GÜNEY SUDAN’DA KIZAMIK

10 Şubat 2023 Cuma

Güney Sudan'daki sağlık yetkilileri, 2022'nin başından beri bir kızamık salgınına müdahale ediyor. 1 Ocak 2022'den 1 Şubat 2023'e kadar, 388'i laboratuvarca doğrulanmış vaka ve 46 ölüm olmak üzere toplam 4339 şüpheli vaka bildirilmiştir.

Duruma bir bakış

Ocak 2022'den 1 Şubat 2023'e kadar, Güney Sudan'daki sağlık yetkilileri, devam eden bir kızamık salgınına müdahale ediyor; ülkede 388 (%8,9) laboratuvar tarafından doğrulanmış vaka ve 46 ölüm (vaka ölüm oranı-CFR %1,06) dahil olmak üzere 4339 şüpheli vaka rapor edildi. İki kızamık salgını, sağlık yetkilileri tarafından 2022'de sırasıyla 23 Şubat ve 10 Aralık'ta ilan edildi. Mart-Kasım 2022 arasında reaktif aşılama kampanyalarında toplam 770.581 çocuk aşılandı. Kızamığa karşı ülke çapında bir aşılama kampanyasının Mart 2023'te başlaması planlanıyor.

Mevcut salgının, devam eden bulaşmayı kesintiye uğratmak için beklenen %95 kapsamın altında olan düşük ulusal düzeyde kızamık aşılama kapsamı nedeniyle halk sağlığı üzerinde ciddi etkileri olabilir. Diğer faktörler, en çok etkilenen yaş grubunun beş yaşın altındakiler olması ve silahlı çatışmaların, gıda güvencesizliğinin ve bulaşmayı destekleyen ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin olduğu ülke şartlarını içermektedir.

 

Durumun açıklaması

Güney Sudan'daki sağlık yetkilileri, 2022'nin başından beri bir kızamık salgınına müdahale ediyor. 1 Ocak 2022'den 1 Şubat 2023'e kadar, 388'i (%8,9) laboratuvarca doğrulanmış vaka ve 46 ölüm olmak üzere toplam 4339 şüpheli vaka (CFR: %1,06; AR: 1,1/1000 nüfus) 10 eyaletin tamamındaki 55 ilçeden ve üç idari bölgeden bildirilmiştir. 4339 şüpheli vakanın 3187'si (%73,5) aşılanmamıştır. Aşı olmayanların 2398'i (%75) beş yaşın altında ve 1021'i (%32) bir yaşın altındadır. En yüksek kümülatif ölüm sayısı, Lakes eyaletinin Cueibet ilçesinde 18 ölüm  (CFR %1,9) bildirildi ve sekiz ölüm (CFR %5,1)  Orta Equatoria eyaletinin Juba ilçesinde bildirilirken, diğer ilçeler toplamda beşten az ölüm bildirdi.

Güney Sudan, Doğu Ekvatorya Eyaletindeki Torit ve Yukarı Nil Eyaletindeki Maban olmak üzere iki idari bölgede Ocak 2022'de kızamık vakaları bildirmeye başladı. Ülke genelinde vaka sayısındaki sürekli artışın ardından, Güney Sudan sağlık yetkilileri 10 Aralık 2022'de kızamık salgını ilan etti. Bu, 23 Şubat 2022'deki ilk beyandan sonra ülkenin ikinci kızamık salgını beyanıydı.

Şekil 1: 1 Ocak 2022 ile 1 Şubat 2023 arasında Güney Sudan'da bildirilen şüpheli kızamık vakalarının (n=4334) dağılımı.

Not: Beş vaka için hastalığın başlangıç tarihi bilinmiyordu.

Kızamık epidemiyolojisi

Kızamık, kızamık virüsünün neden olduğu oldukça bulaşıcı bir hastalıktır ve endemik bölgelerde mevsimsel bir hastalık olarak ortaya çıkar. Tropikal bölgelerde kızamık vakalarının çoğu kurak mevsimde görülürken, ılıman bölgelerde insidans kışın sonlarında ve ilkbaharın başlarında zirve yapar.

Bulaşma, esas olarak, enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında dakikalar içinde dağılan havadaki solunum damlacıkları yoluyla kişiden kişiye olur ve bulaşma, enfekte sekresyonlarla doğrudan temas yoluyla da gerçekleşebilir. Asemptomatik maruz kalan bağışık kişilerden bulaşma gösterilmemiştir. Virüs havada veya enfekte yüzeylerde 2 saate kadar aktif ve bulaşıcı kalır. Bir hasta, döküntünün başlamasından dört gün öncesinden, döküntünün ortaya çıkmasından dört gün sonrasına kadar bulaşıcıdır. Virüs diğer organlara yayılmadan önce ilk olarak solunum yollarına bulaşıyor. Kızamık için spesifik bir antiviral tedavi yoktur ve çoğu insan 2-3 hafta içinde iyileşir.

Kızamık, yetersiz beslenen çocuklar ve HIV'li, kanserli ve bağışıklık bastırıcılarla tedavi edilen kişileri içeren bağışıklığı baskılanmış kişiler ile birlikte hamile kadınlar da körlük, ensefalit, şiddetli ishal, kulak enfeksiyonu ve zatürre dahil ciddi komplikasyonlara neden olabilir.

Kızamık oldukça bulaşıcı olmasına rağmen, önleme ve kontrol için etkili ve güvenli bir aşı mevcuttur. Kızamık içeren aşının ilk dozu (MCV1) dokuz aylıkken, rapel doz kızamık içeren ikinci dozu (MCV2) ise 15 aylıkken yapılır. MCV1 ve MCV2'nin  popülasyonun %95'ini kapsaması kızamık dolaşımını durdurması için gereklidir.

İdari aşılama kapsamının düşük olduğu ülkelerde, salgınlar tipik olarak her iki ila üç yılda bir meydana gelir ve genellikle iki ila üç ay sürer, ancak süreleri nüfus büyüklüğüne, kalabalıklık durumuna ve nüfusun bağışıklık durumuna göre değişir.

Halk sağlığı müdahalesi

DSÖ ve ortaklarının desteğiyle, Güney Sudan Sağlık Bakanlığı, ön saflardaki sağlık çalışanlarının, sürveyans görevlilerinin ve eyalet ve ilçe hızlı müdahale ekiplerinin (RRT) kapasitelerini güçlendirerek kızamık sürveyansının güçlendirilmesi ve vaka yönetiminin güçlendirilmesi dahil olmak üzere müdahale önlemlerini uygulamıştır. Ek olarak, müdahale müdahaleleri şunları içerir:

  • Etkinleştirilmiş Halk Sağlığı Acil Durum Operasyon Merkezleri (PHEOC), kızamığın Ulusal Yönlendirme Komitesine (COVID-19 müdahalesi ve Ebola Virüsü Hastalığına hazırlık için) ve diğer haftalık koordinasyon platformlarına kabul edilmesi aracılığıyla koordinasyonun güçlendirilmesi aktive edildi.
  • Şüpheli vakaların araştırılması ve örneklenmesi için RRT'lerin konuşlandırılması da dahil olmak üzere sürveyansın geliştirilmesi.
  • Etkilenen bölgelerdeki hastalık eğilimlerinin haftalık analiz ve izlenmesi.
  • Mart ve Kasım 2022 arasında, teyit edilmiş salgınların olduğu 23 ilçenin 16'sında 770.581 çocuğun aşılandığı reaktif aşılama kampanyaları yürütüldü.
  • Aşılanma durumlarına bakılmaksızın çocukların aşılanma hakkına sahip olduğu durumlarda ülke çapında seçici olmayan bir kızamık aşılama kampanyasına Mart 2023'te başlanması planlanıyor.
  • Destekleyici yönetim ve A vitamini takviyesi sayesinde semptomatik vakaların vaka yönetimi geliştiriliyor.
  • Aşıya yönelik farkındalığı ve talebi artırmak ve sağlık arama davranışlarını teşvik etmek için toplum katılımı ve seferberliği güçlendiriliyor.
  • Mart 2022'de DSÖ kızamık programına dayalı risk değerlendirme aracı kullanılarak bir risk analizi yapılmıştır. Araç, ülke çapında kızamığı ortadan kaldırmak ve salgın riskini azaltmak için kızamık programı faaliyetlerinin güçlendirilmesi gereken alanları tanımlar.

DSÖ risk değerlendirmesi

Güney Sudan'da, yetersiz aşılama kapsamı, ikinci doz MCV'nin (MCV2) uygulanmaması ve son üç yılda bazı bölgelerde kızamığa karşı ek aşılama faaliyetlerinin olmaması nedeniyle kızamık salgınları endişe kaynağı olmaya devam etmektedir.

Güney Sudan, en düşük kızamık aşılama kapsamına sahip Afrika ülkelerinden biridir ve bu da yetersiz nüfus bağışıklığına neden oluyor. DSÖ-UNICEF’in kızamık içeren aşının ilk dozu (MCV1) için Ulusal Bağışıklama Kapsamına (WUENIC) ilişkin 2020 tahminleri %49 dur.

Mart 2022'de yapılan kızamık risk analizine göre, 10 eyalette 80 ilçenin 49'u (%69) ve üç idari bölge, kızamık bulaşması açısından "çok yüksek riskli" olarak sınıflandırılmıştır. Batı Ekvator hariç tüm eyaletler ve üç idari bölge “çok yüksek riskli” olarak sınıflandırılıyor. Yapılan değerlendirmede, 80 ilçenin dışında sekizinin (%10) düşük kızamık riskine sahip olduğun ve 12'sinin (%15) popülasyonun bağışıklığı değerlendirilirken "orta" risk olarak sınıflandırıldığını ortaya çıkardı. Kalan 60 ilçe (%75) kızamık için ya  "yüksek riskli" yada "çok yüksek riskli" olarak sınıflandırılmıştır. Bu risk analizi, popülasyon bağışıklığı, sürveyans kalitesi, aşılama programı ve tehdit değerlendirmesi (popülasyonda kızamık virüsüne maruz kalma ve bulaşma riskini etkileyebilecek faktörler) dahil olmak üzere çeşitli faktörlere göz önüne aldı.

Çoğu ilçe, Mart ve Kasım 2022 arasında yürütülen reaktif kampanyalar sırasında kızamığa karşı aşılama için çok yüksek idari kapsam kaydetmiş olsa da, aşılama kalitesi bir kampanya sonrası değerlendirme (PCE) tarafından belirlenmedi.

Düşük rutin bağışıklama kapsamı (%69), DSÖ'nün tavsiye ettiği en az %95'lik sürekli homojen kapsamın çok altında olması Güney Sudan'daki çoklu salgınların altında yatan ana nedendir. Düşük rutin bağışıklama birkaç faktöre dayanmaktadır ki bunlar;  %44 olarak tahmin edilen temel sağlık hizmetlerine düşük erişim; sağlık tesislerinin işleyişini etkileyen güvensizlik, ve temel beslenme paketinin ve kamu ve ortak destekli sağlık tesisleri tarafından sağlanan sağlık hizmetlerin tutarsız uygulanmasıdır.

Güney Sudan da ciddi gıda güvensizliği yaşıyor ve nüfusun %57'si (6,54 milyon kişi) bundan etkileniyor. Bu, çocuklarda yetersiz beslenme riskini artırdı, bu sebeple, özellikle A vitamini eksikliği olan veya bağışıklık sistemleri HIV veya diğer kronik hastalıklar nedeniyle zayıflamış olanlarda şiddetli kızamık ve olumsuz sonuç riskini artırdı.

Yukarıda özetlenen bu çoklu faktörler nedeniyle, kızamığın ulusal düzeyde yayılma riski yüksek olarak değerlendirilmektedir. Bölgesel düzeyde risk, silahlı çatışmalardan kaçan nüfusun sınır ötesi hareketi ve komşu ülkelerdeki (Etiyopya, Sudan, Uganda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Kenya) güvensizlik ile beraber rutin aşılamanın yetersiz kapsamda olması nedeniyle orta düzeyde olduğu değerlendiriliyor.

Küresel düzeyde risk mevcut müdahale kapasitesi göz önüne alındığında düşük olduğu kabul edilmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Kızamığa karşı aşılama, elverişli tüm çocuklar ve yetişkinler için önerilir. İki doz kızamık aşısı ile tüm çocuklara ulaşmak, tüm ulusal bağışıklama programları için standart olmalıdır. Kızamığı ortadan kaldırmayı hedefleyen ülkeler, her ilçedeki tüm çocuklara eşit olarak her iki dozla % ≥95 kapsama sağlamalıdır. Çocukların kızamığa karşı rutin olarak aşılanması, yüksek hastalık ve ölüm oranlarına sahip ülkelerdeki toplu aşılama kampanyalarıyla birleştiğinde, küresel kızamık ölümlerini azaltmak için temel halk sağlığı stratejileridir. İki doz aşı, aşılanan çocukların yaklaşık %15'i ilk dozdan itibaren bağışıklık geliştiremediğinden, bağışıklığı sağlamak ve salgınları önlemek için önerilir.

Kızamığın spesifik bir tedavisi yoktur. Kızamık vaka yönetimi, destekleyici bakımın yanı sıra kızamık komplikasyonlarının ve ikincil enfeksiyonların önlenmesi ve tedavisine odaklanır. Kızamık oldukça bulaşıcı olduğundan dolayı, hasta izolasyonu virüsün daha fazla yayılmasını önlemek için önemli bir müdahaledir.

Destekleyici bakım, ateş, öksürük, burun tıkanıklığı veya burun akıntısı, konjonktivit ve ağız ağrısı gibi yaygın semptomların giderilmesini içerir. Kızamığa bağlı ishal, kusma ve iştahsızlık nedeniyle yetersiz beslenme riskini azaltmak için beslenme desteği önerilir. Uygun durumlarda emzirme teşvik edilmelidir. Dehidrasyonu önlemek için gerektiğinde oral rehidrasyon tuzları kullanılmalıdır.

Kızamık teşhisi konan tüm çocuklar, önceki A vitamini dozlarının zamanlamasına bakılmaksızın, 24 saat arayla verilen iki doz A vitamini takviyesi almalıdır; Altı aydan küçük bebeklere 50 000 IU, 6-11 aylık bebeklere 100 000 IU ve ≥12 aylık çocuklara 200 000 IU verilmelidir. Bu tedavi, iyi beslenmiş çocuklarda bile ortaya çıkan akut kızamık vakalarında düşük A vitamini seviyelerini geri kazandırır ve göz hasarını ve körlüğü önlemeye yardımcı olabilir. A vitamini takviyelerinin de kızamık ölümlerinin sayısını azalttığı gösterilmiştir.

Aşılanmamış veya yeterince aşılanmamış bireylerde, hastalığa karşı korunmak için kızamık virüsüne maruz kaldıktan sonraki 72 saat içinde kızamık aşısı uygulanabilir. Hastalık gelişirse semptomlar genellikle şiddetli olmaz ve hastalık süresi kısalır.

Sağlık çalışanları, sağlık bakımı ortamında bulaşan enfeksiyonlardan kaçınmak için aşılanmalıdır.

DSÖ, bu etkinlik için mevcut bilgilere dayanarak Güney Sudan'a herhangi bir seyahat ve/veya ticaret kısıtlaması önermemektedir.

Daha fazla bilgi

 

Etiketler:
Kızamık

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON440