02 Haziran 2023

Özet olarak durum

2 Haziran 2023'te Tanzanya Sağlık Bakanlığı, belgelenmiş ilk Marburg virüsü hastalığı (MVD) salgınının sona erdiğini ilan etmiştir. 21 Mart ve 31 Mayıs tarihleri arasında toplam dokuz vaka (sekiz laboratuvarca doğrulanmış ve bir olası) bildirilmiştir. Tüm vakalar Kagera bölgesindeki Bukoba ilçesinden bildirilmiştir. Salgın sırasında toplam altı ölüm (vaka ölüm oranı %67) rapor edilmiştir.

DSÖ tavsiyelerine uygun olarak beyan, olası veya doğrulanmış bir MVD vakasına son olası maruziyetten 42 gün sonra (Marburg virüsü enfeksiyonu için maksimum inkübasyon süresinin iki katı) yapılmıştır.

DSÖ, ülkeleri salgın sona erdikten sonra üç ay boyunca müdahale faaliyetlerinin çoğunu sürdürmeye teşvik etmektedir. Bu, hastalık yeniden ortaya çıkarsa sağlık yetkililerinin bunu hemen tespit edebilmesini, hastalığın tekrar yayılmasını önleyebilmesini ve nihayetinde hayat kurtarabilmesini sağlamak içindir.

Durumun tanımlanması

21 Mart 2023'te Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı (SB), ülkede görülen ilk MVD salgınını resmen ilan etmiştir. 21 Mart ve 31 Mayıs arasında, laboratuvar tarafından doğrulanmış sekiz vaka ve bir olası (indeks vaka) dahil olmak üzere toplam dokuz vaka rapor edilmiştir (Şekil 1). Teyit edilen son vaka 11 Nisan 2023'te bildirilmiş olup ikinci negatif PCR testi için örnek toplama tarihi 19 Nisan 2023 olmuştur. Tüm vakalar ülkenin kuzeyindeki Kagera bölgesine bağlı Bukoba ilçesinden bildirilmiştir.

Teyit edilen vakalardan üçü iyileşmiş olup beşi doğrulanmış ve biri olası vaka olmak üzere toplam altı ölüm (CFR %67) rapor edilmiştir.

Vakaların yaşı 1 ila 59 (yaş ortalaması 35 ) arasında değişmekte olup, en çok erkekler etkilenmektedir (n= 6; %67). Altı vaka indeks vakanın yakın akrabaları olmuş olup ikisi hastalara tıbbi bakım sağlayan sağlık çalışanları olmuştur.

2 Haziran 2023'te Tanzanya Sağlık Bakanlığı, MVD salgınının sona erdiğini ilan etmiştir. Bu beyan, MVD'ye olası son maruz kalma veya doğrulanmış vakadan 42 gün sonra (Marburg virüsü enfeksiyonu için maksimum inkübasyon süresinin iki katı) yapılmıştır.

Şekil 1: 31 Mayıs 2023 itibariyle Tanzanya’da semptom başlangıç tarihine göre MVD vakalarının (doğrulanmış ve olası) dağılımı.

Şekil 2: 31 Mayıs 2023 itibarıyla Tanzanya’daki doğrulanmış ve olası MVD vakalarını bildiren bölge haritası.

Marburg Virüsü Hastalığı’nın Epidemiyolojisi

Marburg virüsü, enfekte kişilerin kanı, salgıları, organları veya diğer vücut sıvılarıyla ve bu sıvılarla kontamine olmuş yatak takımları ve giysiler gibi yüzey ve malzemelerle, kesik cilt veya mukoza zarları yoluyla doğrudan temas yoluyla insanlar arasında yayılır. Sağlık çalışanları, şüpheli veya doğrulanmış MVD'li hastaları tedavi ederken daha önce enfekte olmuştur. Ölen kişinin bedeniyle doğrudan temas içeren cenaze törenleri de Marburg virüsünün bulaşmasına katkıda bulunabilir.

