27 Nisan 2023

Özet olarak durum

2023'ün başından bu yana Nijerya'da 36 eyaletten 21'ini ve Federal Başkent Bölgesi'ni etkileyen 557 doğrulanmış difteri vakası tespit edilmiştir.

Aralık 2022'de Nijerya Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'ne (NCDC), Kano ve Lagos Eyaletlerinde şüpheli difteri salgınları bildirilmiştir. 14 Mayıs 2022'den 9 Nisan 2023'e kadar 1.439 şüpheli vaka bildirilmiş ve bunların 557'si (%39) doğrulanmış olup buna teyit edilen vakalar arasında 73 ölüm vakası dahildir (vaka ölüm oranı %13). Nijerya daha önce difteri salgınları bildirmiş olup en önemlisi 2011'de ülkenin kuzeydoğusundaki Borno Eyaleti'nin kırsal alanlarını etkilemiştir. Difteri, insanlar arasında esas olarak doğrudan temas yoluyla veya solunum damlacıkları yoluyla hava yoluyla yayılan, oldukça bulaşıcı, aşı ile önlenebilir bir hastalıktır. Hastalık tüm yaş gruplarını etkileyebilir, ancak aşılanmamış çocuklar özellikle risk altındadır. Hastalık Potansiyel olarak ölümcüldür.

Söz konusu hastalık, difteri antitoksini ve ayrıca antibiyotik verilerek tedavi edilebilir. Difteriye karşı aşılama, difteri mortalitesini ve morbiditesini önemli ölçüde azaltmıştır.

Durumun tanımı

Nijerya Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'ne (NCDC), 1 Aralık 2022'de Kano ve Lagos Eyaletlerindeki şüpheli difteri salgınları bildirilmiştir. Ocak 2023'te teyit edilen vakaların sayısı artmış ve 2023'ün 4. haftasında 150'nin üzerinde vakayla zirve yapmıştır ( 28 Ocak’ta sona eriyor) ve o zamandan beri haftalık bir düşüş eğilimi gözlemlenmiştir. 14 Mayıs 2022'den 9 Nisan 2023 1.439'a kadar Nijerya'daki 21 eyaletten şüpheli difteri vakaları bildirilmiş ve vakaların çoğunluğu (%83) Kano (1188), Yobe (97), Katsina (61), Lagos ( 25), Sokoto (14) ve Zamfara’dan (13) rapor edilmiştir. 1.439 şüpheli vakadan 557'si (%39) doğrulanmış (51'i laboratuvar tarafından doğrulanmış, 504'ü klinik olarak uyumlu ve ikisi epidemiyolojik olarak bağlantılı), 483'ü (%34) değerlendirme dışı bırakılmış ve 399'u (%28) sınıflandırılmayı beklemektedir. Laboratuvar tarafından doğrulanan vakalar Kano (45), Lagos (3), Kaduna (1), Katsina (1) ve Osun (1) eyaletlerinden bildirilmiştir. Doğrulanmış 557 vaka arasında, %13'lük bir CFR için 73 ölüm kaydedilmiştir. CFR, diğer faktörlerin yanı sıra difteri antitoksine (DAT) artan erişim nedeniyle salgının başlangıcından bu yana önemli ölçüde düşmüştür.

Nijerya’da geçmişte de difteri salgınları kaydedilmiştir. Bildirilen en önemli salgın, 98 vakanın bildirildiği Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno Eyaletinin kırsal bölgelerinde Şubat ve Kasım 2011 arasında meydana gelmiştir.

Şekil 1: Nijerya'da  2022 yılı 19. epi-hafta ile 2023 yılı 14. epi-haftalar arasında yıl/epi-haftasına göre difteri vakaları salgını eğrisi

Şekil 2: 2022 Yılı 19. Epi-Hafta ile 2023 14.  Epi- Hafta arasında Nijerya'da Difteri vakalarının eyaletlere göre dağılımı

Difterinin epidemiyolojisi

Difteri, ekzotoksin üreten Corynebacterium diphtheriae'nın neden olduğu, oldukça bulaşıcı, aşı ile önlenebilir bir hastalıktır. İnsanlar arasında esas olarak doğrudan temas yoluyla veya solunum damlacıkları yoluyla hava yoluyla yayılır. Hastalık tüm yaş gruplarını etkileyebilir, ancak aşılanmamış çocuklar özellikle risk altındadır. Potansiyel olarak ölümcüldür. Semptomlar genellikle boğaz ağrısı ve ateşle başlayarak kademeli olarak ortaya çıkar. Şiddetli vakalarda bakteri, boğazın arkasında kalın gri veya beyaz bir yamaya neden olan bir zehir (toksin) üretir. Bu, hava yollarını tıkayabilir, nefes almayı veya yutmayı zorlaştırabilir ve ayrıca havlama sesine benzer bir öksürüğe neden olabilir. Büyümüş lenf düğümleri nedeniyle boyun kısmen şişebilir. Tedavi, difteri antitoksininin yanı sıra antibiyotiklerin uygulanmasını içerir. Difteriye karşı aşılama, difteri mortalitesini ve morbiditesini önemli ölçüde azaltmıştır. Difteri vakaların %5-10'unda ölümcüldür ve küçük çocuklarda ölüm oranı daha yüksektir. Bununla birlikte, difteri antitoksine erişimin zayıf olduğu ortamlarda, CFR %40'a kadar çıkabilir.

Halk sağlığı müdahalesi

• Nijerya Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (NCDC) liderliğinde, haftalık difteri Ulusal Teknik Çalışma Grubu toplantıları aracılığıyla ülkedeki difteri sürveyans ve yanıt faaliyetlerinin koordinasyonu ve izlenmesi devam etmektedir.
• Acil Yanıt Ekipleri (RRT'ler), yanıt faaliyetlerini desteklemek için Katsina, Osun ve Yobe Eyaletlerine konuşlandırılmış olup Kano ve Lagos Eyaletlerine yeniden konuşlandırılmıştır.
• Sürveyans ve laboratuvar verilerinin eyaletler ve laboratuvarlar arasında uyumlaştırılması devam etmektedir.
• Klinik ve sürveyans görevlilerinin difteri sunumu, önlenmesi ve sürveyansı konusunda RRT'lerin konuşlandırıldığı eyaletlerde duyarlı hale getirilmesi/eğitimi gerçekleştirilmiştir.
• Basamaklı eğitimler, Abuja'daki NCDC Ulusal Referans Laboratuvarı'nda (NRL) eğitim almış bazı laboratuvar bilim adamları/hekimleri tarafından kendi eyaletlerinde gerçekleştirilmiştir.
• Reaktifler ve numune toplama ve taşıma materyalleri/ortamları için tedarik süreçleri başlatılmıştır.
• Eyaletlerden gönderilen izolatlar üzerinde NCDC NRL'de ilaç duyarlılık testleri devam etmektedir.
• DAT'ın etkilenen eyaletlere dağıtımı Aralık 2022'den beri devam etmektedir.
• Ülke genelinde rutin bağışıklama faaliyetlerinin güçlendirilmesi devam etmektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Difteri vakaları, geçmişte az sayıda salgın bildirimi ile Nijerya'da yeterince rapor edilmemiştir. Son salgın, Nijerya'nın kuzeydoğusundaki Borno Eyaletindeki Kimba köyü ve çevresindeki yerleşim yerlerinde 98 vakanın bildirildiği Şubat ve Kasım 2011 arasında bildirilmiştir. Nijerya'da difteri toksoid içeren aşı üçüncü doz kapsamı yetersizdir. 2021 Nijerya Çoklu Gösterge Kümesi Araştırması (MICS) ve Ulusal Bağışıklama Kapsamı Araştırması'na (NICS) göre, 2021'de üçüncü doz pentavalan aşı kapsamı %57 olmuştur.

Ülke şu anda Lassa ateşi, kolera, mpox, menenjit gibi çeşitli halk sağlığı acil durumlarıyla ve ülkenin kuzeydoğusunda insani acil durumla yüzleşmektedir. Özellikle kuzeydoğu Nijerya'daki güvensizlik nedeniyle, aşılama kapsamı, özellikle devlet dışı silahlı gruplar tarafından kontrol edilen bölgelerde yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle, difteri salgını zaten aşırı gergin olan kaynakları daha da karmaşık hale getirmekte ve zorlamaktadır. Küresel difteri antitoksin (DAT) arzı sınırlıdır ve bu, gerekli dozların zamanında temin edilmesini etkileyebilir.

Nijerya'daki genel difteri riski ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde düşük ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirilmiştir.

DSÖ tavsiyesi

Difteri salgınlarının erken tespitini sağlayan epidemiyolojik sürveyans tüm ülkelerde mevcut olmalı ve tüm ülkeler toksijenik C. diphtheriae'nın güvenilir bir şekilde tanımlanmasına izin veren laboratuvar tesislerine erişebilmelidir. Vakaların yeterli tıbbi yönetimi için, ulusal veya bölgesel olarak yeterli miktarlarda difteri antitoksini bulunmalıdır.

DSÖ, vakaların zamanında tedavisini başlatmak ve temaslıları takip etmek ve difteri antitoksin tedarikini sağlamak için şüpheli difteri vakalarının erken bildirilmesini ve yönetilmesini önermektedir. Vaka yönetimi, DSÖ kılavuzuna göre yapılmalı ve toksini nötralize etmek için antitoksin ve bakterileri öldürmek için antibiyotiklerin uygulanmasını, komplikasyonları ve mortaliteyi azaltmayı içermelidir.

Aşılama, vakaları ve salgınları önlemenin anahtarı olduğundan, beş yaşın altındaki çocuklar, okul çocukları, difteri vakalarının yakın teması ve sağlık çalışanları gibi yüksek riskli popülasyonlar, öncelikli olarak difteri içeren aşılarla aşılanmalıdır. Koordineli bir müdahale ve toplum katılımı, devam eden salgının kontrolünü destekleyebilir.

Yolcuların özel bir difteri enfeksiyonu riski bulunmamakla birlikte, ulusal makamların difteri salgınlarının görüldüğü bölgelere giden yolculara kendi ulusal aşılama programlarına göre uygun şekilde aşılanmaları gerektiğini hatırlatmaları önerilir. Son dozdan bu yana beş yıldan fazla zaman geçmişse, bir rapel doz önerilir.

DSÖ, bu etkinlik için mevcut bilgilere dayanarak Nijerya'ya yönelik herhangi bir seyahat ve/veya ticaret kısıtlaması önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Nigeria Centre for Disease Control and Prevention (NCDC): Diphtheria Situation report, Serial Number 03, Data as of Epi-week 09 2023: https://www.ncdc.gov.ng/diseases/sitreps/?cat=18&name=An%20Update%20of%20Diphtheria%20Outbreak%20in%20Nigeria(link is external)
• WHO diphtheria page:https://www.who.int/teams/health-product-policy-and-standards/standards-and-specifications/vaccine-standardization/diphtheria
• Manual for quality control of diphtheria, tetanus, pertussis and combined vaccines:https://www.who.int/publications-detail-redirect/WHO-IVB-11.-11
• Diphtheria: Vaccine Preventable Diseases Surveillance Standards:https://www.who.int/publications/m/item/vaccine-preventable-diseases-surveillance-standards-diphtheria