DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NÜN 15.02.2022 TARİHLİ YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HAFTALIK DURUM RAPORU

15 Şubat 2022 Salı

Küresel olarak, 7-13 Şubat 2022 tarihleri arasında haftalık yeni COVID-19 vakalarının sayısı bir önceki haftaya göre %19 azalırken, yeni ölüm vakalarının sayısı önceki haftaya benzer gerçekleşmiştir.

Bu raporda aşağıda yer alan başlıklar halinde COVID-19 ile ilgili en son veriler paylaşılmaktadır:

  • Küresel Epidemiyolojik Durum
  • Özel konu: önemli ve endişe verici SARS-CoV-2 varyantları  hakkında güncelleme
  • Özel konu: Endişe verici Omicron varyantının Pango Soyun ait BA.2 hakkındaki  güncelleme
  • Haftalık Operasyonel Güncellemenin Özeti

KÜRESEL EPİDEMİYOLOJİK DURUM

13 Şubat 2022 itibariyle veriler

Küresel olarak, 7-13 Şubat 2022 tarihleri arasında haftalık yeni COVID-19 vakalarının sayısı bir önceki haftaya göre %19 azalırken, yeni ölüm vakalarının sayısı önceki haftaya benzer gerçekleşmiştir ( Şekil 1). Altı DSÖ bölgesinde, 16 milyonun biraz üzerinde yeni vaka ve 75.000'in biraz altında yeni ölüm vakası bildirilmiştir (Tablo 1). 13 Şubat 2022 itibariyle, dünya çapında 409 milyondan fazla doğrulanmış vaka ve 5,8 milyondan fazla ölüm vakası rapor edilmiştir.

Bölgesel düzeyde, Batı Pasifik Bölgesi yeni haftalık vaka sayısında %19'luk bir artış bildirirken diğer tüm bölgeler düşüş bildirmiştir: Güneydoğu Asya Bölgesi (%37 azalma), Amerika Bölgesi (%32 azalma) ), Afrika Bölgesi (%30 azalma), Avrupa Bölgesi (%16 azalma) ve Doğu Akdeniz Bölgesi (%12 azalma). Doğu Akdeniz Bölgesi'nde (%38), Batı Pasifik Bölgesi'nde (%27), Afrika Bölgesi'nde (%14) ve Amerika Bölgesi'nde (%5) haftalık yeni ölüm sayısı artarken, Avrupa Bölgesi'nde geçen haftaya benzer bir şekilde kalmış ve Güneydoğu Asya Bölgesi'nde (%9) azalmıştır.

Şekil 1: DSÖ bölgeleri tarafından haftalık olarak bildirilen COVID-19 vakalarının sayısı,  13 Şubat 2022**

*Veri, tablo ve şekil notlarına bakınız.

En çok yeni vaka Rusya Federasyonu (1 323 391 yeni vaka; %23 artış), Almanya (1 322 071 yeni vaka; bir önceki haftanın rakamlarına benzer), Amerika Birleşik Devletleri (1 237 530 yeni vakalar; %43 düşüş), Brezilya (1 009 678 yeni vaka; %19 düşüş) ve Fransa’dan (979 228 yeni vaka; %43 düşüş) bildirilmiştir.

En çok yeni ölüm vakası ise Amerika Birleşik Devletleri'nden (bir önceki haftanın rakamlarına benzer 17 225 yeni ölüm), Hindistan (6686 yeni ölüm; %15 düşüş), Brezilya (6658 yeni ölüm; %44 artış), Rusya Federasyonu (4834 yeni ölüm; önceki haftanın rakamlarına benzer) ve Meksika (2530 yeni ölüm; %7 artış) rapor edilmiştir.

Tablo 1. DSÖ Bölgelerine göre, son yedi günde bildirilen ve kümülatif COVID-19 vakalarının ve COVID-19 kaynaklı ölümlerin sayısı,  13 Şubat 2022 verileri**

* Yedi gün öncesine kıyasla son yedi gün içinde yeni doğrulanmış vaka/ölüm sayısındaki yüzdelik değişim.

** Ek 2,veri, tablo ve şekil notlarına bakınız.

COVID-19 ile ilgili en son veriler ve bilgiler için lütfen aşağıdaki adresleri ziyaret ediniz:

  DSÖ COVID-19 Paneli

  DSÖ COVID-19 Haftalık Operasyonel Güncelleme ve Haftalık Epidemiyolojik Güncelleme

Şekil 2. Ülkelere ve bölgelere göre, son yedi günde 100.000 nüfus başına bildirilen COVID-19 vakaları, 7-13 Şubat 2022 **

** Ek 2, veri, tablo ve şekil notlarına bakınız 

Şekil 3. Ülkelere ve bölgelere göre, son yedi günde 100.000 nüfus başına bildirilen COVID-19 ölüm vakaları, 7-13 Şubat 2022 **

** Ek 2, veri, tablo ve şekil notlarına bakınız.

Özel Konu: SARS-CoV-2 önemli varyantlar ve endişe verici varyantlar hakkında güncelleme

DSÖ, ulusal makamlar, kurumlar ve araştırmacılarla işbirliği içinde, SARSCoV-2 varyantlarının bulaşma veya hastalık özelliklerini değiştirip değiştirmediğini veya hastalığın yayılmasını kontrol etmek için uygulanan aşıların, terapötiklerin, teşhislerin veya halk sağlığı ve sosyal önlemlerinin (PHSM) etkinliğini etkileyip etkilemediğini rutin olarak değerlendirmektedir. Potansiyel endişe verici varyantlar (VOC'ler), önemli varyantlar (VOI'ler) veya izleme altındaki varyantlar (VUM'ler), küresel halk sağlığına yönelik riske dayalı olarak düzenli olarak değerlendirilmektedir. Kanıtlar ortaya çıktıkça, varyantların sınıflandırmaları, dolaşımdaki varyantların sürekli evrimini ve değişen epidemiyolojilerini yansıtacak şekilde revize edilecektir. Varyant sınıflandırması için kriterler ve mevcut VOC, VOI ve VUM listeleri, DSÖ SARS-CoV-2 varyantları izleme web sitesinde mevcuttur. Ulusal yetkililer, yerel önemli/endişe verici diğer varyantları belirlemeyi seçebilir ve bu değişkenlerin etkilerini araştırmak ve raporlamak için teşvik edilir.

Endişe Verici Koronavirüsü varyantlarının yayılımı ve prevelansı

SARS-CoV-2'nin mevcut küresel epidemiyolojisi, Omicron varyantının küresel egemenliği ile karakterize edilir. VOC'ler (Alfa, Beta, Gama ve Delta) ve VOI'ler (Lambda ve Mu) dahil olmak üzere diğer tüm varyantlar, altı DSÖ bölgesinin tümünde azalmaya devam etmektedir. Son 30 günde (1) toplanan örneklerle GISAID'e yüklenen 432.470 diziden 425.227'si (%98,3) Omicron, 7.191'i (%1,7) Delta ve bir tanesi de (<0,1%) Lambda’dan oluşmuştur. Aynı dönemde Alfa, Beta, Gama veya Mu dizileri rapor edilmemiştir. Unutulmamalıdır ki, küresel VOC'ler ve VOI'ler dağılımı, sıralama kapasitelerindeki farklılıklar ve ülkeler arasındaki örnekleme stratejilerinin yanı sıra raporlamadaki gecikmeler de dahil olmak üzere sürveyans sınırlamaları dikkate alınarak yorumlanmalıdır.

Ek kaynaklar

SARS-CoV-2 Varyantlarını İzleme

COVID-19'un yeni çeşitleri: Bilgi eksiklikleri ve araştırma

SARS-CoV-2'nin genomik dizilimi: halk sağlığı üzerinde maksimum etki için uygulama kılavuzu

COVID-19 bağlamında halk sağlığı ve sosyal önlemleri uygulamaya ve düzenlemeye yönelik hususlar

Şekil 5: Son 30 gün içinde endişe verici varyantların (VOC'ler) Delta ve Omicron'un prevelansı (15 Şubat 2022 itibariyle veriler)

Özel konu: Endişe verici Omicron varyantının Pango Soyun ait BA.2 hakkındaki  güncelleme

B.1.1.529'un 26 Kasım 2021'de VOC olarak belirlenmesinden bu yana, birkaç soy tanımlanmıştır. Bunlara, tümü 'Omicron' çatısı altında DSÖ tarafından izlenen Pango soyları olan BA.1, BA.1.1, BA.2 ve BA.3 de dahildir.

BA.2 ile ilgili son veriler, hedeflenen bir literatür taramasına ve Birleşik Krallık Sağlık Güvenliği Ajansı (UKHSA) tarafından uygulanan çerçeveye dayalı bir değerlendirmeye dayalı olarak özetlenmiştir. (1) Ek 3, kanıtların nasıl toplandığı ve değerlendirildiği hakkında daha fazla bilgi sağlamaktadır.

Epidemiyoloji

Küresel olarak GISAID'e sunulan sıralı Omicron vakaları arasında BA.2 prevalansı istikrarlı bir şekilde artmaktadır (2),  2022'nin 5. haftasında %21.09'a ulaşmaktadır. (3) 14 Şubat itibariyle, 10 ülke BA.2'nin (>%50) baskın olduğunu bildirmiştir: Bangladeş, Brunei Sultanlığı, Çin, Danimarka, Guam, Hindistan, Karadağ, Nepal, Pakistan, Filipinler. Bununla birlikte, Güneydoğu Asya Bölgesi, Omicron dizileri arasında en yüksek BA.2 prevalansını (%44.7) ve Amerika Bölgesi en düşük prevalansı (%1) rapor etmekte olup gözlemlenen bölgeler arasında farklılıklar vardır.

Bu analiz, 13 Ocak - 11 Şubat 2022 tarihleri ​​arasında toplanan örneklerle GISAID'e gönderilen tüm dizilere dayanmaktadır. Bu eğilimler, dizileme kapasitesindeki farklılıklar ve ülkeler arasındaki örnekleme stratejileri de dahil olmak üzere sürveyans sistemlerinin sınırlamalarının yanı sıra sıralama için laboratuvar geri dönüş süreleri ve raporlamadaki gecikmeler dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Ek olarak, farklı soyların yayılmasını ve nispi büyümesini yorumlarken, vaka insidansı bağlamında BA.2 sekanslarının nispi oranlarını dikkate almak önemlidir.

BA.2 prevalansında artış görülen ülkelere örnekler arasında şunlar yer alır: Prevalansın 4 Şubat 2022'te (4) %27'den 11 Şubat 2022'de (5) %86'ya yükseldiği Güney Afrika; prevalansın 17-31 Ocak 2022'ye altı kat arttığı Birleşik Krallık (6) (%2.2'den %12'ye); prevalansın 2021'in 52. haftasından 2022'nin 2. haftasına (%20'den %45'e) iki katına çıktığı ve baskın varyant haline geldiği Danimarka (2022'nin (7) 3. haftasında %66'sı sıralanmıştır) ve Prevalansın 29 Ocak 2022'de biten haftada %1,2'den 5 Şubat 2022'de biten haftada %3,6'ya üç katına çıktığı Amerika Birleşik Devletleri. (8) BA.2 prevalansı, hem Omicron vakalarında düşüş yaşayan ülkelerde hem de dalganın büyüme aşamasında olan ülkelerde artıyor gibi görünmektedir.

Bulaşma

Sınırlı çalışmalardan elde edilen erken kanıtlar, BA.2'nin BA.1'e kıyasla daha bulaşıcı olduğunu göstermektedir. Danimarka'daki büyüme oranları tahminleri, BA.2'nin BA.1'den %30 daha bulaşıcı olduğunu göstermektedir. (7) GISAID verilerinin (9) bir analizi, yeterli dizi verisi ve iki soyun birlikte dolaşımı olan 43 ülkenin tümünde BA.2'nin BA.1'e göre bir büyüme oranı avantajını göstermektedir, bu da değişmeyen bir üretim süresi varsayımı altında epidemiyolojik %84'lük bir havuzlanmış ortalama iletim avantajına dönüşmektedir.

BA.2'nin temaslıları arasında BA.1'e kıyasla sekonder atak oranına (SAR) ilişkin mevcut kanıtlar, Danimarka ve Birleşik Krallık'taki ev içi bulaşma çalışmalarından elde edilmiştir. Danimarkalı araştırmacılar (10) bir (%8'e karşı %6), yedi (%39'e karşı %29) ve 14 (%42'ye karşı %36) günlük takipte BA.1'e kıyasla BA.2 için daha yüksek SAR bulmuştur. Benzer sonuçlar Birleşik Krallık'ta (6) BA.2 için daha yüksek bir SAR ile rapor edilmiştir (%13.4; %95 GA: %10.7-16.8), BA.1'e kıyasla (%10.3; %95 GA: %10.1-10.4). Daha fazla veri elde edildikçe bu tahminlerin zaman içinde değişmesi muhtemeldir.

BA.2'nin BA.1'e göre büyüme avantajını hangi faktörlerin yönlendirdiği şu anda belirsizdir. Ön veriler (11) BA.1 ve BA.2'ye benzer antikor tepkileri göstermektedir. Bu, Danimarka'da yürütülen ve BA.2 ile enfekte olan aşılanmamış birincil vakaların BA.1'e kıyasla evdeki temaslılara bulaşma olasılığının daha yüksek olduğu bir hane içi bulaşma çalışmasının (10) bulgularını desteklemektedir. Azalan vaka sayılarına sahip bağlamlarda BA.1'e göre BA.2 oranındaki artış, bağışıklıktan  kaçmaktan ziyade BA.2'nin BA.1'e kıyasla artan bulaşabilirliğini de desteklemektedir.

Tanı testi

Omicron Pango soyları BA.1 ve BA.1.1'in aksine, BA.2 Pango soyu, belirli PCR tahlillerinde S-gen hedef başarısızlığından (SGTF) sorumlu olan Spike proteininde 69-70 delesyonuna sahip değildir. SGTF'nin varlığının daha önce Omicron'u taradığı düşünülmüştü, bu da bir proxy'nin BA.1 ile Delta gibi diğer VOC'leri sıralama olmadan ayırt etmesini sağlıyordu. Omicron'un baskın dolaşımdaki varyant olduğu ortamlarda, bu tarama yaklaşımının kullanılması, BA.1 (SGTF) ve BA.2 arasında, sonucun S-gen hedef pozitif (SGTP) olacağı bazı ayrımları mümkün kılabilir. (6) Bu yaklaşım yalnızca Omicron prevalansının çok yüksek olduğu ortamlarda mümkündür ve dizilemenin belirli bir varyantı kesin olarak doğrulamanın tek yolu olduğuna dikkat edilmelidir.

Halka açık dizilerin analizini takiben, çeşitli antijen, antikor ve PCR testinin BA.1 ve BA.2'nin neden olduğu SARS-CoV-2 enfeksiyonlarını tespit etmede eşit derecede iyi performans gösterdiği tespit edilmiştir. (12) Başka bir çalışma, BA.1 ve BA.2 Pango soylarının saptanmasında (%0'dan %100'e) çeşitli PCR tahlillerinin duyarlılığında farklılıklar bulmuştur. (13) Omicron Pango soylarının teşhis testleri üzerindeki etkisini tam olarak anlamak için daha kapsamlı çalışmalar devam etmektedir.

Omicron'da, ticari olarak mevcut PCR kitlerinin primer veya prob hedefleriyle örtüşebilecek ve hedef başarısızlığına yol açabilecek başka mutasyonlar/silmeler vardır. Bir örnekte, soy tanımlayıcı ERS31-33 silinmesi nedeniyle dizileme yoluyla doğrulanmış Omicron varyantı ile enfeksiyonu olan bireylerde bir tahlil için N-gen hedef başarısızlığının (NGTF) bildirildiği, ancak Delta ile enfekte olanlarda bildirilmediğine dair bir rapor yer almaktadır. (14)

Bu, N geninin bu bölgesini hedefleyen multigen PCR tahlillerinin, Delta'nın Omicron tarafından tam olarak değiştirilmediği ortamlarda Delta (NGTP) dahil olmak üzere diğer VOC'lerden ayırt etmek için Omicron'u (NGTF) taramanın bir yolu olarak kabul edilebileceği anlamına gelmektedir.

Hastalığın şiddeti

Şu anda, BA.1'e veya diğer Omicron Pango soylarına göre BA.2'nin ciddiyeti hakkında sınırlı kanıt bulunmaktadır. BA.2 oranı Birleşik Krallık'ta son haftalarda istikrarlı bir şekilde arttığından, hastaneye yatış ve ölüm sayısında tutarlı bir düşüş olmuştur. (15) Amerika Birleşik Devletleri'nde, (8) ardışık haftalarda hastaneye yatışlarda azalma ve ölüm sayısında artışlar olmuştur. Bu bağlamda, 8 Şubat 2022'de sona eren haftada, 1 Şubat 2022'de sona eren bir önceki haftaya göre yeni ölüm sayısında %5,9'luk bir azalma bildirilmiştir. BA.2, bu iki ülkede olduğu gibi, bu dönemde BA.1 veya BA.1.1 baskın Pango soyu olarak tespit edilmiştir.

Danimarka'da yapılan bir analiz, BA.2 ile enfekte olanlar ile BA.1 ile enfekte olanlar arasında hastaneye yatış riskinde hiçbir fark göstermemiş ancak BA.2 baskın varyant haline geldiğinden, hastaneye yatış sayısında ve ülkede ölümlerde son zamanlarda bir artış olmuştur. (16) Nepal'de, 1 Şubat 2022'de yayınlandığı üzere, Nepal Katmandu Üniversitesi'nde dizilen on bir örneğin on tanesi BA.2 soyundan olduğu görülmüştür. (17) Bununla birlikte, Katmandu Vadisi'ndeki hastanede yatan hasta sayısı, yoğun bakımdaki ve mekanik ventilasyondaki sayıların da bazı ilk düşüş belirtileri göstermesiyle birlikte 23 Ocak 2022'deki zirveden bu yana azalmaktadır. Güney Afrika'da BA.2 şimdi tüm dizilerin %86'sını oluşturmaktadır ancak hastane başvuru sayıları azalmaya devam etmektedir. (18)

Genel olarak, BA.2'nin baskın olduğu ve BA.1'in baskın olduğu ülkelere bakıldığında hastalık şiddeti açısından bir fark yoktur.

Bağışıklık üzerindeki etkisi:

• Nötralizasyon

SARS-CoV-2 enfeksiyonu öyküsü olan sekiz kişi ve Pfizer BioNTech Comirnaty ile ilk ve hatırlatma doz aşıları uygulanan 24 kişiyi içeren bir ön baskı çalışması, BA.1 ve BA.2'ye benzer nötralize edici antikor titreleri göstermiştir. (11)

• Aşılama

Birleşik Krallık'taki bir test-negatif vaka kontrol çalışmasından elde edilen ön sonuçlar, birincil serinin iki dozundan 25 hafta sonra veya ek bir hatırltma dozundan iki hafta sonra (%63 %[%95CI:63- 64] vs %70 [95%CI: 58-79]) BA.1 ve BA.2 arasında semptomatik hastalığa karşı aşı etkinliğinde hiçbir fark tespit edememiştir (%9 [%95 CI:7- %10] vs %13 [95%CI: -26-40]). (19)

Danimarka'da yürütülen bir hane içi bulaşma çalışmasının ön sonuçları, iki doz aşı almış BA.2 ile enfekte olan birincil vakaların ve bir rapel doz alan BA.2 ile enfekte olmuş birincil vakaların, BA.1 ile enfekte birincil vakalara kıyasla ev temaslarını enfekte etme olasılığının daha düşük olduğunu göstermiştir. BA.1 veya BA.2 ile enfekte olan birincil vakaların aşılı ve aşısız ev temaslıları için duyarlılık açısından bir fark görülmemiştir. Bu, aşılamanın BA.2'nin bulaşmasını önlemede en azından eşit derecede etkili olduğunu ve BA.1'e kıyasla BA.2'nin bulaşmasını önlemede daha etkili olabileceğini düşündürmektedir.

Tedavi

Diğer Omicron Pango soylarına kıyasla BA.2 için tedavi seçeneklerinin etkinliğindeki farklılıklar hakkında şu anda yetersiz kanıt bulunmaktadır.

Özet

BA.1'e kıyasla BA.2'ye ilişkin kanıtların özet değerlendirmesi

Gösterge

Değerlendirme

Güvenilirlik

Seviyesi

Değerlendirmenin Gerekçesi

Bulaşabilirlik

Kırmızı

Orta

 

 

 

 

Düşük

 

 

Orta

 

 

 

 

 

 

Düşük

 

 

 

 

Danimarka ve Birleşik Krallık'tan elde edilen kanıtlar, BA.1'e kıyasla BA.2'nin daha yüksek büyüme oranlarına işaret ediyor,

Hastalığın Şiddeti

Yeşil

 

 

Yeşil

 

 

 

 

 

 

Yeşil

BA.1'e göre BA.2'nin şiddetinde artış olduğuna dair kanıt yok

Bağışıklıktan kaçış

BA.2 ve BA.1 üzerinde benzer aşı etkinliği. Hem önceden enfekte olmuş hem de hatırlatma dozu ile aşılanmış kişilerde BA.1 ve BA.2'ye karşı karşılaştırılabilir nötralize edici antikor titreleri

Tanı kapasitesine olan etki

Değerlendirilen bazı PCR, antijen ve antikor testlerinin tanısal doğruluğunda fark yok.

Terapötikler üzerindeki etki

 

BA.2 ve diğer Pango soyları arasındaki mevcut tedavilerin etkinliğindeki farklılıklar hakkında yetersiz veri

 

*SARS-CoV-2 varyantları için risk değerlendirmesine ilişkin UKHSA çerçevesine ve Ek 3'e bakınız.

DSÖ BÖLGELERİNE GÖRE DURUM

 

Afrika Bölgesi

 

Afrika Bölgesi, bir önceki haftaya göre %30'luk bir düşüşle 69.000'den fazla yeni vaka bildirmiştir. Bu durum, Ocak 2022'nin başından beri gözlemlenen düşüş eğiliminin devam ettiğini göstermektedir. Buna rağmen, dört ülke vakalarda %20'nin üzerinde artışlar bildirmiştir; Kongo (130’ a karşı 25 yeni vaka; %420 artış), Liberya (82’ye karşı 22 yeni vaka; %273 artış), Lesotho (114'e karşı 82 yeni vaka; %39 artış) ve Orta Afrika Cumhuriyeti (131'e 104 yeni vaka ; %26 artış).  En yüksek sayıda yeni vaka bildiren ülkeler sırasıyla; Réunion (30.782 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 3438,1 yeni vaka; %32 azalma), Güney Afrika (17.952 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 30,3 yeni vaka; %13 azalma) ve Cezayir (3628 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 8,3 yeni vaka; %56 azalma) olmuştur.

Bölge'de bu hafta bildirilen 1600'ün altında yeni ölüm vakası ile birlikte bir önceki haftaya göre %14'lük bir artış gözlenmiştir.  En yüksek sayıda yeni ölüm vakası bildiren ülkeler; Güney Afrika (1168 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına 2,0 yeni ölüm; %28 artış), Cezayir (75 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm;% 12 azalma) ve Etiyopya (65 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm; %124 artış) olmuştur.

 

 

DSÖ Afrika Bölge Ofisi: https://www.afro.who.int/health-topics/coronavirus-covid-19

Amerika Bölgesi

 

Amerika Bölgesi, 2022 Ocak ortasından bu yana devam eden yeni vaka sayılarında düşüş eğilimi bildirmeye devam etmiş olup bir önceki haftaya göre %32'lik düşüşle 3,2 milyondan fazla yeni vaka bildirmiştir. Bununla birlikte, on ülke yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiştir ve en yüksek orantılı artışlar Falkland Adaları (yedi vakaya karşı iki yeni vaka; %250 artış), Antigua ve Barbuda (559 vakaya karşı 174 yeni vaka; %244 artış) ve Haiti’den (358 vakaya karşı 105 yeni vaka; %241 artış) bildirilmiştir. En çok yeni vaka bildiren ülkeler; Amerika Birleşik Devletleri (1.237.530 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 373,9 yeni vaka; %43 azalma), Brezilya (1.009.678 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 475,8 yeni vaka; %19 azalma) ve Şili (247.900 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 1296,8 yeni vaka; % 9 artış) olmuştur.

Bu hafta, Bölge'de bildirilen 33.000'den fazla yeni ölüm vakası ile birlikte yeni ölüm vakalarının sayısı bir önceki haftaya göre %5 artmıştır. En yüksek sayıda yeni ölüm vakası bildiren ülkeler; Amerika Birleşik Devletleri (17.225 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına 5,2 yeni ölüm; yüzde oranı bir önceki haftaya benzer), Brezilya (6658 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına 3,1 yeni ölüm; %44 artış) ve Meksika (2530 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına 2,0 yeni ölüm; %7 artış) olmuştur.

 

DSÖ Amerika Bölge Ofisi: https://www.paho.org/en/topics/coronavirus-infections/coronavirus-disease-covid-19-pandemic

Doğu Akdeniz Bölgesi

 

Doğu Akdeniz Bölgesi, bir önceki haftaya göre %12’lik düşüş ile 712.000'den fazla yeni vaka bildirmiştir. Bölge'de, 2021 Aralık sonundan bu yana görülen haftalık yeni vakalardaki sürekli artışların ardından ilk kez düşüş bildirilmiştir. Bu hafta, iki ülke %20'nin üzerinde artış bildirmiştir; artışlar Yemen (415'e karşı 251 yeni vaka; %65 artış) ve Suriye’den (800'e karşı 542 yeni vaka; %48 artış) bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka bildiren ülkeler;  İran (236.616 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 281,7 yeni vaka; %7 artış), Ürdün (136.567 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 1338,5 yeni vaka; %17 artış) ve Lübnan (46.417 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 680,1 yeni vaka; % 20 azalma) olmuştur.

Bölgede bu hafta bir önceki haftaya göre %38 artış ile 3200'den fazla yeni ölüm vakası bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm vakası bildiren ülkeler; İran (825 yeni ölüm, 100.000 nüfus başına 1,0 yeni ölüm; %126 artış ), Tunus (453 yeni ölüm, 100.000 nüfus başına 3,8 yeni ölüm, %18 artış) ve Mısır (415 yeni ölüm, 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm; %33 artış) olmuştur.

 

 

DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi: http://www.emro.who.int/health-topics/corona-virus/index.html

 

Avrupa Bölgesi

 

Avrupa Bölgesi, bir önceki haftaya göre %16’lık düşüş ile 9,6 milyonun biraz altında yeni vaka bildirmiştir, 2022 Ocak sonunda gözlemlenen pikten bu yana yeni vaka sayısında art arda iki haftadır düşüş eğilimi gözlenmektedir. Bununla birlikte, dört ülke geçen hafta yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiştir. En yüksek artışlar Beyaz Rusya (53.969’a karşı 30.475 yeni vaka; %77 artış), Hollanda (877.154’e karşı 561.539 yeni vaka; %56 artış), İzlanda (13.802’ye karşı 9797 yeni vaka; %41 artış) ve Rusya’dan bildirilmiştir.

En fazla yeni vaka bildiren üç ülke; Rusya (1.323.391 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 906,8 yeni vaka, %23 artış), Almanya (1.322.071 yeni vaka, 100.000 nüfus başına 1589,7 yeni vaka, yüzde oranı bir önceki haftaya benzer) ve Fransa ( 979.228 yeni vaka, 100.000 nüfus başına 1505,6 yeni vaka; %43 azalma) olmuştur.

Avrupa Bölgesi, bir önceki haftaya benzer şekilde 24.000'den fazla yeni ölüm vakası bildirmiştir. En çok ölüm vakası bildiren ülkeler; Rusya (4834 yeni ölüm; 100.000  nüfus başına 3,3 yeni ölüm, yüzde oranı bir önceki haftaya benzer), İtalya (2282 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına 3,8 yeni ölüm; %13 azalma) ve Fransa (2270 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına 3,5 yeni ölüm; %23 artış) olmuştur.

 

 

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi: https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19.

Güneydoğu Asya Bölgesi

 

Güneydoğu Asya Bölgesinde yeni haftalık vaka sayısı 2022 Ocak ayı ortasından bu yana düşmeye devam etmektedir ve  geçtiğimiz hafta rapor edilen 915.000’den fazla yeni vaka ile yeni vakalarda %37'lik düşüş bildirmiştir. Bununla birlikte, Bölgedeki dört ülke yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiştir ve en yüksek artışlar Myanmar (8870'e karşı 2647 yeni vaka; %235 artış), Doğu Timor (1228'e karşı 466 yeni vaka; %164 artış), Endonezya (291.298'e karşı 173.295 yeni vaka; %68 artış) ve Tayland’dan (96.326'ya karşı 64.467 yeni vaka; %49 artış) bildirilmiştir.

En çok yeni vaka bildiren üç ülke;  Hindistan (443.283 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 32,1 yeni vaka; %60 azalma), Endonezya (291.298 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 106,5 yeni vaka; %68 artış) ve Tayland (96.326 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 138,0 yeni vaka; %49 artış) olmuştur.

Haftalık ölüm vakalarında ise bir önceki haftaya göre %9’luk düşüş ile 7900'den fazla yeni ölüm vakası bildirilmiştir. En çok yeni ölüm vakası bildiren üç ülke; Hindistan (6686 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına  <1 yeni ölüm, %15 azalma), Endonezya (622 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm, %148 artış) ve Bangladeş (230 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm; yüzde oranı bir önceki haftaya benzer) olmuştur.

 

DSÖ Güney Doğu Asya Bölge Ofisi: https://www.who.int/southeastasia/outbreaks-and-emergencies/novel-coronavirus-2019.

Batı Pasifik Bölgesi

 

Batı Pasifik Bölgesi, bir önceki haftaya göre %19'luk artışla 1,5 milyondan fazla yeni vaka bildirmiştir. Bununla birlikte, Bölgedeki ülkelerin yarısı (14/28) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiştir ve en yüksek orantılı artışlar Tonga (62'ye karşı 10 yeni vaka; %520 artış), Çin (7571'e karşı 1787 yeni vaka; %324 artış) ve Brunei Sultanlığı’ndan (4175'e karşı 1059 yeni vaka; %294 artış) bildirilmiştir.  En çok yeni vaka bildiren üç ülke; Japonya (624.240 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 493,6 yeni vaka; yüzde oranı bir önceki haftaya benzer), Kore (340.950 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 665,0 yeni vaka, %88 artış) ve Avustralya (162.079 yeni vaka; 100.000 nüfus başına 635,6 yeni vaka, %25 azalma) olmuştur.

Bölge'de 3000'in üzerinde yeni ölüm vakasının bildirilmesiyle birlikte yeni ölüm vakalarının sayısında bir önceki haftaya göre %27'lik artış gözlenmiştir. En fazla yeni ölüm vakası rapor eden üç ülke; Japonya (945 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm, %79 artış), Filipinler (716 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm, % 109 artış) ve Vietnam (601 yeni ölüm; 100.000 nüfus başına <1 yeni ölüm; % 16 azalma) olmuştur.

 

DSÖ Batı Pasifik Bölge Ofisi: https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19

COVID-19 Haftalık Operasyonel Güncellemenin Özeti

 

Haftalık Operasyonel Güncelleme (WOU), COVID-19 SPRP 2021 çerçevesine karşı devam eden küresel ilerleme hakkında güncelleme yapmayı ve ülke düzeyinde eylemleri ve DSÖ'nün ülkelere verdiği desteği vurgulamayı amaçlayan COVID-19 Stratejik Hazırlık ve Müdahale Planı (SPRP) izleme ve değerlendirme ekibi tarafından hazırlanan bir rapordur.

15 Şubat’ta yayınlanan COVID-19 Haftalık Operasyonel Güncelleme baskısında öne çıkan noktalar şunlardır:

 

Halk sağlığı acil durum operasyonları merkezinin ikinci aşaması ile Güney Sudan'ın acil durum müdahalesini güçlendirmek

Romanya: Salgın sırasında ve sonrasında toplulukları desteklemek için sağlık çalışanlarının hareketliliğini artırmak

DSÖ ve Suriye, COVID-19 aşısının erişilebilirliğini ve alımını artırma çabalarını birleştiriyor

Endonezya'da influenza sürveyansını ve SARS-CoV-2 gözetimini sürdürmek

Ukrayna'da sunulan çevrimiçi kurslar, COVID-19 pandemisine ve diğer acil durumlara ilişkin ulusal müdahaleyi desteklemektedir

DSÖ'nün, bulaşmayı ortadan kaldırmak, maruziyeti azaltmak ve savunmasızları korumak ve hayat kurtarmak için COVID-19 müdahale uygulaması konusunda ülkeleri desteklemek için sağladığı finansmanla ilgili güncellemeler

Pandeminin akut aşamasını sona erdirmek için ülke çapında ve küresel ilerlemeyi gösteren küresel göstergelerin bir alt kümesinde ilerleme

 

Teknik Rehber ve Diğer Kaynaklar

  • Teknik rehberler: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance
  • DSÖ Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Paneli: https://covid19.who.int/
  • Haftalık COVID-19 Operasyonel Güncellemeleri: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/strategies-and-plans
  • DSÖ COVID-19 Vaka Tanımları: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-Surveillance_Case_Definition-2020.2
  • COVID-19 Tedarik Zinciri Kurumlar Arası Koordinasyon Hücresi Haftalık Durum Güncellemesi: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/covid-19-operations
  • Araştırma ve Geliştirme: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/global-research-on-novel-coronavirus-2019-ncov
  • COVID-19 hakkında çevrimiçi kurslar: https://openwho.org/channels/covid-19; ve mevcut olan diğer ulusal diller: https://openwho.org/channels/covid-19-national-languages
  • DSÖ Akademi COVID-19 mobil öğrenim uygulaması: https://www.who.int/about/who-academy/the-who-academy-s-covid-19-mobile-learning-app
  • Uluslararası toplumun, tüm ülkelere virüse hazırlanması ve müdahale etmesi konusunda sağladığı desteği özetleyen Stratejik Hazırlık ve Müdahale Planı (SPRP): https://www.who.int/publications/i/item/strategic-preparedness-and-response-plan-for-the-new-coronavirus
  • EPI-WIN: bireyler, kuruluşlar ve topluluklara uyarlanmış bilgiler: https://www.who.int/teams/risk-communication
  • Halk İçin Öneriler Ve Tavsiyeler

Ekler:

 

Ek 1.Ülkelere ve bölgelere göre endişe verici varyantların listesi, 13 Şubat 2022 verileri**

* Bu güncellemede yeni eklenmiştir.

"     ", bu varyant için bilgilerin DSÖ tarafından resmi kaynaklardan alındığını gösterir.

