16 Kasım 2022

Özet olarak salgın

29 Aralık 2021'den 31 Ekim 2022'ye kadar, Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı tarafından laboratuvarca doğrulanmış dört Ortadoğu solunum sendromu koronavirüsü (MERS-CoV) vakası DSÖ'ye bildirilmiş olup herhangi bir ölüm vakası bildirilmemiştir. Dört vaka için hane halkı temaslıları Sağlık Bakanlığı tarafından takibe alınmış ve herhangi bir ikincil vaka tespit edilmemiştir. Bu vakaların bildirimi, MERS-CoV'ye ilişkin küresel farkındalık ihtiyacını yinelemekte  olup genel risk değerlendirmesini değiştirmemektedir.

Salgının tanımı

Suudi Arabistan'da MERS-CoV ile ilgili son Salgın Haberleri'nin 7 Nisan 2022'de yayınlanmasından bu yana, Suudi Arabistan Ulusal UST Odak Noktası, ilişkili ölüm olmaksızın dört ek vaka bildirmiştir.

29 Aralık 2021 ile 31 Ekim 2022 arasında, Riyad (iki vaka), Gassim (bir vaka) ve Mekke (bir vaka) bölgelerinden yerel olarak edinilmiş dört Ortadoğu solunum sendromu koronavirüs (MERS-CoV) enfeksiyonu vakası bildirilmiştir ( Şekil 1). Vakaların laboratuvar doğrulaması, gerçek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ile gerçekleştirilmiştir.

Tüm vakalar, ateş, öksürük ve nefes darlığı ile başvuran ve komorbiditeleri olan sağlık hizmeti dışı çalışanlardan oluşmuştur. Vakaların üçünde semptomların başlamasından önceki 14 gün içinde tek hörgüçlü develerle temas ve onların çiğ sütlerini tüketme öyküsü tespit edilmiştir. Vakaların üçü erkek olup genel yaş aralığı 23 ile 74 arasında olduğu görülmüştür.

2012'deki ilk MERS-CoV raporundan bu yana, altı DSÖ bölgesinin tamamında 27 ülkeden 935 bağlantılı ölümle birlikte toplam 2.600 vaka bildirilmiştir. 854 ölümle sonuçlanan MERS-CoV vakalarının çoğunluğu (n=2193; %84), Suudi Arabistan'ndan bildirilmiştir (Şekil 2).

Şekil 1. Suudi Arabistan’da 29 Aralık 2021 – 31 Ekim 2022 tarihleri  arasında MERS-CoV vakalarının şehir ve bölgeye göre coğrafi dağılımı (n=4).

Tablo 1. 29 Aralık 2021 – 31 Ekim 2022 tarihleri arasında bildirilen MERS-CoV vakaları

Şekil 2: Suudi Arabistan'da 2013'ten 2022'ye kadar MERS-CoV vakalarının ve ölüm vakalarının dağılımı (1)

(1) 2022 verileri tam değildir (1 Ocak ila 31 Ekim ).

MERS-CoV Epidemiyolojisi

Orta Doğu solunum sendromu (MERS), Orta Doğu solunum sendromu koronavirüsü (MERS-CoV) adı verilen bir koronavirüsün neden olduğu viral bir solunum yolu enfeksiyonudur. MERS'li hastaların yaklaşık %36'sı ölmüş olup hafif MERS-CoV vakaları mevcut sürveyans sistemleri tarafından gözden kaçabileceğinden ve vaka ölüm oranları yalnızca laboratuvar tarafından doğrulanmış vakalar arasından tespit edildiğinden, söz konusu ölüm oranı gerçek ölüm oranından fazla tahmin edilmiş olabilir.

İnsanlar, virüsün doğal konakçısı ve zoonotik kaynağı olan tek hörgüçlü develerle doğrudan veya dolaylı temas yoluyla MERS-CoV ile enfekte olmaktadır. MERS-CoV, insanlar arasında bulaşma yeteneğini göstermiştir. Şimdiye kadar gözlemlenen sürekli olmayan insandan insana bulaşma, yakın temaslılar arasında ve sağlık hizmeti ortamlarında meydana gelmiştir. Sağlık hizmeti ortamı dışında, insandan insana bulaşma sınırlı olmuştur.

MERS-CoV enfeksiyonları, semptom göstermeden (asemptomatik) veya hafif solunum semptomlarından ciddi akut solunum yolu hastalığı ve ölüme kadar değişmektedir. MERS-CoV hastalığının tipik tablosu ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Pnömoni yaygın bir bulgudur, ancak her zaman mevcut değildir. Diyare dahil gastrointestinal semptomlar da bildirilmiştir. Şiddetli hastalık, yoğun bakım ünitesinde mekanik ventilasyon ve destek gerektiren solunum yetmezliğine neden olabilir. Virüs, yaşlılarda, bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde ve böbrek hastalığı, kanser, kronik akciğer hastalığı ve diyabet gibi komorbiditeleri veya kronik hastalıkları olan kişilerde daha şiddetli hastalığa neden oluyor gibi görünmektedir.

MERS-CoV'ye özgü birkaç aşı ve tedavi geliştirme aşamasında olmasına rağmen, şu anda herhangi bir aşı veya spesifik tedavi mevcut değildir. Tedavi destekleyicidir ve hastanın klinik durumuna ve semptomlarına bağlıdır.

Halk sağlığı yanıtı

Dört vakanın tamamı için hane halkı temaslılarının takibi yapılmış ve herhangi bir ikincil vaka tespit edilmemiştir.

Develerle teması bildiren 3 vaka için Tarım Bakanlığı'na bilgi verilerek develerle ilgili inceleme başlatılmıştır. Tespit edilen pozitif develer izole edilmiştir.

Suudi Arabistan Krallığı Sağlık Bakanlığı, devam eden COVID-19 salgını sırasında MERS-CoV'nin daha iyi saptanması için test kapasitelerini geliştirmek için çalışmaktadır.

DSÖ risk değerlendirmesi

Eylül 2012 ile 17 Ekim 2022 arasında, dünya çapında DSÖ'ye bildirilen laboratuvarca doğrulanmış MERS-CoV enfeksiyonu vakalarının toplam sayısı 2.600'dür ve buna bağlı 935 ölüm vakası vardır. Bu vakaların çoğu Arap Yarımadası'ndaki ülkelerde meydana gelmiştir. Mayıs 2015'te Orta Doğu dışında 186 laboratuvarca doğrulanmış vaka ve 38 ölüm vakasının (Güney Kore’de 185 ve Çin'de 1) bildirildiği büyük bir salgın olmuştur, ancak bu salgındaki indeks vakanın Orta Doğu'ya seyahat geçmişi vardır.

Küresel sayı, bugüne kadar UST (2005) kapsamında DSÖ'ye bildirilen laboratuvar tarafından doğrulanmış toplam vaka sayısını yansıtmaktadır. Toplam ölüm sayısı, DSÖ'nün bugüne kadar etkilenen Üye Devletlerle yaptığı takip yoluyla haberdar olduğu ölümleri kapsamaktadır.

Dört vakanın bildirimi, genel risk değerlendirmesini değiştirmez. DSÖ, Orta Doğu'dan ve/veya MERS-CoV'nin tek hörgüçlü hayvanlarda dolaşımda olduğu diğer ülkelerden yeni MERS-CoV enfeksiyonu vakalarının bildirileceğini ve tek hörgüçlü hörgüçlü hayvanlarla veya ürünleriyle temas yoluyla veya bir sağlık hizmeti ortamında vakaların virüse maruz kalmış kişiler tarafından diğer ülkelere ihraç edilmeye devam edeceğini beklemektedir. DSÖ, epidemiyolojik durumu izlemeye devam etmekte ve mevcut en son bilgilere dayanarak risk değerlendirmeleri yürütmektedir.

DSÖ'ye bildirilen MERS-CoV vakalarının sayısı, devam eden COVID-19 pandemisinin başlangıcından bu yana önemli ölçüde azalmıştır. Bu, muhtemelen COVID-19 için epidemiyolojik sürveyans faaliyetlerine öncelik verilmesinin bir sonucudur ve MERS-CoV vakalarının daha az test edilmesi ve tespit edilmesiyle sonuçlanır. Ayrıca, COVID-19 salgını sırasında SARS-CoV-2 bulaşmasını azaltmak için alınan önlemler (ör. maske takma, el hijyeni, fiziksel mesafe, kapalı alanların havalandırmasının iyileştirilmesi, solunum görgü kuralları, evde kalma talimatları, azaltılmış hareketlilik) ) ayrıca muhtemelen MERS-CoV'nin insandan insana bulaşma olasılıklarını da azaltmaktadır. Bununla birlikte, tek hörgüçlü develerdeki MERS-CoV dolaşımının bu önlemlerden etkilenmesi muhtemel değildir. Bu nedenle, bildirilen ikincil MERS vakalarının sayısı azalırken, zoonotik bulaşma riski devam etmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Mevcut duruma ve mevcut bilgilere dayanarak DSÖ, tüm Üye Devletler tarafından MERS-CoV dahil olmak üzere akut solunum yolu enfeksiyonları için güçlü sürveyansın önemini ve olağandışı kalıpları dikkatlice araştırmanın önemini yeniden vurgulamaktadır.

MERS-CoV'nin sağlık hizmetleri ortamlarında insandan insana bulaşması, MERS-CoV enfeksiyonunun erken semptomlarının tanınmasındaki gecikmeler, şüpheli vakaların yavaş önceliklendirilmesi ve enfeksiyon, önleme ve kontrol (IPC) önlemlerinin uygulanmasındaki gecikmelerle ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle IPC önlemleri, sağlık tesislerinde insanlar arasında MERS-CoV'nin olası yayılmasını önlemek için kritik öneme sahiptir. Sağlık çalışanları, sağlık hizmeti ortamlarındaki her etkileşimde, tüm hastalarla tutarlı bir şekilde standart önlemleri her zaman uygulamalıdır. Akut solunum yolu enfeksiyonu semptomları olan hastalara bakım verilirken standart önlemlere damlacık önlemleri eklenmelidir; olası veya doğrulanmış MERS-CoV enfeksiyonu vakalarına bakım yapılırken temas önlemleri ve göz koruması eklenmelidir; aerosol üreten prosedürler gerçekleştirilirken veya aerosol üreten prosedürlerin yürütüldüğü ortamlarda hava yoluyla bulaşmaya karşı önlemler uygulanmalıdır. Vakaların erken tespiti, vaka yönetimi ve izolasyonu, temaslıların takibi ve karantinaya alınması, sağlık hizmeti ortamında uygun IPC önlemleri ve halk sağlığı farkındalığı ile birlikte MERS-CoV'nin insandan insana bulaşmasını önleyebilir.

MERS-CoV'nin diyabet, böbrek yetmezliği, kronik akciğer hastalığı ve bağışıklığı baskılanmış kişiler gibi altta yatan kronik tıbbi durumları olan kişilerde daha ciddi hastalığa neden olduğu görülmektedir. Bu nedenle, altta yatan bu tıbbi durumları olan kişiler, virüsün dolaşımda olabileceği çiftlikleri, pazarları, yarış pistlerini veya mezbahaları ziyaret ederken hayvanlarla, özellikle tek hörgüçlülerle yakın temastan kaçınmalıdır. Hayvanlara dokunmadan önce ve sonra düzenli olarak el yıkamak ve hasta hayvanlarla temastan kaçınmak gibi genel hijyen önlemlerine uyulmalıdır.

Gıda hijyeni uygulamalarına dikkat edilmelidir. İnsanlar çiğ deve sütü veya deve idrarını kullanmaktan veya tüketmekten veya uygun şekilde pişirilmemiş et yemekten kaçınmalıdır.

DSÖ, bu olayla ilgili olarak giriş noktalarında özel tarama yapılmasını önermediği gibi, şu anda herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamasının uygulanmasını da önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için bakınız:

• WHO Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) fact sheet
• Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) Overview
• Disease outbreak news on (MERS-CoV) – Saudi Arabia 7 April 2022
• WHO MERS Global Summary and Assessment of Risk - November 2022
• Middle East Respiratory Syndrome, situation update as of August 2022
• Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV)
• Middle East Respiratory Syndrome Outbreak Toolbox
• MERS outbreak in the Republic of Korea, 2015
• Korea Disease control and Prevention agency, Middle East Respiratory Syndrome (MERS) outbreak in 2015