AFGANİSTAN’DA KIZAMIK
Kızamık, Afganistan'da endemiktir ve neredeyse tüm eyaletlerde her yıl şüpheli vakalar bildirilmektedir. 2019 ve 2020'de daha düşük bulaşma dönemlerini takiben ve Afganistan'daki insani krizin ortasında, Temmuz 2021'in sonundan bu yana tüm illerde haftalık kızamık şüpheli vaka bildirimleri artmakta olup Ocak ayının son dört haftasında en yüksek haftalık ölüm vakası görülmüştür.
10 Şubat 2022
Kızamık, Afganistan'da endemiktir ve neredeyse tüm eyaletlerde her yıl şüpheli vakalar bildirilmektedir. 2019 ve 2020'de daha düşük bulaşma dönemlerini takiben ve Afganistan'daki insani krizin ortasında, Temmuz 2021'in sonundan bu yana tüm illerde haftalık kızamık şüpheli vaka bildirimleri artmakta olup Ocak ayının son dört haftasında en yüksek haftalık ölüm vakası görülmüştür. 2022 (Şekil 1). Vaka ve ölüm sayısı 2022 yılının 4’üncü haftasından (24 Ocak ile başlayan hafta) 2022 yılının 5’inci haftasına kadar (31 Ocak ile başlayan hafta) sırasıyla %18 ve %40 artmıştır.
Şekil 1. Afganistan'da haftalık bildirilen şüpheli kızamık vakası sayısı (2018 yılının 1’inci haftasından 2022 yılının 4’üncü haftasına kadar)
Kaynak: DSÖ Afganistan Ülke Ofisi, DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi
1 Ocak 2021'den 29 Ocak 2022'ye kadar Afganistan'da 35 319 şüpheli kızamık vakası rapor edildi ve bunların 3221'i (%9) yedi referans laboratuvarında (bir ulusal ve altı bölgesel) IgM-ELISA testi ile laboratuvarca doğrulanmıştır. Şüpheli kızamık vakalarının çoğu (%91) 5 yaşından küçük çocuklarda meydana gelmiştir. Aynı dönemde, teyit edilen vakalar arasında kızamıktan 156 ölüm rapor edilmiş (CFR=%4,8) ve ölümlerin %97'sinden fazlası 5 yaşından küçük çocuklar arasında görülmüştür. Ölüm sayısı nispeten düşük olsa da vakalardaki hızlı artış, bildirilen ölümlerin önümüzdeki haftalarda keskin bir şekilde artmaya devam edeceğini göstermektedir.
En çok etkilenen ve rapor edilen vaka sayısının (teyit edilen ve şüphelenilen) en fazla olduğu iller Balkh, Gazne, Helmand, Kandahar, Kabil, Paktika ve Paktya'dır. Şekil 2, milyon nüfus başına kızamık bildirim oranını (doğrulanmış ve şüpheli vakalar) göstermektedir. En yüksek oranlar Paktya (1 000 000'de 617 vaka), Balkh (1000 000'de 275 vaka), Kunduz (1000 000'de 204 vaka) Zabul (1000 000'de 168 vaka), Kandahar (1000 000'de 145 vaka) ve Logar’da (1 000 000 başına 127 vaka) gözlenmiştir.
Şekil 2. Afganistan’da Ocak 2021- Ocak 2022 tarihleri arasında illere göre milyon nüfus başına rapor edilen kızamık vakalarının (teyit edilen ve şüphelenilen) sayısı,
Kaynak: DSÖ Afganistan Ülke Ofisi, DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi.
Halk sağlığı yanıtı
- Aralık 2021'de Balk, Ghazni, Ghor, Helmand, Kandahar ve Paktika illerinde kızamık salgını yanıt bağışıklama kampanyası 9 ila 59 aylık 1.510.440 çocuğa ulaşmıştır. Kampanya cami, okul gibi sabit yerlerde ve velilerin kolayca ulaşabileceği diğer uygun yerlerde uygulanmıştır. En yüksek idari bağışıklama kapsamı Ghor ilinde (%121) ve en düşük oran Gazne ilinde (%90) rapor edilmiştir. Ülke çapında bir sonraki kızamık aşılama kampanyası 2022'nin ilk çeyreğinde gerçekleştirilecektir.
- Kampanyaların yürütüldüğü illerde, uygulama ortakları etkilenen köylerde ve çevre bölgelerde vaka yönetimini, risk iletişimini ve toplum katılımını desteklemektedir.
- Kasım 2021'de ülke çapındaki çocuk felci kampanyası sırasında 6 ila 59 aylık tüm çocuklara A Vitamini desteği sağlanmıştır.
- DSÖ, sürveyans, aşılama, laboratuvar testleri, vaka yönetimi ve risk iletişimi konularında teknik destek sağlamaktadır ve Health Cluster ile birlikte DSÖ, çok yönlü bir sağlık müdahalesini koordine etmeye ve desteklemeye devam etmektedir.
- Kasım 2021'den bu yana, DSÖ, acil durum fonuyla 17 ilde 1209 Sehatmandi sağlık tesisi aracılığıyla temel hayat kurtaran anne ve çocuk sağlığı hizmetleri sunmaktadır.
- Şiddetli akut yetersiz beslenmeden muzdarip 1000'den fazla hastanede yatan çocuğu tedavi etmek için acil müdahalenin bir parçası olarak DSÖ, şiddetli akut yetersiz beslenmenin yönetiminde uzmanlaşmış 123 sağlık kliniğini desteklemekte ve Afganistan'a hava yoluyla 34,6 ton hayat kurtaran sağlık malzemesi göndermektedir. Sarf malzemeleri içinde tıbbi bakıma muhtaç 15.000 kişiyi üç ay boyunca tedavi etmeye yetecek kadar ilaç bulunmaktadır.
- DSÖ, Paktya ilinde bölgesel referans laboratuvarının kurulması için teknik ve mali destek sağladı ve Kasım 2021'den Ocak 2022'ye kadar tıbbi sevk tesisleri de dahil olmak üzere temel sağlık hizmetlerini sağlamak için 1131 sağlık tesisini desteklemiştir.
DSÖ risk değerlendirmesi
Kızamık, hava yoluyla ve enfekte vakalarla doğrudan temas yoluyla bulaşan bir virüsün neden olduğu çok bulaşıcı, aşı ile önlenebilir bir hastalıktır. Aşılanmamış küçük çocuklar, ölüm de dahil olmak üzere kızamık ve komplikasyonları (örneğin pnömoni ve ensefalit) açısından en yüksek risk altındadır. Kızamık salgınları, özellikle gençler ve yetersiz beslenen çocuklar arasında yüksek vaka ölüm oranıyla salgınlara neden olabilmektedir.
Afganistan kırılgan, çatışmalardan etkilenen ve savunmasız bir ortam olarak kabul edilmektedir. Ülke, yıllarca karmaşık krizler, yetersiz yatırım, istikrarsızlık ve kuraklıkla karşı karşıya kalmıştır ve şu anda dünyadaki en fazla acil gıda güvencesizliği yaşayan en yüksek sayıda insan popülasyonuna sahiptir. UNICEF'e göre, Afganistan'da 14 milyon insan akut gıda güvencesizliği ile karşı karşıya ve beş yaşın altındaki tahmini 3,2 milyon çocuk akut yetersiz beslenmeden muzdariptir.
Afganistan'daki geniş çaplı ve yaygın görülen salgınlar ve rapor edilen artan kızamık vakalarının sayısı, bir yandan hem ilk doz kızamık içeren aşının (MCV1) hem de ikinci doz aşının (MCV2) düşük bağışıklama ile sonuçlanması ve diğer yandan ise salgının etkisini şiddetlendiren çeşitli karmaşık faktörlerden kaynaklanmaktadır (örneğin, yüksek düzeyde akut yetersiz beslenme, kış koşulları ve kalabalık ev içi durum, önceki yerinden edilme). 2020 WHO/UNICEF ulusal bağışıklama kapsamı tahminleri, MCV1 için %66 ve MCV2 için %43’dür. Alt ulusal düzeyde, idari kapsama verileri, altı ilin %50'den daha az MCV1 kapsamına ulaştığını göstermektedir (Kandahar %40; Paktya %38; Jozjan %37; Khost %36; Helmand %18; Urozgan %3.1). 2021'de 698.000 kişinin ülke içinde yerinden edilmesi, düşük MCV kapsamının bir başka nedeni olmuştur. Ülke içinde yerinden olmuş kişiler (ÜİYOK'ler) sıklıkla kızamığa karşı duyarlılığı artıran (örneğin bağışıklama hizmetlerine daha az erişim yoluyla) ve kızamığa maruz kalmalarını (örneğin aşırı kalabalıklaşma yoluyla) artırabilen ve ayrıca kötü sağlık sonuçlarıyla (örneğin; yetersiz beslenme riski ve oranları, tedavi edici hizmetlere zayıf erişim) karşılaşılan koşullarda yaşarlar. Afganistan'daki son istikrarsızlık nedeniyle sınır ötesi seyahat, özellikle Pakistan ve İran'da uluslararası yayılma riskini artırmıştır.
Ulusal düzeyde genel risk, aşağıdaki nedenlerden dolayı “çok yüksek” olarak değerlendirilmektedir:
1. Büyük duyarlı popülasyonun oluşmasına yol açan uzun süreli düşük kızamık aşısı kapsamı.
2. Ülke içinde yerinden edilmiş yüksek sayıda insan.
3. Mortalitenin artmasına neden olabilecek ve özellikle kış aylarında uzak bölgelerde artması beklenen yüksek yetersiz beslenme ve A vitamini eksikliği oranları.
4. Sağlık tesislerinde ekipman, malzeme ve kalifiye personel eksikliği, kış döneminde sağlık tesislerine uzun ve zor erişim nedeniyle yetersiz vaka yönetimi.
5. Kırsal nüfusun sağlık hizmetlerine erişiminin önündeki engeller.
İnsanların Tacikistan, İran ve Pakistan'a nüfus hareketi nedeniyle bölgesel risk orta düzeyde kabul edilirken, küresel düzeyde, orta derecede yüksek küresel MCV kapsamı tahminleri nedeniyle risk düşük olarak kabul edilmektedir. Komşu ülkelerden ve yerinden edilme eğilimlerinin sürekli izlenmesinden daha fazla bilgi talep edilmektedir.
DSÖ tavsiyesi
Bağışıklığın sağlanması için her vilayetde iki doz kızamık aşısı kapsamının en az %95 olması önerilmektedir. Rutin bağışıklamanın güçlendirilmesi ve salgın yanıtı bağışıklama kampanyalarının yürütülmesi, salgının etkin kontrolü ve mortalitenin azaltılması için esastır.
A vitamininin özellikle yetersiz beslenmeye yönelik uygulanması, morbidite ve mortaliteyi azaltmak için kritik öneme sahiptir. Diğer önemli kızamık önleme ve müdahale girişimleri şunları içermektedir:
• 2022 ilk çeyrekte mevcut kızamık salgınlarına hızlı ve etkili bir yanıt verilmesini sağlamak. Ve 2022'de rutin bağışıklama ve planlanan SED için sistemlerin kurulmasını ve güçlendirilmesini sağlayın
• Salgın kontrolü için kritik bir strateji olarak yüksek kaliteli kızamık vaka tabanlı sürveyansı sağlayın.
• Morbidite ve mortaliteyi azaltmak için zamanında ve uygun vaka yönetimini sağlamak için kızamık vakalarının erken tespiti ve doğrulanması, daha fazla bulaşmayı kontrol etmek için uygun halk sağlığı stratejilerinin uygulanmasını mümkün kılar.
• Sıfır doz popülasyonları ve düşük kapsama sahip ve gelişmiş aşılama çabaları gerektiren daha yüksek salgın riski taşıyan alanları belirleyin.
• Toplumun endişelerini ve geri bildirimlerini dinleyerek ve topluluk ihtiyaçlarına ve bakış açılarına göre salgın yanıtını sürekli olarak geliştirerek iki yönlü diyalog kurmak için topluluklarla etkileşim kurun.
• Bağışıklık açıklarının ve/veya sistem zayıflıklarının gelecekteki salgın riskini azaltmak için ele alınabilmesi için kızamık salgınlarının temel nedenlerini belirleyin.
• Sağlık hizmeti sunulan ortamlarda bulaşmayı azaltmak ve savunmasız nüfuslara yayılma riskini azaltmak için sağlık çalışanlarının aşılanmasını güçlendirin.
Daha fazla bilgi için lütfen aşağıdaki linklere bakınız: