IRAK’TA KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ - KKKA
1 Ocak ile 22 Mayıs 2022 tarihleri arasında Irak Cumhuriyeti sağlık yetkilileri, 115'i (%54) şüpheli ve 97'si (%46) laboratuvar tarafından doğrulanmış 212 Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) vakasını DSÖ'ye bildirmiş olup laboratuvarca doğrulanmış vakalar arasında 27 ölüm vakası, 14 şüpheli vaka ve 13 vaka yer almıştır.
1 Haziran 2022
Özet olarak salgın
1 Ocak ile 22 Mayıs 2022 tarihleri arasında Irak Cumhuriyeti sağlık yetkilileri, 115'i (%54) şüpheli ve 97'si (%46) laboratuvar tarafından doğrulanmış 212 Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) vakasını DSÖ'ye bildirmiş olup laboratuvarca doğrulanmış vakalar arasında 27 ölüm vakası, 14 şüpheli vaka ve 13 vaka yer almıştır. 2022'nin ilk beş ayında bildirilen vaka sayısı, laboratuvar tarafından doğrulanmış 33 vakanın kaydedildiği 2021'de bildirilen vaka sayısından çok daha fazladır. Irak'ın çeşitli bölgelerinde (valilikler) vakalar rapor edilmiştir ve salgın, zaten aşırı derecede gergin olan sağlık sistemi üzerinde ek baskı oluşturabilir.
Salgının tanımı
1 Ocak ve 22 Mayıs 2022 arasında, Irak sağlık otoritelerinden DSÖ'ye 212 KKKA vakası rapor edilmiş olup bunların 169'u (%80) yalnızca Nisan ve Mayıs aylarında bildirilmiştir. 212 vakanın 115'i şüpheli olup 97'si laboratuvarca doğrulanmıştır. Genel olarak yirmi yedi ölüm vakası meydana gelmiş ve bunların 13'ünü laboratuvar tarafından doğrulanmış vakalar oluşturmuştur [vaka ölüm oranı (CFR) %13; 13/97].
Irak Merkez Halk Sağlığı Laboratuvarı, vakaları polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile doğrulamıştır.
Teyit edilen vakalar arasında, çoğu hayvanlarla doğrudan temas edenler olmak üzere hayvan yetiştiricileri veya kasaplar yer almıştır. Teyit edilen vakaların yarısından biraz fazlası 15 ila 44 yaş (n=52; %54) ve erkek cinsiyet (n=60; %62) grubu kişilerden oluşmuştur.
Teyit edilen vakaların yaklaşık %50'si (n=47; %48) Irak'ın güneydoğusundaki Thiqar vilayetinde rapor edilmiş olup vakaların geri kalanı 12 farklı vilayetten bildirilmiştir; Missan (13), Muthanna (7), Wassit (6), Diwaniya (4), Bağdat Karkh (4), Kerkük (3), Basra (3), Necef (3), Nineveh (3), Bağdat-Rusafa ( 2), Babil (1) ve Kerbela (1) (Şekil 1).
Şekil 1. Irak’ta Laboratuvarca doğrulanmış Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi vakalarının
1 Ocak - 22 Mayıs 2022 (n=97) tarihleri arasında vilayetlere göre dağılımı.
Hastalığın epidemiyolojisi
KKKA, enfekte kenelerin ısırması ve enfekte insanlardan ve çiftlik hayvanlarından alınan kan veya dokularla doğrudan temas yoluyla insanlara bulaşan kene kaynaklı viral bir hastalıktır. KKKA, başlıca kene vektörünün coğrafi sınırı olan 50. kuzey paralelin güneyindeki Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya ülkelerinde endemiktir.
Irak, KKKA'nın endemik olduğu doğu Akdeniz ülkelerinden biridir. KKKA, hastalığın ilk on hastada teşhis edildiği 1979 yılından beri Irak'ta rapor edilmiştir. O zamandan beri, 1989 ve 2009 yılları arasında altı vaka rapor edilmiş olup 2010'da 11 vaka, 2018'de üç ölümcül vaka bildirilmiş ve daha yakın zamanda 2021'de 13 ölüm (CFR %39) dahil olmak üzere 33 doğrulanmış vaka rapor edilmiştir.
Irak'ta koyun ve sığır yetiştiriciliği çok yaygındır. Çalışmalar, bu hayvanların düzenli olarak kene türleri, özellikle de KKKA'nın ana vektörü olan Hylomma türleri tarafından istila edildiğini göstermiştir.
İnsan KKKA vakaları esas olarak genel destekleyici bakım ile tedavi edilir. Hem oral hem de intravenöz formülasyonlar olan antiviral ilaç ribavirin, KKKA enfeksiyonunu tedavi etmek için kullanılmıştır. Bununla birlikte, randomize klinik çalışmalardan elde edilen hiçbir kanıt, KKKA tedavisinde ribavirin'in etkinliğini göstermemiştir. Şu anda ne insanlar ne de hayvanlar için mevcut bir aşı yoktur.
Halk sağlığı yanıtı
Sağlık yetkilileri aşağıdaki multidisipliner salgın müdahalelerini gerçekleştirmiştir:
• Sağlık yetkilileri, Thiqar yönetim bölgesine bir epidemiyolojik araştırma ekibi göndermiştir. Ekipler, Irak Saha Epidemiyoloji Eğitim Programı'ndan akademisyenler ve Sağlık Bakanlığı'nın (MoH) Bulaşıcı Hastalıkların Kontrolü bölümünden personelden oluşmaktadır. Epidemiyoloji ekibi, bildirilen vakaların evden eve ziyaretini ve temaslı takibini içeren bir salgın incelemesi yürütmüştür. Ayrıca, şüpheli vakaların bildirildiği her bölgeden kenelerin toplanmasını ve sınıflandırılmasını içeren hastalık vektörlerine yönelik entomolojik araştırma yapılmıştır.
• Sağlık Bakanlığı vektör kontrol ekibi tarafından etkilenen bölgelere iç ve dış mekan ilaçlama çalışmaları yürütülmüş olup akarisit uygulaması yapılmıştır ve veteriner hastanesi etkilenen bölgelerde evcil hayvanları akarisitlerle tedavi etmiştir.
• Sağlık Bakanlığı ve Tarım Bakanlığı'ndan gelen ekipler, KKKA için önleme ve kontrol tedbirlerini ana hatlarıyla belirten Bilgi, Eğitim ve İletişim materyallerini bastırmıştır. Materyaller kasaplar ve ahır sahipleri başta olmak üzere vaka temaslıları ve yerel halkla paylaşılmıştır.
DSÖ, teşhis kitlerinin ve genomik sekanslama mevcudiyeti konusunda Sağlık Bakanlığı ile işbirliği yapmaktadır. Ek olarak, DSÖ ve Irak sağlık yetkilileri, salgın müdahalesini değerlendirmek ve rehberlik sağlamak için düzenli telekonferanslar düzenlemektedir.
DSÖ risk değerlendirmesi
Thiqar yönetim bölgesi, koyun, keçi, sığır, deve ve manda hayvancılığının özellikle kırsal nüfus için önemli bir geçim kaynağı olduğu kırsal (%42) ve kentsel (%58) bölgelere ayrılmıştır. Hayvan ahırlarının evlerin yakınında bulunduğu ve tüm aile üyelerinin evcil hayvanlara baktığı köylerde geçimlik tarım yaygındır. Bu ortamlarda, KKKA evcil hayvanlardan insanlara bulaşabilmektedir.
Yaklaşan dini bayram olan Temmuz ayındaki Kurban Bayramı nedeniyle KKKA'nın Irak'ta daha fazla yayılma riski vardır, çünkü bu dönemde daha fazla deve, inek ve koyun kesilecektir. Ek olarak, artan nüfus hareketi ve tatille bağlantılı olası hayvan ihracatı göz önüne alındığında, uluslararası sınır ötesi bulaşma göz ardı edilemez. Mart ve Nisan 2022'de gerçekleşen Ramazan ayında KKKA vakalarının sayısı giderek artmıştır ve hastalığın coğrafi yayılımı daha fazla yöneyim bölgesine yayılmıştır.
DSÖ tavsiyesi
DSÖ, tüm Üye Devletler tarafından güçlü KKKA sürveyansı, teşhis kapasitesi ve salgın yanıt faaliyetlerinin sürdürülmesinin önemini vurgulamaya devam etmektedir.
DSÖ ayrıca (i) kesim, kasaplık ve itlaf prosedürleri sırasında ilgili önleyici tedbirleri uygulayarak, (ii) kesimhanelere girmeden önce hayvanları karantinaya almak veya kesimden iki hafta önce hayvanları rutin olarak pestisitlerle tedavi etmek ve (iii) sağlık çalışanlarının KKKA vakaları veya hemorajik ateş ile başvuran diğer vakalarla ilgilenirken enfeksiyon önleme kontrol önlemleri uygulamasını sağlamak gibi önlemleri alarak keneden insana, hayvandan insana ve insandan insana bulaşma riskinin azaltılmasını tavsiye etmektedir.
DSÖ, şu anda mevcut bilgilere dayanarak Irak'a seyahat ve ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama önermemektedir.
Ayrıntılı bilgi için bakınız:
- WHO Crimean-Congo Hemorrhagic Fever fact sheet: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/crimean-congo-haemorrhagic-fever#:~:text=Key%20facts,from%20ticks%20and%20livestock%20animals.
- Inter-Agency information and analysis unit supported by OCHA and UNAMI, May 2022. Accessible at: http://www.iauiraq.org/gp/print/GP-Thi-Qar.asp
- NGO Coordination committee for Iraq, December 2015. Available at: https://www.ncciraq.org/images/infobygov/NCCI_ThiQar_Governorate_Profile.pdf
- Food and Agriculture Organization (FAO) Agriculture sector note for Iraq prepared under the FAO/World Bank Cooperative Programme, 2012. Available at: https://www.fao.org/3/i2877e/i2877e.pdf
- Hasson RH. Tick distribution and infestation among sheep and cattle in Baghdad’s south suburb. مجلة الكوفة للعلوم الطبية البيطرية| Kufa Journal For Veterinary Medical Sciences. 2012 Jun 15;3(1).
- Consensus report: Preventive measures for Crimean-Congo Hemorrhagic Fever during Eid-al-Adha festival https://www.ijidonline.com/article/S1201-9712(15)00167-8/pdf
- Al-Tikriti SK, Al-Ani F, Jurji FJ, Tantawi H, Al-Moslih M, Al-Janabi N, Mahmud MI, Al-Bana A, Habib H, Al-Munthri H, Al-Janabi S. Congo/Crimean haemorrhagic fever in Iraq. Bulletin of the World Health Organization. 1981;59(1):85.