bölgelerden taşınmış olabilecek hareketli ve göçmen bir nüfusu etkileyen;
• Etkilenen bölgelerin büyük bölümleri orman rezervindedir ve etkilenen toplulukların bazıları, insan olmayan primatlar, YF virüsünün birincil vahşi konakçıları ve sivrisinek, Afrika'daki YF için vektör Aedes dahil olmak üzere, hayvanların bulunduğu Mole Ulusal Parkı'nın kenarlarında yer almaktadır. Bu konakçılar ve vektörler, insan ve maymunların orman ve kentsel döngülerini birbirine bağlayan savana aktarım döngüsünde yer alır; ve
• COVID-19 salgını, YF için müdahale faaliyetlerini etkileyebilir.

Komşu ülkelerdeki elverişli ekosistem ve geçiş kontrolünün tam sağlanamadığı sınırlar nedeniyle bölgesel risk orta düzeyde değerlendirilmiştir. Küresel risk düşük olarak değerlendirilmiş olup hem Kuzey hem de Batı Gonja İlçelerinde bulunan Mole Ulusal Parkı turistler tarafından ziyaret edilmekte ve bu nedenle virüsün başka bölgelere yayılma riski olabilir.

DSÖ tavsiyesi

Gana, Sarıhumma Salgınının Eliminasyonu (EYE) stratejisi için yüksek öncelikli bir ülkedir. Aşı, YF'nin önlenmesi ve kontrolü için birincil araçtır. 1992'de Gana Hükümeti, ulusal YF kontrol ve eliminasyon programının bir parçası olarak 9 aylık çocuklar için rutin bağışıklama programına YF aşısını dahil etmiştir. Kent merkezlerinde, hedefe yönelik vektör kontrol önlemleri de iletimi kesmek için yardımcı olmaktadır. DSÖ ve ortakları, mevcut salgını kontrol altına almak için bu müdahaleleri uygulamak için yerel makamları desteklemeye devam edecektir.

DSÖ, 9 aylık veya üzeri olan tüm uluslararası Gana yolcularına YF'ye karşı aşı yapılmasını önermektedir. YF aşısı güvenlidir, oldukça etkilidir ve ömür boyu koruma sağlar. Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) uyarınca YF'ye karşı uluslararası aşı sertifikasının geçerliliği aşılanan kişinin ömrü süresincedir. Uluslararası seyahat edenler için giriş koşulu olarak bir rapel doz YF aşısı istenemez.

DSÖ, Üye Devletlerini, yolcuları riskler ve aşılama dahil önleyici tedbirler hakkında iyi bilgilendirmek için gerekli tüm önlemleri almaya teşvik eder. Yolcular ayrıca YF belirti ve semptomları konusunda bilgilendirilmeli ve belirtiler gösterirken derhal tıbbi yardım almaları konusunda bilgilendirilmelidir. Viremik olan geri dönen yolcular, hastalığın vektörünün mevcut olduğu YF'nin yerel bulaşma döngülerini oluşturmak için bir risk oluşturabilir.

DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak bu olayla ilgili olarak Gana'ya seyahat ve ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama getirilmesini önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Sarıhumma bilgi notu
• Sarıhumma salgınına hazırlık ve müdahale stratejisi
• Uluslararası gezginler için aşı gereksinimleri ve önerileri olan ülkelerin listesi
• Sarıhumma Salgınlarının Eliminasyonu  (EYE)  İçin Küresel Bir Strateji, SAGE belgesi – 26 Eylül 2016
• Sarıhumma Salgınlarının Eliminasyonu  (EYE) için Küresel Bir Strateji 2017-2026, WHO 2018

COVID-19 salgını sırasında bağışıklama faaliyetleri için yol gösterici ilkeler