28 Temmuz 2023

Özet Olarak Durum

4 Temmuz 2023'te Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, ülkede dolaşımda olan aşı kaynaklı poliovirüs tip 2'nin (cVDPV2) tespit edildiğini DSÖ'ye bildirmiştir. Virüs, Tanzanya'nın güneybatısındaki Rukwa bölgesinde, batıda Tanganyika Gölü ve güneyde Zambiya sınırındaki bir akut flask felç (AFP) vakasından izole edilmiştir. İzole edilen virüsün gen dizilimi, Kongo Demografik Cumhuriyeti'nin (DRC) Güney Kivu ilinde dolaşan cVDPV2 ile yakın bağlantı göstermiştir.(1)

Sağlık Bakanlığı'nın halk sağlığı yetkilileri, ek AFP vakalarının tespiti için AFP sürveyansının güçlendirilmesi ve halk sağlığı yanıtına rehberlik edecek potansiyel aşılanmamış veya yetersiz popülasyonları ve/veya alanları belirlemek için yerel düzeyde bağışıklık açığı analizi dahil olmak üzere daha fazla saha araştırması yürütmektedir.

DSÖ, bazı bölgelerde optimumun altında sürveyans performansı, düşük nüfus bağışıklığına neden olan yetersiz aşılama kapsamı ve komşu ülkelerde devam eden nüfus hareketi nedeniyle ulusal düzeyde genel riski yüksek olarak değerlendirmektedir.

Durumun Tanımı

4 Temmuz 2023'te Tanzanya sağlık yetkilileri ülkede dolaşımda olan aşı kaynaklı çocuk felci virüsü tip 2'nin (cVDPV2) tespit edildiğini doğrulamış olup DSÖ'ye bildirmiştir. Vaka iki yaşından küçük bir çocuktur ve 2022'de üç doz bOPV aşısı, rutin bağışıklama için bir doz IPV aşısı ve ek bağışıklama faaliyetleri (SIA) sırasında iki doz bOPV aşısı olmuştur ve belgelenmiş bir seyahat öyküsü yoktur. Çocuğun ilk olarak, Mayıs 2023'ün sonlarında felç geçiren güneybatı Tanzanya'nın Rukwa bölgesinden bir AFP vakası olduğu bildirilmiştir.

Vakadan sırasıyla 30 ve 31 Mayıs 2023 tarihlerinde iki dışkı örneği toplanmış olup 30 Haziran 2023'te cVDPV2 olduğu doğrulanmıştır. Gen dizileme sonuçları, izole edilen virüsün 15 nükleotid değişikliğine uğradığını ve  2023'te Kongo Demografik Cumhuriyeti’nin Güney Kivu ilinde dolaşımda olan suşla yakından ilişkili olduğunu göstermiştir. (1)

Tanzanya, 2022'den bu yana, alt bölgede farklı çocuk felci virüsü suşlarının tespit edilmesine yanıt olarak, toplu aşılama kampanyaları yoluyla bağışıklık seviyelerinin artırılması ve yerel sürveyans kapasitesinin güçlendirilmesi de dahil olmak üzere, Güneydoğu Afrika'da çok ülkeli bir salgın müdahalesine aktif olarak katılmaktadır.

DSÖ-UNICEF'in ulusal bağışıklama kapsamı tahminlerine göre, Tanzanya'da oral çocuk felci aşısının üçüncü dozu (OPV3) ve inaktive çocuk felci aşısının ilk dozu (IPV1) 2022'de %88 olmuştur.

Çocuk Felci Epidemiyolojisi

Çocuk felci, büyük ölçüde beş yaşın altındaki çocukları etkileyen, kalıcı felce (yaklaşık 200 enfeksiyondan 1'i) veya ölüme (felç olanların %2-10'u) neden olan oldukça bulaşıcı bir hastalıktır.

Virüs insandan insana, esas olarak fekal-oral yolla veya daha az sıklıkla ortak bir araçla (örneğin, kontamine su veya yiyecek) bulaşır ve bağırsakta çoğalır, oradan sinir sistemini istila edebilir ve felce neden olur. Kuluçka süresi genellikle 7-10 gün olmakla birlikte 4-35 gün arasında da değişebilmektedir. Enfekte olanların %90 kadarı ya asemptomatiktir ya da hafif semptomlar gösterir ve hastalık genellikle fark edilmez.

Aşıdan türetilen çocuk felci virüsü, orijinal olarak OPV'de bulunan türden mutasyona uğramış, iyi belgelenmiş bir çocuk felci virüsü türüdür. OPV, bağırsakta sınırlı bir süre çoğalan ve böylece antikorlar oluşturarak bağışıklık geliştiren canlı, zayıflamış bir çocuk felci virüsü içerir. Nadir durumlarda, gastrointestinal sistemde çoğalırken, OPV suşları genetik olarak değişir ve çocuk felcine karşı tam olarak aşılanmamış topluluklarda, özellikle kötü hijyen, zayıf sanitasyon veya aşırı kalabalık olan alanlarda yayılabilir. Nüfusun bağışıklığı ne kadar düşükse, bu virüs o kadar uzun süre hayatta kalır ve o kadar fazla genetik değişime uğrar.

Çok nadir durumlarda, aşıdan türetilen virüs, genetik olarak, vahşi çocuk felci virüsünün yaptığı gibi felce neden olabilecek bir forma dönüşebilir - bu, aşı kaynaklı çocuk felci virüsü (VDPV) olarak bilinen şeydir. Genetik olarak bağlantılı en az iki farklı kaynakta ve en az iki ay arayla VDPV'nin saptanması, toplumda bulaşma kanıtı gösteren 'dolaşımdaki' aşı kaynaklı poliovirüs tip 2 (cVDPV2) olarak sınıflandırılır.

Tanzanya'da kaydedilen son yerel vahşi çocuk felci virüsü (WPV) vakası 1996'da görülmüş olup 2023'teki cVPDV2 vakası, ülkede tespit edilen ilk vakadır.

Halk Sağlığı Yanıtı

• Sağlık Bakanlığı liderliğinde ve Küresel Çocuk Felcini Yok Etme Girişimi ortakları tarafından desteklenen bir risk değerlendirmesi yürütülmekte, saha araştırması ve uygun müdahale planlaması yapılmaktadır.
• Ülkenin AFP sürveyansının kapasitesi, ek AFP vakalarını tespit etmek için güçlendirilmiştir.
• Potansiyel aşılanmamış veya yetersiz aşılanmış popülasyonları ve/veya alanları belirlemek için yerel bağışıklık seviyeleri analiz edilmektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

DSÖ, bazı bölgelerde yetersiz AFP sürveyans performansı, düşük nüfus bağışıklığı ve hastalığa karşı daha duyarlı çocuklarla sonuçlanan yetersiz aşılama kapsamı ve komşu ülkelerde devam eden nüfus hareketi nedeniyle ulusal düzeyde genel riski yüksek olarak değerlendirmektedir.

DSÖ, düşük nüfus bağışıklığı ve bazı bölgelerde yetersiz rutin bağışıklama seviyeleri alanlar ve büyük ölçekli nüfus hareketleri nedeniyle, bu olayın bölgede, özellikle orta ve güneydoğu Afrika'nın diğer bölgelerinde bu türün cVDPV2'sinin uluslararası yayılma ve/veya ortaya çıkma riskinin yüksek olduğunu düşünmektedir. Her durumda, mevcut salgınların devam eden yayılması ve yeni cVDPV2 salgınlarının ortaya çıkması, rutin bağışıklama kapsamındaki boşluklara ve yetersiz salgın yanıtı aşılamasına işaret etmektedir.

Yeni DSÖ ve UNICEF verileri, bazı ülkelerde bağışıklama hizmetlerinin toparlandığına dair umut verici işaretler göstermekte olsa da, kapsama alanı, özellikle düşük gelirli ülkelerde çocukları hastalık salgınlarına karşı risk altına sokan pandemi öncesi seviyelerin altında kalmaktadır. Bu en son yayınlanan verilere yanıt olarak, Bağışıklama Gündemi 2030 Ortaklık Konseyi üyeleri, bağışıklamanın geri kazanılması için daha fazla güçlendirilmiş çalışmaların yapılması (Aşılama Gündemi 2030) çağrısında bulunmuştur.

DSÖ tavsiyesi

Tüm ülkelerin, özellikle çocuk felcinden etkilenen ülkeler ve bölgelerle sık seyahat eden ve temas halinde olanların, AFP vakaları için sürveyansı güçlendirmesi ve herhangi bir yeni virüs ithalatını hızlı bir şekilde tespit etmek ve hızlı bir müdahaleyi kolaylaştırmak için çevresel sürveyansın planlı olarak genişletilmesine başlaması önemlidir. Ülkeler, bölgeler ve yönetim bölgeleri ayrıca, herhangi bir yeni virüs girişinin sonuçlarını en aza indirmek için, Mülteciler/Geri Gelenler gibi savunmasız nüfuslar dahil olmak üzere, bölge düzeyinde tekdüze yüksek rutin aşılama kapsamını sürdürmelidir.

DSÖ Uluslararası Seyahat ve Sağlık, çocuk felcinden etkilenen bölgelere giden tüm yolcuların çocuk felcine karşı tam olarak aşılanmasını tavsiye etmektedir. Enfekte bölgelerde ikamet edenler (ve 4 haftadan uzun süredir ziyaretçiler), seyahatten sonraki 4 hafta ila 12 ay içinde ek bir OPV veya IPV dozu almalıdır.

Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) kapsamında toplanan Acil Durum Komitesinin tavsiyesine göre, çocuk felci virüsünün uluslararası yayılma riski, Uluslararası Önemi Haiz Halk Sağlığı Acil Durumu (PHEIC) olmaya devam etmektedir. Çocuk felci virüsü bulaşmasından etkilenen ülkeler Geçici Tavsiyelere tabidir. PHEIC kapsamında yayınlanan Geçici Tavsiyelere uymak için, çocuk felci virüsü bulaşmış herhangi bir ülke, salgını ulusal bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan etmeli, ikamet edenlerin ve hareket noktasında, aşılanmamış veya aşı durumunu kanıtlayamayan uzun süreli ziyaretçilerin aşılanmasını sağlamalıdır.

cVDPV'ler hakkındaki en son epidemiyolojik bilgiler haftalık olarak güncellenir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Global Polio Eradication Initiative: http://polioeradication.org/
• Poliomyelitis Fact sheets: https://www.who.int/topics/poliomyelitis/en/ 

• WHO immunization dashboard: https://immunizationdata.who.int/
• GPEI Public health emergency status: http://polioeradication.org/polio-today/polio-now/public-health-emergency-status/
• International travel and health: https://www.who.int/ith/en/ 

• Vaccine-derived polioviruses: http://polioeradication.org/polio-today/polio-prevention/the-virus/vaccine-derived-polio-viruses/
• Statement of the thirty-fifth Polio IHR Emergency Committee: https://www.who.int/news/item/12-05-2023-statement-of-the-thirty-fifth-polio-ihr-emergency-committee
• Immunization Agenda 2030: http://www.immunizationagenda2030.org/images/documents/final2IAPC17_July_WEUNIC_STATEMENT.pdf

1. GPEI Statement on cVDPV2 detections in Burundi and Democratic Republic of the Congo: https://polioeradication.org/news-post/gpei-statement-on-cvdpv2-detections-in-burundi-and-democratic-republic-of-the-congo/