Kuluçka süresi 2 ila 21 gün arasında değişir. Marburg virüsünün neden olduğu hastalık, yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı ve şiddetli halsizlik ile aniden başlar. Şiddetli hemorajik belirtiler, semptomların başlamasından beş ila yedi gün sonra ortaya çıkabilir. Bununla birlikte, tüm vakalarda hemorajik belirtiler görülmez ve ölümcül vakalarda genellikle birden fazla bölgeden olmak üzere bir tür kanama görülür.

Erken destekleyici bakım - oral veya intravenöz sıvılarla rehidrasyon - ve spesifik semptomların ve ko-enfeksiyonların tedavisi sağkalımı artırabilir. Kan ürünleri, bağışıklık terapileri ve ilaç terapileri dahil olmak üzere bir dizi potansiyel tedavi değerlendirilmektedir.

Bu, Tanzanya’da bildirilen ilk belgelenmiş MVD salgını olmuştur. Ekvator Ginesi'nde devam eden bir MVD salgını vardır (daha fazla bilgi için lütfen 8 Mayıs 2023'te Ekvator Ginesi ve Tanzanya’da yayınlanan Hastalık salgını haberlerine bakın). Diğer MVD salgınları daha önce Gana (2022), Gine (2021), Uganda (2017, 2014, 2012, 2007), Angola (2004-2005), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (2000 ve 1998), Kenya'da ( 1990, 1987, 1980) ve Güney Afrika’da (1975) görülmüştür.

Halk sağlığı yanıtı

• Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve diğer ortaklarla birlikte, salgını kontrol altına almak ve ülkedeki diğer bölgelere ve komşu ülkelere daha fazla yayılmasını önlemek için müdahale tedbirleri başlatmıştır. Yanıtları koordine etmek için düzenli koordinasyon toplantıları düzenlenmiştir.
• Aktif vaka arama ve uyarı yönetimi uygulanmış, 30 Mayıs itibarıyla toplam 243 uyarı alınmış, bunlardan 62’si şüpheli MVD vakası olarak tespit edilmiş ve numuneler laboratuvar onayı için gönderilmiştir. Laboratuvar tarafından doğrulanan sekiz vaka tanımlanmış olup geriye kalan numunelerin test sonuçları negatif çıkmıştır.
• Toplam 212 temaslı tespit edilmiş ve izlenmiştir; 210'u 21 günlük takip sürecini semptomsuz tamamlamış. Kalan iki temaslıdan biri semptomlar geliştirmiş ve daha sonra MVD için yapılan testleri pozitif sonuçlanmış olup diğeri ise başka nedenlerle ölmüştür.
• İyileşen üç vakanın bakımları yapılmış ve söz konusu vakalar yakınlarıyla birlikte hayatta kalanlar programı aracılığıyla ruh sağlığı ve psikososyal destek hizmetleri (MHPSS) almıştır.

DSÖ risk değerlendirmesi

2 Haziran 2023'te Tanzanya Sağlık Bakanlığı, Kagera bölgesindeki Bukoba bölgesini etkileyen MVD salgınının sona erdiğini ilan etmiştir. Bu, ülkedeki belgelenen ilk MVD salgını olmuştur.

MVD, yüksek vaka ölüm oranlarıyla (CFR %24-90) ilişkili salgın eğilimli bir hastalıktır. MVD, Ebola virüsü hastalığı (EVH) ile aynı aileden (Filoviridae) kaynaklanır ve klinik olarak benzerdir. Hastalığın erken döneminde, klinik semptomlardaki benzerlikler nedeniyle MVD'nin klinik tanısının diğer tropikal ateşli hastalıklardan ayırt edilmesi zordur. Diğer viral hemorajik ateşlerin, özellikle Ebola hastalıklarının yanı sıra sıtma, tifo ve dang hummasının dışlanması gerekir. Epidemiyolojik özellikler, hastalıkları (yani yarasalara, mağaralara veya madenciliğe maruz kalma) ayırt etmeye yardımcı olabilir.

Marburg virüsü, Tanzanya'da ve etkilenen Kagera bölgesine komşu ülkelerde bulunan meyve yarasalarından (Roussettus aegyptiacus) izole edilmiştir, bu nedenle aynı yarasa türleri virüsü bu bölgede taşıyabilir.

DSÖ tavsiyesi

DSÖ, ülkeleri salgının sona erdiği ilan edildikten sonraki üç ay boyunca yanıt faaliyetlerinin çoğunu sürdürmeye teşvik etmektedir. Bu, hastalık yeniden ortaya çıkarsa sağlık yetkililerinin bunu hemen tespit edebilmesini, hastalığın tekrar yayılmasını önleyebilmesini ve nihayetinde hayat kurtarabilmesini sağlamak içindir.

DSÖ, MVD bulaşmasını azaltmanın etkili bir yolu olarak aşağıdaki risk azaltma önlemlerini önermektedir:

• Meyve yarasası kolonilerinin yaşadığı madenlere veya mağaralara uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan yarasadan insana bulaşma riskini azaltmak. Meyve yarasası kolonilerinin yaşadığı madenlerde veya mağaralarda iş veya araştırma faaliyetleri veya turist ziyaretleri sırasında, insanlar eldiven ve diğer uygun koruyucu giysiler (maskeler dahil) giymelidir. Salgınlar sırasında tüm hayvansal ürünler (kan ve et) tüketilmeden önce iyice pişirilmelidir.
• Sağlık tesisleri, MVD vakaları için tarama, sağlık çalışanlarının IPC uygulamaları hakkında eğitimi, güvenli enjeksiyon uygulamaları, çevre temizliği ve dezenfeksiyon protokollerinin yürürlükte olması, yeniden kullanılabilir tıbbi cihazların dekontaminasyonu ve güvenli atık yönetimi dahil olmak üzere enfeksiyon, önleme ve kontrol önlemi (IPC) programlarının yürürlükte olduğundan emin olmalıdır.
• Doğrulanmış veya şüphelenilen MVD'si olan hastalara bakan sağlık çalışanları, standart önlemlere ek olarak, hastaların kanıyla ve vücut sıvıları ve kontamine yüzeyler ve nesnelerle temastan kaçınmak için ‘WHO 5 Moments’e’ göre uygun kişisel koruyucu ekipman (PPE) kullanımı ve el hijyeni dahil olmak üzere bulaşmaya dayalı önlemler uygulamalıdır.
• Gelecekteki herhangi bir vakanın erken tespitini sağlamak için sürveyans faaliyetleri güçlendirilmelidir.
• Marburg enfeksiyonu için risk faktörleri ve insanların virüse maruz kalmasını azaltmak için bireylerin alabileceği koruyucu önlemler konusunda toplum bilincini artırmak, insan enfeksiyonlarını ve ölümlerini azaltmanın anahtarıdır.

DSÖ, Tanzanya’ya yönelik uluslararası seyahat ve/veya ticaretle ilgili olarak herhangi bir kısıtlama getirilmesini önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• WHO Factsheet – Marburg virus disease. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/marburg-virus-disease
• WHO  Questions and Answers – Marburg  virus disease. Available at: https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/marburg-virus-disease  
• https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON467
• World Health Organization (24 March 2023). Disease Outbreak News; Marburg virus disease – United Republic of Tanzania. Available at https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON451
• WHO Press release (21 March 2023). Tanzania confirms first-ever outbreak of Marburg Virus Disease. Available at: https://www.afro.who.int/countries/united-republic-of-tanzania/news/tanzania-confirms-first-ever-outbreak-marburg-virus-disease
• World Health Organization (March 2009). Hand hygiene technical reference manual: to be used by health-care workers, trainers and observers of hand hygiene practices. Available at https://www.who.int/publications/i/item/9789241598606
• Marburgvirus in Egyptian Fruit Bats, Zambia: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6649326/