UGANDA’DA SUDAN VİRÜSÜ’NÜN NEDEN OLDUĞU EBOLA HASTALIĞI (SUDV)

14 Ocak 2023 Cumartesi

Uganda Sağlık Bakanlığı, dokuz ilçeyi etkileyen Ebola hastalığı salgınının sona erdiğini ilan etmiştir. Salgın sırasında toplam 164 vaka ve 77 ölüm rapor edilmiştir.

14 Ocak 2023

Özet olarak durum

11 Ocak 2023 tarihinde Uganda Sağlık Bakanlığı (SB), dokuz ilçeyi etkileyen Sudan Ebola Virüsünün neden olduğu Ebola hastalığı salgınının sona erdiğini ilan etmiştir. Salgın sırasında toplam 164 vaka (142 doğrulanmış, 22 olası) ve 77 ölüm (doğrulanmış vakalar arasında 55 ve olası vakalar arasında 22) rapor edilmiştir.

DSÖ tavsiyelerine uygun olarak beyan, 29 Kasım 2022'de alınan son kabul edilen vakadan alınan numunenin taburcu edilmeden önce negatif test edilmesinden ve teyit edilen son ölünün 29 Kasım 2022'de güvenli ve insan onuruna uygun bir şekilde defin işlemlerinin  sağlanması 42 gün sonra (Sudan Ebola Virüs enfeksiyonları için maksimum inkübasyon süresinin iki katı) yapılmıştır.

Salgının sona erdiği ilan edilmiş olmasına rağmen, sağlık yetkilileri herhangi bir yeniden ortaya çıkışı hızlı bir şekilde tespit etmek ve bunlara müdahale etmek için gözetimi sürdürmektedir. Hayatta kalanları desteklemek için bir takip programı uygulamaya konulmuştur. Komşu ülkeler teyakkuzda olup bulaşıcı hastalık salgınlarını tespit etme ve bunlara yanıt verme kapasitelerini güçlendirmeye devam etmeleri için teşvik edilmektedir.

Durumun açıklaması

11 Ocak 2023'te Uganda Sağlık Bakanlığı (SB), 146 ilçeden dokuzunu etkileyen Sudan Ebola Virüsünün (SUDV) neden olduğu Ebola hastalığı salgınının sona erdiğini ilan etmiştir: Bunyangabu, Jinja, Kagadi, Kampala, Kassanda, Kyegegwa, Masaka, Mubende ve Wakiso. Bu beyan, son teyit edilen vakanın 29 Kasım 2022'de negatif olarak test edilmesinden ve 30 Kasım'da taburcu olmasından ve teyit edilen son ölümün 29 Kasım 2022'de güvenli ve insan onuruna uygun bir şekilde defnedilmesinden sonraki 42 günlük dönemden sonra yapılmıştır.

Uganda, Mubende bölgesindeki Mubende Bölge Referans  Hastanesinde (MRRH) bir vakanın Uganda Virüs Araştırma Enstitüsü (UVRI) tarafından doğrulanmasının ardından 20 Eylül 2022'de Sudan Ebola Virüsünün neden olduğu bir Ebola hastalığı salgını ilan etmiştir. Toplamda 164 vaka (142 doğrulanmış, 22 olası), 77 ölüm (doğrulanmış vakalar arasında 55 ve olası vakalar arasında 22) ve iyileşen 87 hasta rapor edilmiştir.

Vakalar daha çok erkeklerde (%59) görülürken, hastalıktan en çok 20-29 yaş (%31) aralığındakiler etkilenirken bunları 30-39 yaş  (%30) aralığındaki kişiler izlemiştir. Vakaların dörtte biri 10 yaşın altındaki çocuklar arasında bildirilmiştir. Genel olarak, sağlık çalışanları (HCW'ler) arasında yedi ölümle birlikte doğrulanmış 19 vaka meydana gelmiştir.

