TOGO’DA PNÖMOKOKAL MENENJİT

11 Nisan 2023 Salı

Togo, Aralık 2022'nin ortasından bu yana, şimdiye kadar toplam 141 vaka ve 12 ölümle (CFR %8,5) sonuçlanan ve vakaların neredeyse yarısının 10-19 yaş arası çocukları ve genç yetişkinleri etkilediği bir menenjit salgınına yanıt vermektedir. Genel olarak, 22 örneğin Streptococcus pneumoniae olduğu doğrulanmıştır.

11 Nisan 2023

Özet olarak durum

Togo, Aralık 2022'nin ortasından bu yana, şimdiye kadar toplam 141 vaka ve 12 ölümle (CFR %8,5) sonuçlanan ve vakaların neredeyse yarısının 10-19 yaş arası çocukları ve genç yetişkinleri etkilediği bir menenjit salgınına yanıt vermektedir. Genel olarak, 22 örneğin Streptococcus pneumoniae olduğu doğrulanmıştır.

Togo, her yıl tekrarlayan mevsimsel salgınlarla Afrika menenjit kuşağında yer almaktadır. Bununla birlikte, mevcut salgın, Sahel'de nüfus hareketlerine neden olan güvenlik krizi ve yetersiz gözetim kapasitesi dahil olmak üzere farklı eşzamanlı faktörler nedeniyle endişe vericidir. Bu aynı zamanda ülkenin ilk kez bir pnömokokal menenjit salgını ile karşı karşıya kalmasıdır.

Salgın yanıt faaliyetlerini koordine etmek için bir olay yönetim sistemi kurulmuştur ve DSÖ, vaka yönetimini iyileştirmek için antibiyotiklerin (seftriakson) sevkiyatını desteklemektedir.

DSÖ, bu salgının oluşturduğu genel riski ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirmektedir.

Durumun tanımı

15 Şubat 2023'te Togo Sağlık Bakanlığı, ülkenin kuzeyindeki Savanes bölgesine bağlı Oti Sud semtinde menenjit salgını görüldüğünü resmi olarak ilan etmiştir. 19 Aralık 2022'den 2 Nisan 2023'e kadar, Oti Sud bölgesinden 12 ölümle (CFR %8,5) toplam 141 şüpheli menenjit vakası rapor edilmiştir, bu da 100.000 nüfusta 112 atak hızına karşılık gelmektedir.

Şekil 1. 19 Aralık 2022 (2022'nin 51. haftası) - 2 Nisan 2023 (2023'ün 13. haftası) tarihleri arasında Togo’nun Savanes bölgesinde yer alan Oti Sud ilinde bildirilen menenjit vakalarının ve ölümlerin sayısı.

Şüpheli vakalardan toplam 118 beyin omurilik sıvısı (BOS) örneği toplanmış olup bunların 22'si polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ve ulusal referans laboratuvarında Streptococcus pneumoniae kültürü ile doğrulanmıştır (81 örnek negatif çıkmış olup15 örneğin sonuçları beklenmektedir).

En çok etkilenen yaş grubu 10-19 yaş grubudur (%47; n = 66), bunu %20 (n = 28) ile ≥30 yaş grubu ve %15 ile 20-29 (n = 22) yaş grubu izlemektedir.  Cinsiyete göre vaka dağılımında fark yoktur, 71 (%53) vaka erkekler arasında bildirilmiştir.

Togo, şu anda yaşamın birinci, ikinci ve üçüncü aylarında üç doz halinde uygulanan 13   değerlkonjuge pnömokok aşısını (PCV13) 2014 yılında piyasaya sürmüştür. Savanes bölgesindeki idari PCV13 kapsamı, üçüncü doz için %100'dür, ancak bireysel vakalar için aşılama geçmişi mevcut değildir ve dahil olan serotip(ler)in aşı tarafından kapsanıp kapsanmadığı bilinmemektedir. Ek olarak, en çok etkilenen yaş grupları, 2014'te PCV13'ün piyasaya sürülmesinden önce doğmuş olup aşı olmamış olabilirler.

Hastalığın Epidemiyolojisi

Menenjit, yüksek vaka ölüm oranı ve ciddi uzun vadeli komplikasyonları (sekeller) olan yıkıcı bir hastalıktır. Büyük bir küresel halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Birçok organizma bakteriyel menenjite neden olabilir. Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae ve Haemophilus influenzae tip b, tüm bakteriyel menenjit vakalarının çoğunluğunu ve çocuklardaki bakteriyel menenjit vakalarının %90'ını oluşturur. Her yıl yaklaşık bir milyon çocuğun pnömokok hastalığından öldüğü tahmin edilmektedir.

Streptococcus pneumoniae kapsüllü bir bakteridir ve dünya çapında yaklaşık 90 farklı pnömokok serotipi tanımlanmıştır ve bu serotiplerin az bir kısmı hastalığa neden olabilir. Pnömokoklar, hastalardan ve sağlıklı taşıyıcılardan alınan solunum salgılarıyla doğrudan temas yoluyla bulaşır. Ciddi pnömokokal enfeksiyonlar arasında pnömoni, menenjit ve ateşli bakteriyemi; orta kulak iltihabı, sinüzit ve bronşit daha yaygın fakat daha az ciddi belirtilerdir. Kuluçka süresi iki ila 10 gündür. Pnömokokal menenjit, Afrika menenjit kuşağında yüksek bir vaka ölüm oranına (%36-%66) sahiptir, meningokokal menenjite göre daha uzun tedavi gerektirir ve daha sıklıkla ciddi sekellerle ilişkilidir.

Bakteriyel menenjitin teşhisi tipik olarak lomber ponksiyon gerektirir. Lomber ponksiyon olmadığında, tanıdan yalnızca klinik muayene ile şüphelenilebilir (ancak pozitif kan kültürü dışında teyit edilemez). Kültür ve PCR, bakteriyel menenjit için doğrulayıcı testlerdir. Hızlı tanı testleri (RDT'ler) tanıyı destekleyebilir ancak doğrulayıcı değildir. Serotiplerin veya serogrupların tanımlanması ve antibiyotiklere duyarlılık, kontrol önlemlerini tanımlamak için önemlidir. Moleküler tiplendirme ve tüm genom dizilimi, suşlar arasındaki ek farklılıkları belirleyebilir ve halk sağlığı yanıtları çalışmalarına yönelik bilgi verebilir.

Menenjiti tedavi etmek için penisilin, ampisilin ve seftriakson dahil bir dizi antibiyotik kullanılır. Meningokokal ve pnömokokal menenjit salgınları sırasında seftriakson tercih edilen ilaçtır. Bununla birlikte, antimikrobiyallere karşı pnömokokal direnç dünya çapında ciddi ve hızla artan bir sorundur.

Şu anda iki sınıf pnömokok aşısı mevcuttur. Konjuge aşılar altı haftalıktan itibaren menenjiti ve diğer ciddi pnömokok enfeksiyonlarını önlemede etkilidir ve bebekler ve beş yaşına kadar olan çocuklar ile bazı ülkelerde 65 yaş üstü yetişkinler ve belirli risk grubundaki bireyler için önerilir. Sırasıyla 10 ve 13 serotipe karşı koruma sağlayan iki farklı konjuge aşı kullanılmaktadır. Daha fazla pnömokok serotipine karşı koruma sağlamak için tasarlanan yeni konjuge aşılar ya geliştirme aşamasındadır ya da yetişkinlerde kullanım için onaylanmıştır. Konjuge aşılar da nazofaringeal taşıyıcılığı önlemede etkilidir. 23 serotipe karşı bir polisakkarit aşı mevcuttur, ancak diğer polisakkarit aşılarda olduğu gibi bu tip aşının da konjuge aşılardan daha az etkili olduğu düşünülmektedir. Zatürreden korunmak için daha çok 65 yaş üstü kişilerde ve belirli risk grubundaki bireylerde kullanılmaktadır. İki yaşın altındaki çocuklarda kullanılmaz ve menenjitten korunmada daha az etkilidir.

Halk sağlığı yanıtı

  • Salgın yanıt faaliyetlerini koordine etmek için olay yönetim sistemi kurulmuş olup, koordinasyon toplantıları haftalık olarak yapılmaktadır.
  • Ulusal salgın yanıt planı geliştirilmiş ve onaylanmıştır.
  • DSÖ liderliğinde, salgın müdahale faaliyetleri hakkında bilgi paylaşmak ve hazırlıklı olma durumunu güçlendirmek için Benin ve Gana ile sınır ötesi toplantılar devam etmektedir.
  • Sağlık tesisi yöneticileri, toplum sağlığı çalışanları, toplum iletişim görevlileri (sosyal hizmet uzmanları) ve toplum liderleri menenjit konusunda eğitilmektedir. Toplum sürekli  sürveyans ve erken sağlık hizmetine baş vurmanın önemi ile ilgili radyo spotları yayınlanmaktadır.
  • Sağlık tesislerinde ve toplum içinde aktif vaka bulma çalışmaları yürütülmektedir.
  • Salgın durum raporları, DSÖ'nün desteğiyle Sağlık Bakanlığı tarafından geliştirilmekte ve yanıt faaliyetlerinde yer alan paydaşlara dağıtılmaktadır.
  • DSÖ, etkilenen bölgelerdeki sağlık tesislerine beyin omurilik sıvısı örneği toplama ve taşıma malzemeleri temin etmiş ve dağıtmıştır.
  • DSÖ, vaka yönetimini iyileştirmek için antibiyotiklerin (seftriakson) sevkiyatını desteklemektedir.
  • Bölgesel referans laboratuvarında daha fazla serotipleme için numunelerin gönderilmesini kolaylaştırmak için devam eden çabalar vardır.
  • DSÖ, yanıt planının uygulanması için kaynakların seferber edilmesini de desteklemektedir.

      DSÖ risk değerlendirmesi

      Togo, Afrika menenjit kuşağının bir parçasıdır ve her yıl menenjit vakalarını ve ölümlerini kaydeder. Ülkenin son yıllarda meningokokal menenjit salgınlarının yönetimi konusunda deneyimi olmasına rağmen, ülke geçmişte hiçbir pnömokokal menenjit salgını yönetmediği ve ulusal kapasite sınırlı olduğu için mevcut Streptococcus pneumoniae salgını alışılmadık bir durumdur.

      Bugüne kadar, komşu ülkelerde ithal vaka bildirilmemiştir. Bununla birlikte, ülkenin Afrika menenjit kuşağındaki konumu da dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin yayılma riskini artırması muhtemeldir ki bunlar arasında  tipik olarak Ocak'tan Haziran'a kadar süren salgın mevsimi; popülasyonu korumak için optimal aşılama kapsamına izin vermeyen aşılama hizmetlerinin sağlanmasındaki kısıtlamalar; salgından etkilenen ana yaş gruplarının, 2014 yılında Togo'da uygulamaya konulan Streptococcus pneumoniae'ya karşı rutin aşılama ile korunmaması; Savanes bölgesini etkileyen, halk sağlığı yanıtlarını engelleyen ve nüfus hareketlerine neden olan Sahel'deki güvenlik krizi; ülkedeki, özellikle Savanes bölgesindeki istikrarsız ekonomik koşullar; ve Oti Sud ilinde erken vaka tespiti, teşhis ve tedavi için yetersiz sürveyans kapasitesi yer almaktadır. Komşu ülkelerin de Afrika menenjit kuşağında olması ve Oti Sud ilinin Gana ve Benin ile sınır komşusu olması, hastalığın bölgedeki diğer ülkelere yayılmasını mümkün kılmaktadır.

      Yukarıda açıklanan durum göz önüne alındığında, DSÖ, bu salgının oluşturduğu genel riski ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirmektedir.

DSÖ tavsiyesi

Pnömokokal menenjite bağlı yüksek vaka ölüm oranı ve sekel geliştirme riski göz önüne alındığında, erken teşhis ve uygun vaka yönetimi esastır. Hızlı antibiyotik tedavisi 10-14 gün süreyle sağlanmalıdır. Toplulukları menenjit belirtileri ve erken teşhis ve tedavinin önemi hakkında bilgilendirmek için aktif toplum temelli vaka bulma ve topluluk katılımı uygulanmalıdır. Serotipleme de dahil olmak üzere ayrıntılı epidemiyolojik ve mikrobiyolojik verilerin toplanması, pnömokokal menenjit kontrol stratejisini bilgilendirmek için esastır.

Pnömokok konjuge aşıları, menenjit ve diğer ciddi pnömokok enfeksiyonlarını önlemede etkilidir. Bugüne kadar, mevcut veriler pnömokokal menenjit salgınlarına karşı reaktif aşılama kampanyaları için önerileri desteklememektedir. Pnömokok aşısının toplum salgın ortamlarında kullanılmasına yönelik öneriler, Ekim 2020'de Bağışıklama Uzmanlarından oluşan Stratejik Danışma Grubu (SAGE) tarafından tartışılmış olup Afrika menenjit kuşağı ülkelerinden daha fazla araştırma ve kanıt toplanması gerektiğine yönelik bir sonuca varılmıştır.

DSÖ, birçok ortağın desteğiyle, 2030 yılına kadar menenjiti yenmek için bir Küresel Yol Haritası geliştirmiştir. Bu hedefe ulaşmak için uyumlu eylemler, birbiriyle ilişkili beş ayak etrafında organize edilmiştir:

  • Uygun fiyatlı yeni aşılar geliştirerek, yüksek bağışıklama kapsamına ulaşarak, önleme stratejilerini iyileştirerek ve salgınlara yanıt vererek salgın önleme ve salgın kontrolü;
  • Menenjit vakalarının hızlı bir şekilde doğrulanması ve optimal hasta yönetimi yoluyla tanı ve tedavi;
  • Önleme ve kontrole rehberlik etmek için menenjit sürveyansı;
  • Erken vaka tespiti ve komplikasyonların yönetimine gelişmiş erişim yoluyla menenjitten etkilenenlerin yönetimi ve
  • Menenjit konusunda yüksek farkındalık sağlamak, ülke taahhüdünü teşvik etmek ve önleme, bakım ve takip hizmetleri hakkını teyit etmek için aktif destek ve katılım.
  • DSÖ, bu salgın hakkında şu anda mevcut olan bilgilere dayanarak, Togo’ya yönelik herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlaması getirilmesini  önermemektedir.

 

Ayrıntılı bilgi için bakınız:

Etiketler:
Pnömokokal Hastalık

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON455