LÜBNAN’DA KOLERA
Lübnan 6 Ekim 2022'de DSÖ'ye ülkesinin kuzeyinde kolera vaka bildirimi yapmıştır. 13 Ekim itibariyle, toplam 18 vaka doğrulanmıştır.
19 Ekim 2022
Özet olarak salgın
Lübnan Halk Sağlığı Bakanlığı, ülkenin kuzeyinden bildirilen iki laboratuvar kültürüyle doğrulanmış kolera vakasını 6 Ekim 2022'de DSÖ'ye bildirmiştir. 13 Ekim itibariyle, iki olası ölüm vakası (CFR %11,1) dahil olmak üzere toplam 18 vaka doğrulanmıştır. Bu, 1993'ten bu yana Lübnan'daki ilk kolera salgınını temsil etmektedir. Mevcut kolera salgınına yanıt vermek, ülkedeki zaten kırılgan olan sağlık sistemini zora sokabilir.
Salgına genel bakış
Lübnan Halk Sağlığı Bakanlığı (MoPH), Kuzey Lübnan ve Kuzey Lübnan'daki Akkar valiliklerinden bildirilen, bakteri kültürü testiyle doğrulanan laboratuvarca doğrulanmış iki kolera vakasını 6 Ekim 2022'de DSÖ'ye bildirmiştir. Minieh-Danniyeh ilçesinde (Kuzey valiliği) gayri resmi bir yerleşim yerinde yaşayan 51 yaşındaki Suriyeli bir erkek olan indeks vaka, 5 Ekim 2022'de Sağlık Bakanlığı'na bildirilmiştir. Hasta 1 Ekim'de sulu ishal (rice water stool) ve su kaybıyla hastaneye kaldırılmıştır. Olası bir sağlık hizmeti ilişkili bulaşmanın ardından, bu salgının ilk hastane enfeksiyonunu temsil eden 47 yaşında bir sağlık çalışanı olan ikinci vaka bildirilmiştir.
İlk iki vakanın teyit edilmesinin hemen ardından, indeks vakanın yaşadığı gayri resmi yerleşim yerinde aktif vaka tespiti çalışmaları, bakteri kültürü testi ile teyit edilen 10 ilave vaka daha tespit etmiştir. Ayrıca, Vibrio cholerae içme suyu kaynaklarında, sulamada ve kanalizasyonda bulunmuştur. Bu pozitif kültürler 9 Ekim'de doğrulanmıştır.
Halba'da (Akkar Valiliğinin başkenti), Lübnan vatandaşları arasında kültür tarafından doğrulanan iki vaka daha bulunmaktadır. Baalbek ilçesine bağlı Aarsal kasabasında gayri resmi bir yerleşim yerinde yaşayan Suriye vatandaşları arasında, 10 Ekim'de, kültür tarafından doğrulanan dört vaka daha ortaya çıkmıştır.
13 Ekim itibariyle, toplam 18 doğrulanmış vaka rapor edilmiştir. En çok etkilenen yaş grubu 5 yaş altı çocuklardır (%44,4; n=8), bunu 45-64 yaş arası (%22,2; n=4), 25-44 yaş (%16,7; n=3) ve 5-15 (%16.7; n=3) yaş arasındaki kişiler izlemektedir. Kadınlar salgından orantısız olarak etkilenmektedir (%72; n=13). Toplam vakaların 11'i (%61,1) Minieh - Danniyeh ilçesinden, dördü (%22,2) Baalbek ilçesinden ve üçü (%16,7) Akkar ilçesinden bildirilmiştir (Şekil 1).
Buna paralel olarak, Beyrut'taki Ain Mraisseh, Lübnan Dağı'ndaki Ghadir istasyonu ve ayrıca Lübnan Dağı'ndaki Bourj Hammoud'da yapılan kanalizasyon suyu testleri, her üç kaynakta da V. cholerae bulunduğunu doğrulamış olup Kolera'nın diğer iki bölgeye yayıldığını göstermiştir. Ülke (Beyrut Bölgesi ve Lübnan Dağı) ilk teyit edilen vakalardan uzakta bulunmaktadır.
Şekil 1. 18 Ekim 2022 itibariyle Lübnan (n=18) bölgesine göre doğrulanmış kolera vakalarının haritası.
Söz konusu salgın, 1993'te son vakanın bildirilmesinden bu yana Lübnan'daki ilk kolera salgınıdır ve o zamandan beri hiçbir yerel bulaşma belgelenmemiştir.
Salgının bu aşamasında, vakaların laboratuvar doğrulaması, DSÖ işbirliği merkezi olan Beyrut Amerikan Üniversitesi Deneysel Patoloji, İmmünoloji ve Mikrobiyoloji Bölümünde yürütülen bakteri kültürü ve MALDI-TOF spektrometrisi ile yapılmaktadır.
