14 Şubat 2022

Nijerya'da, 3 ila 30 Ocak 2022 tarihleri arasında, ülke genelinde 36 Nijerya eyaletinin 14'ünde ve Federal Başkent Bölgesi'nde kümülatif olarak 40 ölüm (vaka ölüm oranı: %19) dahil olmak üzere laboratuvarca doğrulanmış 211 Lassa ateşi vakası rapor edilmiştir (Şekil 1). Doğrulanan vakaların %82'si üç eyaletten bildirilmiştir: Ondo (63), Edo (57) ve Bauchi (53). Etkilenen diğer eyaletler Benue (11), Ebonyi (5), Oyo (5), Taraba (5), Kogi (4), Enugu (2), Kaduna (2), Cross River (1), Delta (1) , Katsina (1) ve Yayla’dır (1) (Şekil 2).

Laboratuarca doğrulanmış 211 vakadan, beşi  sağlık çalışanlarından olmak üzere Edo (3) ve Benue (2) eyaletlerinden bildirilmiştir.

Şekil 1. Nijerya'da 2022'de 1’inci (2 Ocak'ta başlayan) ila 4’üncü (23 Ocak'ta başlayan) epidemiyolojik haftalarda bildirilen doğrulanmış Lassa Ateşi vakalarının ve ölümlerin haftalık sayısı.

Buna karşılık, 2021'de aynı dönem için (1-4 epidemiyolojik haftalar) daha az coğrafi yayılıma sahip belirgin şekilde daha az Lassa ateşi vakası rapor edilmiştir (8 Eyaletten 12 ölüm dahil 54 doğrulanmış vaka).

Lassa ateşi Nijerya'da endemiktir ve Lassa ateşi vakalarının yıllık zirvesi tipik olarak kurak mevsimde (Aralık-Nisan) gözlenmektedir. Bu nedenle, kurak mevsimin sonuna kadar enfeksiyon sayısının daha da artması beklenmektedir.

Nijerya'da endemik olmakla birlikte, vakalar önceki salgın mevsimlere göre çok daha yüksek. Bu, sürveyans ve laboratuvar testlerinde yanıt kapasitesinin azalmasına bağlanabilir. Lassa ateşinin insidansını bağlam içine oturtmak ve Lassa ateşinin etkin yönetimiyle ilgili bilgi sağlamak için Lassa ateşinin yıllık zirvelerini izlemeye devam etmek gereklidir.

Şekil 2.  3 – 30 Ocak 2022 tarihleri arasında Nijerya'da bildirilen Devletler tarafından doğrulanmış Lassa ateşi vakaları

Halk sağlığı yanıtı

Koordinasyon: Nijerya Hastalık Kontrol Merkezi (NCDC), yanıtın etkin çok sektörlü, çok disiplinli koordinasyonu için Ulusal Acil Operasyon Merkezi uyarı modunu etkinleştirmiştir. Benzer şekilde, etkilenen eyaletlerde eyalet halk sağlığı operasyon merkezleri etkinleştirilmiştir. Ulusal hızlı yanıt ekipleri (NRRT) Federal Başkent Bölgesi ve Bauchi, Benue, Ebonyi, Edo, Nasarawa, Ondo, Oyo ve Taraba Eyaletlerine konuşlandırılmıştır.

Vaka Yönetimi ve Enfeksiyon Önleme ve Kontrol (IPC): Vaka yönetimi ve enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) kılavuzları dağıtılmıştır. Kamu ve sağlık çalışanları tavsiyeleri duyurulmuştur. Tedavi merkezi sağlık çalışanları için vaka yönetimi ve IPC eğitimi yapılmıştır.

Sürveyans: Artan vaka bulguları dahil olmak üzere tüm eyaletlerde Lassa ateşi için gelişmiş sürveyans faaliyetleri devam etmektedir. Raporlanan veriler, NCDC tarafından durumsal güncellemeler oluşturmak ve yanıt planlarına yönelik daha fazla bilgilendirme yapmak için kullanılır.

Klinik yönetim: Doğrulanan vakalar, eyaletlerdeki belirlenmiş tedavi merkezlerinde tedavi edilmektedir. Tıbbi müdahale malzemeleri eyaletlere ve tedavi merkezlerine dağıtılmıştır.

Laboratuvar kapasitesi: NCDC ağı içerisinde moleküler testler yapabilen yedi ulusal Lassa ateşi laboratuvarı, numunelerin zamanında işlenmesini sağlamak için tam kapasite ile çalışmaktadır.

Topluluk katılımı: Risk iletişimleri ve topluluk katılım faaliyetleri, televizyon, radyo, yazılı basın, sosyal medya ve diğer stratejiler aracılığıyla artırılmıştır.

Vektör ve çevre kontrolü: Federal Çevre Bakanlığı, etkilenen eyaletlerde bir Lassa ateşi çevresel müdahale kampanyası yürütmektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Lassa ateşi, Mastomys sıçanlarının idrar veya dışkısı ile kontamine gıda veya ev eşyaları ile temas yoluyla insanlara bulaşan viral bir hemorajik ateştir. Daha az ölçüde olmakla birlikte, insandan insana ikincil bulaşma, özellikle sağlık bakım ortamlarında, enfekte kişilerin kanı, salgıları, organları veya diğer vücut sıvıları ile doğrudan temas yoluyla da meydana gelebilir.

Daha önce belirtildiği gibi, insanlarda Lassa ateşi vakaları kurak mevsimde (Aralık-Nisan) pik seviyede meydana gelmektedir ve Mastomys sıçanlarının yağışlı mevsimdeki (Mayıs - Kasım) üreme döngüsünü takip etnektedir. İnsan enfeksiyonlarının %90-95'inin dolaylı maruziyetten (enfekte sıçanların dışkısıyla kontamine olan gıda veya ev eşyaları yoluyla) veya enfekte Mastomys sıçanlarıyla doğrudan temastan kaynaklandığı göz önüne alındığında, sıçan popülasyonunda Lassa ateşi virüsünün çok yüksek yoğunluğu ve yüksek dolaşımı kurak mevsimde daha fazla insan enfeksiyonu için bir risk oluşturur.

İnsanlardaki Lassa virüsü enfeksiyonlarının yaklaşık %80'i ya asemptomatik ya da hafiftir, ancak kalan %20'deki enfeksiyon, kanamalı veya kanamasız çoklu organ işlev bozuklukları ile ilişkili değişken şiddette ateşli bir hastalık olarak kendini gösterir. Tüm enfekte kişiler arasında genel vaka ölüm oranı yaklaşık %1'dir, ancak şiddetli hastalık nedeniyle hastaneye yatırılan hastalarda ölüm oranı önemli ölçüde daha yüksektir (yaklaşık %15).

Zamanında teşhis, hastaların daha hızlı izolasyonu ve tedavi sağlanması ile sonuçlanırken, sağlık bakım ortamlarında kişiden kişiye bulaşma riskini de azaltır. Rehidrasyon ve semptomatik tedavi ile erken destekleyici bakım, hastaların sağkalımını artırır.

Mevcut genel risk, ulusal düzeyde yüksek olarak kabul edilmektedir. Lassa ateşi Nijerya'da endemiktir ve ülke, güçlendirilmiş sürveyans, teşhis ve tedavi kapasitesi dahil olmak üzere Lassa ateşi salgınlarının önlenmesi ve kontrolü için artan bir kapasite geliştirmiş olsa da, mevcut yüksek risk seviyesine çeşitli faktörler katkıda bulunmaktadır. Bunlar arasında, önceki salgın mevsimlere kıyasla teyit edilen vaka sayısında artış, sürveyans ve değişen derecelerde yerel müdahale kapasitesindeki boşluklar, laboratuvar testleri için numune sevkiyatındaki gecikmeler, özel Lassa ateşi tesislerinin COVID-19 sağlık tesislerine dönüştürülmesi nedeniyle vaka yönetimi kapasitesinin azalması ve yetersiz IPC prosedürleri yer almaktadır.  Bu faktörlerin birleşimi, ülkenin Lassa ateşi salgınlarını tespit etme ve bunlara yanıt verme kapasitesinin daha fazla iyileştirilmesi ve desteklenmesi ihtiyacını göstermektedir. Ek olarak, acil serviste aynı hastaya bakan iki kişiyi de kapsayan sağlık çalışanları arasında doğrulanmış beş vaka, IPC önlemlerinin acilen güçlendirilmesi ihtiyacını daha da vurgulamaktadır.

Nijerya'dan komşu ülkelere minimum sınır ötesi bulaş nedeniyle genel bölgesel ve küresel risk düşük kabul edilir. Lassa ateşinin Batı Afrika ülkelerinde, özellikle Sierra Leone, Gine, Liberya ve Nijerya'da endemik olduğu bilinmektedir, bununla birlikte aynı bölgedeki diğer ülkelerde de hastalık bulunabilir.

DSÖ tavsiyesi

Mastomys sıçanları, Lassa virüsünün ana rezervuarıdır ve Batı Afrika'daki endemik bölgelerde o kadar boldur ki, onları çevreden tamamen ortadan kaldırmak mümkün değildir. Lassa ateşinin önlenmesi, kemirgenlerin evlere girmesini engellemek için iyi bir "toplum hijyeni" sağlamaya dayanır. Etkili önlemler arasında tahıl ve diğer gıda maddelerinin kemirgenlere karşı dayanıklı kaplarda saklanması, atıkların evden uzağa atılması, evlerin temiz tutulması ve kedilerin bulundurulması yer almaktadır. Mastomys sıçanlarını tutarken önlem alınmalıdır. Tüm hayvansal ürünler iyice pişirilmelidir.

Etkilenen kişilere bakan kişiler dikkatli olmalı ve kan ve vücut sıvılarıyla temastan kaçınmalıdır.

Sağlık kuruluşlarında, sağlık çalışanları ve gönüllüler, hastalara bakarken varsayılan tanılarına bakılmaksızın standart enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) önlemlerini uygulamalıdır. Bunlara temel el hijyeni, solunum hijyeni, kişisel koruyucu ekipman kullanımı (sıçramaları veya enfekte malzemelerle diğer teması engellemek için) ve güvenli enjeksiyon uygulamaları dahildir.

Lassa ateşi olduğundan şüphelenilen veya doğrulanmış kişilere bakan sağlık çalışanları, kişinin kanı, vücut sıvılarıyla ve kontamine yüzeylerle veya giysi ve yatak takımı gibi malzemelerle teması önlemek için ekstra enfeksiyon kontrol önlemleri almalıdır. Sağlık çalışanları, Lassa ateşi olan kişilerle yakın temas halindeyken (1 metre içinde) yüz koruması (yüz siperi veya tıbbi maske ve gözlük), temiz, steril olmayan uzun kollu bir önlük ve eldivenler (bazı prosedürler için steril eldivenler) giymelidir.

Laboratuvarlarda çalışan personel de risk altındadır. Teşhis için şüpheli Lassa ateşi vakalarından alınan numuneler, eğitimli personel tarafından kullanılmalı ve maksimum biyolojik muhafaza koşulları altında uygun donanımlı laboratuvarlarda işlenmelidir.

DSÖ, Lassa ateşi için endemik olan tüm ülkelere vaka ölüm oranını azaltmak için vakaların erken teşhisini ve tedavisini geliştirme ihtiyacı konusunda tavsiyede bulunmaya devam etmektedir

DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak Nijerya'ya ve etkilenen bölgelere seyahat veya ticaretle ilgili herhangi bir kısıtlama getirilmesini önermemektedir.

Daha fazla bilgi için lütfen aşağıdaki adresleri ziyaret edin:

• Lassa fever WHO fact sheet
• Lassa fever WHO webpage
• Nigeria Centre for Disease Control, An update of Lassa fever outbreak in Nigeria