Bu raporda aşağıda yer alan başlıklar halinde COVID-19 ile ilgili en son veriler paylaşılmaktadır:

• Önemli Olaylar
• Küresel Epidemiyolojik Durum
• Hastaneye ve yoğun bakım ünitelerine yatışlar
• SARS-CoV-2’nin önemli varyantları ve izlem altındaki varyantları
• DSÖ Bölgelerine Göre Genel Durum

Bu rapordan itibaren COVID-19 Epidemiyolojik Güncellemesinin her dört haftada bir sağlanacağını lütfen unutmayınız.

Ayrıştırılmış verilere, tüm veri setinin indirilebildiği DSÖ COVID-19 web-portalından  erişilecektir. Haftalık COVID-19 Epidemiyolojik Güncellemesinin önceki 158’inci baskısına aşağıdaki adresten erişebilirsiniz: https://www.who.int/emergencies/situation-reports

Önemli Olaylar

• Küresel olarak 96 ülke COVID-19 vakası ve 37 ülke COVID-19 ölümü bildirmektedir. Bu istatistiğin vaka veya ölümlerin meydana geldiği gerçek ülke sayısını yansıtmadığını unutmayınız.
• Raporlama yapan ülkeler arasında, bildirilen vaka ve ölüm sayıları azalmıştır. 28 Ağustos - 24 Eylül 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde 685.000'in üzerinde yeni vaka ve 1900'ün üzerinde yeni ölüm bildirilmiş olup, bu sayılar bir önceki 28 güne (31 Temmuz - 27 Ağustos 2023) kıyasla sırasıyla %55 ve %34 oranında azalmıştır.
• Küresel olarak bildirilen yeni vaka sayısındaki son düşüş eğilimi, birçok ülkedeki raporlama gecikmelerinin yanı sıra test, sıralama ve raporlamadaki azalma nedeniyle dikkatle yorumlanmalıdır.
• Afrika Bölgesi tarafından 31 Temmuz - 27 Ağustos 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde bildirilen yeni vakalardaki artış, bazı ülkeler için birikmiş raporlardan kaynaklanmaktadır ve bu da yapay bir vaka artışına neden olmaktadır. Bu veriler bu sınırlama göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır.
• Geçtiğimiz 28 gün boyunca, 50 ve 39 ülke sırasıyla en az bir kez hastaneye yatış ve yoğun bakım ünitesine (YBÜ) kabul verileri sunmuştur. Küresel düzeyde, son 28 gün içinde (21 Ağustos - 17 Eylül 2023), bir önceki 28 güne (24 Temmuz - 20 Ağustos 2023) kıyasla sırasıyla %42 ve %12 artışla toplam 95.999 yeni hastaneye yatış ve 985 yeni yoğun bakım ünitesine (YBÜ) kabul bildirilmiştir.
• DSÖ şu anda üç önemli varyant (VOI) - XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5 - ve izleme altındaki yedi varyant (VUM) dahil olmak üzere çeşitli SARS CoV-2 varyantlarını takip etmektedir. Küresel olarak EG.5, GISAID ile paylaşılan dizilerin %33,6'sını temsil etmektedir ve şu anda en yaygın VOI'dir ve 73 ülke tarafından rapor edilmiştir.

COVID-19 ile ilgili en son veriler ve diğer güncellemeler için lütfen bkz:

• WHO Monthly Operational Update and past editions of the Weekly Epidemiological Update on COVID-19

• WHO COVID-19 detailed surveillance data dashboard

• WHO COVID-19 policy briefs

• Vaccine effectiveness of primary series and booster vaccination against the Omicron and its descendant lineages

• COVID-19 surveillance reporting requirements for Member States

KÜRESEL EPİDEMİYOLOJİK DURUM

 

24 Eylül 2023 tarihi itibarıyla veriler

Küresel olarak, 28 Ağustos - 24 Eylül 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde yeni vaka sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %55 oranında azalmış ve 685.000'in üzerinde yeni vaka bildirilmiştir (Şekil 1, Tablo 1).  Yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %34 oranında azalmış ve 1900'ün üzerinde yeni ölüm vakası rapor edilmiştir. 24 Eylül 2023 itibariyle dünya genelinde 770 milyondan fazla doğrulanmış vaka ve altı milyondan fazla ölüm bildirilmiştir.

Rapor edilen vakalar, küresel olarak test ve raporlamadaki azalma nedeniyle enfeksiyon oranlarını tam olarak temsil etmemektedir. Bu 28 günlük süre zarfında, ülkelerin yalnızca %41'i (234'ün 96'sı) DSÖ'ye en az bir vaka bildirmiştir - bu oran 2022 ortasından bu yana düşmektedir. Bu istatistiğin, vakaların bulunduğu gerçek ülke sayısını yansıtmadığını belirtmek önemlidir. Ayrıca, bir önceki 28 günlük döneme ait veriler, ülkeler tarafından bildirilen COVID-19 vakalarında ve ölümlerinde geriye dönük değişiklikleri içerecek şekilde sürekli olarak güncellenmektedir. Bu nedenle bu raporda sunulan veriler eksiktir ve bu sınırlamalar ışığında yorumlanmalıdır. Bazı ülkeler, yeni bildirilen vakalardaki artışlar ve daha da önemlisi, hastaneye yatış ve ölümlerdeki artışlar da dahil olmak üzere yüksek COVID-19 yükleri bildirmeye devam etmektedir – ölümlerdeki artışlar, testlerdeki azalmalar göz önüne alındığında daha güvenilir göstergeler olarak kabul edilmektedir. SARS-CoV-2 PCR yüzde pozitifliğine ilişkin küresel ve ulusal veriler, Küresel Grip Programı tarafından sağlanan DSÖ'nün entegre gösterge tablosunda mevcuttur.

Son veriler (epidemiyolojik hafta 38), raporlama yapan ülkelerden gelen SARS-CoV-2 PCR yüzde pozitiflik oranının ortalama yaklaşık %17 olduğunu göstermektedir (Şekil 2).

Birçok ülke COVID-19'a özgü raporlamayı durdurup solunum yolu hastalıkları sürveyansına entegre ederken, DSÖ COVID-19 epidemiyolojik durumunu, özellikle de morbidite ve sağlık sistemleri üzerindeki etkisine ilişkin verileri izlemeye devam etmek için mevcut tüm kaynakları kullanacaktır. COVID-19 büyük bir tehdit olmaya devam etmektedir ve DSÖ, Üye Devletleri yerleşik COVID-19 altyapılarını sökmeye değil, sürdürmeye çağırmaktadır. Diğerlerinin yanı sıra, erken uyarı, sürveyans ve raporlama, varyant takibi, erken klinik bakım sağlanması, yüksek riskli gruplara aşı takviyelerinin uygulanması, havalandırmada iyileştirmeler ve düzenli iletişimin sürdürülmesi çok önemlidir.

 

 

 

 

Şekil 1.  24 Eylül 2023 (A) itibarıyla (13 Mart-24 Eylül 2023 (B)) DSÖ Bölgesi tarafından bildirilen COVID-19 vakaları ve küresel ölümler **

 

 

 

** Ek 1: Veri, tablo ve şekil notlarına bakınız.

Bölgesel düzeyde, yeni bildirilen 28 günlük vaka sayısı altı DSÖ bölgesinin dördünde azalmış veya sabit kalmıştır: Afrika Bölgesi (-%92), Batı Pasifik Bölgesi (-%65), Güneydoğu Asya Bölgesi (-%23) ve Amerika Bölgesi (+%3). Vaka sayıları iki DSÖ bölgesinde artmıştır: Avrupa Bölgesi (+%19) ve Doğu Akdeniz Bölgesi (+%53).  Yeni bildirilen 28 günlük ölümlerin sayısı üç bölgede artmıştır: Afrika Bölgesi (+%33), Doğu Akdeniz Bölgesi (+%88) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (+%111). Ölüm sayıları ise üç DSÖ bölgesinde azalmıştır: Amerika Bölgesi (-%58), Avrupa Bölgesi (-%54) ve Batı Pasifik Bölgesi (-%15).

Ülke düzeyinde, 28 günlük yeni vakaların en yüksek sayıları Güney Kore (392 073 yeni vaka; -%70), İtalya (60 885 yeni vaka; +%84), Birleşik Krallık (29 959 yeni vaka; -%5), Rusya Federasyonu (28 441 yeni vaka; +%132) ve Meksika'dan (26 746 yeni vaka; +%3) bildirilmiştir. En yüksek sayıda 28 günlük yeni ölüm vakaları Avustralya (734 yeni ölüm; +%263), İtalya (232 yeni ölüm; +%6), Güney Kore (122 yeni ölüm; -%80), Meksika (106 yeni ölüm; -%26) ve Hindistan'dan (103 yeni ölüm;  +758%) rapor edilmiştir.

Tablo 1. 20 Ağustos 2023 itibarıyla DSÖ Bölgesi tarafından yeni bildirilen ve kümülatif doğrulanmış COVID 19 vakaları ve ölüm vakaları**

 

* Önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son yedi gün içinde yeni teyit edilen vaka/ölüm sayısındaki ve önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son 28 gündeki değişim yüzdesi.  

§ Amerika Bölgesi'nden gelen verilerin kaynağı, 11 Eylül 2023'te başlayan haftadan itibaren, Amerika'daki COVID19, İnfluenza, RSV ve Diğer Solunum Virüsleri programı aracılığıyla alınan toplu ulusal sürveyansa çevrilmiştir. Veriler 31 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geriye dönük olarak dahil edilmiştir

** Bkz. Ek 1: Veri, tablo ve şekil notları

 

Şekil 2. SARS-CoV-2 test pozitiflik oranları ve FluNet'e bildirilen numuneler (5 Ocak 2020 - 24 Eylül 2023)

 

Kaynak: FluNet'e bildirilen influenza ve SARS-CoV-2 sürveyans verileri; Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi

 

Şekil 3.  24 Eylül 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 vaka sayısı **

** Ek 1, veri, tablo ve şekil notlarına bakınız 

 

 

Şekil 4. 24 Eylül 2023 tarihi itibarıyla önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim**

** Ek 1: Veri, tablo ve şekil notlarına bakınız.

 

Şekil 5.  24 Eylül 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 ölüm vakası sayısı **

** Ek 1: Veri, tablo ve şekil notlarına bakınız.

Hastaneye ve yoğun bakım ünitesine yatışları

Küresel düzeyde, geçtiğimiz 28 gün boyunca (21 Ağustos - 17 Eylül 2023), 50 ve 39 ülkeden sırasıyla toplam 95.999 yeni hastaneye yatış ve 985 yeni yoğun bakım ünitesi (YBÜ) kabulü rapor edilmiştir (Şekil 7). Bu, bir önceki 28 güne (24 Temmuz - 20 Ağustos 2023) kıyasla sırasıyla %42 ve %12'lik bir artışı temsil etmektedir. Bazı ülkelerden DSÖ'ye veri bildirilmemesinin, bu ülkelerde COVID-19 ile ilgili hastaneye yatış olmadığı anlamına gelmediğini unutmayınız. Sunulan hastaneye yatış verileri ön hazırlık niteliğindedir ve yeni veriler elde edildikçe değişebilir. Ayrıca, hastaneye yatış verileri raporlama gecikmelerine tabidir. Bu veriler muhtemelen tesadüfi SARS-CoV-2 enfeksiyonu vakaları ile COVID-19 hastalığına bağlı olan hastaneye yatışları da içermektedir.

Hastaneye yeni yatışlar

Son 28 gün içinde, 50 ülke (%21) DSÖ'ye en az bir kez hastaneye yeni yatışlar hakkında veri bildirmiştir (Şekil 7). Afrika Bölgesi hastaneye yeni yatışlarla ilgili veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (16 ülke; %32), bunu Avrupa Bölgesi (16 ülke; %26), Amerika Bölgesi (14 ülke; %25), Güneydoğu Asya Bölgesi (iki ülke; %20) ve Batı Pasifik Bölgesi (iki ülke; %6) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesindeki hiçbir ülke dönem boyunca hastaneye yatış verilerini DSÖ ile paylaşmamıştır*.  Dönem için sürekli olarak hastaneye yeni yatış bildiren ülke sayısı %11'dir (26 ülke) (Tablo 2).

Sürekli olarak yeni hastaneye yatış bildiren 26 ülke arasında 12 (%46) ülke, önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde hastaneye yatışlarda %20 veya daha fazla bir artış kaydetmiştir: Çekya (163 vs 28; +%482), Slovakya (108 vs 34; +%218), Arnavutluk (68 vs 23; +%196), Letonya (151 vs 64; +%136), Litvanya (126 vs 60; +%110), Hollanda (422 vs 205; +%106), Şili (48 vs 24; +100), Honduras (64 vs 36; +%78), Amerika Birleşik Devletleri (74 593 vs 47 041; %59), Singapur (511 vs 376; +%36), Yunanistan (2672 vs 1994; +%34) ve Guatemala (26 vs 21; +%24). En yüksek hastaneye yatış sayıları Amerika Birleşik Devletleri (74 593 vs 47 041: +%59), Meksika (6302 vs 6130; +%3) ve İtalya'dan (3976 vs 3576; +%11) bildirilmiştir.

 * Burada kullanıldığı şekliyle "Sürekli", ardı ardına sekiz hafta boyunca (raporlama ve karşılaştırma dönemi için) yeni hastaneye yatışlar ve yoğun bakım ünitesine kabuller için veri sunan ülkeleri ifade eder.

Tablo 2. 24 Temmuz - 20 Ağustos 2023 tarihleri arasında ve 21 Ağustos - 17 Eylül 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen hastaneye yeni yatış sayılarının karşılaştırılması

 

*Yüzde değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır. İki dönemi karşılaştırabilmek için sadece hem son hem de önceki 28 günlük dönemde tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler tabloya dahil edilmiştir.

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

 

Tablo 3. DSÖ bölgelerine göre sürekli olarak yeni hastaneye yatış bildiren ülkeler (21 Ağustos - 17 Eylül 2023)

 

 

YBÜ’ye yeni kabuller

Altı DSÖ bölgesinde, son 28 gün içinde, toplam 39 (%17) ülke DSÖ'ye en az bir kez YBÜ’ye yeni kabuller hakkında veri bildirmiştir (Şekil 8). Avrupa Bölgesi YBÜ’ye yeni kabuller hakkında veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (14 ülke; %23), bunu Afrika Bölgesi (11 ülke; %22), Amerika Bölgesi (11 ülke; %20), Güneydoğu Asya Bölgesi (bir ülke; %10) ve Batı Pasifik Bölgesi (iki ülke; %6) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesi'nde hiçbir ülke dönem boyunca YBÜ verileri bildirmemiştir. Dönem için sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren ülkelerin oranı %8'dir (19 ülke).

 

Sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren 19 ülke arasında beş ülke (%26) son 28 gün içinde YBÜ kabullerinde bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %20 veya daha fazla artış göstermiştir: Hollanda (31'e karşı 13; +%138), Şili (12'ye karşı yedi; +%71), Guatemala (beşe karşı üç; +%67), Letonya (altıya karşı dört; +%50) ve Yunanistan (48'e karşı 34; +%41). En yüksek sayıda YBÜ’yeyeni kabulü Brezilya (550'ye karşı 474; +%16), İtalya (117'ye karşı 107; +%9) ve Avustralya'dan (78'e karşı 76; +%3) bildirilmiştir.

Tablo 4. 24 Temmuz - 20 Ağustos 2023 tarihleri arasında ve 21 Ağustos - 17 Eylül 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen YBÜ’ye yeni kabul sayılarının karşılaştırılması

 

*Yüzde değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır. İki dönemi karşılaştırabilmek için sadece hem son hem de önceki 28 günlük dönemde tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler tabloya dahil edilmiştir.

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

 

Tablo 5. DSÖ bölgelerine göre sürekli olarak yeni YBÜ kabulleri bildiren ülkeler (21 Ağustos - 17 Eylül 2023)

 

 

Şekil 7. 17 Eylül 2023 itibarıyla 28 günlük küresel COVID-19 hastane yeni yatışları ve YBÜ kabulleri

 

Not: Son haftalarda raporlamada gecikmeler yaşanmaktadır ve veriler tam olmayabilir, bu nedenle verilerin dikkatli bir şekilde yorumlanmasına dikkat edilmelidir. Grafikte gri çubuklara dahil edilen vakalar yalnızca sırasıyla hastaneye yatış veya YBÜ'ye kabul bildiren ülkelerdendir.

 

Ciddiyet göstergeleri

YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranı, pandemi boyunca COVID-19 için temel ciddiyet göstergeleri olmuştur. YBÜ'den hastaneye yatış oranı, toplam hastaneye yatış sayısına göre YBÜ'ye kabul edilmesi gereken hastaların oranını değerlendirmek için kullanılır. Ölüm-hastaneye yatış oranı, hastaneye yatırılan hastalara göre ölüm oranını değerlendirmek için kullanılır.

Bu göstergeler yukarıda belirtilen aynı sınırlamalara tabidir ve hesaplamaları belirli bir hafta veya ayda ilgili tüm veri unsurlarını (sırasıyla hastaneye yatışlar; ve YBÜ'ye kabuller veya ölümler) raporlayan ülkelerle sınırlıdır. Ülkeler arasında raporlama farklılıkları olabileceği unutulmamalıdır. Örneğin, bazı ülkelerde hastaneye yatış verileri YBÜ'ye kabulleri de içerebilirken, diğerlerinde YBÜ'ye kabuller ayrı olarak raporlanabilir. Ayrıca, bazı ölümlerin hastane tesisleri dışında gerçekleşmiş olabileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir.

Genel olarak, YBÜ-hastaneye yatış oranı, oranın 0,25 olduğu Temmuz 2021'deki zirveden bu yana azalmakta, 2022'nin başından bu yana 0,15'in altına düşmekte ve 2023'ün başından bu yana 0,05 civarında seyretmektedir. Bu da yeni hastaneye yatışların azalan bir oranının yoğun bakım gerektirdiğini göstermektedir.

Benzer şekilde, ölüm/hastaneye yatış oranı da Temmuz 2021'den bu yana genel bir düşüş göstermektedir. Ocak 2023'ten bu yana, aylık 0,06 ila 0,14 arasında değişmekle birlikte 0,15'in altında kalmıştır. Bu, hastaneye yatırılan bireyler arasında daha düşük ölüm riskine işaret eden cesaret verici bir eğilimdir.

Bu düşüşlerin nedenlerinin bu verilerden doğrudan yorumlanamayacağını, ancak muhtemelen enfeksiyon kaynaklı veya aşı kaynaklı bağışıklıktaki artışlar, erken tanı ve klinik bakımdaki gelişmeler, sağlık sistemleri üzerindeki yükün azalması, vakaların farklı ülkelerdeki dağılımı ve diğer faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiğini unutmayın. Bu verilerden, yeni SARS-CoV-2 varyantları arasında intrinsik virülansta bir azalma olduğu sonucunu çıkarmanın mümkün olmadığı, daha ziyade COVID-19 vakalarının yönetiminde zaman içinde hastaların sonuçlarında iyileşme sağlandığı unutulmamalıdır.

 

Şekil 8. COVID-19 YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranı (17 Eylül 2023 itibarıyla)

 

Not: Son haftalar raporlama gecikmelerine tabidir ve düşüş eğilimi olarak yorumlanmamalıdır. YBÜ oranı rakamı hem hastaneye  yeniyatışları hem de YBÜ’ye yeni kabullerini bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur. Ölüm oranı rakamı hem  hastaneye yeni yatış hem de yeni ölüm vakası bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur.

Kaynak: WHO Detailed Surveillance Dashboard

 

 

İzlem altında olan ve önemli  SARS-CoV-2 varyantları

 

Coğrafi yayılım ve prevelans

Küresel olarak, 28 Ağustos - 24 Eylül 2023 (28 gün) tarihleri arasında 21.773 SARS-CoV-2 dizisi GISAID aracılığıyla paylaşılmıştır.

DSÖ şu anda aşağıdakiler dahil birkaç SARS-CoV-2 varyantını izlemektedir:

• Önemli varyantların ikisi (VOI'ler); XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5

• İzleme altındaki yedi varyant (VUM'lar) ve bunların soyları; BA.2.75, BA.2.86, CH.1.1, XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3

Küresel olarak, EG.5 şu anda en yaygın VOI'dir ve 73 ülke tarafından rapor edilmiştir. EG.5'in yaygınlığı artmaya devam etmekte olup, 32. haftada (7-13 Ağustos 2023) %25,9 iken 36. haftada (4-10 Eylül 2023) GISAID'e gönderilen sekansların %33,6'sını oluşturmaktadır (Şekil 9, Tablo 6). EG.5 için güncellenmiş bir risk değerlendirmesi 21 Eylül 2023 tarihinde yayınlanmış ve mevcut kanıtlara dayanarak küresel düzeyde düşük halk sağlığı riski genel değerlendirmesi yapılmıştır. Söz konusu değerlendirme, şu anda dolaşımda olan diğer VOI'larla ilişkili riskle uyumludur.

XBB.1.5 ve XBB.1.16'nın prevalansı küresel olarak azalmaktadır. XBB.1.5, 32. haftada %12 iken 36’ncı haftada sekansların %8,6'sını oluşturmuştur. Benzer şekilde, XBB.1.6 32’nci haftada sekansların %23,5'ini oluştururken 36’ncı haftada %18,9 olmuştur (Şekil 7, Tablo 6).

Tablo 6, VOI ve VUM bildiren ülke sayısını ve bunların 32. haftadan 2023'teki 36. haftaya kadar olan prevelansını göstermektedir. VUM'lar arasında XBB.1.9.2 raporlama dönemi boyunca artan bir eğilim gösterirken, değerlendirme yapmak için yeterli sayıda sekansa sahip diğer VUM'lar azalan veya sabit eğilimler göstermiştir. BA.2.86 için, beş DSÖ bölgesindeki 21 ülkeden sekanslar rapor edilmiş olsa da, sayılar eğilimleri belirlemek için çok düşük kalmaktadır. Artan eğilimler gösteren VOI'ler ve VUM'lar sarı renkle, sabit kalanlar mavi renkle ve azalan eğilimler gösterenler yeşil renkle vurgulanmıştır.

Bölgesel düzeyde, 32’nci ila 36’ncı haftalarda varyant prevalansını hesaplamak için yeterli sekanslama verisi üç DSÖ bölgesinden elde edilmiştir: Amerika Bölgesi, Batı Pasifik Bölgesi ve Avrupa Bölgesi. VOI'ler arasında, EG.5 her üç bölgede de en yaygın varyant olmuş olup XBB.1.5 ve XBB.1.6 azalan veya sabit eğilimler göstermiştir (Tablo 7). VUM'lar arasında, her üç bölgede de BA.2.75 ve XBB.2.3 için sabit eğilimler, CH.1.1 için azalan bir eğilim ve XBB.1.9.2 için artan bir eğilim gözlemlenmiştir (Tablo 7).

Küresel olarak test ve sıralama eğilimlerinin azalmasıyla birlikte, potansiyel olarak daha yüksek bulaşıcılık sağlayan mutasyonlara sahip SARSCoV-2 varyantlarının ciddiyet etkisini tahmin etmek daha zordur. Şu anda VOI'ler/VUM'lar ile artan hastalık şiddeti arasında herhangi bir ilişki olduğunu gösteren herhangi bir laboratuvar veya epidemiyolojik rapor bulunmamaktadır. SARS CoV-2 genomik sürveyansının düşük ve temsili olmayan seviyeleri, varyant ortamının yeterince değerlendirilmesinde zorluklar oluşturmaya devam etmektedir.

Tablo 6. SARS-CoV-2 VOI ve VUM'ların haftalık prevalansı, 2023'ün 32’nci haftasından 36’ncı haftasına kadar

§ Varyantların ortaya çıkışından bu yana bildirilen ülkelerin ve dizilerin sayılarını göstermektedir.                                                                                                                                                               

* Tablonun herhangi bir yerinde ayrı ayrı belirtilenler dışında, altsoyları içerir. Örneğin XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2, and XBB.2.3’ü içermez.                                         + Diğerleri tanımı altında VOI, VUM'lar, BA.1*, BA.2*, BA.3*, BA.4*, BA.5* hariç diğer dolaşımdaki altsoylar yer almaktadır. Varyantların gecikmesi veya geriye dönük atanması nedeniyle “Diğer” kategorisinin yaygınlığı yorumlanırken dikkatli olunmalıdır.

ⱡ BA.2.86 için yaygınlık, çok az sayıda sekans nedeniyle hesaplanamamaktadır; bu da tablodaki gölgeli hücrelerle temsil edilmektedir. Sekans ve ülke sayıları 25 Eylül 2023 tarihinde saat 8:00 itibariyle GISAID'den alınmıştır.

Tablo 7. 2023'ün 32’nci haftasından 36’ncı haftasına kadar DSÖ bölgelerine göre SARS CoV-2 VOI ve VUM'ların haftalık prevalansıı

Şekil 9. XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5'in 28 günlük küresel prevalansı (31 Temmuz - 27 Ağustos 2023*+)

* GISAID'e sekans gönderimindeki gecikmenin hesaba katılmasıyla ilgili raporlama dönemi.

+ Tarihsel mevcudiyet, daha önce VOI dizilerini bildiren ancak 31 Temmuz ile 27 Ağustos 2023 arasındaki dönemde rapor etmeyen ülkeleri gösterir.

Şekil 10. 1 Mart - 31 Ağustos 2023 tarihleri arasında SARS-CoV-2 sekanslarının sayısı ve yüzdesi

Ek kaynaklar:

 

• Tracking SARS-CoV-2 Variants

• WHO statement on updated tracking system on SARS-CoV-2 variants of concern and variants of interest

• WHO XBB.1.5 Updated Risk Assessment, 20 June 2023

• WHO XBB.1.16 Updated Risk Assessment, 5 June 2023

• WHO EG.5 Initial Risk Evaluation, 9 August 2023

DSÖ BÖLGELERİNE GÖRE DURUM

 Epidemiyolojik Hafta ( 28 Ağustos- 24 Eylül 2023)

 

Afrika Bölgesi

Afrika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %92'lik bir düşüşle 1634'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 50 ülkeden altısı (%12) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Moritanya (43'e karşı iki yeni vaka; +%2050), Madagaskar (11'e karşı iki yeni vaka; +%450) ve Angola'da (23'e karşı altı yeni vaka; +%283) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Mauritius (682 yeni vaka; 100.000'de 53,6 yeni vaka; +%87), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (338 yeni vaka; 100.000'de <1 yeni vaka; -%57) ve Mozambik'ten (234 yeni vaka; 100.000'de <1 yeni vaka; önceki 28 günlük dönemde vaka bildirilmemiştir) bildirilmiştir.

Bölgedeki 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme göre %33 artmış ve sekiz yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Mozambik (altı yeni ölüm; 100.000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde hiç ölüm bildirilmemişti), Mauritius (bir yeni ölüm; 100.000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde hiç ölüm bildirilmemişti) ve Zimbabve'den (bir yeni ölüm; 100.000'de <1 yeni ölüm; -%80) rapor edilmiştir.

DSÖ Afrika Bölge Ofisi: https://www.afro.who.int/health-topics/coronavirus-covid-19

 

* Afrika Bölgesi tarafından 31 Temmuz 2023 - 27 Ağustos 2023 döneminde bildirilen yeni vakalardaki artış, bazı Afrika ülkeleri için birikmiş raporlardan kaynaklanmaktadır ve bu da yapay bir vaka artışına neden olmaktadır.  Bu veriler, birikmiş raporların bu sınırlaması göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır.

 

 

Amerika Bölgesi

Amerika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla +%3'lük bir değişimle 38.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 56 ülkeden altısı (%11) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirirken, oransal olarak en yüksek artışlar Ekvador (85'e karşı 33 yeni vaka; +%158), Brezilya (2242'ye karşı 1115 yeni vaka; +%101) ve Dominik Cumhuriyeti'nde (dörde karşı iki yeni vaka; +%100) gözlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Meksika (26 746 yeni vaka; her 100 000'de 20,7 yeni vaka; +%3), Arjantin (5170 yeni vaka; her 100 000'de 11,4 yeni vaka; +%16) ve Brezilya'dan (2242 yeni vaka; her 100 000'de 1,1 yeni vaka; +%101) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %58 oranında azalmış ve 122 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Meksika (106 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%26), Bolivya (Çokuluslu Devlet) (beş yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde ölüm bildirilmemişti) ve Kolombiya'dan (beş yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%83) rapor edilmiştir.

 

 

Doğu Akdeniz Bölgesi

Doğu Akdeniz Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %53'lük bir artışla 5200'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 22 ülkeden üçü (%14) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup, oransal olarak en yüksek artışlar İran (3075'e karşı 781 yeni vaka; +%294), Fas (1080'e karşı 282 yeni vaka; +%283) ve Kuveyt'te (161'e karşı 112 yeni vaka; +%44) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka İran (3075 yeni vaka; her 100.000'de 3,7 yeni vaka; +%294), Fas (1080 yeni vaka; her 100.000'de 2,9 yeni vaka; +%283) ve Afganistan'dan (884 yeni vaka; her 100.000'de 2,3 yeni vaka; +%1) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %88 artmış ve 64 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İran (59 yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; +%269) ve Afganistan'dan (beş yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; -%29) rapor edilmiştir.

DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi: http://www.emro.who.int/health-topics/corona-virus/index.html

Avrupa Bölgesi

Avrupa Bölgesi bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %19'luk bir artışla 177.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 61 ülkeden yirmi ikisi (%36) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirirken, oransal olarak en yüksek artışlar Azerbaycan (509'a karşı 67 yeni vaka; +%660), Lihtenştayn (13'e karşı iki yeni vaka; +%550) ve Bosna Hersek'te (53'e karşı 11 yeni vaka; +%382) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka İtalya (60 885 yeni vaka; her 100 000'de 102,1 yeni vaka; +%84), Birleşik Krallık (29 959 yeni vaka; her 100 000'de 44,1 yeni vaka; -%5) ve Rusya Federasyonu'ndan (28 441 yeni vaka; her 100 000'de 19,5 yeni vaka; +%132) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %54 oranında azalmış ve 661 yeni ölüm bildirilmiştir.  En yüksek sayıda yeni ölüm İtalya (232 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%6), İsveç (63 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%15) ve Rusya Federasyonu'ndan (51 yeni ölüm her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%68) rapor edilmiştir.

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi: https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19.

 

 

Güneydoğu Asya Bölgesi

Güneydoğu Asya Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %23'lük bir düşüşle 3000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Hiçbir ülke bir önceki 28 günlük döneme kıyasla yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmemiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Hindistan (1562 yeni vaka; her 100.000'de <1 yeni vaka; +%14), Tayland (877 yeni vaka; her 100.000'de 1,3 yeni vaka; -%29) ve Bangladeş'ten (385 yeni vaka; her 100.000'de <1 yeni vaka; -%56) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme göre %111 artmış ve 118 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Hindistan (103 yeni ölüm; 100.000'de <1 yeni ölüm; +%758), Tayland (14 yeni ölüm; 100.000'de <1 yeni ölüm; -%59) ve Bangladeş'ten (bir yeni ölüm; <1 yeni 100.000'de ölüm; -%75) rapor edilmiştir.

DSÖ Güney Doğu Asya Bölge Ofisi: https://www.who.int/southeastasia/outbreaks-and-emergencies/novel-coronavirus-2019.

 

Batı Pasifik Bölgesi

Batı Pasifik Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %65'lik bir düşüşle 458.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 35 ülkeden altısı (%17) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Cook Adaları (altıya karşı bir yeni vaka; +%500), Guam (161'e karşı 59 yeni vaka; +%173) ve Tonga'da (dörde karşı iki yeni vaka; +%100) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Güney Kore (392 073 yeni vaka; her 100 000'de 764,7 yeni vaka; -%70), Singapur (24 594 yeni vaka; her 100 000'de 420,4 yeni vaka; +%20) ve Avustralya'dan (18 774 yeni vaka; her 100 000'de 73,6 yeni vaka; -%10) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölüm sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %15 azalmış ve 977 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Avustralya (734 yeni ölüm; her 100 000'de 2,9 yeni ölüm; +%263), Kore Cumhuriyeti (122 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%80) ve Yeni Zelanda'dan (46 yeni ölüm; her 100 000'de 1 yeni ölüm; -%52) rapor edilmiştir.

 

 DSÖ Batı Pasifik Bölge Ofisi: https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19

 

 

Ek 1. Veri, tablo ve şekil notları

Sunulan veriler, ülkelerden/bölgelerden DSÖ'ye bildirilen, büyük ölçüde DSÖ vaka tanımlarına ve sürveyans klavuzuna dayanan resmi laboratuvar onaylı COVID-19 vaka ve ölümlerine dayanmaktadır. Doğruluk ve güvenilirliği sağlamak için adımlar atılırken, tüm veriler sürekli doğrulama ve değişikliğe tabidir; ve bu verileri yorumlarken, gerçek vaka ve ölüm oranı insidansının olduğundan düşük tahmin edilmesi ve bu verileri küresel düzeyde yansıtmada değişken gecikmeler gibi, sunulan sayıları etkileyen birkaç faktör nedeniyle dikkatli olunmalıdır. Vaka tespiti, dahil etme kriterleri, test stratejileri, raporlama uygulamaları ve veri kesme ve gecikme süreleri ülkeler/bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Az sayıda ülke/bölge, şüpheli ve laboratuvar onaylı vakaları birlikte rapor etmektedir. DSÖ, ulusal halk sağlığı yetkilileri ve diğer kaynaklar tarafından yayınlanan bilgi ürünleri arasında farklılıklar olması beklenmektedir.

 epi-data-support@who.int adresine e-posta gönderilerek yapılan geçmiş veri düzenlemesinin bir kaydı talep edilebilmektedir. Talep ederken lütfen ilgilendiğiniz ülke (ler)i, süreyi ve talep / kullanım amacını belirtiniz. Önceki durum raporları düzenlenmeyecektir; en güncel veriler için https://covid19.who.int/ adresine bakınız. Ülkeler, bölgeler ve alanlar ve DSÖ Bölgeleri (önceki sayılarda rapor edilmiştir) tarafından son yedi gün içinde bildirilen doğrulanmış COVID-19 vakaları ve ölümleri  “https://covid19.who.int/table” adresinde mevcuttur.

Ülkeler', benzer statüdeki ülkeleri, bölgeleri, alanları veya diğer yargı yetkilerini ifade edebilmektedir. Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık sınır çizgilerini temsil etmektedir. Ülkeler, bölgeler ve alanlar, DSÖ yönetim bölgesi altında düzenlenmiştir. Belirli şirketlerin veya üreticilerin ürünlerinden bahsedilmesi, DSÖ tarafından onaylandığını veya söz konusu https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update-on-covid-19---14-september-2022benzer nitelikteki diğer ürünlerin yerine önerildiğini ima etmemektedir. Hatalar ve eksiklikler hariç olmak üzere, tescilli ürünlerin isimleri, baş harfleri büyük olacak şekilde ayırt edilmektedir.

Amerika Bölgesinden yeni vaka ve ölüm sayıları: Amerika Bölgesi'nden gelen verilerin kaynağı, 11 Eylül 2023'te başlayan haftadan itibaren, Amerika'daki COVID-19, İnfluenza, RSV ve Diğer Solunum Virüsleri programı aracılığıyla alınan toplu ulusal sürveyans verilerine dönüştürülmüştür. Veriler 31 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geriye dönük olarak dahil edilmiştir

 

Ek 2.  SARS-CoV-2 varyantlarının değerlendirilmesi ve sınıflandırılması

 

DSÖ, ulusal makamlar, kurumlar ve araştırmacılarla işbirliği içinde, SARSCoV-2 varyantlarının bulaşmayı veya hastalık özelliklerini değiştirip değiştirmediğini veya hastalığın yayılmasını kontrol etmek için uygulanan aşıların, terapötiklerin, teşhislerin veya halk sağlığı ve sosyal önlemlerin (PHSM) etkinliğini etkileyip etkilemediğini rutin olarak değerlendirmektedir. Potansiyel endişe verici varyantları (VOC'ler), önemli varyantları (VOI'ler) veya izleme altındaki varyantları (VUM'ler), küresel halk sağlığına yönelik risk temelinde düzenli olarak değerlendirilir.

 

Varyantların sınıflandırmaları, dolaşımdaki varyantların sürekli gelişimini ve bunların değişen epidemiyolojisini yansıtmak için gerektiğinde revize edilecektir. Varyant sınıflandırması için kriterler ve şu anda dolaşımda olan ve daha önce dolaşımda olan VOC'ler, VOI'ler ve VUM'ların listeleri, DSÖ SARS-CoV-2 varyantlarını İzleme web sitesinde mevcuttur. Ulusal makamlar başka varyantları belirlemeyi seçebilir ve yeni ortaya çıkan varyantları ve bunların etkilerini araştırmak ve raporlamak için şiddetle teşvik edilir.

 

DSÖ, yaygınlık ve viral özelliklerdeki değişiklikleri izlemek için VOC'lerin soyundan gelenler de dahil olmak üzere SARS-CoV-2 varyantlarını izlemeye devam etmektedir. Omicron soyundan gelen soyların dolaşımını açıklayan mevcut eğilimler, COVID-19 sürveyans sistemlerinin sınırlamaları dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Bunlar, ülkeler arasındaki dizileme kapasitesi ve örnekleme stratejilerindeki farklılıkları, örnekleme stratejilerinde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri, ülkeler tarafından yürütülen testlerde ve paylaşılan dizilerdeki azalmaları ve dizi verilerinin GISAID'e yüklenmesindeki gecikmeleri içermektedir.