Bu raporda aşağıda yer alan başlıklar halinde COVID-19 ile ilgili en son veriler paylaşılmaktadır:

 

• Önemli Olaylar
• Küresel Epidemiyolojik Durum
• Hastaneye ve yoğun bakım ünitelerine yatışlar
• SARS-CoV-2’nin önemli varyantları ve izlem altındaki varyantları
• DSÖ Bölgelerine Göre Genel Durum

Önemli Olaylar

• Küresel olarak, 20 Kasım - 17 Aralık 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde 105 ülke COVID19 vakası ve 50 ülke COVID-19 ölümleri bildirmiştir. Birçok ülke raporlamayı durdurduğundan veya sıklığını değiştirdiğinden, bu sayının vaka veya ölümlerin meydana geldiği gerçek ülke sayısını yansıtmadığını unutmayınız.
• Mevcut verilere göre, 28 günlük süre zarfında bildirilen vaka sayısı artarken ölümler azalmıştır. 850.000'den fazla yeni vaka ve 3000'den fazla yeni ölümle, önceki 28 güne kıyasla (23 Ekim - 19 Kasım 2023) sırasıyla %52'lik bir artış ve %8'lik bir düşüş kaydedilmiştir. Bildirilen yeni vaka ve ölüm sayılarındaki eğilimler, birçok ülkedeki raporlama gecikmelerinin yanı sıra test ve sekanslamadaki azalma nedeniyle dikkatle yorumlanmalıdır.
• Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi (GISRS) kapsamında entegre sentinel sürveyansta tespit edilen ve FluNet'e bildirilen SARS-CoV-2 PCR pozitiflik yüzdesi 10 Aralık 2023 itibariyle %7,6'dır.
• 13 Kasım - 10 Aralık 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde, 58 ve 36 ülke sırasıyla COVID-19 hastaneye yatışları ve yoğun bakım ünitesine (YBÜ) kabuller hakkında en az bir kez veri sağlamıştır. Mevcut verilerden, 28 günlük dönemde 118.000'in üzerinde yeni hastaneye yatış ve 1600'ün üzerinde yeni YBÜ kabulü rapor edilmiştir. Bu verileri mevcut ve geçmiş raporlama döneminde tutarlı bir şekilde raporlayan ülkeler arasında, yeni hastaneye yatışlarda ve yeni YBÜ kabullerinde sırasıyla %23 ve %51'lik genel bir artış olmuştur.
• 18 Aralık 2023 tarihinde, BA.2.86 Omicron varyantının bir alt soyu olan JN.1 (link), son haftalarda prevalansındaki hızlı artış nedeniyle ana soyu BA.2.86'dan ayrı olarak ayrı bir önemli varyant (VOI) olarak belirlenmiştir. JN.1, 44. haftadaki %3,3 oranına kıyasla 48. haftada sekansların %27,1'ini oluşturmuştur. DSÖ şu anda birkaç SARS-CoV-2 varyantını takip etmektedir: beş VOI - XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5 ve BA.2.86 ve JN.1; ve beş VUM. Küresel olarak, EG.5 en çok rapor edilen VOI olmaya devam etmektedir. Bununla birlikte, son birkaç hafta içinde azalma eğilimi göstermiş ve 44. haftada %53,7 iken 48. haftada GISAID'de paylaşılan dizilerin %36,3'ünü oluşturmuştur.
• DSÖ Küresel Koronavirüs (COVID-19) Web Portalı, DSÖ'nün 3 Mayıs 2023 COVID-19 2023-2025 Güncellenmiş Stratejik Hazırlık ve Müdahale Planında belirtildiği üzere, DSÖ ve Üye Devletlerin acil durum olarak COVID 19'dan daha uzun vadeli hastalık yönetimine geçiş çalışmalarını desteklemek için 22 Aralık 2023 tarihinde güncellenmiş ve yeni bir arayüzle uyarlanmıştır. Yeni gösterge tablosu 2024 yılı boyunca aşamalı olarak daha fazla bileşen içerecektir. DSÖ Küresel Koronavirüs (COVID-19) Gösterge Tablosunun önceki bağlantısı hala aktif olacak ve kullanıcıları 22 Aralık'tan itibaren yenisine yönlendirecektir. Yönlendirmenin başlangıç saatinin dünya genelinde 24 saate kadar farklılık gösterebileceğini lütfen unutmayın.

COVID-19 ile ilgili en son veriler ve diğer güncellemeler için lütfen bkz:

• WHO Monthly Operational Update and past editions of the Weekly Epidemiological Update on COVID-19

• WHO COVID-19 detailed surveillance data dashboard

• WHO COVID-19 policy briefs

• COVID-19 surveillance reporting requirements update for Member States

• Summary Tables of COVID-19 vaccine effectiveness (VE) studies and results (last updated 14 December 2023)

• Forest Plots displaying results of COVID-19 VE studies (last updated 18 December 2023)

• Special focus WEU on interpreting relative VE (29 June 2022, pages 6-8)

• Neutralization plots(last updated 18 December 2023)

• WHO COVID-19 VE Resources

KÜRESEL EPİDEMİYOLOJİK DURUM

17 Aralık 2023 tarihi itibarıyla veriler

Küresel olarak, 20 Kasım - 17 Aralık 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde 850.000'in üzerinde yeni vaka bildirilmiştir. Yeni vaka sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %52 oranında artmıştır (Şekil 1, Tablo 1). Bu dönemde, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %8'lik bir düşüşle 3.000'in üzerinde yeni ölüm vakası bildirilmiştir. 17 Aralık 2023 itibariyle dünya genelinde 772 milyondan fazla teyit edilmiş vaka ve yaklaşık yedi milyon ölüm bildirilmiştir.

Rapor edilen vakalar, küresel olarak test ve raporlamadaki azalma nedeniyle enfeksiyon oranlarını tam olarak temsil etmemektedir. Bu 28 günlük süre zarfında, ülkelerin yalnızca %45'i (234 vakanın 105'i) DSÖ'ye en az bir vaka bildirmiştir. Bu istatistiğin vakaların mevcut olduğu gerçek ülke sayısını yansıtmadığını belirtmek önemlidir. Ayrıca, önceki 28 günlük döneme ait veriler, ülkeler tarafından bildirilen COVID-19 vakaları ve ölümleri ile ilgili olarak yapılan geriye dönük değişiklikleri dahil etmek için sürekli olarak güncellenmektedir. Bu nedenle bu raporda sunulan veriler eksiktir ve bu sınırlamalar göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır. Bazı ülkeler, yeni bildirilen vakalardaki artışlar ve daha da önemlisi, hastaneye yatış ve ölümlerdeki artışlar da dahil olmak üzere yüksek COVID-19 yükleri bildirmeye devam etmektedir – Ölüm Oranları, testlerdeki azalmalar göz önüne alındığında daha güvenilir göstergeler olarak kabul edilmektedir. SARS-CoV-2 PCR yüzde pozitifliğine ilişkin küresel ve ulusal veriler DSÖ'nün entegre influenza ve diğer solunum yolu virüsleri sürveyans web portalında mevcuttur. Sentinel sahalardan alınan son veriler (epidemiyolojik hafta 49, 4-10 Aralık 2023), raporlama yapan ülkelerden gelen SARS-CoV-2 PCR pozitiflik yüzdesinin ortalama yaklaşık %7,6 olduğunu göstermektedir (Şekil 2).

Birçok ülke COVID-19'a özgü raporlamayı durdurup solunum yolu hastalıkları sürveyansına entegre ettikçe, DSÖ COVID-19 epidemiyolojik durumunu, özellikle de morbidite ve sağlık sistemleri üzerindeki etkisine ilişkin verileri izlemeye devam etmek için mevcut tüm kaynakları kullanacaktır. COVID-19 büyük bir tehdit olmaya devam etmektedir ve DSÖ, Üye Devletleri yerleşik COVID-19 altyapılarını kaldırmaya değil, sürdürmeye çağırmaktadır. Diğerlerinin yanı sıra, erken uyarı, sürveyans ve raporlama, varyant takibi, erken klinik bakım sağlanması, yüksek riskli gruplara aşı uygulanması, havalandırmada iyileştirmeler ve düzenli iletişimin sürdürülmesi çok önemlidir.

Şekil 1. DSÖ Bölgesi tarafından bildirilen COVID-19 vakaları ve 17 Aralık 2023 itibariyle 28 günlük aralıklarla küresel ölümler (A); 5 Haziran – 17 Aralık 2023 (B)**

 

Bölgesel düzeyde, yeni bildirilen 28 günlük vaka sayısı altı DSÖ bölgesinin dördünde artmıştır: Avrupa Bölgesi (+%54), Batı Pasifik Bölgesi (+%67), Afrika Bölgesi (+%77) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (+%388); iki DSÖ bölgesinde ise vakalar azalmıştır: Doğu Akdeniz Bölgesi (-%51) ve Amerika Bölgesi (-%23). Yeni bildirilen 28 günlük ölümlerin sayısı dört bölgede azalmıştır: Doğu Akdeniz Bölgesi (-%65), Afrika Bölgesi (-%50), Amerika Bölgesi (-%48) ve Batı Pasifik Bölgesi (-%32); ölümler iki DSÖ bölgesinde artmıştır: Avrupa Bölgesi (+%14) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (+%317). Raporlama yapan ülkeler arasında, ülke düzeyinde en yüksek sayıda yeni 28 günlük vaka bildirimi Rusya Federasyonu (279 359 yeni vaka; +%130), Singapur (120 898 yeni vaka; +%86), İtalya (114 795 yeni vaka; +%10), Polonya (39 828 yeni vaka; +%82) ve Avustralya'dan (39 505 yeni vaka; +%12) yapılmıştır. En yüksek 28 günlük yeni ölüm sayıları İtalya (510 yeni ölüm; -%15), İsveç (396 yeni ölüm; +%6), Rusya Federasyonu (376 yeni ölüm; +%50), Avustralya (211 yeni ölüm; -%35) ve Polonya'dan (141 yeni ölüm; +%76) bildirilmiştir.

Tablo 1. 17 Aralıktab 2023 itibarıyla DSÖ Bölgesi tarafından yeni bildirilen ve kümülatif doğrulanmış COVID 19 vakaları ve ölüm vakaları**

* Önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son yedi gün içinde yeni teyit edilen vaka/ölüm sayısındaki ve önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son 28 gündeki değişim yüzdesi.  

** Bkz. Ek 1: Veri, tablo ve şekil notları

 

Şekil 2. SARS-CoV-2 test pozitiflik oranları ve FluNet'e nöbetçi sitelerce bildirilen numuneler (5 Ocak 2020 – 22 Ekim 2023)

 

Kaynak: FluNet'e bildirilen influenza ve SARS-CoV-2 sürveyans verileri; Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi

 

 

Şekil 3.  17 Aralık 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 vaka sayısı **

 

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız 

 

Şekil 4. 17 Aralık 2023 tarihi itibarıyla önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim**

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız.

Şekil 5.  17 Aralık 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 ölüm vakası sayısı **

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız.

Şekil 6.  17 Aralık 2023 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim **

Hastaneye ve yoğun bakım ünitesine yatışları

Küresel düzeyde, son 28 gün içinde (13 Kasım - 10 Aralık 2023), 58 ve 36 ülkeden sırasıyla toplam 118.958 yeni hastaneye yatış ve 1.610 yoğun bakım ünitesine (YBÜ) yeni kabulü rapor edilmiştir (Şekil 7). Bazı ülkelerden DSÖ'ye veri bildirilmemesinin, bu ülkelerde COVID-19 ile ilgili hastaneye yatış olmadığı anlamına gelmediğini unutmayın. Sunulan hastaneye yatış verileri ön hazırlık niteliğindedir ve yeni veriler elde edildikçe değişebilir. Ayrıca, bu veriler raporlama gecikmelerine tabidir. Muhtemelen hem tesadüfi SARS-CoV-2 enfeksiyonu vakaları hem de COVID-19 hastalığı nedeniyle hastaneye yatışları içermektedir.

Hastaneye yeni yatışlar

Son 28 gün içinde 58 (%25) ülke DSÖ'ye en az bir kez hastaneye yeni yatışları hakkında veri bildirmiştir (Tablo 2). Amerika Bölgesi hastaneye yeni yatışlarla ilgili veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (20 ülke; %36), bunu Avrupa Bölgesi (17 ülke; %28), Afrika Bölgesi (14 ülke; %28), Güneydoğu Asya Bölgesi (iki ülke; %20) ve Batı Pasifik Bölgesi (beş ülke; %14) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesindeki hiçbir ülke dönem boyunca DSÖ ile bir rapor paylaşmamıştır. Dönem boyunca yeni hastaneye yatışları tutarlı bir şekilde* rapor eden ülke sayısı %15'tir (36 ülke) (Tablo 2).

Sürekli olarak hastaneye yeni yatış bildiren 36 ülke arasında 12 (%33) ülke, önceki 28 günlük döneme (16 Ekim - 12 Kasım) kıyasla son 28 gün içinde hastaneye yatışlarda %20 veya daha fazla bir artış kaydetmiştir: Ekvador (1367'ye karşı 202; +%577), Şili (536'ya karşı 116; +%362), Endonezya (149'a karşı 42; +%255), Mauritius (83'e karşı 24; +%246), Guatemala (15'e karşı altı; +%150), Bosna Hersek (30'a karşı 16; +%88), Moğolistan (106'ya karşı 72; +%47), Macaristan (632'ye karşı 439; +%44), Estonya (474'e karşı 355; +%34), Amerika Birleşik Devletleri (80 882'ye karşı 64 522; +%25), Slovakya (830'a karşı 679; +%22) ve Çekya (1506'ya karşı 1242; +%21). En yüksek sayıda hastaneye yeni başvurular Amerika Birleşik Devletleri (80 882'ye karşı 64 522; +%25), İtalya (9351'e karşı 8083; +%16) ve Meksika'dan bildirilmiştir. (7193'e karşı 6083; +%18).

* Burada kullanıldığı şekliyle "Sürekli", ardı ardına sekiz hafta boyunca (raporlama ve karşılaştırma dönemi için) yeni hastaneye yatışlar ve yoğun bakım ünitesine kabuller için veri sunan ülkeleri ifade eder.

Tablo 2. 13 Kasım – 10 Aralık 2023 tarihleri ve 16 Ekim – 12 Kasım 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen hastaneye yeni yatış sayılarının karşılaştırılması

*Yüzdelik değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır.

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

Tablo 3. 13 Kasım – 10 Aralık 2023 ve 16 Ekim – 12 Kasım 2023tarihleri arasında DSÖ bölgelerine göre sürekli hastaneye yeni yatış bildiren ülkelerin karşılaştırılması

 

* N/A geçerli değil anlamına gelir

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca yeni hastane veya YBÜ kabulü yoksa yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir

YBÜ’ye yeni kabuller

Altı DSÖ bölgesinde, son 28 gün içinde, toplam 40 (%17) ülke DSÖ'ye en az bir kez YBÜ’ye yeni kabuller hakkında veri bildirmiştir (Şekil 8). Avrupa Bölgesi YBÜ’ye yeni kabulleri hakkında veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (15 ülke; %25), bunu Amerika Bölgesi (12 ülke; %21), Batı Pasifik Bölgesi (altı ülke; %17), Afrika Bölgesi (altı ülke; %12) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (bir ülke; %10) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesi'ndeki hiçbir ülke dönem boyunca YBÜ verilerini bildirmemiştir. Dönem için sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren ülkelerin oranı %9'dur (22 ülke).

YBÜ’ye yeni kabulleri sürekli olarak bildiren 22 ülke arasında iki ülke (%8) son 28 gün içinde YBÜ’ye yeni kabullerde bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %20 veya daha fazla artış göstermiştir: İrlanda (26'ya karşı 11; +%136) ve Slovakya (10'a karşı sekiz; +%25). En yüksek sayıda yeni YBÜ kabulü İtalya (219'a karşı 232; -%6), Kanada (161'e karşı 202; -%20) ve Avustralya'dan (138'e karşı 232; -%41) bildirilmiştir.

Tablo 4. 13 Kasım – 10 Aralık 2023 tarihleri arasında ve 16 Ekim – 12 Kasım 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen YBÜ’ye yeni kabul sayılarının karşılaştırılması

 

*Yüzde değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

 

Tablo 5. 13 Kasım 2023 – 10 Aralık 2023 ve 16 Ekim – 12 Kasım 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgelerine göre sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren ülkelerin kıyaslanması

*N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+ DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

 Şekil 7. 3 Şubat- 10 Aralık 2023 ve 1 Mart – 10 Aralık 2023 tarihleri arasında 28 günlük küresel COVID-19 hastane yeni yatışları ve YBÜ’ye yeni kabuller

 

Not: Son haftalarda raporlamada gecikmeler yaşanmaktadır ve veriler tam olmayabilir, bu nedenle veriler dikkatle yorumlanmalıdır. Gri çubuklara dahil edilen vakalar yalnızca sırasıyla hastaneye yatış veya YBÜ'ye kabul bildiren ülkelerdendir.

Hastalığın Ciddiyetiyle İlgili göstergeler

YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranı, pandemi boyunca COVID-19 için temel ciddiyet göstergeleri olmuştur. YBÜ'den hastaneye yatış oranı, toplam hastaneye yatış sayısına göre YBÜ'ye kabul edilmesi gereken hastaların oranını değerlendirmek için kullanılır. Ölüm-hastaneye yatış oranı, hastaneye yatırılan hastalara göre ölüm oranını değerlendirmek için kullanılır.

Bu göstergeler yukarıda belirtilen aynı sınırlamalara tabidir ve hesaplamaları belirli bir hafta veya ayda ilgili tüm veri unsurlarını (sırasıyla hastaneye yatışlar; ve YBÜ'ye kabuller veya ölümler) raporlayan ülkelerle sınırlıdır. Ülkeler arasında raporlama farklılıkları olabileceği unutulmamalıdır. Örneğin, bazı ülkelerde hastaneye yatış verileri YBÜ'ye kabulleri de içerebilirken, diğerlerinde YBÜ'ye kabuller ayrı olarak raporlanabilir. Ayrıca, bazı ölümlerin hastane tesisleri dışında gerçekleşmiş olabileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir.

Genel olarak, YBÜ-hastaneye yatış oranı, oranın 0,26 olduğu Temmuz 2021'deki zirveden bu yana azalmakta, 2022'nin başından bu yana 0,15'in altına düşmekte ve 2023'ün başından bu yana 0,05 civarında seyretmektedir (Şekil 8). Bu durum, hastaneye yeni yatışların azalan bir oranının yoğun bakım gerektirdiğini göstermektedir.

 

Benzer şekilde, ölüm-hastaneye yatış oranı da Temmuz 2021'den bu yana genel bir düşüş göstermektedir. Ocak 2023'ten bu yana, 0,06 ile 0,14 arasında değişerek 0,15'in altında kalmıştır. Bu, hastaneye yatırılan bireyler arasında daha düşük ölüm riskine işaret eden cesaret verici bir eğilimdir. 

 

Bu düşüşlerin nedenlerinin bu verilerden doğrudan yorumlanamayacağını, ancak muhtemelen enfeksiyon kaynaklı veya aşı kaynaklı bağışıklıktaki artışlar, erken teşhis ve klinik bakımdaki gelişmeler, sağlık sistemleri üzerindeki yükün azalması ve diğer faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiğini lütfen unutmayın. Bu verilerden yeni SARS CoV-2 varyantları arasında içsel virülansta bir azalma olduğu sonucunu çıkarmak mümkün değildir.

Şekil 8. 27 Nisan 2020 - 10 Aralık 2023 (A) ve 24 Nisan - 10 Aralık 2023 (B) tarihleri arasında COVID-19 YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranları

Not: Son haftalar raporlama gecikmelerine tabidir ve düşüş eğilimi olarak yorumlanmamalıdır. YBÜ oranı rakamı, hem hastaneye yeni yatışları hem de YBÜ’ye yeni  kabulleri bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur. Ölüm oranı rakamı hem hastaneye yeni yatış hem de yeni ölüm bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur.

Kaynak: DSÖ COVID-19 Ayrıntılı Sürveyans Web Portalı

İzlem altında olan ve önemli  SARS-CoV-2 varyantları

Coğrafi yayılım ve prevelans

Küresel olarak, 20 Kasım - 17 Aralık 2023 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde, 22.413 SARS-CoV-2 dizisi GISAID aracılığıyla paylaşılmıştır. Buna karşılık, önceki iki 28 günlük dönemde sırasıyla 62.927 ve 77.550 sekans paylaşılmıştır. Vaka görülme sıklığı ile sekans bildirimi arasında genellikle birkaç haftalık ortalama bir gecikme olduğundan, önümüzdeki haftalarda bildirilen yeni vakalardaki mevcut artışla orantılı olarak bildirilen sekanslarda bir artış olup olmayacağı veya ülkeler sekanslamayı azaltmaya devam ettikçe bildirilen sekanslardaki bu düşüşün devam edip etmeyeceği görülecektir. Veriler, daha önceki toplama tarihlerine sahip sekansları geriye dönük olarak içerecek şekilde periyodik olarak güncellenmektedir, bu nedenle belirli bir zaman dilimindeki gönderim sayısı değişebilir.

DSÖ şu anda aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli SARS-CoV-2 varyantlarını takip etmektedir:

• • Önemli beş varyant (VOI): XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, BA.2.86 ve JN.1
  • İzleme altındaki beş varyant (VUM): DV.7, XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3

Tablo 6, VOI ve VUM bildiren ülkelerin sayısını ve bunların 44. epidemiyolojik haftadan (30 Ekim - 5 Kasım 2023) 48. haftaya (27 Kasım - 3 Aralık 2023) kadar olan prevalansını göstermektedir.

Küresel olarak, EG.5 en çok rapor edilen VOI olmaya devam etmektedir (şu anda 93 ülke tarafından rapor edilmektedir), ancak son birkaç hafta içinde azalma eğilimi göstermiş ve 44. haftadaki %53,7'ye kıyasla 48. haftada sekansların %36,3'ünü oluşturmuştur.

BA.2.86 Omicron varyantının bir alt soyu olan JN.1, son haftalarda prevalansındaki hızlı artış nedeniyle 18 Aralık 2023 tarihinde bir VOI olarak belirlenmiştir. Daha önce DSÖ bunu BA.2.86 VOI'nin bir parçası olarak takip etmiştir. JN.1, 44. haftadaki %3,3 oranına kıyasla 48. haftada SARS-CoV-2 sekanslarının %27,1'ini oluşturmuştur. Bu, 44. haftadaki %4,4'e kıyasla 48. haftada dizilerin %5,9'unu oluşturan ana soyu BA.2.86 ile karşılaştırıldığında kayda değer bir artıştır. JN.1 için ilk risk değerlendirmesi 18 Aralık 2023 tarihinde yayınlanmış ve mevcut kanıtlara dayanarak küresel düzeyde düşük ek halk sağlığı riski genel değerlendirmesi yapılmıştır.

Diğer VOI'ler, XBB.1.5 ve XBB.1.16, aynı dönemde sırasıyla küresel yaygınlıkta azalmıştır: XBB.1.5, 44. haftadaki %8,2'den hafif bir düşüşle 48. haftada sekansların %7,3'ünü oluşturmuştur; XBB.1.6, 44. haftadaki %9,6'dan bir düşüşle 48. haftada sekansların %4,2'sini oluşturmuştur (Şekil 10, Tablo 6).

Tüm VUM'lar raporlama dönemi boyunca azalma eğilimi göstermiştir (Tablo 6).

Varyant prevalansını 44 ila 48. haftalar arasında bölgesel düzeyde hesaplamak için yeterli sekanslama verisi üç DSÖ bölgesinden elde edilmiştir: Amerika Bölgesi, Batı Pasifik Bölgesi ve Avrupa Bölgesi (Tablo 7). VOI'ler arasında JN.1 en çok bildirilen varyant olup Avrupa ve Batı Pasifik bölgelerinde artan bir eğilim gösterirken EG.5 Amerika Bölgelerinde en çok bildirilen varyant olmaya devam etmiştir. BA.2.86, XBB.1.5 ve XBB.1.16 her üç bölgede de artan veya sabit eğilimler göstermiştir. Her üç bölgedeki tüm VUM'larda azalan veya sabit eğilimler gözlenmiştir.

Küresel olarak azalan test ve sıralama oranlarıyla (Şekil 10), ortaya çıkan SARS-CoV-2 varyantlarının hastalık şiddeti üzerinde etkisini tahmin etmek giderek zorlaşmaktadır. Şu anda VOI'ler/VUM'lar ile artan hastalık şiddeti arasında herhangi bir ilişki olduğunu gösteren herhangi bir laboratuvar veya epidemiyolojik bulgu bildirilmemiştir. Şekil 9 ve Şekil 10'da gösterildiği gibi, SARS-CoV-2 genomik sürveyansının düşük ve temsili olmayan seviyeleri, varyant ortamının yeterince değerlendirilmesinde zorluklar oluşturmaya devam etmektedir.

Tablo 6. 2023'ün 44’üncü haftasından 48’inci haftasına kadar SARS-CoV-2 VOI ve VUM'ların haftalık prevalansı,

Artış eğilimi gösteren VOI'ler ve VUM'lar sarı renkle, sabit kalanlar mavi renkle ve azalış eğilimi gösterenler yeşil renkle vurgulanmıştır.

§ Varyantların ortaya çıkışından bu yana bildirilen ülkelerin ve dizilerin sayılarını göstermektedir.                                                                              

* Tablonun herhangi bir yerinde ayrı ayrı belirtilenler dışında, altsoyları içerir. Örneğin XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2, and XBB.2.3’ü içermez.                                        

+ Diğerleri tanımı altında VOI, VUM'lar, BA.1*, BA.2*, BA.3*, BA.4*, BA.5* hariç diğer dolaşımdaki altsoylar yer almaktadır. Varyantların gecikmesi veya geriye dönük atanması nedeniyle “Diğer” kategorisinin yaygınlığı yorumlanırken dikkatli olunmalıdır.

Tablo 7. 2023'ün 36’ncı haftasından 40’ıncı haftasına kadar DSÖ bölgelerine göre SARS-Cov-2 VOI ve VUM'lerin haftalık prevalansı

* Tablonun başka bir yerinde ayrı olarak belirtilenler hariç, alt soyları içerir. Örneğin, XBB*, XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3'ü içermez.

¥ Bu bölgelerde bildirilen dizilerin sayısının az olması nedeniyle, bu bölgelerdeki VOI'ler ve VUM'lar için eğilimleri belirlemek mümkün olmamıştır; bu durum tablodaki gölgeli hücrelerle de temsil edilmektedir

Şekil 9. 4 Kasım - 3 Aralık tarihleri arasında EG.5, XBB.1.5, XBB.1.16, BA.2.86 ve JN.1 VOI'lerinin 28 günlük küresel yaygınlığı 2023*+

*GISAID'e sekans gönderimindeki gecikmenin hesaba katılmasıyla ilgili raporlama dönemi.

+ Tarihsel mevcudiyet, daha önce VOI dizilerini bildiren ancak 4 Eylül ile 1 ekim 2023 arasındaki dönemde raporlama yapmayan ülkeleri gösterir.

Şekil 10. 1 Mayıs – 3 Aralık 2023 tarihleri arasında SARS-CoV-2 sekanslarının sayısı ve yüzdesi

Ek kaynaklar:

 

• Tracking SARS-CoV-2 Variants

• WHO statement on updated tracking system on SARS-CoV-2 variants of concern and variants of interest

• SARS-CoV-2 variant risk evaluation framework, 30 August 2023

• WHO JN.1 Initial Risk Evaluation, 18 December 2023

• WHO BA.2.86 Initial Risk Evaluation, 21 November 2023

• WHO EG.5 Updated Risk Evaluation, 21 November 2023

• WHO XBB.1.5 Updated Risk Assessment, 20 June 2023 • WHO XBB.1.16 Updated Risk Assessment, 5 June 2023

DSÖ BÖLGELERİNE GÖRE DURUM

 Epidemiyolojik Hafta ( 20 Kasım – 17 Aralık 2023)

 

Afrika Bölgesi

Afrika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %77'lik bir artışla 4500'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 50 ülkeden dokuzu (%18) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Burundi (26'ya karşı iki; +%1200), Angola (301'e karşı 26; +%1058) ve Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti'nde (64'e karşı 17; +276) gözlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Mauritius (3635 yeni vaka; her 100 000'de 285,8 yeni vaka; +%158), Angola (301 yeni vaka; her 100 000'de <1 yeni vaka; +%1058) ve Seyşeller'den (134 yeni vaka; her 100 000'de 136,3 yeni vaka; +%11) bildirilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %50 azalmış ve yedi yeni ölüm bildirilmiştir. Bu yeni ölümler Zimbabve (üç yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%57), Angola (bir yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde ölüm bildirilmemişti), Burkina Faso (bir yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%50), Mauritius (bir yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; %0) ve Namibya'dan (bir yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%50) rapor edilmiştir.

DSÖ Afrika Bölge Ofisi: https://www.afro.who.int/health-topics/coronavirus-covid-19

 

Amerika Bölgesi

Amerika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %23'lük bir düşüşle 32.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Altı ülke bir önceki 28 günlük döneme kıyasla yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oranlı artışlar Barbados (13'e karşı beş; +%160), Ekvador (2217'ye karşı 1056; +%110) ve Guatemala'da (ikiye karşı bir; +%100) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Kanada (16 980 yeni vaka; 100 000'de 45,0 yeni vaka; -%19), Şili (9117 yeni vaka; 100 000'de 47,7 yeni vaka; -%39) ve Ekvador'dan (2217 yeni vaka; 100 000'de 12,6 yeni vaka; +%110) bildirilmiştir.

Bölgede 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %48 oranında azalmış ve 299 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Kanada (130 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%57), Şili 129 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%34) ve Meksika'dan (22 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%43) rapor edilmiştir.

 

 

 

Doğu Akdeniz Bölgesi

Doğu Akdeniz Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %51'lik bir düşüşle 2.400'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Hiçbir ülke bir önceki 28 günlük döneme kıyasla yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmemiştir. En yüksek sayıda yeni vaka İran (1048 yeni vaka; her 100 000'de 1,2 yeni vaka; -%66), Afganistan (991 yeni vaka; her 100 000'de 2,5 yeni vaka; -%36) ve Fas'tan (413 yeni vaka; her 100 000'de .1 yeni vaka; -%3) bildirilmiştir.

Bölgede 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %65 oranında azalmış ve 59 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İran (53 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%66), Afganistan (beş yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%44) ve Fas'tan (bir yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde hiç ölüm bildirilmemişti) rapor edilmiştir.

 

DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi: http://www.emro.who.int/health-topics/corona-virus/index.html 

Avrupa Bölgesi

Avrupa Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %54'lük bir artışla 584.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 61 ülkeden 17'si (%27) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Estonya (2.041'e karşı 273; +%648), Lüksemburg (1437'ye karşı 284; +%406) ve Slovakya'da (2561'e karşı 715; +%258) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Rusya Federasyonu (279 359 yeni vaka; her 100.000'de 191,4 yeni vaka; +%30), İtalya (114.795 yeni vaka; her 100.000'de 192,5 yeni vaka; +%10) ve Polonya'dan (39.828 yeni vaka; her 100.000'de 104,9 yeni vaka; +%82) bildirilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %14 artmış ve 2.217 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İtalya (510 yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; -%15), İsveç (396 yeni ölüm; her 100 000'de 3,8 yeni ölüm; +%6) ve Rusya Federasyonu'ndan (376 yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; +%50) bildirilmiştir.

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi: https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19.

 

 

Güneydoğu Asya Bölgesi

Güneydoğu Asya Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %388'lik bir artışla 9.200'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 10 ülkeden üçü (%30) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Hindistan (3.241'e karşı 523; +%520), Sri Lanka (43'e karşı 21; +%105) ve Tayland'da (2.120'ye karşı 1.187; +%79) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Endonezya (3.725 yeni vaka; 100.000'de 1,4 yeni vaka; önceki 28 günlük dönemde vaka bildirilmemiştir), Hindistan (3241 yeni vaka; 100.000'de <1 yeni vaka; +%520) ve Tayland'dan (2.120 yeni vaka; 100.000'de 3,0 yeni vaka; +%79) bildirilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %317 artmış ve 50 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Hindistan (21 yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; +%425), Tayland (16 yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; +%220) ve Endonezya'dan (12 yeni ölüm; her 100.000'de <1 yeni ölüm; önceki 28 günlük dönemde hiç ölüm bildirilmemişti) rapor edilmiştir.

 

DSÖ Güney Doğu Asya Bölge Ofisi: https://www.who.int/southeastasia/outbreaks-and-emergencies/novel-coronavirus-2019.

 

Batı Pasifik Bölgesi

Batı Pasifik Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %67'lik bir artışla 221.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 35 ülkeden sekizi (%23) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup, en yüksek oransal artışlar Brunei Darussalam (7316'ya karşı 1725; +%324), Malezya (23 179'a karşı 7137; +%225) ve Kamboçya'da (28'e karşı dokuz; +%211) gözlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Singapur (120.898 yeni vaka; 100.000'de 2066,5 yeni vaka; +%86), Avustralya (39.505 yeni vaka; 100.000'de 154,9 yeni vaka; +%12) ve Yeni Zelanda'dan (23.680 yeni vaka; 100.000'de 491,1 yeni vaka; +%44) bildirilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %32 oranında azalmış ve 373 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Avustralya (211 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%35), Yeni Zelanda (94 yeni ölüm; her 100 000'de 1,9 yeni ölüm; +%9) ve Filipinler'den (33 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +3%) rapor edilmiştir.

 

 DSÖ Batı Pasifik Bölge Ofisi: https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19

 

 

 

Ek 1. Veri, tablo ve şekil notları

 

Sunulan veriler, ülkelerden/bölgelerden DSÖ'ye bildirilen, büyük ölçüde DSÖ vaka tanımlarına ve sürveyans klavuzuna dayanan resmi laboratuvar onaylı COVID-19 vaka ve ölümlerine dayanmaktadır. Doğruluk ve güvenilirliği sağlamak için adımlar atılırken, tüm veriler sürekli doğrulama ve değişikliğe tabidir; ve bu verileri yorumlarken, gerçek vaka ve ölüm oranı insidansının olduğundan düşük tahmin edilmesi ve bu verileri küresel düzeyde yansıtmada değişken gecikmeler gibi, sunulan sayıları etkileyen birkaç faktör nedeniyle dikkatli olunmalıdır. Vaka tespiti, dahil etme kriterleri, test stratejileri, raporlama uygulamaları ve veri kesme ve gecikme süreleri ülkeler/bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Az sayıda ülke/bölge, şüpheli ve laboratuvar onaylı vakaları birlikte rapor etmektedir. DSÖ, ulusal halk sağlığı yetkilileri ve diğer kaynaklar tarafından yayınlanan bilgi ürünleri arasında farklılıklar olması beklenmektedir.

 

epi-data-support@who.int adresine e-posta gönderilerek yapılan geçmiş veri düzenlemesinin bir kaydı talep edilebilmektedir. Talep ederken lütfen ilgilendiğiniz ülke (ler)i, süreyi ve talep / kullanım amacını belirtiniz. Önceki durum raporları düzenlenmeyecektir; en güncel veriler için https://covid19.who.int/ adresine bakınız. Ülkeler, bölgeler ve alanlar ve DSÖ Bölgeleri (önceki sayılarda rapor edilmiştir) tarafından son yedi gün içinde bildirilen doğrulanmış COVID-19 vakaları ve ölümleri  “https://covid19.who.int/table” adresinde mevcuttur.

 

Ülkeler', benzer statüdeki ülkeleri, bölgeleri, alanları veya diğer yargı yetkilerini ifade edebilmektedir. Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık sınır çizgilerini temsil etmektedir. Ülkeler, bölgeler ve alanlar, DSÖ yönetim bölgesi altında düzenlenmiştir. Belirli şirketlerin veya üreticilerin ürünlerinden bahsedilmesi, DSÖ tarafından onaylandığını veya söz konusu benzer nitelikteki diğer ürünlerin yerine önerildiğini ima etmemektedir. Hatalar ve eksiklikler hariç olmak üzere, tescilli ürünlerin isimleri, baş harfleri büyük olacak şekilde ayırt edilmektedir.

 

Ek 2.  SARS-CoV-2 varyantlarının değerlendirilmesi ve sınıflandırılması

 

DSÖ, ulusal makamlar, kurumlar ve araştırmacılarla işbirliği içinde, SARSCoV-2 varyantlarının bulaşmayı veya hastalık özelliklerini değiştirip değiştirmediğini veya hastalığın yayılmasını kontrol etmek için uygulanan aşıların, terapötiklerin, teşhislerin veya halk sağlığı ve sosyal önlemlerin (PHSM) etkinliğini etkileyip etkilemediğini rutin olarak değerlendirmektedir. Potansiyel endişe verici varyantları (VOC'ler), önemli varyantları (VOI'ler) veya izleme altındaki varyantları (VUM'ler), küresel halk sağlığına yönelik risk temelinde düzenli olarak değerlendirilir.

 

Varyantların sınıflandırmaları, dolaşımdaki varyantların sürekli gelişimini ve bunların değişen epidemiyolojisini yansıtmak için gerektiğinde revize edilecektir. Varyant sınıflandırması için kriterler ve şu anda dolaşımda olan ve daha önce dolaşımda olan VOC'ler, VOI'ler ve VUM'ların listeleri, DSÖ SARS-CoV-2 varyantlarını İzleme web sitesinde mevcuttur. Ulusal makamlar başka varyantları belirlemeyi seçebilir ve yeni ortaya çıkan varyantları ve bunların etkilerini araştırmak ve raporlamak için şiddetle teşvik edilir.

DSÖ, yaygınlık ve viral özelliklerdeki değişiklikleri izlemek için VOC'lerin soyundan gelenler de dahil olmak üzere SARS-CoV-2 varyantlarını izlemeye devam etmektedir. Omicron soyundan gelen soyların dolaşımını açıklayan mevcut eğilimler, COVID-19 sürveyans sistemlerinin sınırlamaları dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Bunlar, ülkeler arasındaki dizileme kapasitesi ve örnekleme stratejilerindeki farklılıkları, örnekleme stratejilerinde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri, ülkeler tarafından yürütülen testlerde ve paylaşılan dizilerdeki azalmaları ve dizi verilerinin GISAID'e yüklenmesindeki gecikmeleri içermektedir.