12 Ağustos 2022

Özet olarak salgın

8 Ağustos itibariyle, Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti, Lindi Bölgesi'ndeki iki bölgede, üçü ölüm olmak üzere 20 leptospiroz vakası bildirmiştir. Bunlardan 15'i laboratuvar tarafından doğrulanmıştır. Vakaların çoğu erkek çiftçiler olmakla birlikte hepsinin olası enfeksiyon kaynağı olarak mesleki maruziyet olduğu bildirilmektedir. 15 Temmuz'dan bu yana yeni vaka bildirilmemiştir. Yeni veya gözden kaçan vakaları belirlemek için saha araştırmaları ve aktif vaka bulma çalışmaları devam etmektedir.Tanzanya'da leptospiroz vakaları beklenmeyen bir durum değildir ancak salgınların rapor edilmesi nadirdir. Vakalar, artan yağış veya sıcaklıkla artan mevsimsel bir dağılıma sahip olma eğilimindedir. Bulaşma genellikle enfekte hayvan idrarına doğrudan maruz kalma veya çevresel maruziyet yoluyla gerçekleşir.Bu Hastalık Salgını Haberi, salgının epidemiyolojisini özetler, bu olayla ilgili halk sağlığı yanıtına genel bir bakış ve genel halka ve etkilenen bölgelerdeki sağlık çalışanlarına DSÖ'nün tavsiyelerini sunar.

Salgının açıklaması

14 Temmuz 2022'de Tanzanya Sağlık Bakanlığı (SB), daha sonra leptospiroz teşhisi konan 13 teşhis edilmemiş hastalık vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. İlk iki vaka, 5 ve 7 Temmuz tarihlerinde Lindi Bölgesi, Ruangwa Bölgesinde bulunan bir Sağlık Merkezine ateş, burun kanaması, baş ağrısı ve genel vücut zayıflığı semptomları ile başvurmuştur. Numunelerde ,Ulusal Halk Sağlığı Laboratuvarı ve Tanzanya Veteriner Laboratuvarı Ajansında  Ebola virüsü hastalığı, Marburg virüsü hastalığı, Grip, Kırım-Kongo kanamalı ateşi, sarı humma, Chikungunya, Batı Nil virüsü ve Rift Vadisi ateşi için yapılan testler negatif sonuçlamış olup daha sonra Sokoine Ziraat Üniversitesi referans laboratuvarında yapılan leptospiroz için testler pozitif çıkmıştır.8 Ağustos itibariyle, Lindi Bölgesi'ndeki Ruangwa (18 vaka) ve Kilwa (iki vaka) dahil olmak üzere iki bölgeden toplam 20 leptospiroz vakası ve üç ölüm bildirilmiştir (Şekil 1). Bunlardan 15'i bir ölüm dahil olmak üzere laboratuvar tarafından doğrulanmıştır (vaka ölüm oranı %6.7). Geriye kalan beş vakadan biri ölüm olmak üzere üç vakanın leptospiroz testi negatif çıkarken, biri hayatını kaybeden iki vakadan numune alınmamıştır.

Vakalar 18 ile 77 yaş arasında (ortanca yaş 45) ve çoğunluğu (n=15; %75) 31 ile 60 yaş arasında kişilerden oluşmuştur. Vakaların çoğunu (n=15, %75) mesleklerine göre çiftçi olan ve tarımsal faaliyetler için geçici bir kampta tespit edilen erkekler oluşturmuştur.Toplulukta aktif vaka bulma sırasında 30 Haziran'dan 3 Temmuz'a kadar semptomların başladığını bildiren vakalar tespit edilmiştir. Vakaların çoğu 2 ile 6 Temmuz arasında semptomların başladığını ve en son vakaların semptomlarının 7 Temmuz'da başladığını bildirmiştir. 15 Temmuz'dan bu yana yeni vaka bildirilmemiştir (Şekil 2). Yeni veya gözden kaçan vakaları belirlemek için saha araştırmaları ve aktif vaka bulma çalışmaları devam etmektedir.

Şekil 1: 15 Temmuz 2022 itibariyle Tanzanya'da şüpheli leptospiroz vakalarının coğrafi dağılımı

Şekil 2: 15 Temmuz 2022 itibariyle semptomların başlangıcına göre şüpheli leptospiroz vakaları

Hastalığın epidemiyolojisi

Leptospiroz, Leptospira cinsi bakterinin neden olduğu zoonotik bir hastalık olup, iklim ve çevresel koşullara bağlı olarak dünya çapında bir halk sağlığı sorunudur. İnsanlar, kemirgenler, köpekler, domuzlar, sığırlar, atlar, rakunlar ve vahşi hayvanlar gibi enfekte hayvanların idrarı (veya tükürük hariç diğer vücut sıvıları) ile temas yoluyla veya enfekte hayvanların idrarı ile kontamine su, toprak veya gıda ile temas yoluyla enfekte olurlar. İnsandan insana bulaşma çok nadiren gerçekleşir. Kuluçka süresi genellikle 7-10 gündür ve 2-30 gün aralığındadır.

Leptospirozun klinik özellikleri ateş, baş ağrısı, miyalji (özellikle baldır kasında), konjonktival sufüzyon, sarılık ve genel halsizliği içerir. Bu belirtiler diğer bulaşıcı hastalıklara benzediğinden, hastaları tedavi etmek ve ciddi hastalıkları önlemek için semptomların başlangıcından sonra erken teşhisin doğru konulması önemlidir. Şiddetli vakalar arasında böbrek ve kalp yetmezliğinin yanı sıra pulmoner kanamalar yer alır ve uluslararası öneme sahip diğer salgın hastalıkları taklit edebilir.

Leptospiroz salgınları nadirdir, mevsimsel bir dağılım gösterir, artan yağış veya daha yüksek sıcaklık ile artar ve genellikle sel suları gibi kirlenmiş suya maruz kalmaktan kaynaklanır veya insan davranışındaki değişiklikler, suyun hayvan veya kanalizasyon kontaminasyonu, hayvan rezervuar yoğunluğunda veya doğal afetlerden sonra değişikliklerle ilişkili olabilir.

Halk sağlığı yanıtı

• 18 Temmuz'da Sağlık Bakanlığı, salgını bildiren bir basın açıklaması yayınlamış olup ulusal ve bölgesel düzeylerde koordinasyon mekanizmalarını başlatmıştır. Ayrıntılı bir ulusal sağlık sektörü müdahale planı geliştirilmiştir.
• Sağlık Bakanlığı, DSÖ ile işbirliği içinde, etkilenen bölgelere çok disiplinli bir hızlı yanıt ekibi yerleştirmiş ve yanıt faaliyetleri uygulanmıştır.
• Epidemiyolojik araştırmalar ve aktif vaka bulma dahil sürveyans faaliyetleri devam etmektedir. Buna insan ve hayvan sağlığı için gelişmiş sürveyansı dahildir.
• Ruangwa bölgesinde sağlık çalışanları için entegre hastalık sürveyansı ve yanıt dahil leptospiroz eğitimi verilmiştir.
• Sağlık çalışanlarının klinik prezentasyon ve enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) konularında duyarlılaştırma faaliyetleri devam etmektedir. Leptospiroz broşürleri basılmış ve etkilenen bölgelerdeki tüm sağlık tesislerine dağıtılmıştır.
• Laboratuvar testleri için insan, hayvan ve su kaynaklarından ek örnekler toplanmıştır.
• Vakalara uygun tıbbi bakım sağlanmış. Bölgeye kişisel koruyucu ekipman da dahil olmak üzere ilaç ve tıbbi malzeme temin edilmiştir.
• Sağlık eğitimi, topluma doğru sağlık bilgileri veren ve sorularını yanıtlayan yerel radyo istasyonu aracılığıyla yayınlanmaktadır.

DSÖ risk değerlendirmesi

DSÖ, ulusal düzeyde genel riski orta düzeyde değerlendirmektedir. Salgının kesin kaynağı bilinmemekle birlikte, muhtemelen çiftçilik faaliyetleriyle bağlantılıdır. Etkilenen alanlar, çiftçilik yaparken geçiçi olarak bölgeye yerleşen diğer yerlerden çiftçileri cezbetmektedir ve bölgeye mevsimlik bir çiftçi akını söz konusudur ki bu da diğer birçok insanın aynı kontaminasyon kaynağına maruz kalabileceği ve vaka sayısının artabileceği anlamına gelmektedir.

Ayrıca, etkilenen bölgelerde su temini, sanitasyon, hijyen ve sağlık hizmetleri dahil olmak üzere sınırlı temel hizmetler bulunmaktadır. Bu nedenle, topluluk düzeyinde IPC kapasitelerinin zayıf olması beklenmektedir. Ayrıca, devam eden diğer sağlık tehditlerine ek olarak vaka sayısı ve etkilenen alanların sayısı artarsa, ülkenin bu salgına yanıt verme kapasitesi yetersiz kalabilir. Leptospiroz daha önce Tanzanya’da (2014, Kigoma Bölgesi'nde) rapor edilmiş olup, bilinen bir halk sağlığı riskidir. Ancak, farklı bölgelerdeki insidansı iyi bilinmemektedir ve sürveyans kapasitesi sınırlıdır.

Hem bölgesel hem de küresel düzeyde hastalık yayılma riski Düşük olarak kabul edilmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Leptospirozun kontrolü karmaşıktır ve yerel koşullara bağlı olacaktır. Hastalık rezervuarı kontrol edilerek kontrol sağlanabilir. Önleyici tedbirler, belirli enfeksiyon riski altındaki gruplar ve yerel epidemiyolojik faktörler hakkındaki bilgilere dayanmalıdır. Önleme ve kontrol şunlara yönelik olmalıdır: (a) enfeksiyon kaynağı; (b) enfeksiyon kaynağı ile insan konakçı arasındaki bulaşma yolu; veya (c) insan konakçıda enfeksiyon veya hastalık.

Bu nedenle hastalığın bulaşması şu şekilde önlenebilir:

• koruyucu giysiler giymek (botlar, eldivenler);
• cilt lezyonlarını su geçirmez pansumanlarla kaplamak;
• idrar sıçramalarına veya kirlenmiş toprak veya suya maruz kaldıktan sonra yıkama veya duş alma;
• yaraları yıkamak ve temizlemek;
• Potansiyel riskler ve maruziyeti önleme veya en aza indirme yöntemleri hakkında farkındalık geliştirmek, örneğin idrar sıçramalarını ve aerosolleri önlemek veya bunlardan kaçınmak, hasta veya ölü hayvanlara, fetüslere, plasentalara, organlara (böbrekler, mesaneler) çıplak elle dokunmaktan kaçınmak ve eldiven giymediğiniz sürece, doğum yapan hayvanlara yardım etmekten kaçının;
• Köpeklerin ve diğer hayvanların idrarlarıyla işlem yaparken eldiven giymek, daha sonra elleri yıkamak ve hasta köpekleri veya diğer hayvanları emzirirken enfekte olmanın mümkün olduğunu bilmek dahil olmak üzere tüm hayvanların bakımı veya bakımı sırasında hijyen önlemlerini sıkı bir şekilde korumak;
• mümkün olduğunda, kontamine alanların dezenfekte edilmesi (ahırlarda, kasaplarda, mezbahalarda vb. zeminlerin ovalanması).
• temiz içme suyu sağlamak;
• kontamine olduğu bilinen veya şüphelenilen sulara (havuzlar, göletler, nehirler) erişimin engellenmesi veya yeterli uyarı verilmesi;
• iyi sürü yönetimini tanıtmak (ortak otlaklardan kaçınmak, sertifikalı leptospire içermeyen stok satın almak);
• laboratuvarlarda standart güvenlik prosedürlerinin uygulanması.

Bir salgın meydana geldiğinde, hem sağlık çalışanları hem de genel halk, durum ve hastalığın nasıl önlenebileceği konusunda hızla bilgilendirilmelidir. Yaygın toplum eğitimi, risk faktörlerinin belirlenmesine, hastalığın önlenmesine ve şüpheli semptomların erken tanınması ve değerlendirme ve tedavi için kendi kendine sevk yoluyla hastalık süresinin ve şiddetinin azaltılmasına büyük ölçüde yardımcı olabilir.

Genel halka leptospirozun klinik belirtileri, maruz kalma riski ve hastalık antibiyotiklere yanıt verir vermez mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almanın önemi hakkında bilgi verilmelidir. İnsanlara kontamine olabilecek su içmekten veya suya girmekten kaçınmaları ve herhangi bir açık yara varsa potansiyel olarak kontamine sularda çamaşır yıkamamaları gibi önleme yöntemleri hakkında da bilgi verilmelidir.

Sağlık hizmeti sunucularına, muhtemelen leptospiroza bağlı ateşli bir hastalığı tanımalarına ve hastalık için uygun tedavilere ilişkin bilgi verilmelidir. Şüpheli veya doğrulanmış leptospirozlu hastalara bakan sağlık çalışanları, standart ve bulaşmaya dayalı IPC önlemlerini uygulamalıdır. Ayrıca leptospiroz semptomları, risk faktörleri, tanı testleri ve tedavi stratejileri hakkında bilgiler çeşitli kanallar aracılığıyla sağlık çalışanlarına düzenli olarak ulaştırılmalıdır.

Aktif vaka araştırmasını içeren sürveyans faaliyetleri, etkilenen tüm alanlarda ve çevrede güçlendirilmelidir. Tek Sağlık-One Health yaklaşımı, sadece insan sağlığı değil, aynı zamanda hayvan ve çevre sağlığı açısından da güçlendirilmiş sürveyans faaliyetleri ile güçlendirilmelidir.

DSÖ, mevcut duruma dayanarak Tanzanya’ya yönelik herhangi bir seyahat veya ticaret  kısıtlaması getirilmesini önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Dünya Sağlık Örgütü Afrika Bölge Ofisi, Salgınlar ve Acil Durumlar Bülteni, 30. Hafta: 18 - 24 Temmuz 2022. Erişim: https://www.afro.who.int/countries/united-republic-of-tanzania/publication/outbreaks -ve-acil-bülten-haftası-30-18-24-temmuz-2022 ·
• Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Leptospirosis Derneği. İnsan leptospirozu: Tanı, sürveyans ve kontrol için rehberlik
• Teknik belge. 9 Ağustos 2003. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.who.int/publications/i/item/human-leptospirosis-guidance-for-diagnosis-surveillance-and-control.
• Leptospiroz. Organizasyon Panamerikan sağlık Organizasyonu -PAHO. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.paho.org/es/temas/leptospirosis
• Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri.

• Leptospiroz. 13 Mart 2019. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.cdc.gov/leptospirosis/index.html (link is external).
• Dünya Sağlık Örgütü. Su, sanitasyon ve hijyen. Şu adresten ulaşılabilir: https://www.who.int/health-topics/water-sanitasyon-and-hygiene-wash.