29 Kasım 2023

Özet olarak durum

24 ve 25 Kasım 2023 tarihleri arasında Kamboçya Sağlık Bakanlığı, Kampot Eyaletindeki aynı köyden influenza A(H5N1) ile teyit edilmiş iki insan enfeksiyonu vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. Her iki vaka da kadın olup biri 20-25 yaş grubunda, diğeri ise beş yaşından küçüktür. Rapor edilen ilk vaka ateş, nefes darlığı ve öksürük semptomları gösterdikten dört gün sonra bir devlet hastanesine başvurmuştur. Alınan numuneler H5N1 için pozitif çıkmış ve vaka hastanedeyken ölmüştür. Bildirilen ikinci vaka, bildirilen ilk vakanın doğrulanmasına cevaben halk sağlığı yetkilileri tarafından yapılan gelişmiş sürveyans sırasında tespit edilmiştir. Ateş, öksürük ve döküntüsü olan vaka şu anda hastanede tedavi görmektedir. Epidemiyolojik incelemeler her iki vakanın da bir önceki ay boyunca hasta oldukları ve bazılarının öldüğü bildirilen arka bahçe kuşlarına maruz kaldığını göstermektedir. Sağlık Bakanlığı'nın ulusal ve alt ulusal hızlı müdahale ekipleri, enfeksiyonun kaynağını araştırmakta ve ek vakalar için aktif sürveyans, takip çalışmaları için yakın temaslıların belirlenmesi ve toplumda bulaşmayı önlemek için sağlık eğitimi kampanyaları yürütülmesi dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere müdahale faaliyetlerini koordine etmektedir. Bu yıl Kamboçya'dan toplam altı influenza A(H5N1) vakası bildirilmiştir. İnfluenza A(H5N1) enfeksiyonu insanlarda ciddi hastalıklara neden olabilir, yüksek ölüm oranına sahiptir ve Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) kapsamında bildirimi zorunludur.

Durumun Tanımı

Kamboçya Sağlık Bakanlığı 24 ve 25 Kasım 2023 tarihleri arasında teyit edilmiş iki influenza A (H5N1) insan vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. Vakalar Kampot Eyaletindeki aynı köyde ikamet etmektedir. Her iki vakadan biri 20-25 yaş grubunda kadın olup diğeri ise 5 yaşından küçük bir kız çocuğudur.

Bildirilen ilk vakada 19 Kasım 2023 tarihinde ateş, öksürük ve nefes darlığı gelişmiş, birkaç gün evde tedavi görmüş ve ardından 23 Kasım'da hastaneye başvurmuştur. Hastanede numuneler alınmış ve test için Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsüne nakledilmiş ve daha sonra Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü Ulusal Laboratuvarında RT-qPCR analizleri ile influenza A(H5N1) olarak doğrulanmış olup Institute Pasteur du Cambodge tarafından tekrar teyit edilmiştir. Vaka hastaneye kabul edilmiş ve yoğun bakıma alınmış olup 26 Kasım 2023 tarihinde vefat etmiştir. Bildirilen ikinci vaka, bildirilen ilk vakaya yanıt olarak ateş, öksürük ve döküntü gibi klinik bulguları olan ek vakalar için yapılan aktif sürveyans sırasında tespit edilmiştir. Vaka 25 Kasım 2023 tarihinde Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü Ulusal Laboratuvarında RT-qPCR testleri ile influenza A(H5N1) için pozitif çıkmış olup Institute Pasteur du Cambodge tarafından tekrar teyit edilen numunelerin test edilmesi için hastaneye nakledilmiştir. Vaka halihazırda hastanenin solunum servisinde bir izolasyon odasında yatmakta ve tedavi görmektedir. Epidemiyolojik incelemeler her iki vakanın da geçtiğimiz ay içinde hasta ve ölü olduğu bildirilen arka bahçe kuşlarına maruz kaldığını göstermektedir. Her iki vakanın da aynı köyde ikamet etmeleri dışında epidemiyolojik bağlantıları henüz doğrulanmamıştır.

Laboratuvar incelemesi, filogenetik analizin gösterdiği gibi virüslerin 2013-2014'ten beri Kamboçya ve Güneydoğu Asya'da dolaşımda olan virüslerle yakın benzerlik gösteren H5 Tür 2.3.2.1c içinde yer aldığını göstermektedir. Diziler, Ekim 2023'te bildirilen iki insan vakasındaki virüslerle en yakın şekilde kümelenmektedir.

Epidemiyoloji

Hayvan influenza virüsleri normalde hayvanlarda dolaşır ancak insanları da enfekte edebilir. İnsanlardaki enfeksiyonlar öncelikle enfekte hayvanlarla veya kontamine ortamlarla doğrudan temas yoluyla edinilmiştir. Orijinal konağa bağlı olarak, influenza A virüsleri kuş gribi, domuz gribi veya diğer hayvan influenza virüsleri olarak sınıflandırılabilir.

Kuş, domuz ve diğer hayvan influenza virüsü enfeksiyonları insanlarda hafif üst solunum yolu enfeksiyonundan daha ciddi hastalıklara kadar değişen hastalıklara neden olabilir ve ölümcül olabilir. Konjonktivit, gastrointestinal semptomlar, ensefalit ve ensefalopati de bildirilmiştir. Asemptomatik kişilerde de A(H5N1) virüsü tespit edilmiştir ancak bu kişiler numune alınmadan önceki günlerde enfekte kuşlara maruz kalmıştır.

İnfluenza ile insan enfeksiyonunu teşhis etmek için laboratuvar testleri gereklidir. DSÖ, Ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) gibi moleküler yöntemler kullanarak zoonotik influenzanın tespiti için teknik kılavuz protokollerini periyodik olarak güncellemektedir. Kanıtlar, başta nöraminidaz inhibitörleri (oseltamivir, zanamivir) olmak üzere bazı antiviral ilaçların viral replikasyon süresini azaltabileceğini ve bazı vakalarda hayatta kalma olasılığını artırabileceğini göstermektedir.

Teyit edilen vakalar, 2023 yılında Kamboçya'dan bildirilen beşinci ve altıncı influenza A(H5N1) insan enfeksiyonu vakaları ve 2023 yılında bildirilen dördüncü ölüm vakasıdır. 2003 yılından bugüne kadar Kamboçya'dan 41'i ölüm olmak üzere 62 influenza A(H5N1) insan enfeksiyonu vakası bildirilmiştir.

Halk Sağlığı Müdahalesi

Sağlık Bakanlığı'nın ulusal ve alt ulusal hızlı yanıt ekipleri, Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Bakanlığı ve Çevre Bakanlığı'nın desteğiyle, Kampot Vilayeti'ndeki kuş gribi salgınının ayrıntılı araştırmasını başlatmış ve koordine etmiştir; buna ek şüpheli vakaların ve temaslıların araştırılması, söz konusu vakaların maruz kaldığı arka bahçedeki kuşlardan örneklerin toplanması ve test edilmesi ve toplumda bulaşmayı önlemek için sağlık eğitimi kampanyalarının yürütülmesi dahildir.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

2003'ten 27 Kasım 2023'e kadar, 23 ülkeden 461 ölüm dahil olmak üzere toplam 882 insan influenza A(H5N1) enfeksiyonu vakası bildirilmiştir. Kuş gribi A(H5N1) ile insan enfeksiyonu vakalarının neredeyse tamamı, enfekte canlı veya ölü kuşlarla veya influenza A(H5N1) ile kontamine olmuş ortamlarla yakın temasla ilişkilendirilmiştir. Şu ana kadar elde edilen bulgulara göre virüs insanlara kolayca bulaşmamakta ve insandan insana yayılma olağandışı görünmektedir. İnsanların söz konusu virüsle enfeksiyonu ciddi hastalığa neden olabilir ve yüksek ölüm oranına sahiptir. Virüs, özellikle Kamboçya'nın kırsal kesimlerinde kümes hayvanlarında dolaşımda olduğundan, daha fazla sporadik insan vakası potansiyeli beklenebilir.

Bu iki vakada, insandan insana bulaşma göz ardı edilemese de, hasta ve ölü tavuklardan virüslere ayrı ayrı maruz kalınmış olması muhtemeldir.

Geçmişte, sağlık çalışanlarının da dahil olduğu küçük A(H5) virüsü enfeksiyonu kümeleri rapor edilmiş, ancak insandan insana bulaşmanın devam ettiğine dair bir kanıt bulunamamıştır. Mevcut epidemiyolojik ve virolojik kanıtlar, A(H5N1) virüslerinin insanlar arasında bulaşmayı sürdürme yeteneği kazanmadığını göstermektedir. Bu nedenle, insandan insana sürekli yayılma olasılığı düşüktür. DSÖ, şu ana kadarki mevcut bilgilere dayanarak, bu virüsün genel nüfus için oluşturduğu riski düşük olarak değerlendirmektedir. Ek bilgilerin elde edilmesi halinde risk değerlendirmesi gerektiğinde gözden geçirilecektir.

Epidemiyolojik durumun yakından analizi, hem insan hem de kümes hayvanı popülasyonlarındaki en son influenza A(H5N1) virüslerinin daha fazla karakterizasyonu ve serolojik araştırmalar, halk sağlığına yönelik ilgili riskleri değerlendirmek ve risk yönetimi önlemlerini acilen düzenlemek için kritik öneme sahiptir.

İnsanlarda influenza A(H5N1) için spesifik bir aşı bulunmamaktadır. Bununla birlikte, bazı ülkelerde pandemiye hazırlık amacıyla insanlarda influenza A(H5) enfeksiyonunu önlemeye yönelik aday aşılar geliştirilmiştir. DSÖ, influenza virüsü aşı bileşimi üzerine DSÖ konsültasyonunda yılda iki kez seçilen zoonotik influenza aday aşı virüsleri (CVV) listesini güncellemeye devam etmektedir. Bu CVV listesi DSÖ web sitesinde mevcuttur. Buna ek olarak, güncel zoonotik influenza virüslerinin genetik ve antijenik karakterizasyonu Küresel influenza programı, insan-hayvan arayüzü web sitesinde yayınlanmaktadır.

DSÖ Tavsiyeleri

Söz konusu durum, DSÖ'nün influenza sürveyansı ve halk sağlığı önlemlerine ilişkin mevcut tavsiyelerini değiştirmemektedir.

İnsanlarda sporadik influenza A (H5N1) vakaları, memelilerde salgınlar, kuşlarda yaygın dolaşım ve influenza virüslerinin sürekli gelişen doğası göz önüne alındığında, DSÖ, insan (veya hayvan) sağlığını etkileyebilecek yeni ortaya çıkan veya dolaşımda olan influenza virüsleriyle ilişkili virolojik, epidemiyolojik ve klinik değişiklikleri tespit etmek ve izlemek için küresel sürveyansın önemini vurgulamaya devam etmektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

1. MOH Cambodia press release on official Facebook page of the Ministry of Health: First reported case: Press release; Second reported case: Press release
2. Global influenza programme, human-animal interface:  https://www.who.int/teams/global-influenza-programme/avian-influenza
3. Global Influenza Programme, Zoonotic influenza: candidate vaccine viruses and potency testing reagents: https://www.who.int/teams/global-influenza-programme/vaccines/who-recommendations/zoonotic-influenza-viruses-and-candidate-vaccine-viruses
4. Protocol to investigate non-seasonal influenza and other emerging acute respiratory diseases: https://www.who.int/publications-detail-redirect/WHO-WHE-IHM-GIP-2018.2
5. Summary of Key Information Practical to Countries Experiencing Outbreaks of A(H5N1) and Other Subtypes of Avian Influenza: https://apps.who.int/iris/rest/bitstreams/1031911/retrieve
6. Influenza at the human-animal interface summary and assessment, 26 January 2023 (who.int)
7. Evidence-based risk management along the livestock production and market chain: Cambodia https://www.fao.org/publications/card/en/c/CA7319EN/(link is external)
8. DON. 26 February 2023: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2023-DON445
9. Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) - Animal Production and Health division (NSAH). FAO-NSAH Animal Health Threats Update. 11 October 2023.