Teyit edilmiş vakaların %45'ini (64 doğrulanmış ve 19 olası) oluşturan Mubende salgının merkez üssü olmuş olup Mubende’yi teyit edilmiş vakaların %35'iyle (49 doğrulanmış ve 2 olası) Kassanda, %13'üyle Kampala (17 doğrulanmış ve 1 olası), teyit edilmiş vakaların %3'üyle  Wakiso (4 teyit edilmiş vaka), teyit edilmiş vakaların %2'siyle Kyegegwa (3 teyit edilmiş vaka), teyit edilmiş vakaların %1'iyle Jinja  (2 teyit edilmiş vaka) takip etmiş ve Bunyangabo, Kagadi ve Masaka şehirlerinin  her biri bir doğrulanmış vaka bildirmiştir (Tablo 1).

Tablo 1. 10 Ocak 2023 itibarıyla illere göre SUDV'nin neden olduğu Ebola hastalığı vakalarının ve ölümlerinin (doğrulanmış ve olası) sayısı.

20 Eylül'den 10 Ocak 2023'e kadar toplam 4.793 temaslı kayda geçirilmiş olup 11.025 uyarı bildirilmiştir; bunların 8.088'i (%73) araştırılmış ve 7.382'si (%67) Sudan Ebola Virüsünün neden olduğu şüpheli Ebola hastalığı vakası olarak doğrulanmıştır.

Bu süre zarfında, 1.087 güvenli ve insan onuruna uygun bir şekilde cenaze töreni (SDB) yapılmış (tüm şüpheli ölümler test edilmeli ve bir SDK kabul edilmelidir) ve Sudan ebola virüsü için 6.681 numune test edilmiştir.

Uluslararası giriş noktalarında toplam 314.603 yolcu taranmış ve tümü negatif test edilen dört şüpheli SUDV vakası tespit edilmiştir.

Halk sağlığı müdahalesi

Koordinasyon: Uganda Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve diğer ortaklarla birlikte, salgını kontrol etmek ve daha fazla yayılmasını önlemek için müdahale tedbirleri başlatmıştır. Sağlık Bakanlığı, müdahaleyi koordine etmek için ulusal ve bölgesel acil durum yönetim komitelerini etkinleştirmiştir.

Sürveyans: DSÖ, gelişmiş sürveyans faaliyetlerinin uygulanmasında Sağlık Bakanlığını desteklemiştir. 21 gün boyunca aktif olarak vaka aramak, temaslıları belirlemek, kayda geçirmek ve takip etmek için çok disiplinli ekipler sahada görevlendirilmiştir.

Ortak desteği: Küresel Salgın Uyarı ve Müdahale Ağı (GOARN) Yardım Talebinin ardından, 23 ortak kurumdan toplam 69 destek teklifi alınmıştır. On bir uzman sahaya gönderildi ve üçü hala vaka yönetimi, enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) ve Go.Data uygulaması işlevlerinde yanıtı desteklemektedir (Go.Data bir grup halk sağlığı ortağının girişimidir ve halk sağlığı acil durumları sırasında saha verilerinin toplanması için bir salgın araştırma aracı sağlamak amacıyla GOARN tarafından yönetilmektedir).

Kalkınma Ortaklarından, bunlara Birleşik Devletler Uluslararası Kalkınma ajansı (USAID), UK Aid, Norveç Hükümeti, Novo Nordisk Vakfı, Merkezi Acil Durum yanıt fonu (CERF), Irish Aid, Birleşmiş Millletler Kalkınma Programı (UNDP), Avrupa Sivil Savunma ve İnsani Yardımlar Operasyonları Genel Müdürlüğü (DG ECHO), İsveç, Lüksemburg, Kore Cumhuriyeti dahil olmak üzere DSÖ Acil Durum Fonlarına (CFE) katkıda bulunan bağışçılardan 27 milyon doların üzerinde nakdi ve ayni katkı sağlanmıştır.

Aşılama: DSÖ, aday aşılara öncelik vermek için bir uzman toplantısı düzenlemiştir. Ugandalı araştırmacılar, sağlık yetkilileri ve düzenleyiciler ile koordinasyon içinde bir halka aşılama protokolü geliştirilmiş ve yerel olarak onaylanmıştır. Üç aday aşı belirlenmiş olup bunlardan 5.000'den fazla doz ülkeye ilk parti 8 Aralık'ta ve son ikisi 17 Aralık'ta olmak üzere ulaşmıştır.

 

Mağdur Bakım Programı: Teyit edilen 142 vakadan 87'si hayatta kalan olarak kaydedilmiştir. Ebola virüsü hastalığından kurtulanlar için klinik bakıma ilişkin DSÖ rehberliğini takiben, hayatta kalanların sağlık hizmetlerini Ulusal Sağlık Bakanlığı Sistemine entegre ederek hayatta kalanların refahını iyileştirmek amacıyla bir Ebola Mağdurları programı (ESP) oluşturulmuştur. DSÖ, ESP planlamasına öncülük etmiş, ihtiyaç değerlendirmelerini ve hayatta kalanların ikamet ettiği coğrafi bölgelerde bulunan üç kliniğin kurulmasını desteklemiştir. Üç klinikten ikisi halihazırda faaliyettedir. Hayatta kalanların tümü en az bir klinik değerlendirmeye tabi tutulmuştur ve sırasıyla klinik ve toplum ekipleriyle en az bir psikososyal destek seansı almıştır.

Laboratuvar ve klinik vaka yönetimi: DSÖ, GOARN ve ortaklar, şüpheli hastaların belirlenmesi için etkilenen bölgelerdeki belirlenmiş referans hastanelerde tarama, triyaj, izolasyon ve bakım alanlarının oluşturulmasında Sağlık Bakanlığına destek vermiş olup ayrıca etkilenen bölgelerde Ebola tedavi merkezlerinin kurulmasını ve Ebola testi mobil laboratuvarlarını desteklemiştir. Tedavi merkezleri, kişisel koruyucu ekipman (KKD), izleme cihazları, hasta başı laboratuvar testleri, intravenöz sıvılar ve destekleyici oksijen cihazları dahil olmak üzere güvenli, optimize edilmiş destekleyici bakım sunmak için gerekli ilaçlar ve malzemelerle donatılmıştır. DSÖ ve GOARN klinik uzmanlar görevlendirmiş ve vakaların yakından izlenmesine olanak tanıyan biyolojik olarak güvenli olan  hastalara nasıl hizmet edileceğine yönelik iş akışları  düzenlemiştir. Zamanla izolasyon alanları ve tedavi merkezleri, hem şüpheli hem de doğrulanmış hastaları DSÖ yönergeleri ve standartlarına göre yönetebilir hale gelmiştir. Doğrulanmış hastalar için araştırma ürünlerine erişim, Randomize Klinik Araştırma (RTC) protokolü geliştirilirken MEURI etik çerçevesi kapsamında yerel olarak onaylanmış genişletilmiş erişim protokolleri dahilinde sağlanmıştır.

Risk İletişimi ve Toplum Katılımı (RCCE) faaliyetleri: DSÖ, yerel radyo istasyonları tarafından yayınlanan mesajlar, sosyal medya mesajları, kapı-kapı dolaşılarak toplulukların  duyarlı hale getirmek gibi, Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanan RCCE faaliyetlerini ve bilinçlendirme kampanyalarını desteklemiştir. Uganda'daki RCCE faaliyetlerini ve komşu ülkelerde önlemeyi yönlendirmek için noel ve yılbaşını kapsayan bir RCCE planı da geliştirilmiştir.

Komşu ülkelerde hazırlık: Sağlık Bakanlıkları, DSÖ, ülke içi ve uluslararası ortaklar, risk değerlendirmeleri yoluyla risk altında olduğu belirlenen komşu ülkelerde Sudan Virüs Hastalığı (SVD) hazırlık ve operasyonel hazırlık faaliyetlerini desteklemiştir (Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Cibuti, Etiyopya, Kenya, Somali, Güney Sudan, Sudan, Ruanda ve Tanzanya).

Salgın sırasında 2.000'den fazla sağlık çalışanı IPC, hem hastalar hem de etkilenen aileler için psikososyal destek ve bakım ve SVD hastaları için geliştirilmiş klinik bakım konusunda eğitim almıştır.

DSÖ risk değerlendirmesi

Art arda 42 gün boyunca yeni vaka bildirilmeden salgının bittiği ilan edilmiştir.

Bölgedeki hayvan rezervuarlarında mevcut olan SVD'nin enzootik olduğu göz önüne alındığında, bu salgın beklenmeyen bir durum değildir. Uganda, 2007 ve 2018'de Zaire Ebola Virüsünün neden olduğu iki Ebola salgınına ek olarak 2000, 2011'de dört ve 2022'deki bu sonuncusundan önce 2012'de iki SVD salgını bildirmiştir. Bu nedenle, filovirüslerin vahşi doğada bulunması muhtemeldir. Bölgedeki hayvan rezervuarı. Bu nedenle, bir hayvan konakçıya veya kalıcı bir virüse maruz kalma yoluyla herhangi bir filovirüsün yeniden ortaya çıkma riski göz ardı edilemez.

Bu salgın, SVD'nin yeniden ortaya çıkmasının Uganda'da önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu göstermiştir. Sürveyans kapasitelerinin güçlendirilmesi, gelecekteki salgınların daha fazla yayılmasını önleyerek tespit edilmesine yardımcı olabilir.

Ebola, insanları etkileyen ciddi, genellikle ölümcül bir hastalıktır. Zaire ebolavirüs enfeksiyonlarını tedavi etmek ve önlemek için sınırlı sayıda lisanslı terapötikler ve aşılar mevcut olsa da, şu anda SUDV için lisanslı aşılar veya terapötikler yoktur.

DSÖ, epidemiyolojik sürveyans, enfeksiyon önleme ve kontrol programları ve sağlık bakım ortamlarındaki uygulamalar açısından devam eden zorlukların, Kırım-Kongo kanamalı ateşi (KKKA), Rift Vadisi humması, sarı humma, kolera ve kızamık gibi devam eden salgınların yanı sıra COVID-19 pandemisinin etkisiyle birleştiğinde ülkenin yeniden görülmeye başlayan vakaları hızlı bir şekilde tespit etme ve yanıt verme yeteneğini tehlikeye atabildiğini düşünmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Başarılı SVD salgın kontrolü, vaka yönetimi, erken destekleyici bakım, risk iletişimi ve topluluk katılımı, sürveyans ve temaslı takibi, laboratuvar kapasitesinin güçlendirilmesi, güvenli ve onurlu cenaze törenleri dahil olmak üzere bir yanıt paketinin uygulanmasına dayanmaktadır.

Salgının sona erdiği ilan edilmiş olmasına rağmen, DSÖ sağlık yetkililerine sürveyans faaliyetlerini yerinde sürdürmelerini tavsiye etmektedir. Komşu ülkeler, tetikte kalmaya ve bulaşıcı hastalık salgınlarını tespit etme ve yanıt verme kapasitelerini güçlendirmeye devam etmeye teşvik edilmektedir.

DSÖ, insanlarda SVD ve diğer Ebolavirüs hastalıklarının bulaşmasını azaltmanın etkili bir yolu olarak aşağıdaki risk azaltma önlemlerini tavsiye etmektedir:

  • Enfekte meyve yarasaları veya insan olmayan primatlar gibi vahşi hayvanlarla temastan ve çiğ etlerinin tüketilmesinden vahşi yaşamdan insana bulaşma riskini azaltmak için, hayvanlarla temas etmeden önce eldiven ve diğer uygun koruyucu giysiler giyilmelidir. Etler tüketilmeden önce iyice pişirilmelidir.
  • Ebola semptomları olan kişilerle, özellikle vücut sıvılarıyla doğrudan veya yakın temastan insandan insana bulaşma riskini azaltmak için, etkilenen topluluklardaki insanlar, sağlık tesislerine girerken veya ziyaret ederken sık sık el hijyeni sağlamaya ve Ebola belirtileriyle ilgili olarak teyakkuzda kalmaya teşvik edilmelidir.
  • Bazı vücut sıvılarında virüs kalıcılığından olası bulaşma riskini azaltmak için DSÖ, iyileşen hastalara bir SVD Mağdurları Bakım Programı aracılığıyla tıbbi bakım, psikolojik destek ve biyolojik test (iki ardışık negatif teste kadar) sağlanmasını önermektedir. DSÖ, kanında SVD testi negatif çıkan nekahat dönemindeki hastaların izolasyonunu önermemektedir.
  • Gelecekte sağlık hizmetleri yoluyla bulaşmanın artmasını önlemek için, sağlık sistemi içindeki Enfeksiyon Önleme ve Kontrol-IPC programlarının güçlendirilmesi önerilir. Sağlık çalışanları, varsayılan teşhisleri ne olursa olsun, hastalara bakım yaparken her zaman standart önlemleri almalıdır. Sağlık hizmetlerinde IPC önlemlerinin sürekli izleme ve denetim ile uygulanması (örneğin, el hijyeni, sağlık çalışanlarının eğitimi, yeterli KKD malzemeleri, atık yönetimi, çevre temizliği ve dezenfeksiyon vb.) gereklidir.
  • SVD vakalarının erken tespiti, izolasyonu ve tedavisi için çok disiplinli sağlık işgücünün eğitiminin yanı sıra güvenli ve insan onuruna uygun bir şekilde cenaze törenleri ve IPC halkası yaklaşımı hakkında tazeleme eğitimleri düzenleyiniz.
  • Güvenli ve insan onuruna uygun bir şekilde cenaze törenlerinin gerçekleştirilmesi, topluluk ortamlarında IPC'nin desteklenmesi (yeterli su, sanitasyon ve hijyen (WASH) tesisleri, el hijyeni kapasitesi ve güvenli atık yönetimi dahil), topluluk katılımı ve sosyal seferberlik faaliyetlerinin uygulanması, gelecekte bulaşmayı önlemek için çok önemlidir.
  • Şüpheli ve doğrulanmış hastalar için optimize edilmiş destekleyici bakım sağlamak üzere temel ilaçlar ve malzemeler için tedarik zinciri (stokları) dahil olmak üzere, risk altındaki bölgelerde veya ülkelerde lojistik destek kapasitelerini koruyunuz.
  • Gelecekteki salgınlarda hastaların klinik fenotiplerini ve sunumunu ve bakımını daha iyi anlamak için SVD hastalarının klinik karakterizasyonunu toplayınız, analiz ediniz ve rapor ediniz. DSÖ Küresel klinik platformunun kullanılması önerilmektedir.
  • Gelecekteki salgınlar durumunda SVD klinik bakımını artıracak kapasiteleri koruyunuz; buna tarama protokolleri, sevk yolları, SVD klinik kılavuzları, klinik dalgalanma için eğitimli multidisipliner personel ve kalite standartlarını karşılayan hasta merkezli ve toplum tarafından kabul edilebilir SVD bakımı sağlayabilen atanmış altyapı/sağlık tesisleri dahildir.
  • Gelecekte salgınların görülmesi durumunda, DSÖ RCT protokolünü kullanarak terapötikler üzerine klinik deneyleri artırma ve uygulama kapasitelerini koruyunuz.

DSÖ, mevcut salgın için mevcut bilgilere dayanarak Uganda'ya yönelik seyahat ve/veya ticaretle ilgili herhangi bir kısıtlamaya gidilmesini önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

 

 

Etiketler:
Ebola

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON433