Bu raporda aşağıda yer alan başlıklar halinde COVID-19 ile ilgili en son veriler paylaşılmaktadır:

• Önemli Olaylar
• Küresel Epidemiyolojik Durum
• Hastaneye ve yoğun bakım ünitelerine yatışlar
• SARS-CoV-2’nin önemli varyantları ve izlem altındaki varyantları
• DSÖ Bölgelerine Göre Genel Durum

Önemli Olaylar

• Küresel olarak, 25 Eylül - 22 Ekim 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde, 93 ülke COVID-19 vakası ve 38 ülke COVID-19 ölümü bildirmiştir. Bazı ülkeler bu verilerin raporlanmasını durdurduğundan veya geciktirdiğinden, bunun vaka veya ölümlerin meydana geldiği gerçek ülke sayısını yansıtmadığını unutmayın.
• Mevcut verilere göre, 28 günlük süre zarfında bildirilen vaka ve ölüm sayıları azalmıştır; yarım milyondan fazla yeni vaka ve 4700'den fazla yeni ölüm vakası, bir önceki 28 güne (28 Ağustos - 24 Eylül 2023) kıyasla sırasıyla %42 ve %43'lük bir düşüş göstermiştir. Bildirilen yeni vaka ve ölüm sayılarındaki eğilimler, birçok ülkede raporlamadaki gecikmelerin yanı sıra test ve sekanslamadaki azalma nedeniyle dikkatle yorumlanmalıdır.
• Genişletilmiş Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi (GISRS) platformundaki sentinel (gözcü) siteler aracılığıyla bildirilen SARS-CoV-2 PCR pozitiflik yüzdesi son 28 günde %8'de sabit kalmıştır.
• Geçtiğimiz 28 günlük dönemde, 60 ve 41 ülke sırasıyla COVID-19 hastaneye yatışları ve yoğun bakım ünitesine (YBÜ) kabuller hakkında en az bir kez veri sağlamıştır. Küresel düzeyde, 18 Eylül - 15 Ekim 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde, 21 Ağustos - 17 Eylül 2023 tarihleri arasındaki bir önceki 28 günlük döneme kıyasla sırasıyla %11'lik bir düşüş ve %13'lük bir artışla toplam 95.989 yeni hastaneye yatış ve 1.603 yeni YBÜ'ye kabul bildirilmiştir.
• DSÖ şu anda XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5 olmak üzere üç önemli varyant (VOI) ve izlenmekte olan altı varyant (VUM) dahil olmak üzere çeşitli SARS-CoV-2 varyantlarını takip etmektedir. EG.5 küresel olarak GISAID ile paylaşılan dizilerin %45,8'ini temsil etmektedir ve şu anda en yaygın VOI'dir ve 87 ülke tarafından rapor edilmiştir.

COVID-19 ile ilgili en son veriler ve diğer güncellemeler için lütfen bkz:

• WHO Monthly Operational Update and past editions of the Weekly Epidemiological Update on COVID-19

• WHO COVID-19 detailed surveillance data dashboard

• WHO COVID-19 policy briefs

• COVID-19 surveillance reporting requirements for Member States

• Summary Tables of COVID-19 vaccine effectiveness (VE) studies and results (last updated 19 October 2023)

• Forest Plots displaying results of COVID-19 VE studies (last updated 23 October 2023)

• Special focus WEU on interpreting relative VE (29 June 2022, pages 6-8)

• Neutralization plots(last updated 2 October 2023)

• WHO COVID-19 VE Resources

KÜRESEL EPİDEMİYOLOJİK DURUM

 

22 Ekim 2023 tarihi itibarıyla veriler

Küresel olarak, 25 Eylül - 22 Ekim 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde yarım milyondan fazla yeni vaka bildirilmiştir. Yeni vaka sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %42 oranında azalmıştır (Şekil 1, Tablo1). Bu dönemde 4.700'ün üzerinde yeni ölüm vakası bildirilmiş olup, bu sayı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %43 oranında azalmıştır. 22 Ekim 2023 itibariyle dünya genelinde 771 milyondan fazla teyit edilmiş vaka ve altı milyondan fazla ölüm bildirilmiştir.

Rapor edilen vakalar, küresel olarak test ve raporlamadaki azalma nedeniyle enfeksiyon oranlarını tam olarak temsil etmemektedir. Bu 28 günlük süre zarfında, ülkelerin yalnızca %40'ı (234 vakanın 93'ü) DSÖ'ye en az bir vaka bildirmiştir - bu oran 2022 ortalarından bu yana düşmektedir. Bu istatistiğin vakaların mevcut olduğu gerçek ülke sayısını yansıtmadığını belirtmek önemlidir. Ayrıca, önceki 28 günlük döneme ait veriler, ülkeler tarafından bildirilen COVID-19 vakalarında ve ölümlerinde geriye dönük değişiklikleri dahil etmek için sürekli olarak güncellenmektedir. Bu nedenle bu raporda sunulan veriler eksiktir ve bu sınırlamalar göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır. Bazı ülkeler, yeni bildirilen vakalardaki artışlar ve daha da önemlisi, hastaneye yatış ve ölümlerdeki artışlar da dahil olmak üzere yüksek COVID-19 yükleri bildirmeye devam etmektedir - ikincisi, testlerdeki azalmalar göz önüne alındığında daha güvenilir göstergeler olarak kabul edilmektedir. SARS-CoV-2 PCR yüzde pozitifliğine ilişkin küresel ve ulusal veriler, Küresel İnfluenza Programı tarafından sağlanan DSÖ'nün entegre gösterge tablosunda mevcuttur. Son veriler (epidemiyolojik hafta 41, 9-15 Ekim 2023), raporlama yapan ülkelerden gelen SARS CoV-2 PCR yüzde pozitiflik oranının sentinel bölgelerden ortalama yaklaşık %8 olduğunu göstermektedir (Şekil 2)

Birçok ülke COVID-19'a özgü raporlamayı durdurup solunum yolu hastalıkları sürveyansına entegre ederken, DSÖ COVID-19 epidemiyolojik durumunu, özellikle de morbidite ve sağlık sistemleri üzerindeki etkisine ilişkin verileri izlemeye devam etmek için mevcut tüm kaynakları kullanacaktır. COVID-19 büyük bir tehdit olmaya devam etmektedir ve DSÖ, Üye Devletleri yerleşik COVID-19 altyapılarını sökmeye değil, sürdürmeye çağırmaktadır. Diğerlerinin yanı sıra, erken uyarı, sürveyans ve raporlama, varyant takibi, erken klinik bakım sağlanması, yüksek riskli gruplara aşı uygulanması, ventilasyon konusunda iyileştirmeler ve düzenli iletişimin sürdürülmesi çok önemlidir.

Şekil 1. DSÖ Bölgesi tarafından bildirilen COVID-19 vakaları ve 22 Ekim 2023 itibariyle 28 günlük aralıklarla küresel ölümler (A); 10 Nisan - 22 Ekim 2023 (B)**

Bölgesel düzeyde, yeni bildirilen 28 günlük vaka sayısı altı DSÖ bölgesinin dördünde azalmıştır: Amerika Bölgesi (-%83), Batı Pasifik Bölgesi (-%76), Afrika Bölgesi (-%67) ve Doğu Akdeniz Bölgesi’nde (-%11) azalmış olup vaka sayıları iki DSÖ bölgesinde artmıştır: Avrupa Bölgesi (+%10) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (+%14). Yeni bildirilen 28 günlük ölümlerin sayısı dört bölgede azalmıştır: Amerika Bölgesi (-%68), Afrika Bölgesi (-%50), Avrupa Bölgesi (-%45) ve Batı Pasifik Bölgesi’nde (-%20) azalmış olup ölüm sayıları iki DSÖ bölgesinde artmıştır: Doğu Akdeniz Bölgesi (+%55) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (+%978) - özellikle Hindistan'dan geriye dönük düzeltme nedeniyle.

Ülke düzeyinde, en yüksek 28 günlük yeni vaka sayıları İtalya (141 255 yeni vaka; +%24), Rusya Federasyonu (83 765 yeni vaka; +%195), Singapur (61 230 yeni vaka; +%149), Birleşik Krallık (53 280 yeni vaka; +%6) ve Romanya'dan (30 585 yeni vaka; -%20) bildirilmiştir. En yüksek 28 günlük yeni ölüm sayıları Hindistan (1260 yeni ölüm; +%123) - esas olarak geriye dönük düzeltme nedeniyle, İtalya (560 yeni ölüm; +%36), Rusya Federasyonu (172 yeni ölüm; +%237), İsveç'ten (138 yeni ölüm; +%28) ve Avustralya’dan (120 yeni ölüm; -%22) rapor edilmiştir.

Tablo 1. 22 Ekim 2023 itibarıyla DSÖ Bölgesi tarafından yeni bildirilen ve kümülatif doğrulanmış COVID 19 vakaları ve ölüm vakaları**

* Önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son yedi gün içinde yeni teyit edilen vaka/ölüm sayısındaki ve önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son 28 gündeki değişim yüzdesi.  

§ Amerika Bölgesi'nden gelen verilerin kaynağı, 11 Eylül 2023'te başlayan haftadan itibaren, Amerika'daki COVID19, İnfluenza, RSV ve Diğer Solunum Virüsleri programı aracılığıyla alınan toplu ulusal sürveyansa çevrilmiştir. Veriler 31 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geriye dönük olarak dahil edilmiştir

** Bkz. Ek 1: Veri, tablo ve şekil notları

 

Şekil 2. SARS-CoV-2 test pozitiflik oranları ve FluNet'e nöbetçi sitelerce bildirilen numuneler (5 Ocak 2020 – 22 Ekim 2023)

 

Kaynak: FluNet'e bildirilen influenza ve SARS-CoV-2 sürveyans verileri; Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi

 

Şekil 3.  22 Ekim 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 vaka sayısı **

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız 

 

Şekil 4. 2e ekim 2023 tarihi itibarıyla önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim**

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız.

 

Şekil 5.  22 Ekim 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 ölüm vakası sayısı **

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız.

 

Şekil 6.  22 Ekim 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim **

Hastaneye ve yoğun bakım ünitesine yatışları

Küresel düzeyde, 18 Eylül - 15 Ekim 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde, 60 ve 41 ülkeden sırasıyla toplam 95.989 yeni hastaneye yatış ve 1.603 yeni yoğun bakım ünitesi (YBÜ) kabulü rapor edilmiştir (Şekil 7). Bu, bir önceki 28 güne (21 Ağustos - 17 Eylül 2023) kıyasla sırasıyla %11'lik bir düşüş ve %13'lük bir artışı temsil etmektedir. Bazı ülkelerden DSÖ'ye veri bildirilmemesinin, bu ülkelerde COVID-19 ile ilgili hastaneye yatış olmadığı anlamına gelmediğini unutmayınız. Sunulan hastaneye yatış verileri ön hazırlık niteliğindedir ve yeni veriler elde edildikçe değişebilir. Ayrıca, hastaneye yatış verileri raporlama gecikmelerine tabidir. Bu veriler muhtemelen tesadüfi SARS-CoV-2 enfeksiyonu vakaları ile COVID-19'a bağlı olarak hastaneye yatışları da içermektedir.

Hastaneye yeni yatışlar

28 günlük raporlama dönemi boyunca, 60 ülke (%26) DSÖ'ye en az bir kez yeni hastaneye yatışlarla ilgili veri bildirmiştir (Şekil 7). Afrika Bölgesi yeni hastaneye yatışlarla ilgili veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (19 ülke; %38), bunu Amerika Bölgesi (17 ülke; %30), Avrupa Bölgesi (17 ülke; %28), Güneydoğu Asya Bölgesi (iki ülke; %20) ve Batı Pasifik Bölgesi (beş ülke; %14) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesindeki hiçbir ülke dönem boyunca hastaneye yatış verilerini DSÖ ile paylaşmamıştır. Dönem için yeni hastaneye yatışları tutarlı bir şekilde* bildiren ülkelerin oranı %12'dir (29 ülke) (Tablo 2).

Sürekli olarak yeni hastaneye yatış bildiren 29 ülke arasında 16 (%55) ülke, raporlama yapılan 28 gün boyunca hastaneye yatışlarda bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %20 veya daha fazla artış kaydetmiştir: Saint Lucia (15'e karşı iki; +%650), Şili (89'a karşı 19; +%368), Bolivya (18'e karşı beş; +%260), Slovakya (399'a karşı 128; +%212), Çekya (551'e karşı 184; +%199), Kuzey Makedonya (46'ya karşı 17; +%171), Honduras (84'e karşı 40; +%110), Brunei (33'e karşı 17; + 94), Yeni Zelanda (758 vs 398; +%90), Singapur (894 vs 511; +%75), Litvanya (179 vs 126; +%42), Yunanistan (3793 vs 2672; +%42), Hollanda (655 vs 477; +%37), Brezilya (2927 vs 2296; +%27), Kırgızistan (14 vs 11; +%27) ve Estonya (88 vs 70; +%26).

En yüksek hastaneye yatış sayıları Amerika Birleşik Devletleri (68 409'a karşı 77 794: -%12), Meksika (6214'e karşı 7347; -%15) ve Yunanistan'dan (3793'e karşı 2672; +%42) bildirilmiştir.

* Burada kullanıldığı şekliyle "Sürekli", ardı ardına sekiz hafta boyunca (raporlama ve karşılaştırma dönemi için) yeni hastaneye yatışlar ve yoğun bakım ünitesine kabuller için veri sunan ülkeleri ifade eder.

Tablo 2. 24 Temmuz - 20 Ağustos 2023 tarihleri arasında ve 21 Ağustos - 17 Eylül 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen hastaneye yeni yatış sayılarının karşılaştırılması

*Yüzde değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır. İki dönemi karşılaştırabilmek için sadece hem son hem de önceki 28 günlük dönemde tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler tabloya dahil edilmiştir.

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

 

Tablo 3. 18 Eylül 2023 – 15 Ekim 2023 tarihleri arasında 21 Ağustos - 17 Ekim 2023’e kıyasla DSÖ bölgelerine göre sürekli olarak hastaneye yeni yatış bildiren ülkeler

 

YBÜ’ye yeni kabuller

Altı DSÖ bölgesinde, 28 günlük raporlama döneminde, toplam 41 (%18) ülke DSÖ'ye en az bir kez YBÜ’ye yeni kabulleri hakkında veri bildirmiştir (Şekil 8). Avrupa Bölgesi, YBÜ’ye yeni kabulleri hakkında veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (14 ülke; %23), bunu Amerika Bölgesi (12 ülke; %21), Batı Pasifik Bölgesi (altı ülke; %17), Afrika Bölgesi (sekiz ülke; %16) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (bir ülke; %10) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesi'ndeki herhangi bir ülke dönem boyunca YBÜ verilerini bildirmemiştir. Dönem için sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren ülkelerin oranı %9'dur (22 ülke). 

YBÜ’ye yeni kabullerini tutarlı bir şekilde raporlayan 22 ülke arasında 13 ülke (%59) raporlanan 28 gün boyunca YBÜ’ye yeni kabullerinde bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %20 veya daha fazla artış göstermiştir: Kuzey Makedonya (dört vs bir; +%300), Honduras (üç vs bir; +%200), Endonezya (sekiz vs üç; +%167), Şili (17 vs yedi; +%143), Slovakya (yedi vs üç; +%133), Singapur (18 vs dokuz; +100), Guatemala (dört vs iki; +%100), Yunanistan (84 vs 50; +%68), Litvanya (17 vs 12; +%42), Hollanda (43 vs 31; +%39), İsveç (26 vs 19; +%37), Brezilya (955 vs 769; +%24) ve İrlanda (26 vs 21; +%24). En yüksek sayıda YBÜ’ye yeni kabulü Brezilya (955'e karşı 769; +%24), Avustralya (91'e karşı 100; -%9) ve Yunanistan'dan (84'e karşı 50; +%68) bildirilmiştir.

Tablo 4. 18 Eylül – 15 Ekim 2023 tarihleri arasında ve 21 Ağustos - 17 Eylül 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen YBÜ’ye yeni kabul sayılarının karşılaştırılması

 

*Yüzde değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır. İki dönemi karşılaştırabilmek için sadece hem son hem de önceki 28 günlük dönemde tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler tabloya dahil edilmiştir.

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

Tablo 5. 18 Eylül 2023 – 15 Ekim 2023 tarihleri arasında 21 Ağustos - 17 Eylül 2023’e kıyasla DSÖ bölgelerine göre sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren ülkeler

Şekil 7. 15 Ekim 2023 itibarıyla 28 günlük küresel COVID-19 hastane yeni yatışları ve YBÜ’ye yeni kabuller

 

Not: Son haftalarda raporlamada gecikmeler yaşanmaktadır ve veriler tam olmayabilir, bu nedenle verilerin dikkatli bir şekilde yorumlanmasına dikkat edilmelidir. Grafikte gri çubuklara dahil edilen vakalar yalnızca sırasıyla hastaneye yatış veya YBÜ'ye kabul bildiren ülkelerdendir.

Ciddiyet göstergeleri

YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranı, pandemi boyunca COVID-19 için temel ciddiyet göstergeleri olmuştur. YBÜ'den hastaneye yatış oranı, toplam hastaneye yatış sayısına göre YBÜ'ye kabul edilmesi gereken hastaların oranını değerlendirmek için kullanılır. Ölüm-hastaneye yatış oranı, hastaneye yatırılan hastalara göre ölüm oranını değerlendirmek için kullanılır.

Bu göstergeler yukarıda belirtilen aynı sınırlamalara tabidir ve hesaplamaları belirli bir hafta veya ayda ilgili tüm veri unsurlarını (sırasıyla hastaneye yatışlar; ve YBÜ'ye kabuller veya ölümler) raporlayan ülkelerle sınırlıdır. Ülkeler arasında raporlama farklılıkları olabileceği unutulmamalıdır. Örneğin, bazı ülkelerde hastaneye yatış verileri YBÜ'ye kabulleri de içerebilirken, diğerlerinde YBÜ'ye kabuller ayrı olarak raporlanabilir. Ayrıca, bazı ölümlerin hastane tesisleri dışında gerçekleşmiş olabileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir.

Genel olarak, YBÜ-hastaneye yatış oranı, oranın 0,25 olduğu Temmuz 2021'deki zirveden bu yana azalmakta, 2022'nin başından bu yana 0,15'in altına düşmekte ve 2023'ün başından bu yana 0,05 civarında seyretmektedir. Bu da yeni hastaneye yatışların azalan bir oranının yoğun bakım gerektirdiğini göstermektedir.

Benzer şekilde, ölüm/hastaneye yatış oranı da Temmuz 2021'den bu yana genel bir düşüş göstermektedir. Ocak 2023'ten bu yana, aylık 0,06 ila 0,14 arasında değişmekle birlikte 0,15'in altında kalmıştır. Bu, hastaneye yatırılan bireyler arasında daha düşük ölüm riskine işaret eden cesaret verici bir eğilimdir.

Bu düşüşlerin nedenlerinin bu verilerden doğrudan yorumlanamayacağını, ancak muhtemelen enfeksiyon kaynaklı veya aşı kaynaklı bağışıklıktaki artışlar, erken tanı ve klinik bakımdaki gelişmeler, sağlık sistemleri üzerindeki yükün azalması, vakaların farklı ülkelerdeki dağılımı ve diğer faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiğini unutmayın. Bu verilerden yola çıkarak yeni SARS-CoV-2 varyantları arasında azalmış bir intrinsik virülans olduğu sonucuna varmanın mümkün olmadığı unutulmamalıdır.

 

Şekil 8. COVID-19 YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranı (15 Ekim  2023 itibarıyla)

Not: Son haftalar raporlama gecikmelerine tabidir ve düşüş eğilimi olarak yorumlanmamalıdır. YBÜ oranı rakamı hem hastaneye  yeniyatışları hem de YBÜ’ye yeni kabullerini bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur. Ölüm oranı rakamı hem  hastaneye yeni yatış hem de yeni ölüm vakası bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur.

Kaynak: WHO Detailed Surveillance Dashboard

 

İzlem altında olan ve önemli  SARS-CoV-2 varyantları

 

Coğrafi yayılım ve prevelans

Küresel olarak, 25 Eylül - 22 Ekim 2023 tarihleri arasında (28 gün), 24.265 SARS-CoV-2 dizisi GISAID aracılığıyla paylaşılmıştır. Bu sayı, bir önceki 28 günlük dönemde (28 Ağustos - 24 Eylül 2023) paylaşılan 76.745 SARS-CoV-2 sekansı ve ondan önceki 28 günlük dönemde (7 - 17 Ağustos 2023) paylaşılan 52.479 sekans ile karşılaştırılmaktadır. Söz konusu dönemlerde sunulan dizilerin sayısı, geriye dönük güncellemeler nedeniyle sonraki raporlarda muhtemelen değişecektir.

DSÖ şu anda aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli SARS-CoV-2 varyantlarını takip etmektedir:

- Önemli üç varyant (VOI): XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5.

- İzleme altındaki altı varyant (VUM): BA.2.86, DV.7, XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3.

Tablo 6, VOI ve VUM bildiren ülke sayısını ve bunların 2023'teki 36’ncı epidemiyolojik haftadan (4-10 Eylül 2023) 40’ıncı haftaya (2-8 Ekim 2023) kadar olan prevelansını göstermektedir. Artış eğilimi gösteren VOI'ler ve VUM'lar sarı renkle, sabit kalanlar mavi renkle ve azalanlar yeşil renkle vurgulanmıştır.

Küresel olarak, tüm VOI'ler tüm DSÖ bölgelerinde tespit edilmiştir ve EG.5 en yaygın VOI olmaya devam etmekte olup 87 ülke tarafından rapor edilmiştir. EG.5'in yaygınlığı artmaya devam etmekte olup 36’ncı haftada GISAID'e gönderilen dizilerin %38,8'ine karşılık 40’ıncı haftada %45,8'ini oluşturmaktadır (Şekil 9 ve 10, Tablo 6). Bu, 23 Ekim 2023'ten beri dahil edilen iki alt soy olan HK.5 ve HV.1'i içermektedir. EG.5 için son risk değerlendirmesi 21 Eylül 2023 tarihinde yayınlanmış olup mevcut kanıtlara dayanarak küresel düzeyde düşük ek halk sağlığı riski genel değerlendirmesi yapılmıştır. Bu, şu anda dolaşımda olan diğer VOI'larla ilişkili riskle uyumludur.  XBB.1.5 ve XBB.1.16'nın yaygınlığı küresel olarak azalmaktadır. XBB.1.5, 36’ncı haftada %9,7 iken 40’ıncı haftada sekansların %9,0'ını oluşturmuştur. Benzer şekilde, XBB.1.6 40’ıncı haftada dizilerin %16,7'sini, 36’ncı haftada ise %20,2'sini oluşturmuştur (Şekil 10, Tablo 6).

23 Ekim 2023'te BA.2.75, son sekiz haftadaki düşük global prevalansı (<%1) nedeniyle VUM listesinden çıkarılmıştır. Benzer şekilde, CH.1.1, VUM listesinde soyundan gelen soylardan biri olan DV.7 ile değiştirilmiştir. DV.7 varyantının global yaygınlığı son beş hafta içinde artış göstererek 36’ncı haftada %1,6'dan 40. haftada %2,0'a yükselmiştir. Diğer VUM'lar arasında BA.2.86 ve DV.7 raporlama dönemi boyunca hafif artışlar gösterirken, XBB, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3 azalma eğilimleri göstermiş ve XBB.1.9.1 için sabit bir eğilim kaydedilmiştir.

Bölgesel düzeyde, 36 ila 40’ıncı haftalarda varyant prevalansını hesaplamak için yeterli sekanslama verisi üç DSÖ bölgesinden elde edilmiştir: Amerika Bölgesi, Batı Pasifik Bölgesi ve Avrupa Bölgesi (Tablo 7). VOI'ler arasında, EG.5 her üç bölgede de en yaygın varyant olmuş olup XBB.1.5 ve XBB.1.6 azalan veya sabit eğilimler göstermiştir. VUM'lar arasında, her üç bölge de XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3 için azalan veya sabit eğilimler gözlemlemiştir. DV.7 Amerika Bölgesi'nde artış eğilimi gösterirken, Avrupa ve Batı Pasifik bölgelerinde istikrarlı bir eğilim sergilemiştir. Avrupa Bölgesi BA.2.86 prevalansında artış eğilimi gösterirken, Amerika Bölgesi ve Batı Pasifik Bölgesi istikrarlı eğilimler gözlemlemiştir.

Küresel olarak test ve sıralama eğilimlerinin azalmasıyla birlikte (Şekil 10), potansiyel olarak daha yüksek bulaşıcılık sağlayan mutasyonlara sahip SARS-CoV-2 varyantlarının ciddiyet etkisini tahmin etmek giderek zorlaşmaktadır. Şu anda VOI'ler/VUM'lar ile artan hastalık şiddeti arasında herhangi bir ilişki olduğunu gösteren herhangi bir laboratuvar veya epidemiyolojik rapor bulunmamaktadır. Şekil 9'da gösterildiği gibi, SARS-CoV-2 genomik sürveyansının düşük ve temsili olmayan seviyeleri, varyant ortamının yeterince değerlendirilmesinde zorluklar oluşturmaya devam etmektedir.

Tablo 6. 2023'ün 36’ncı haftasından 40’ıncı haftasına kadar SARS-CoV-2 VOI ve VUM'ların haftalık prevalansı,

§ Varyantların ortaya çıkışından bu yana bildirilen ülkelerin ve dizilerin sayılarını göstermektedir.                                                                                                                                                               

* Tablonun herhangi bir yerinde ayrı ayrı belirtilenler dışında, altsoyları içerir. Örneğin XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2, and XBB.2.3’ü içermez.                                        

+ Diğerleri tanımı altında VOI, VUM'lar, BA.1*, BA.2*, BA.3*, BA.4*, BA.5* hariç diğer dolaşımdaki altsoylar yer almaktadır. Varyantların gecikmesi veya geriye dönük atanması nedeniyle “Diğer” kategorisinin yaygınlığı yorumlanırken dikkatli olunmalıdır.

ⱡ BA.2.86 için yaygınlık, çok az sayıda sekans nedeniyle hesaplanamamaktadır; bu da tablodaki gölgeli hücrelerle temsil edilmektedir. Sekans ve ülke sayıları 25 Eylül 2023 tarihinde saat 8:00 itibariyle GISAID'den alınmıştır.

Tablo 7. 2023'ün 36’ncı haftasından 40’ıncı haftasına kadar DSÖ bölgelerine göre SARS CoV-2 VOI ve VUM'ların haftalık prevalansı

* Tablonun başka bir yerinde ayrı olarak belirtilenler hariç, alt soyları içerir. Örneğin, XBB*, XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3'ü içermez.

¥ Bu bölgelerde bildirilen dizilerin sayısının az olması nedeniyle, bu bölgelerdeki VOI'ler ve VUM'lar için eğilimleri belirlemek mümkün olmamıştır; bu durum tablodaki gölgeli hücrelerle de temsil edilmektedir

Şekil 9. XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5'in 28 günlük küresel prevalansı (4 eylül – 1 Ekim 2023*+)

* GISAID'e sekans gönderimindeki gecikmenin hesaba katılmasıyla ilgili raporlama dönemi.

+ Tarihsel mevcudiyet, daha önce VOI dizilerini bildiren ancak 4 Eylül ile 1 ekim 2023 arasındaki dönemde raporlama yapmayan ülkeleri gösterir.

Şekil 10. 1 Mart - 31 Ağustos 2023 tarihleri arasında SARS-CoV-2 sekanslarının sayısı ve yüzdesi

 

Ek kaynaklar:

• Tracking SARS-CoV-2 Variants

• WHO statement on updated tracking system on SARS-CoV-2 variants of concern and variants of interest

• SARS-CoV-2 variant risk evaluation framework, 30 August 2023

• WHO EG.5 Updated Risk Evaluation, 21 September 2023

• WHO XBB.1.5 Updated Risk Assessment, 20 June 2023

• WHO XBB.1.16 Updated Risk Assessment, 5 June 2023

DSÖ BÖLGELERİNE GÖRE DURUM

 Epidemiyolojik Hafta ( 25 Eylül – 22 Ekim 2023)

 

Afrika Bölgesi

Afrika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %67'lik bir düşüşle 900'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 50 ülkeden altısı (%12) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup, en yüksek oransal artışlar Eswatini (98'e karşı dokuz yeni vaka; +%989), Zimbabve (68'e karşı 22 yeni vaka; +%209) ve Kenya'da (59'a karşı 26 yeni vaka; +%127) gözlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Demokratik Kongo Cumhuriyeti (290 yeni vaka; 100.000'de <1 yeni vaka; -%19), Mauritius (153 yeni vaka; 100.000'de 12,0 yeni vaka; -%29) ve Eswatini'den (98 yeni vaka; 100.000'de 8,4 yeni vaka; +%989) bildirilmiştir.

Bölgedeki 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %50 azalmış, Zimbabve (iki yeni ölüm; 100 000'de <1 yeni ölüm; +%100) ve Cabo Verde'den (bir yeni ölüm; 100 000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde ölüm bildirilmemişti) üç yeni ölüm rapor edilmiştir.

DSÖ Afrika Bölge Ofisi: https://www.afro.who.int/health-topics/coronavirus-covid-19

Amerika Bölgesi

Amerika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %83'lük bir düşüşle 9.400'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 56 ülkeden ikisi (%4) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiştir: Haiti (63'e karşı 27 yeni vaka; +%133) ve Şili (42'ye karşı 19 yeni vaka; +%121). En yüksek sayıda yeni vaka Kanada (4034 yeni vaka; 100.000'de 10,7 yeni vaka; -%59), Meksika (2493 yeni vaka; 100.000'de 1,9 yeni vaka; -%92) ve Kolombiya'dan (950 yeni vaka; 100.000'de 1,9 yeni vaka; -%51) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölüm sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %68 oranında azalmış ve 1694 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Amerika Birleşik Devletleri (1592 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%67), Meksika (86 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%45) ve Kanada'dan (dokuz yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%91) rapor edilmiştir.

 

Doğu Akdeniz Bölgesi

Doğu Akdeniz Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %11'lik bir düşüşle 4.600'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Hiçbir ülke bir önceki 28 günlük döneme kıyasla yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmemiştir. En yüksek sayıda yeni vaka İran (3190 yeni vaka; her 100 000'de 3,8 yeni vaka; +%4), Afganistan (844 yeni vaka; her 100 000'de 2,2 yeni vaka; -%6) ve Fas'tan (447 yeni vaka; her 100 000'de 1,2 yeni vaka; -%59) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %55 artmış ve 99 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İran (94 yeni ölüm; 100.000'de <1 yeni ölüm; +%59) ve Afganistan'dan (beş yeni ölüm 100.000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük döneme benzer) rapor edilmiştir.

 

DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi: http://www.emro.who.int/health-topics/corona-virus/index.html

Avrupa Bölgesi

Avrupa Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %10'luk bir artışla 371.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 61 ülkeden on beşi (%25) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Sırbistan (14 619'a karşı 3769 yeni vaka; +%288), Rusya Federasyonu (83 765'e karşı 28 441 yeni vaka; +%195) ve Ermenistan'da (684'e karşı 293 yeni vaka; +%133) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka İtalya (141 255 yeni vaka; her 100 000'de 236,8 yeni vaka; +%24), Rusya Federasyonu (83 765 yeni vaka; her 100 000'de 57,4 yeni vaka; +%195) ve Birleşik Krallık'tan (53 280 yeni vaka; her 100 000'de 78,5 yeni vaka; +%6) rapor edilmiştir.

Bölgede 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %45 oranında azalmış ve 1352 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İtalya (560 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%36), Rusya Federasyonu (172 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%237) ve İsveç'ten (138 yeni ölüm; her 100 000'de 1,3 yeni ölüm; +28%) rapor edilmiştir.

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi: https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19.

 

Güneydoğu Asya Bölgesi

Güneydoğu Asya Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %14'lük bir artışla 3.400'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 10 ülkeden biri (%10) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiştir: Hindistan (2527'ye karşı 1562 yeni vaka; +%62). En yüksek sayıda yeni vaka Hindistan (2527 yeni vaka; her 100 000'de <1 yeni vaka; +%62), Tayland (636 yeni vaka; her 100 000'de <1 yeni vaka; -%27) ve Bangladeş'ten (221 yeni vaka; her 100 000'de <1 yeni vaka; -%43) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %978 artmış ve 1.272 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Hindistan'dan (1260 yeni ölüm; 100 000'de <1 yeni ölüm; +1123%) - temel olarak geriye dönük düzeltme nedeniyle - ve Tayland'dan (12 yeni ölüm; 100000'de <1 yeni ölüm; -14%) rapor edilmiştir.

DSÖ Güney Doğu Asya Bölge Ofisi: https://www.who.int/southeastasia/outbreaks-and-emergencies/novel-coronavirus-2019.

 

Batı Pasifik Bölgesi

Batı Pasifik Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %76'lık bir düşüşle 111.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 35 ülkeden yedisi (%20) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Tonga (21'e karşı dört yeni vaka; +%425), Singapur (61 230'a karşı 24 594 yeni vaka; +%149) ve Fransız Polinezyası'nda (17'ye karşı dokuz yeni vaka; +%89) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Singapur (61 230 yeni vaka; 100.000'de 1046,6 yeni vaka; +%149), Avustralya (20 186 yeni vaka; 100.000'de 79,2 yeni vaka; -%3) ve Yeni Zelanda'dan (10 911 yeni vaka; 100.000'de 226,3 yeni vaka; önceki 28 günlük döneme benzer) rapor edilmiştir.

Bölgede 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %20 oranında azalmış ve 319 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Avustralya (120 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%22), Yeni Zelanda (64 yeni ölüm; her 100 000'de 1,3 yeni ölüm; +%39) ve Çin'den (50 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%16) rapor edilmiştir.

 

 DSÖ Batı Pasifik Bölge Ofisi: https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19

 

Ek 1. Veri, tablo ve şekil notları

 

Sunulan veriler, ülkelerden/bölgelerden DSÖ'ye bildirilen, büyük ölçüde DSÖ vaka tanımlarına ve sürveyans klavuzuna dayanan resmi laboratuvar onaylı COVID-19 vaka ve ölümlerine dayanmaktadır. Doğruluk ve güvenilirliği sağlamak için adımlar atılırken, tüm veriler sürekli doğrulama ve değişikliğe tabidir; ve bu verileri yorumlarken, gerçek vaka ve ölüm oranı insidansının olduğundan düşük tahmin edilmesi ve bu verileri küresel düzeyde yansıtmada değişken gecikmeler gibi, sunulan sayıları etkileyen birkaç faktör nedeniyle dikkatli olunmalıdır. Vaka tespiti, dahil etme kriterleri, test stratejileri, raporlama uygulamaları ve veri kesme ve gecikme süreleri ülkeler/bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Az sayıda ülke/bölge, şüpheli ve laboratuvar onaylı vakaları birlikte rapor etmektedir. DSÖ, ulusal halk sağlığı yetkilileri ve diğer kaynaklar tarafından yayınlanan bilgi ürünleri arasında farklılıklar olması beklenmektedir.

epi-data-support@who.int adresine e-posta gönderilerek yapılan geçmiş veri düzenlemesinin bir kaydı talep edilebilmektedir. Talep ederken lütfen ilgilendiğiniz ülke (ler)i, süreyi ve talep / kullanım amacını belirtiniz. Önceki durum raporları düzenlenmeyecektir; en güncel veriler için https://covid19.who.int/ adresine bakınız. Ülkeler, bölgeler ve alanlar ve DSÖ Bölgeleri (önceki sayılarda rapor edilmiştir) tarafından son yedi gün içinde bildirilen doğrulanmış COVID-19 vakaları ve ölümleri  “https://covid19.who.int/table” adresinde mevcuttur.

Ülkeler', benzer statüdeki ülkeleri, bölgeleri, alanları veya diğer yargı yetkilerini ifade edebilmektedir. Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık sınır çizgilerini temsil etmektedir. Ülkeler, bölgeler ve alanlar, DSÖ yönetim bölgesi altında düzenlenmiştir. Belirli şirketlerin veya üreticilerin ürünlerinden bahsedilmesi, DSÖ tarafından onaylandığını veya söz konusu https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update-on-covid-19---14-september-2022benzer nitelikteki diğer ürünlerin yerine önerildiğini ima etmemektedir. Hatalar ve eksiklikler hariç olmak üzere, tescilli ürünlerin isimleri, baş harfleri büyük olacak şekilde ayırt edilmektedir.

Amerika Bölgesinden yeni vaka ve ölüm sayıları: Amerika Bölgesi'nden gelen verilerin kaynağı, 11 Eylül 2023'te başlayan haftadan itibaren, Amerika'daki COVID-19, İnfluenza, RSV ve Diğer Solunum Virüsleri programı aracılığıyla alınan toplu ulusal sürveyans verilerine dönüştürülmüştür. Veriler 31 Temmuz 2023 tarihinden itibaren geriye dönük olarak dahil edilmiştir

 

Ek 2.  SARS-CoV-2 varyantlarının değerlendirilmesi ve sınıflandırılması

DSÖ, ulusal makamlar, kurumlar ve araştırmacılarla işbirliği içinde, SARSCoV-2 varyantlarının bulaşmayı veya hastalık özelliklerini değiştirip değiştirmediğini veya hastalığın yayılmasını kontrol etmek için uygulanan aşıların, terapötiklerin, teşhislerin veya halk sağlığı ve sosyal önlemlerin (PHSM) etkinliğini etkileyip etkilemediğini rutin olarak değerlendirmektedir. Potansiyel endişe verici varyantları (VOC'ler), önemli varyantları (VOI'ler) veya izleme altındaki varyantları (VUM'ler), küresel halk sağlığına yönelik risk temelinde düzenli olarak değerlendirilir.

Varyantların sınıflandırmaları, dolaşımdaki varyantların sürekli gelişimini ve bunların değişen epidemiyolojisini yansıtmak için gerektiğinde revize edilecektir. Varyant sınıflandırması için kriterler ve şu anda dolaşımda olan ve daha önce dolaşımda olan VOC'ler, VOI'ler ve VUM'ların listeleri, DSÖ SARS-CoV-2 varyantlarını İzleme web sitesinde mevcuttur. Ulusal makamlar başka varyantları belirlemeyi seçebilir ve yeni ortaya çıkan varyantları ve bunların etkilerini araştırmak ve raporlamak için şiddetle teşvik edilir.

DSÖ, yaygınlık ve viral özelliklerdeki değişiklikleri izlemek için VOC'lerin soyundan gelenler de dahil olmak üzere SARS-CoV-2 varyantlarını izlemeye devam etmektedir. Omicron soyundan gelen soyların dolaşımını açıklayan mevcut eğilimler, COVID-19 sürveyans sistemlerinin sınırlamaları dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Bunlar, ülkeler arasındaki dizileme kapasitesi ve örnekleme stratejilerindeki farklılıkları, örnekleme stratejilerinde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri, ülkeler tarafından yürütülen testlerde ve paylaşılan dizilerdeki azalmaları ve dizi verilerinin GISAID'e yüklenmesindeki gecikmeleri içermektedir.