Kolera’nın epidemiyolojisi
Kolera, kontamine su veya yiyeceklerde bulunan Vibrio cholerae bakterisinin yutulmasıyla oluşan akut bir enterik enfeksiyondur. Kolera bulaşması, temiz suya yetersiz erişim ve zayıf sanitasyon tesisleri ile yakından bağlantılıdır veya kontamine gıda maddelerinin tüketimiyle bağlantılı olabilir. V. cholerae maruz kalma sıklığına, maruz kalan nüfusa ve ortama bağlı olarak hızla yayılabilir. Kolera hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler ve tedavi edilmezse ölümcül olabilir.
Kuluçka süresi, kontamine yiyecek veya suyun alınmasından sonra 12 saat ile beş gün arasındadır. Kolera'nın kuluçka süresinin kısa olması nedeniyle salgınlar hızla gelişebilir.
V. cholerae ile enfekte olan çoğu insanda herhangi bir semptom görülmez, ancak bakteriler enfeksiyondan 1-10 gün sonra dışkılarında bulunur ve çevreye geri saçılarak diğer insanları enfekte edebilir. Semptom geliştiren kişiler arasında çoğunluğu hafif veya orta derecede semptomlara sahipken, azınlıkta şiddetli dehidratasyon ile akut sulu ishal gelişir ve tedavi edilmezse saatler içinde ölüme yol açabilir.
Kolera, tedavisi kolay bir hastalıktır. Çoğu insan, oral rehidrasyon solüsyonunun (ORS) hızlı uygulanmasıyla başarılı bir şekilde tedavi edilebilir.
İnsani bir krizin sonuçları – su ve sanitasyon sistemlerinin bozulması veya nüfusun temiz suya ve sanitasyona yetersiz erişimi olan aşırı kalabalık kamplara taşınması gibi – bakterilerin mevcut olması veya ortaya çıkması durumunda kolera bulaşma riskini artırabilir.
Kolera salgınlarını kontrol etmek ve ölümleri azaltmak için sürveyans, su, sanitasyon ve hijyen, sosyal seferberlik, tedavi ve oral kolera aşılarının bir kombinasyonunu içeren çok sektörlü bir yaklaşım esastır.
Halk sağlığı yanıtı
Halk Sağlığı Bakanlığı, Enerji ve Su Bakanlığı, DSÖ, UNICEF ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) dahil olmak üzere çok sektörlü ortaklarla bir koordinasyon mekanizması kurmuştur.
Uygulanan müdahale önlemleri arasında aşağıdakiler yer almaktadır:
- Su kalitesinin takibi (serbest kalıntı klor) dahil olmak üzere yüksek riskli kamplarda, gayri resmi yerleşim yerlerinde ve hastalığın görüldüğü alanlarda aktif sürveyans ve vaka bulma çalışmalarının yoğunlaştırılması.
- Sürveyans biriminin merkez ve çevre ekipleri için eğiticilerin eğitimi 10 ve 11 Ekim'de gerçekleştirilmiştir ve ardından kayıtlı yerel hekimlerin, hastanelerin, tıp merkezlerinin ve merkezi ve çevresel düzeylerde halk sağlığı merkezlerinin (PHC'ler) eğitimi 19 Ekim’den 25 Ekim'e kadar takip edilecektir.
- Sürveyans protokollerinin güncellenmesi.
- Dokuz devlete ait sevk hastanesinin kolera tedavi merkezi olarak görevlendirilmesi.
- DSÖ ve UNICEF ile işbirliği içinde ve tüm sağlık hizmeti ortaklarıyla mutabakat halinde, aşağıdakileri içeren ancak bunlarla sınırlı olmayan bir kolera hazırlık ve müdahale planının geliştirilmesi:
- Akkar bölgesinde entegre çok sektörlü saha görevinin desteğiyle erken tespit kapasitesinin geliştirilmesi ve WASH müdahalesi ile uygun bağlantıların sağlanması.
- Hastanelere, sağlık ocaklarına ve sağlık çalışanlarına şüphelenilen herhangi bir vakanın SB'ye bildirilmesinin gerekliliğine ilişkin genelgeler yayınlanmıştır.
- 1000 Bioline hızlı teşhis testinin dağılımı.
- 400 vakayı tedavi etmek için gereken ilk ilaç stoğu güvence altına alınmıştır.
- Sağlık Bakanlığı, Uluslararası Koordinasyon Grubu'na (ICG) 400.000 mülteciyi kapsayacak oral kolera aşısı (OCV) dozları ve hapishaneler için potansiyel aşılama da dahil olmak üzere ev sahibi topluluklar için Aşı Tedarikine ilişkin potansiyel bir talebi araştırmaktadır.
- Su testi laboratuvarlarının işlevselliği, çeşitli Lübnan bölgelerinde hızlı, merkezi olmayan vaka tanımlamasına izin vermek için ilk aşama olarak sekiz hastane laboratuvarında değerlendirilmektedir.
- Temiz su sağlanmasını, su kalitesinin izlenmesini ve yeterli sanitasyona erişimi koordine etmek için gayri resmi yerleşimlerde yaşayan hassas grupları hedef alan bir kriz hücresi oluşturulmuştur.
- Doktorlar ve hemşireler dernekleri ve Lübnan Bakteriyel Hastalıklar Derneği ile temasa geçilerek, özellikle sağlık kurumlarında vaka yönetimi ve enfeksiyon önleme ve kontrol yöntemleri konusunda sağlık çalışanlarına yönelik eğitim kursları düzenlenmiştir.
- Güvenli su ve sanitasyon sağlamak için ilgili bakanlıklar, özellikle enerji ve su, içişleri bakanlıkları, belediyeler ve çevre kurumları ile işbirliği yapılması.
DSÖ risk değerlendirmesi
Lübnan'ın sağlık sistemi, üç yıllık bir mali krizden ve Ağustos 2020'de Beyrut limanında başkentteki temel tıbbi altyapıyı yok eden bir patlamadan büyük zarar görmüştür. Bu bağlamda, bir kolera salgınına müdahale, ülkedeki zaten kırılgan olan sağlık sistemini zora sokabilir.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne (BMMYK) göre, Lübnan, 1,5 milyon Suriyeli mülteci ve diğer milletlerden yaklaşık 13.715 mülteci ile kişi ve kilometrekare başına dünyada en fazla sayıda mülteciye ev sahipliği yapan ülkedir. Ek olarak, çeşitli kamplarda (Bekaa, Trablos, Beyrut, Saida, Ekşi) güvenli olmayan WASH hizmetleri nedeniyle özellikle maruz kalan büyük bir Filistinli mülteci nüfusu bulunmaktadır ve bu kişilere muhtemelen sınırlı tıbbi hizmetler sağlanmaktadır.
Lübnan ve komşu ülkeler arasında serbest dolaşıma izin veren geçiş kontrolünün tam anlamıyla sağlanamadığı sınırlar nedeniyle, kolera vakalarının ihracatı oldukça olasıdır.
Lübnan'daki mevcut kolera salgını, komşu Suriye'de bir kolera salgını ilan edildikten altı hafta sonra bildirilmiştir. 15 Eylül 2022'de DSÖ, Suriye'deki kolera salgını riskini değerlendirdi ve içme suyu kıtlığı ve Lübnan'daki kırılgan ve sınırlı sağlık sistemi nedeniyle, hastalığın ülkeye girmesi durumunda kolera salgını riski olduğunu tahmin etmiştir.
Elektrik kesintileri, su kesintileri ve enflasyon Lübnan'da zaten kırılgan olan sağlık sistemini zora sokmuştur. Yoksulluk aynı zamanda birçok Lübnanlı için daha da kötüleşmiş olup tüketim ve ev içi kullanım için özel su depolarını karşılayamayan birçok aileye sık sık su dağıtılmaktadır.
Lübnan'daki son kolera salgını 1993'te meydana geldiğinden, kolera sürveyansı ve vaka yönetimi kılavuzlarının güncellenmesi ve sağlık çalışanlarının yeniden eğitilmesi gerekmektedir.
DSÖ tavsiyesi
DSÖ, kolerayı kontrol altına almanın en etkili yolu olarak; kolera vakalarının uygun ve zamanında vaka yönetimine erişimin iyileştirilmesini, sağlık tesislerinde enfeksiyon, önleme ve kontrolün iyileştirilmesini, güvenli içme suyu ve sanitasyon altyapısına erişimin iyileştirilmesinin yanı sıra, etkilenen topluluklarda hijyen uygulamalarının ve gıda güvenliğinin iyileştirilmesini tavsiye etmektedir.
Oral kolera aşısı, kolera salgınlarını kontrol etmek ve kolera için yüksek risk altında olduğu bilinen hedeflenen alanlarda önleme için su ve sanitasyondaki iyileştirmelerle birlikte kullanılmalıdır. Topluma temel halk sağlığı iletişim mesajları verilmelidir.
Lübnan'ın diğer il ve bölgelerinde erken vaka tespiti, doğrulanması ve yanıt verilmesi için sürveyans, toplum temelli sürveyansı genişletirken özellikle ilçe düzeyinde güçlendirilmelidir.
DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak Lübnan'a yönelik uluslararası seyahat veya ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama getirilmesini önermemektedir.
Daha fazla bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız: