25 Mart 2022

Özet olarak salgın

12 Ocak - 15 Mart 2022 döneminde, Kenya'nın orta kesimindeki Isiolo ilçesinde altı ölüm dahil toplam 53 şüpheli sarıhumma vakası bildirilmiştir. RT-PCR ile iki numunenin ve ELISA ile ise altı numunenin test sonuçları pozitif çıkmıştır bu da olası sarıhumma vakalarını göstermektedir. Kenya'da en son bildirilen sarıhumma salgını 2011'de meydana gelmiştir. DSÖ, halk sağlığı riskini ulusal ve bölgesel düzeylerde yüksek olarak değerlendirmektedir.

Salgına genel bakış

4 Mart 2022'de Kenya Sağlık Bakanlığı (SB), Kenya'nın merkezindeki Isiolo ilçesinde (başkent Nairobi'nin yaklaşık 270 km kuzeyinde) bir sarıhumma salgını görüldüğünü ilan etmiştir. 15 Mart itibariyle, 12 Ocak - 15 Mart 2022 döneminde Isiolo ilçesinde altı ölüm dahil olmak üzere toplam 53 şüpheli sarıhumma vakası rapor edilmiştir (vaka ölüm oranı: %11.3) (Şekil 1). Vakaların çoğunluğu erkek olup (47 vaka; %88.7) ve vakaların ortalama yaşı yaklaşık 28’dir (dağılım: 3-78 yıl).

Şekil 1. Semptomların başlama ve sonuçlanma tarihine göre sarıhumma vakalarının epidemiyolojik eğrisi (Kenya, Isiolo ili,  1 Ocak - 15 Mart 2022 (n=53)).

Şüpheli vakalar ateş, sarılık, kas ve eklem ağrısı semptomları ile başvurmuştur. Genel olarak, Isiolo ilçesindeki on bir bölge etkilenmiş ve en çok vaka sayısı bildiren bölgeler şunlardır: Chari (21 vaka; %39,6), Cherab (14 vaka; %26,4) ve Garba Tulla (5 vaka; %9,4) (Şekil 2 ).

Şekil 2. Kenya’nın İsiolo ilinde 12 Ocak ile 15 Mart 2022 arasında bildirilen bölgelere göre sarıhumma vakalarının sayısı (n=53).

15 Mart itibariyle, 34 şüpheli vakadan (%64) örnekler toplandı ve enzim bağlantılı immünosorbent (ELISA) testiyle ters transkriptaz-polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ve IgM antikorları yoluyla Kenya Tıbbi Araştırma Enstitüsü ulusal laboratuvarında sarı humma için testler gerçekleştirilmiştir. İki numunenin (%6) RT-PCR ile pozitif olduğu ve altı numunenin (%18) ELISA ile IgM antikorları yoluyla pozitif olduğu tespit edilmiştir. 8 Mart 2022'de numuneler, doğrulayıcı testler için Uganda Virüs Araştırma Enstitüsü'ne (UVRI) -sarıhumma bölgesel referans laboratuvarına gönderilmiştir. Bu raporun yazıldığı sırada, doğrulama hala beklenmektedir ve test edilen numuneler arasında (n=5; %15) sıtma pozitifliği bulunması nedeniyle mevcut laboratuvar sonuçlarında belirsizlik vardır.

Bildirilen vakaların aşı durumu hakkında bilgi olmayıp bununla birlikte Isiolo ve çevre illerde sarıhumma aşılama kampanyası geçmiBu Hastalık Salgını Haberinin yayınlanmasını sağlamak için sağlanan bilgiler için Kenya Ulusal Yetkililerine teşekkür ederiz.

Alıntı yapılan referans: Dünya Sağlık Örgütü (25 Mart 2022). Hastalık Salgını Haberleri; Sarıhumma - Kenya. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/yellow-fever-kenyaşi bulunmamaktadır. Kenya, büyük ölçekli önleyici toplu aşılama kampanyaları yürütmemiştir ve sarıhumma aşısı, ulusal rutin aşılama programına (yani 9 aylık çocuklar için) yalnızca ülkenin kuzeybatısındaki (doğrudan Isiolo ile komşu olmayan) en yüksek risk altında olan dört ilçede dahil edilmiştir.  WHO-UNICEF'e göre, ulusal düzeyde, rutin bağışıklama yoluyla tahmini genel kapsama, hedef nüfusun %7'sidir. Bu, salgınlara karşı sürü bağışıklığı sağlamak için önerilen %80 nüfus kapsamının çok altındadır.

Sarıhumma Epidemiyolojisi

Sarı humma, enfekte Aedes ve Haemagogus sivrisineklerinin ısırması yoluyla insanlara bulaşan bir arbovirüsün neden olduğu, salgına yatkın sivrisinek kaynaklı aşı ile önlenebilir bir hastalıktır.

Afrika (34) ile Orta ve Güney Amerika'daki (13) kırk yedi ülke, sarıhumma için ya endemiktir ya da endemik bölgelere sahiptir. Eylül 2021'den bu yana, DSÖ Afrika Bölgesi'ndeki dokuz ülke (Kamerun, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Gana, Nijer, Nijerya ve Kongo Cumhuriyeti) hastalık için yüksek risk altında olan ve sarıhumma bulaşma ve salgın geçmişi olan bölgelerde laboratuvarca doğrulanmış insanda görülen sarıhumma vakaları bildirmiştir. Bu salgınlar, Afrika'nın Batı ve Orta bölgelerinde geniş bir coğrafi alanda meydana gelmektedir. Bu raporlar, sarıhumma virüsünün yeniden canlandığını ve yoğun bir şekilde yayıldığını göstermektedir. Salgınlar, daha önce büyük ölçekli toplu aşılama kampanyaları yürüten, ancak rutin bağışıklama yoluyla sürekli nüfus bağışıklığının olmaması ve/veya nüfus hareketlerine ikincil (aşılama geçmişi olmayan yeni gelenler) nedeniyle bağışıklıkta kalıcı ve büyüyen boşluklara sahip alanları içermektedir.

Halk sağlığı yanıtı

Hükümet, salgını yönetmek için ulusal bir olay yönetimi yapısı uygulamış ve salgının kapsamını belirlemek, risk altındaki nüfusu belirlemek, bir risk değerlendirmesi yapmak için Isiolo ve komşu ülkelere hızlı bir yanıt ekibi görevlendirerek salgının boyutunu belirlemek, risk altındaki popülasyonu belirlemek, bir risk değerlendirmesi yapmak, risk iletişimi ve toplum katılımı faaliyetlerini başlatmak ve entegre vektör kontrol önlemlerini uygulamak üzere bir yanıt planı geliştirmiştir.

Hükümet ve DSÖ, ortaklarıyla (UNICEF, Gıda ve Tarım Örgütü, Amref Health Africa, Kenya Kızılhaçı, Living Goods, Sınır Tanımayan Doktorlar, ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri,  World Vision, Action Aid)  Isiolo'da ve vakaların olduğu veya riskin çok olası olduğu diğer tüm illeri de muhtemelen kapsayan sarıhumma aşılamasını yapmak üzere Aşı Tedariki için Uluslararası Koordinasyon Grubuna yapılan bir talep de dahil olmak üzere müdahale faaliyetlerine destek için kaynakları seferber etmiştir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Kenya, sarıhumma için endemiktir ve Sarıhumma Salgınlarını Ortadan Kaldırma (EYE) Stratejisinde yüksek riskli bir ülke olarak sınıflandırılır. Ülkenin batı kesiminde (Rift Valley bölgesi) 1992, 1993, 1995 ve 2011 yıllarında salgınlar bildirilmiştir. 2016 yılında Angola'dan importe iki vaka da rapor edilmiştir. Sarıhummanın salgın yayılımı Kenya'da bir risktir çünkü tahmini rutin sarıhumma aşılama kapsamı hedef popülasyon arasında (%7) çok düşüktür ve kapsam olarak ülkenin batısındaki dört ille sınırlıdır (Baringo, Elgeyo Marakwet, Batı Pokot ve Turkana).

Başkent Nairobi'nin yaklaşık 270 km kuzeyindeki pastoralist ve uzak bir bölge olan Isiolo ilinde sarıhumma hiç rapor edilmemiştir. Kenya Ulusal İstatistik Bürosu'na göre, Isiolo ilçesinin toplam nüfusu 2019'da 268.002 olarak tahmin edilmiştir. Isiolo, Kenya'nın orta bölgesinde yer almasına ve uluslararası sınırları paylaşmamasına rağmen, sık nüfus hareketleriyle dikkat çekmektedir. Garba Tulla bölgesi, mevcut kuraklık koşullarının güçleştirdiği kitlesel pastoralist hareketler yaşayan Güney Wajir ve Batı Garissa illleriyle sınırdır. Ayrıca komşu Somali'den Kenya'nın Garissa iline yoğun bir mülteci göçü vardır. Isiolo yakınlarındaki bölgede bir milli park da bulunmaktadır ve diğer alanlara yayılma riskinin altında yatan, insan dışı primatların yanı sıra çok sayıda işçiyi çeken gayri resmi madencilik faaliyetlerinin varlığı not edilmiştir.

Yukarıda açıklanan senaryo dikkate alındığında, risk ulusal ve bölgesel düzeyde yüksek, küresel düzeyde ise düşük olarak değerlendirilmektedir.

DSÖ, epidemiyolojik durumu izlemeye ve mevcut en son bilgilere dayanarak risk değerlendirmesini incelemeye devam etmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Sürveyans: DSÖ, komşu ülkelerdeki vaka olasılığı ve daha fazla yayılma riski nedeniyle aktif sınır ötesi koordinasyon ve bilgi paylaşımı ile durumun yakından izlenmesini tavsiye etmektedir. Şüpheli vakaların araştırılması ve laboratuvar testleri ile gelişmiş gözetim önerilir.

Aşılama: Sarıhummanın önlenmesi ve kontrolü için aşılama birincil yöntemdir. Nüfusu korumak için risk analizinin ve bağışıklama faaliyetlerinin kapsamının gözden geçirilmesi, gelecekteki salgın riskinin önlenmesine yardımcı olabilir.

Vektör kontrolü: Kent merkezlerinde, hedefe yönelik vektör kontrol önlemleri, hastalığın bulaşmasını durdurmak için de faydalıdır. Genel bir önlem olarak DSÖ, böcek kovucularının ve böcek ilacı ile işlenmiş sivrisinek ağlarının (cibinlik) kullanımı dahil olmak üzere sivrisinek ısırıklarından kaçınılmasını önermektedir. Sarıhumma virüsünün bulaşması için en yüksek risk gündüz ve akşam erken saatlerindedir.

Risk iletişimi: DSÖ, Üye Devletlerini yolcuları riskler ve aşılama dahil önleyici tedbirler hakkında iyi bilgilendirmek için gerekli tüm önlemleri almaya teşvik etmektedir. Yolcular, sarıhumma belirtileri ve semptomları konusunda bilgilendirilmeli ve sarı humma enfeksiyonunu düşündüren belirti ve semptomlar gösteriyorsa, acilen bir doktora başvurmaları konusunda bilgilendirilmelidir. Viraemik geri dönen yolcular, yetkin bir vektörün bulunduğu bölgelerde yerel sarıhumma bulaşma döngülerinin oluşması için bir risk oluşturabilir.

Uluslararası seyahat ve ticaret: DSÖ, Kenya'da herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmamasını tavsiye etmektedir. Sarıhumma aşısı, ulusal yetkililer tarafından Kenya'ya gelen bir yaşından büyük uluslararası yolcular için zorunludur ve DSÖ tarafından seyahat programları aşağıdaki alanlarla sınırlı olanlar hariç, 9 aylık veya daha büyük olan yolcular için tavsiye edilmektedir: tüm Kuzey Doğu Eyaleti , Kıyı Eyaletindeki Kilifi, Kwale, Lamu, Malindi ve Tanariver Eyaletleri ve Nairobi ve Mombasa şehirleri.

UST (2005) üçüncü baskısına göre, sarıhummaya karşı uluslararası aşı sertifikası, aşılamadan 10 gün sonra geçerli olur ve geçerliliği aşılanan kişinin ömrü boyunca sürmektedir. Tek doz DSÖ onaylı sarıhumma aşısı, sarıhumma hastalığına karşı sürekli bağışıklık ve ömür boyu koruma sağlamak için yeterlidir. Ülkeye giriş koşulu olarak uluslararası seyahat edenler için bir hatırlatma dozu şart ve gerekli değildir.

Daha fazla bilgi için lütfen bakınız:

• Ministry of Health of Kenya: Kenya is on alert as its report outbreak of yellow fever
• WHO - Yellow fever Fact Sheet
• WHO - Yellow Fever - West and Central Africa
• WHO - A Global strategy to Eliminate Yellow Fever Epidemics (EYE) 2017-2026
• WHO - strategy for yellow fever epidemic preparedness and response
• WHO - list of countries with vaccination requirements and recommendations for international travellers
• WHO - International Travel and Health website

Bu Hastalık Salgını Haberinin yayınlanmasını sağlamak için sağlanan bilgiler için Kenya Ulusal Yetkililerine teşekkür ederiz.

Alıntı yapılan referans: Dünya Sağlık Örgütü (25 Mart 2022). Hastalık Salgını Haberleri; Sarıhumma - Kenya. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/yellow-fever-kenya