" o  " ifadesi, bu varyant için bilgilerin DSÖ tarafından resmi olmayan kaynaklardan alındığını ve daha fazla bilgi elde edildikçe inceleneceğini belirtir.

** Seyahat edenler (örn. Giriş noktalarında tespit edilen importe vakalar)  veya yerel vakalar (toplulukta tespit edilen) arasında VOC tespitini bildiren ülkeleri / bölgeleri / alanları içerir. Endişe verici varyantın tespit edildiğini hiç bildirmemiş ülkeleri, bölgeleri ve alanları hariç tutmaktadır.

Ayrıca bkz. Ek 2 Veri, tablo ve şekil notları.

 

Ek 2. Veri, tablo ve şekil notları

 

Sunulan veriler, ülkelerden/bölgelerden DSÖ'ye bildirilen, büyük ölçüde DSÖ vaka tanımlarına (https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV Surveillance_Case_Definition-2020.2) ve sürveyans klavuzuna (https://www.who.int/publications/i/item/who-2019-nCoV-surveillanceguidance-2020.8) dayanan resmi laboratuvar onaylı COVID-19 vaka ve ölümlerine dayanmaktadır. Doğruluk ve güvenilirliği sağlamak için adımlar atılırken, tüm veriler sürekli doğrulama ve değişikliğe tabidir; ve bu verileri yorumlarken, gerçek vaka ve ölüm oranı insidansının olduğundan düşük tahmin edilmesi ve bu verileri küresel düzeyde yansıtmada değişken gecikmeler gibi, sunulan sayıları etkileyen birkaç faktör nedeniyle dikkatli olunmalıdır. Vaka tespiti, dahil etme kriterleri, test stratejileri, raporlama uygulamaları ve veri kesme ve gecikme süreleri ülkeler/bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Az sayıda ülke/bölge, şüpheli ve laboratuvar onaylı vakaları birlikte rapor etmektedir. DSÖ, ulusal halk sağlığı yetkilileri ve diğer kaynaklar tarafından yayınlanan bilgi ürünleri arasında farklılıklar olması beklenmektedir.

Halk sağlığı yetkililerinin çok sayıda vakayı veya ölümü toplam sayımlarından çıkaran veri uyuşturma çalışmaları yürütmesi nedeniyle, yeni vakalar/ölümler sütunlarında uygun şekilde negatif sayılar gösterilebilir. Çıkarmaların önceki günlere uygun şekilde paylaştırılmasına olanak tanıyan ek ayrıntılar ortaya çıktığında, grafikler buna göre güncellenecektir. epi-data-support@who.int adresine e-posta gönderilerek yapılan geçmiş veri düzenlemesinin bir kaydı talep edilebilmektedir. Talep ederken lütfen ilgilendiğiniz ülke (ler)i, süreyi ve talep / kullanım amacını belirtiniz. Önceki durum raporları düzenlenmeyecektir; en güncel veriler için https://covid19.who.int/ adresine bakınız. Ülkeler, bölgeler ve alanlar ve DSÖ Bölgeleri (önceki sayılarda rapor edilmiştir) tarafından son yedi gün içinde bildirilen doğrulanmış COVID-19 vakaları ve ölümleri  “https://covid19.who.int/table” adresinde mevcuttur: 'Ülkeler', benzer statüdeki ülkeleri, bölgeleri, alanları veya diğer yargı yetkilerini ifade edebilmektedir.

Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık sınır çizgilerini temsil etmektedir.

Ülkeler ve bölgeler, DSÖ yönetim bölgesi altında düzenlenmiştir. Belirli şirketlerin veya üreticilerin ürünlerinden bahsedilmesi, DSÖ tarafından onaylandığını veya söz konusu benzer nitelikteki diğer ürünlerin yerine önerildiğini ima etmemektedir. Hatalar ve eksiklikler hariç olmak üzere, tescilli ürünlerin isimleri, baş harfleri büyük olacak şekilde ayırt edilmektedir.

(1) Kosova'ya yapılan tüm atıflar Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 1244 (1999) sayılı kararı bağlamında anlaşılmalıdır. Haritada Sırbistan ve Kosova vakalarının sayısı (UNSCR 1244, 1999) görselleştirme amacıyla hazırlanmıştır.

 

Ek 3. Endişe verici varyantlar arasında yer alan Omicron varyantının BA.2 Pango soyuna ilişkin güncelleme yöntemleri

 

Omicron varyantının BA.2 Pango soyu hakkında yayınlanmış ve yayınlanmamış çalışmalar araştırılmıştır. Yayınlanmış çalışmalar için araştırma Medline'da yapılırken, yayınlanmamış literatür araştırması ön baskılar için bir havuz olan MedRxiv'de yapılmıştır. 14 Şubat 2022'ye kadar erişilebilen, İngilizce özeti olan araştırmalar ve raporlara bakılmıştır. "BA.2" ve "Omicron Pango soyları" arama terimleri kullanılmıştır.

Ayrıca GISAID web sitesi ve Birleşik Krallık Sağlık Güvenlik Ajansı (UKHSA), Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (USCDC), Danimarka Statens Serum Enstitüsü (SSI) , Güney Afrika Ulusal Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü (NICD) ve Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) gibi halk sağlığı kurumlarının web siteleri de taranmıştır.

Kanıtların özeti, UKHSA tarafından uygulanan risk değerlendirme çerçevesine dayalı olarak yapılmıştır. Değerlendirmenin ardından her göstergeye kırmızı, kehribar, sarı ve yeşil rengi olmak üzere dört renkten biri atanmıştır. Kırmızı, BA.2 ve BA.1 arasındaki göstergedeki farkı ifade etmektedir. Kehribar, belirli popülasyon alt gruplarında BA.2 ve BA.1 arasındaki göstergede fark olduğunu ifade etmektedir. Sarı, BA.2 ve BA.1 arasındaki göstergede fark olduğunu gösteren sınırlı kanıt olduğunu ifade etmektedir. Yeşil, BA.2 ve BA.1 arasında göstergede bir fark olmadığını ifade eder. Gri, göstergede yetersiz veri olduğunu ifade etmektedir. Güven derecelendirmesi şu şekilde sınıflandırılmıştır: “Düşük” kanıt az veya kalitesiz olduğunda, uzmanlar arasında belirsizlik veya çelişkili görüşler olduğunda veya daha önceki benzer olaylarla ilgili hiçbir deneyim olmadığında; "orta" yeterli kalitede kanıt olduğunda-yalnızca gri literatürde yayınlanan tutarlı sonuçlar, güvenilir kaynak(lar), analoji üzerine yapılan varsayımlar ve uzmanlar arasında veya en az 2 güvenilir uzmanın görüşünde mutabakat olduğunda; ve iyi kalitede kanıt, birden fazla güvenilir kaynak, doğrulanmış, uzman görüşü aynı fikirde olduğunda ve önceki benzer olaylarla ilgili deneyim olduğunda "Yüksek" olarak sınıflandırılmaktadır.

 

Referanslar

 

1. United Kingdom Health Security Agency. Risk assessment framework for SARS-CoV-2 variants. Published online 2021. Accessed February 9, 2022.https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/988614/Risk_assessmen t_framework_for_SARS-CoV-2_variants_20210521.pdf

2. GISAID. Timecourse of Omicron variant sublineage distribution: analysis update (2022-02-08). Accessed February 9, 2022. https://www.epicov.org/epi3/frontend#

3. World Health Organization. Weekly epidemiological update on COVID-19 - 8 February 2022. Published online 2022. Accessed February 14, 2022. https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update-on-covid-19---8-february-2022

4. Network for Genomic Surveillance in South Africa. SARS-CoV-2 Sequencing Update: 4 February 2022. Published online 2022. Accessed February 9, 2022. https://www.nicd.ac.za/wp-content/uploads/2022/02/Update-of-SA-sequencing-data-fromGISAID-4-Feb-2022.pdf

5. Network for Genomic Surveillance in South Africa. SARS-CoV-2 Sequencing Update: 11 February 2022.; 2022. Accessed February 14, 2022. https://www.nicd.ac.za/wp-content/uploads/2022/02/Update-of-SA-sequencing-data-from-GISAID-11- Feb-2022.pdf

6. United Kingdom Health Security Agency. Technical briefing 35: SARS-CoV-2 variants of concern and variants under investigation in England. Published online 2022. Accessed February 4, 2022. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/1050999/TechnicalBriefing-35-28January2022.pdf

7. Statens Serum Institute. Risk assessment of Omicron BA.2. Published online 2022. Accessed February 8, 2022. https://en.ssi.dk/-/media/arkiv/subsites/covid19/risikovurderinger/2022/risk-assesment-of-omicron-ba2.pdf?la=en

8. CDC. COVID Data Tracker. Centers for Disease Control and Prevention. Published March 28, 2020. Accessed December 21, 2021. https://covid.cdc.gov/covid-data-tracker

9. Campbell F, Archer B, Laurenson-Schafer H, et al. Increased transmissibility and global spread of SARS-CoV-2 variants of concern as at June 2021. Eurosurveillance. 2021;26(24). doi:10.2807/1560-7917.ES.2021.26.24.2100509

10. Lyngse FP, Kirkeby CT, Denwood M, et al. Transmission of SARS-CoV-2 Omicron VOC Subvariants BA.1 and BA.2: Evidence from Danish Households. Infectious Diseases (except HIV/AIDS); 2022. doi:10.1101/2022.01.28.22270044

11. Yu J, Collier A ris Y, Rowe M, et al. Comparable Neutralization of the SARS-CoV-2 Omicron BA.1 and BA.2 Variants. Infectious Diseases (except HIV/AIDS); 2022. doi:10.1101/2022.02.06.22270533

12. Roche. Viruses mutate over time, and SARS-CoV-2 is no exception. Published 2022. Accessed February 4, 2022. https://www.roche.com/dam/jcr:4a1598e3-5e79-4e79-86fa4ca6008d452f/en/20220106_Mediastatement_in_response_to_new_variants_of_COVID.pdf19

13. Sharma D, Ye C, Lippi G, et al. In Silico Evaluation of the Impact of the Omicron Variant on the Sensitivity of RT-QPCR Assays for SARS-CoV-2 Detection Using Whole Genome Sequencing. In Review; 2022. doi:10.21203/rs.3.rs-1220446/v1

14. Harankhedkar S, Chatterjee G, Rajpal S, et al. N Gene Target Failure (NGTF) for Detection of Omicron: A Way out for the ‘Stealth’ Too? Infectious Diseases (except HIV/AIDS); 2022. doi:10.1101/2022.01.28.22269801

15. United Kingdom Health Security Agency. Coronavirus (COVID-19) in the UK. Published 2022. Accessed February 9, 2022. https://coronavirus.data.gov.uk/details/healthcare

16. Statens Serum Institute. Ugentlige tendenser: covid-19 og andre luftvejsinfektioner-Uge 5 2022. Published online 2022. Accessed February 14, 2022. https://www.ssi.dk/-/media/cdn/files/covid19/tendensrapport/rapport/ugentlige-tendensercovid19-andre-luftvejs-uge5-2022-4md8.pdf?la=da

17. World Health Organization. Focused COVID-19 Media Monitoring, Nepal. Published online 2022. Accessed February 14, 2022. https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/Focused%20COVID19_Media%20Monitoring_3%20February%202022.pdf

18. National Institute for Communicable Diseases. NICD National COVID-19 Hospital Surveillance: 10 February 2022. Published online 2022. Accessed February 14, 2022. https://www.nicd.ac.za/wp-content/uploads/2022/02/NICD-COVID-19-Daily-Sentinel-Hospital-Surveillance-Report-National-20220210.pdf

19. United Kingdom Health Security Agency. COVID-19 vaccine surveillance report – week 5. Published online 2022. Accessed February 4, 2022. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/1052353/Vaccine_survei llance_report_-_week_5.pdf

Etiketler: