Bu raporda aşağıda yer alan başlıklar halinde COVID-19 ile ilgili en son veriler paylaşılmaktadır:

• Önemli Olaylar
• Küresel Epidemiyolojik Durum
• Hastaneye ve yoğun bakım ünitelerine yatışlar
• SARS-CoV-2’nin önemli varyantları ve izlem altındaki varyantları
• DSÖ Bölgelerine Göre Genel Durum

Önemli Olaylar

• Küresel olarak, 11 Aralık 2023'ten 7 Ocak 2024'e kadar olan 28 günlük dönemde 106 ülke COVID-19 vakası ve 51 ülke COVID-19 ölüm vakası bildirmiştir. Birçok ülke raporlamayı durdurduğundan veya sıklığını değiştirdiğinden, bunun vaka veya ölümlerin meydana geldiği gerçek ülke sayısını yansıtmadığını unutmayın.
• Mevcut verilere göre, 28 günlük süre zarfında bildirilen vaka sayısı artarken ölümler azalmıştır. 1,1 milyondan fazla yeni vaka ve 8.700 yeni ölümle, önceki 28 güne kıyasla (13 Kasım - 10 Aralık 2023) sırasıyla %4 artış ve %26 düşüş kaydedilmiştir. Bildirilen yeni vaka ve ölüm sayılarındaki eğilimler, birçok ülkedeki raporlama gecikmelerinin yanı sıra test ve sekanslamadaki azalma nedeniyle dikkatle yorumlanmalıdır. Atık su sürveyansından elde edilen tahminlere göre, vakaların klinik tespiti gerçek yükü 2 ila 19 kat arasında eksik tahmin etmektedir.
• Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi (GISRS) kapsamında entegre koruyucu/sentinel sürveyansta tespit edilen ve FluNet'e bildirilen SARS-CoV-2 PCR pozitiflik yüzdesi 7 Ocak 2024 itibariyle %8 civarında olmuştur.
• 11 Aralık 2023'ten 7 Ocak'a kadar geçen 28 günlük süre boyunca 53 ve 42 ülke sırasıyla COVID-19 hastaneye yatışları ve yoğun bakım ünitesine (YBÜ) kabuller hakkında en az bir kez veri bildiriminde bulunmuştur. Mevcut verilerden, 28 günlük dönemde 173.000'den fazla yeni hastaneye yatış ve 1.900'den fazla yeni YBÜ kabulü rapor edilmiştir. Bu verileri mevcut ve geçmiş raporlama döneminde tutarlı bir şekilde raporlayan ülkeler arasında, yeni hastaneye yatışlarda ve yeni YBÜ kabullerinde sırasıyla %40 ve %13'lük genel bir artış olmuştur.
• Küresel olarak, JN.1 en çok rapor edilen VOI'dir (şu anda 71 ülke tarafından rapor edilmektedir) ve 48. haftada %24,8 iken 52. haftada sekansların %65,5'ini oluşturmaktadır (Şekil 10, Tablo 6). Ana soyu BA.2.86 stabil olup 48. haftadaki %7,0 oranına kıyasla 52. haftada dizilerin %7,8'ini oluşturmuştur (Şekil 10, Tablo 6). JN.1 için ilk risk değerlendirmesi, mevcut kanıtlara dayanarak küresel düzeyde düşük halk sağlığı riski genel değerlendirmesi ile 19 Aralık 2023 tarihinde yayınlanmıştır. DSÖ şu anda birkaç SARS CoV-2 varyantını takip etmektedir: beş VOI - XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5 BA.2.86 ve JN.1; ve beş VUM: DV.7, XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3
• DSÖ Küresel Koronavirüs (COVID-19) Web Portalı, DSÖ'nün 3 Mayıs 2023 COVID-19 2023-2025 Güncellenmiş Stratejik Hazırlık ve Yanıt Planında belirtildiği üzere, DSÖ ve Üye Devletlerin COVID-19'dan acil durumdan uzun vadeli hastalık yönetimine geçiş çalışmalarını desteklemek için 22 Aralık 2023 tarihinde güncellenmiş ve yeni bir arayüzle uyarlanmıştır. Yeni gösterge tablosu 2024 yılı boyunca aşamalı olarak daha fazla bileşen içerecektir. DSÖ Küresel Koronavirüs (COVID-19) Gösterge Tablosunun önceki bağlantısı hala aktif olacak ve kullanıcıları 22 Aralık'tan itibaren yenisine yönlendirecektir. Yönlendirmenin başlangıç saatinin dünya genelinde 24 saate kadar farklılık gösterebileceğini lütfen unutmayınız.

COVID-19 ile ilgili en son veriler ve diğer güncellemeler için lütfen bkz:

• WHO Monthly Operational Update and past editions of the Weekly Epidemiological Update  on COVID-19 • WHO COVID-19 detailed surveillance data dashboard

• WHO COVID-19 policy briefs

• COVID-19 surveillance reporting requirements update for Member States

• Summary Tables of COVID-19 vaccine effectiveness (VE) studies and results (last updated 11 January 2024)

• Forest Plots displaying results of COVID-19 VE studies (last updated 15 January 2024)

• Special focus WEU on interpreting relative VE (29 June 2022, pages 6-8)

• Neutralization plots(last updated 15 January 2024)

• WHO COVID-19 VE Resources

 

KÜRESEL EPİDEMİYOLOJİK DURUM

 

7 Ocak 2024 tarihi itibarıyla veriler

Küresel olarak, haftalık yeni vaka sayısı 11 Aralık 2023 ile 7 Ocak 2024 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde bir önceki 28 günlük döneme kıyasla sabit kalmış ve 1,1 milyondan fazla yeni vaka bildirilmiştir (Şekil 1, Tablo 1). Haftalık yeni ölüm sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %26 oranında azalmış ve 8.700 yeni ölüm vakası bildirilmiştir. 7 Ocak 2024 itibariyle küresel çapta 774 milyondan fazla doğrulanmış vaka ve 7 milyondan fazla ölüm bildirilmiştir. Atık su sürveyansındaki viral yüklerden elde edilen tahminlere göre, vakaların klinik tespiti gerçek yükü 2 ila 19 kat eksik tahmin etmiştir .(1),(2),(3) Raporlanan vakalar, küresel olarak test ve raporlamadaki azalma nedeniyle enfeksiyon oranlarını doğru bir şekilde temsil etmemektedir.

Bu 28 günlük dönemde, ülkelerin yalnızca %45'i (234 vakanın 106'sı) DSÖ'ye en az bir vaka bildirmiştir. Bu istatistiğin vakaların bulunduğu gerçek ülke sayısını yansıtmadığını belirtmek önemlidir. Ayrıca, önceki 28 günlük döneme ait veriler, ülkeler tarafından bildirilen COVID-19 vakaları ve ölümleri ile ilgili olarak yapılan geriye dönük değişiklikleri dahil etmek için sürekli olarak güncellenmektedir. Bu nedenle bu raporda sunulan veriler eksiktir ve bu sınırlamalar göz önünde bulundurularak yorumlanmalıdır. Bazı ülkeler, yeni bildirilen vakalardaki artışlar ve daha da önemlisi, hastaneye yatış ve ölümlerdeki artışlar da dahil olmak üzere, yüksek COVID 19 yükü bildirmeye devam etmektedir – ölüm oranları, testlerdeki azalmalar göz önüne alındığında daha güvenilir göstergeler olarak kabul edilmektedir. SARS-CoV-2 PCR yüzde pozitifliğine ilişkin küresel ve ulusal veriler DSÖ'nün entegre influenza ve diğer solunum yolu virüsleri sürveyans panosunda mevcuttur. Sentinel sahalardan elde edilen son veriler (epidemiyolojik birinci hafta, 1-7 Ocak 2024), raporlama yapan ülkelerden SARS-CoV-2 PCR pozitiflik yüzdesinin ortalama yaklaşık %8 olduğunu göstermektedir (Şekil 2).

Birçok ülke COVID-19'a özgü raporlamayı durdurmakta ve bunu solunum yolu hastalıkları sürveyansına entegre etmektedir, DSÖ, COVID-19 epidemiyolojik durumunu, özellikle de morbidite ve sağlık sistemleri üzerindeki etkisine ilişkin verileri izlemeye devam etmek için mevcut tüm kaynakları kullanacaktır. COVID-19 büyük bir tehdit olmaya devam etmektedir ve DSÖ, Üye Devletleri yerleşik COVID-19 altyapılarını kaldırmaya değil, sürdürmeye çağırmaktadır. Diğerlerinin yanı sıra, erken uyarı, sürveyans ve raporlama, varyant takibi, erken klinik bakım sağlanması, yüksek riskli gruplara aşı uygulanması, havalandırmada iyileştirmeler ve düzenli iletişimin sürdürülmesi çok önemlidir.

(1) Bize verileri gösterin: küresel COVID-19 atık su izleme etkenleri, eşitlik ve boşluklar

(2) Boylamsal kanalizasyon sürveyansı kullanılarak Rotterdam belediyesi içindeki SARS-CoV-2 enfeksiyon piramidinin yakalanması

(3) Önceki SARS-CoV-2 Atık Su Yüküne Dayalı Omicron COVID-19 Vaka Tahminleri, Peel Bölge Belediyesi, Ontario, Kanada

Bildirilen COVID-19 vakaları ve ölümlerindeki mevcut eğilimler, birkaç ülkenin COVID-19 test stratejilerini aşamalı olarak değiştirmesi, yapılan toplam test sayısının azalması ve sonuç olarak tespit edilen vaka sayısının düşmesi nedeniyle dikkatle yorumlanmalıdır. Ayrıca, önceki haftalara ait veriler, ülkeler tarafından bildirilen COVID-19 vakalarında ve ölümlerinde yapılan değişiklikleri geriye dönük olarak dahil etmek için sürekli olarak güncellenmektedir.

Şekil 1. DSÖ Bölgesi tarafından bildirilen 28 günlük COVID-19 vakaları ve küresel ölümler (7 Ocak 2024 itibariyle (A); 26 Haziran - 17 Ocak 2024 (B))**

Bölgesel düzeyde, yeni bildirilen 28 günlük vaka sayısı altı DSÖ bölgesinin dördünde azalmıştır: Afrika Bölgesi (-%63), Amerika Bölgesi (-%18), Doğu Akdeniz Bölgesi (-%13) ve Avrupa Bölgesi (-%13). Vaka sayıları iki DSÖ bölgesinde artmıştır: Batı Pasifik Bölgesi (+%77) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (+%379). Yeni bildirilen 28 günlük ölümlerin sayısı beş bölgede azalmış veya sabit kalmıştır: Afrika Bölgesi (-%113), Doğu Akdeniz Bölgesi (-%53), Batı Pasifik Bölgesi (-%45), Amerika Bölgesi (-%41) ve Avrupa Bölgesi (-%3). Ölüm sayıları Güneydoğu Asya Bölgesi'nde (+%564) artmıştır. Ülke düzeyinde, en yüksek 28 günlük yeni vaka sayıları Rusya Federasyonu (235 198 yeni vaka; -%30), Singapur (174 643 yeni vaka; +%117), İtalya (163 599 yeni vaka; -%18), Yunanistan (68 590 yeni vaka; +%81) ve Malezya'dan (67 206 yeni vaka; +%164) bildirilmiştir. En yüksek sayıda 28 günlük yeni ölüm İtalya (1016 yeni ölüm; -%21), Rusya Federasyonu (679 yeni ölüm; +%45), Polonya (543 yeni ölüm; +%229), İsveç (446 yeni ölüm; -%47) ve Yunanistan'dan (322 yeni ölüm; +%79) rapor edilmiştir.

Tablo 1. 7 Ocak 2024 itibarıyla DSÖ Bölgesi tarafından yeni bildirilen ve kümülatif doğrulanmış COVID 19 vakaları ve ölüm vakaları**

* Önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son yedi gün içinde yeni teyit edilen vaka/ölüm sayısındaki ve önceki 28 gün ile karşılaştırıldığında son 28 gündeki değişim yüzdesi.  

** Bkz. Ek 1: Veri, tablo ve şekil notları

 

Şekil 2. FluNet'e sentinel sitelerce bildirilen test edilmiş SARS-CoV-2 numuleri ve test pozitiflik oranları (5 Ocak 2020 – 7 Ocak 2024)

 

Kaynak: FluNet'e bildirilen influenza ve SARS-CoV-2 sürveyans verileri; Küresel İnfluenza Sürveyans ve Yanıt Sistemi

 

Şekil 3.  7 Ocak 2024 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 vaka sayısı **

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız 

 

Şekil 4. 7 Ocak 2024 tarihi itibarıyla önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim**

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız.

 

Şekil 5.  7 Ocak 2024 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  100.000 kişide doğrulanmış COVID-19 ölüm vakası sayısı **

** Ek 1: Veri, tablo ve şekillere ait notlara bakınız.

 

Şekil 6.  7 Ocak 2024 tarihi itibariyle önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde  doğrulanmış COVID-19 ölüm vakalarındaki yüzdelik değişim **

Hastaneye ve yoğun bakım ünitesine yatışları

Küresel düzeyde, geçtiğimiz 28 gün boyunca (11 Aralık 2023 - 7 Ocak 2024), 53 ve 42 ülkeden sırasıyla toplam 173.547 hastaneye yeni yatış ve 1.966 yoğun bakım ünitesine (YBÜ) yeni kabul bildirilmiştir (Şekil 7). Bu, bir önceki 28 güne (13 Kasım - 10 Aralık 2023) kıyasla sırasıyla %32 artış ve %3 düşüş anlamına gelmektedir. Bazı ülkelerden DSÖ'ye veri bildirilmemesinin, bu ülkelerde COVID-19 ile ilgili hastaneye yatış olmadığı anlamına gelmediğini unutmayınız. Sunulan hastaneye yatış verileri ön hazırlık niteliğindedir ve yeni veriler elde edildikçe değişebilir. Ayrıca, hastaneye yatış verileri raporlama gecikmelerine tabidir. Bu veriler muhtemelen hem tesadüfi SARS-CoV-2 enfeksiyonu vakaları hem de COVID-19 hastalığı nedeniyle hastaneye yatışları içermektedir.

Hastaneye yeni yatışlar

Son 28 gün içinde 53 ülke (%23) DSÖ'ye en az bir kez hastane yeni yatışları hakkında veri bildirmiştir (Şekil 7).  Amerika Bölgesi hastaneye yeni yatışlarla ilgili veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (19 ülke; %34), bunu Avrupa Bölgesi (15 ülke; %25), Afrika Bölgesi (12 ülke; %24), Güneydoğu Asya Bölgesi (iki ülke; %20) ve Batı Pasifik Bölgesi (beş ülke; %14) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesi'nde hiçbir ülke 1 oranını paylaşmamıştır. Dönem için sürekli olarak hastaneye yeni yatış bildiren ülke sayısı %9'dur (22 ülke) (Tablo 2). Sürekli olarak hastaneye yeni yatış bildiren 22 ülke arasında 8 (%36) ülke, önceki 28 günlük döneme kıyasla son 28 gün içinde hastaneye yeni yatışlarda %20 veya daha fazla bir artış kaydetmiştir: Endonezya (1337 vs 149; +% 797), Malta (79 vs 21; +%276), Brunei Darussalam (588 vs 161; +%265), Malezya (9312 vs 4137; +%125), Yunanistan (6366 vs 3792; +%68), Singapur (2619 vs 1719; +%52), Amerika Birleşik Devletleri (128 073 vs 84 981; +%51) ve İrlanda (1353 vs 967; +%40).

En yüksek sayıda hastane yeni başvurusu bildiren ülkeler Amerika Birleşik Devletleri (128 073 vs 84 981; +%51), Malezya (9312 vs 4137; +%125) ve İtalya (8845 vs 13 857; -%36) olmuştur.

Tablo 2. 11 Aralık 2023 – 7 Ocak 2024 tarihleri ve 16 Ekim – 10 Aralık 2023 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen hastaneye yeni yatış sayılarının karşılaştırılması

*Yüzdelik değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır.

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

Tablo 3. 13 Kasım – 10 Aralık 2023 ve 11 Aralık 2023 – 7 Ocak 2024 tarihleri arasında DSÖ bölgelerine göre sürekli hastaneye yeni yatış bildiren ülkelerin karşılaştırılması

 

* N/A geçerli değil anlamına gelir

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca hastaneye veya YBÜ’ye yeni kabulü yoksa yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir

YBÜ’ye yeni kabuller

Altı DSÖ bölgesinde, son 28 gün içinde, toplam 42 (%19) ülke DSÖ'ye en az bir kez YBÜ yeni kabulleri hakkında veri bildirmiştir (Şekil 8). Afrika Bölgesi YBÜ yeni kabulleri hakkında veri bildiren ülkelerin en yüksek oranına sahipken (13 ülke; %26), bunu Avrupa Bölgesi (12 ülke; %20), Amerika Bölgesi (10 ülke, %14), Batı Pasifik Bölgesi (altı ülke; %17) ve Güneydoğu Asya Bölgesi (bir ülke; %10) takip etmiştir. Doğu Akdeniz Bölgesi'nde hiçbir ülke dönem boyunca YBÜ verilerini bildirmemiştir. Dönem için sürekli olarak YBÜ yeni kabulleri bildiren ülkelerin oranı %8'dir (18 ülke).

YBÜ yeni kabullerini sürekli olarak bildiren 18 ülke arasında sekiz ülke (%44) son 28 gün içinde YBÜ yeni kabullerinde bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %20 veya daha fazla artış göstermiştir: Endonezya (164 vs 18; +%811), Malezya (135 vs 15; +%800), Singapur (77 vs38; +%103), Estonya (18 vs 10; +%80), İrlanda (20 vs 13; +%54), Hollanda (120 vs 86; +%40), Yunanistan (120 vs 88; +36) ve Çekya (182 vs 146; +%25) En yüksek sayıda YBÜ yeni kabulü İtalya (464 vs 492; -%6), Çekya (182 vs 146; +%25) ve Endonezya'dan (164 vs 18; +%811) rapor etmiştir.

 

Tablo 4. 13 Kasım – 10 Aralık 2023 tarihleri arasında ve 11 Kasım 2023– 7 Ocak 2024 tarihleri arasında DSÖ bölgeleri tarafından bildirilen YBÜ’ye yeni kabul sayılarının karşılaştırılması

 

*Yüzde değişim, hem son 28 günde hem de önceki 28 günde (karşılaştırma dönemi) tutarlı bir şekilde raporlama yapan ülkeler için hesaplanmıştır

**Bildirilen ülke sayısı / bölgedeki toplam ülke sayısı (raporlama yüzdesi).

*** N/A mevcut değil anlamına gelmektedir.

+DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

Tablo 5. 13 Kasım – 10 Aralık 2023 tarihleri arasında ve 11 Kasım 2023– 7 Ocak 2024  tarihleri arasında DSÖ bölgelerine göre sürekli olarak YBÜ’ye yeni kabulleri bildiren ülkelerin kıyaslanması

*N/A mevcut değil anlamına gelmektedir. + DSÖ raporlamanın sürdürülmesinin önemini vurgulamakta ve ülkeleri hafta boyunca  hastane  yeni yatış veya YBÜ’ye yeni kabulü olmaması durumunda yeni kabullerin olmadığını bildirmeye ("sıfır raporlama") teşvik etmektedir.

 

Şekil 7. 3 Şubat 2020 ile 7 Ocak 2024 (A) ve 1 Mart 2023 ile 7 Ocak 2024 (B) tarihleri arasında 28 günlük küresel COVID-19 hastane yeni yatışları ve YBÜ’ye yeni kabuller

 

Not: Son haftalarda raporlamada gecikmeler yaşanmaktadır ve veriler tam olmayabilir, bu nedenle veriler dikkatle yorumlanmalıdır. Gri çubuklara dahil edilen vakalar yalnızca sırasıyla hastaneye yatış veya YBÜ'ye kabul bildiren ülkelerdendir.

Hastalığın Ciddiyetiyle İlgili göstergeler

YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranı, pandemi boyunca COVID-19 için temel ciddiyet göstergeleri olmuştur. YBÜ'den hastaneye yatış oranı, toplam hastaneye yatış sayısına göre YBÜ'ye kabul edilmesi gereken hastaların oranını değerlendirmek için kullanılır. Ölüm-hastaneye yatış oranı, hastaneye yatırılan hastalara göre ölüm oranını değerlendirmek için kullanılır.

Bu göstergeler yukarıda belirtilen aynı sınırlamalara tabidir ve hesaplamaları belirli bir hafta veya ayda ilgili tüm veri unsurlarını (sırasıyla hastaneye yatışlar; ve YBÜ'ye kabuller veya ölümler) raporlayan ülkelerle sınırlıdır. Ülkeler arasında raporlama farklılıkları olabileceği unutulmamalıdır. Örneğin, bazı ülkelerde hastaneye yatış verileri YBÜ'ye kabulleri de içerebilirken, diğerlerinde YBÜ'ye kabuller ayrı olarak raporlanabilir. Ayrıca, bazı ölümlerin hastane tesisleri dışında gerçekleşmiş olabileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir.

Genel olarak, YBÜ-hastaneye yatış oranı, oranın 0,26 olduğu Temmuz 2021'deki zirveden bu yana azalmakta, 2022'nin başından bu yana 0,15'in altına düşmekte ve 2023'ün başından bu yana 0,05 civarında seyretmektedir (Şekil 8). Eğilim son haftalarda sabit kalmıştır. Bu durum, yeni hastaneye yatışların azalan bir oranının yoğun bakım gerektirdiğini göstermektedir.

Benzer şekilde, ölüm-hastaneye yatış oranı Temmuz 2021'den bu yana genel bir düşüş göstermektedir. Ocak 2023'ten bu yana 0,06 ile 0,14 arasında değişerek 0,15'in altında kalmıştır. Bu, hastaneye yatırılan bireyler arasında daha düşük ölüm riskine işaret eden cesaret verici bir eğilimdir.

 

Bu düşüşlerin nedenlerinin bu verilerden doğrudan yorumlanamayacağını, ancak muhtemelen enfeksiyon kaynaklı veya aşı kaynaklı bağışıklıktaki artışlar, erken teşhis ve klinik bakımdaki gelişmeler, sağlık sistemleri üzerindeki yükün azalması ve diğer faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiğini lütfen unutmayın. Bu verilerden yeni SARS CoV-2 varyantları arasında içsel virülansta bir azalma olduğu sonucunu çıkarmak mümkün değildir.

Şekil 8. 27 Nisan 2020 – 7 Ocak 2023 (A) ve 22 Mayıs 2023 – 7 Ocak 2024 (B) tarihleri arasında COVID-19 YBÜ-hastaneye yatış oranı ve ölüm-hastaneye yatış oranları

Not: Son haftalar raporlama gecikmelerine tabidir ve düşüş eğilimi olarak yorumlanmamalıdır. YBÜ oranı rakamı, hem hastaneye yeni yatışları hem de YBÜ’ye yeni  kabulleri bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur. Ölüm oranı rakamı hem hastaneye yeni yatış hem de yeni ölüm bildiren ülkelerin verilerinden oluşturulmuştur.

Kaynak: DSÖ COVID-19 Ayrıntılı Sürveyans Web Portalı

İzlem altında olan ve önemli  SARS-CoV-2 varyantları

 

Coğrafi yayılım ve prevelans

Küresel olarak, 11 Aralık 2023 ile 7 Ocak 2024 tarihleri arasındaki 28 günlük dönemde, 33.659 SARS CoV-2 dizisi GISAID aracılığıyla paylaşılmıştır. Buna karşılık, önceki iki 28 günlük dönemde sırasıyla 112.909 ve 192.222 sekans paylaşılmıştır. Veriler, daha önceki veri toplama tarihlerine sahip dizileri içerecek şekilde periyodik olarak geriye dönük olarak güncellenmektedir, bu nedenle belirli bir zaman dilimindeki gönderim sayısı değişebilir.

DSÖ şu anda aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli SARS-CoV-2 varyantlarını takip etmektedir:

- Önemli beş varyant (VOI): XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, BA.2.86 ve JN.1

- Takip altındaki beş varyant (VUM): DV.7, XBB, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3

Tablo 6, VOI ve VUM bildiren ülkelerin sayısını ve bunların epidemiyolojik 48. haftadan (27 Kasım - 3 Aralık 2023) 52. haftaya (25 Aralık - 31 Aralık 2023) kadar olan prevelansını göstermektedir. Artış eğilimi gösteren VOI'ler ve VUM'lar sarı renkle, sabit kalanlar mavi renkle ve azalma eğilimi gösterenler yeşil renkle vurgulanmıştır.

Küresel olarak, JN.1 şu anda dolaşımdaki baskın VOI'dir (71 ülke tarafından rapor edilmiştir) ve 48. haftadaki %24,8'e kıyasla 52. haftada sekansların %65,5'ini oluşturmaktadır (Şekil 10, Tablo 6). Ana soyu BA.2.86 stabil olup 48. haftadaki %7,0 oranına kıyasla 52. haftada sekansların %7,8'ini oluşturmuştur (Şekil 10, Tablo 6). JN.1 için ilk risk değerlendirmesi 19 Aralık 2023 tarihinde, mevcut kanıtlara dayanarak küresel düzeyde düşük halk sağlığı riski genel değerlendirmesi ile yayınlanmıştır.

Diğer VOI'lar, XBB.1.5, XBB.1.16 ve EG.5, aynı dönemde küresel yaygınlıkta azalmıştır: XBB.1.5 52. haftada sekansların %3,3'ünü oluştururken, bu oran 48. haftada %8,3'e düşmüştür; XBB.1.6 52. haftada sekansların %1,5'ini oluştururken, bu oran 48. haftada %6,3'e düşmüştür; EG.5 52. haftada sekansların %16,6'sını oluştururken, bu oran 48. haftada %43,6'ya düşmüştür (Şekil 10, Tablo 6).

Tüm VUM'ler raporlama dönemi boyunca azalma eğilimi göstermiştir (Tablo 6).

Dört DSÖ bölgesinden 48 ila 52. haftalar arasında bölgesel düzeyde varyant prevalansını hesaplamak için yeterli sekanslama verisi elde edilmiştir: Amerika Bölgesi, Batı Pasifik Bölgesi, Güneydoğu Asya Bölgesi ve Avrupa Bölgesi (Tablo 7). VOI'ler arasında JN.1 en çok bildirilen varyanttır ve dört bölgenin tamamında artan bir eğilim göstermektedir. Batı Pasifik Bölgesi'nde küçük bir artış gösteren XBB.1.16 hariç, diğer VOI'ler ve dört bölgedeki tüm VUM'lar azalan veya sabit eğilimler gözlemlemiştir. 

Küresel olarak azalan test ve sıralama oranlarıyla (Şekil 10), ortaya çıkan SARS-CoV 2 varyantlarının ciddiyet etkisini tahmin etmek giderek zorlaşmaktadır. Şu anda VOI'ler/VUM'ler ile artan hastalık şiddeti arasında herhangi bir ilişki olduğunu gösteren herhangi bir laboratuvar veya epidemiyolojik rapor bulunmamaktadır. Şekil 9 ve Şekil 10'da gösterildiği gibi, SARS-CoV-2 genomik sürveyansının düşük ve temsil edici olmayan seviyeleri, aşağıdaki konularda zorluklar yaratmaya devam etmektedir değişken manzarayı yeterince değerlendirmek.

Tablo 6. 2023'ün 48’inci haftasından 2024’ün 52’nci haftasına kadar SARS-CoV-2 VOI ve VUM'lerin haftalık prevalansı,

§ Varyantların ortaya çıkışından bu yana bildirilen ülkelerin ve dizilerin sayılarını göstermektedir.                                                                                                                                                              

* Tablonun herhangi bir yerinde ayrı ayrı belirtilenler dışında, altsoyları içerir. Örneğin XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2, and XBB.2.3’ü içermez.                                        

Tablo 7. 2023'ün 48’inci haftasından 2024’ün 52’İnci haftasına kadar DSÖ bölgelerine göre SARS-Cov-2 VOI ve VUM'lerin haftalık prevalansı

* Tablonun başka bir yerinde ayrı olarak belirtilenler hariç, alt soyları içerir. Örneğin, XBB*, XBB.1.5, XBB.1.16, EG.5, XBB.1.9.1, XBB.1.9.2 ve XBB.2.3'ü içermez.

¥ Bu bölgelerde bildirilen dizilerin sayısının az olması nedeniyle, bu bölgelerdeki VOI'ler ve VUM'lar için eğilimleri belirlemek mümkün olmamıştır; bu durum tablodaki gölgeli hücrelerle de temsil edilmektedir

Şekil 9. 11 Kasım 2023 – 7 Ocak 2024 tarihleri arasında EG.5, XBB.1.5, XBB.1.16, BA.2.86 ve JN.1 VOI'lerinin 28 günlük küresel yaygınlığı 2023*+

*GISAID'e sekans gönderimindeki gecikmenin hesaba katılmasıyla ilgili raporlama dönemi.

+ Tarihsel mevcudiyet, daha önce VOI dizilerini bildiren ancak 4 Kasım ile 3 Aralık 2023 arasındaki dönemde raporlama yapmayan ülkeleri gösterir.

Şekil 10. 3 Temmuz – 31 Aralık 2023 tarihleri arasında SARS-CoV-2 sekanslarının sayısı (A) ve yüzdesi (B)

Ek kaynaklar:

 

• Tracking SARS-CoV-2 Variants

• WHO statement on updated tracking system on SARS-CoV-2 variants of concern and variants of interest

• SARS-CoV-2 variant risk evaluation framework, 30 August 2023

• WHO JN.1 Initial Risk Evaluation, 18 December 2023

• WHO BA.2.86 Initial Risk Evaluation, 21 November 2023

• WHO EG.5 Updated Risk Evaluation, 21 November 2023

• WHO XBB.1.5 Updated Risk Assessment, 20 June 2023 • WHO XBB.1.16 Updated Risk Assessment, 5 June 2023

DSÖ BÖLGELERİNE GÖRE DURUM

 11 Aralık 2023 – 7 Ocak 2024 tarihleri arasındaki veriler 

 

Afrika Bölgesi

Afrika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %63'lük bir düşüşle 3.354'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 50 ülkeden beşi (%10) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Moritanya (30'a karşı altı yeni vaka; +%400), Senegal (17'ye karşı altı yeni vaka; +%183), Mali (ikiye karşı bir yeni vaka; +%100), Burundi (78'e karşı 51 yeni vaka; +%53) ve Angola'da (417'ye karşı 316 yeni vaka; +%32) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Mauritius (3228 yeni vaka; her 100.000'de 253,8 yeni vaka; -%57), Angola (417 yeni vaka; her 100.000'de 1,3 yeni vaka; +%32) ve Burundi'den (78 yeni vaka; her 100 000'de <1 yeni vaka; +%53) bildirilmiştir.

Bölgedeki 28 günlük yeni ölüm sayısı, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %113 oranında azalmış ve yeni ölüm bildirilmemiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Mauritius (1 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%50) ve Namibya'dan (1 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%67) bildirilmiştir.

DSÖ Afrika Bölge Ofisi: https://www.afro.who.int/health-topics/coronavirus-covid-19

 

Amerika Bölgesi

Amerika Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %18'lik bir düşüşle 42.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 56 ülkeden yedisi (%12) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Panama (822'ye karşı 180 yeni vaka; +%357), Barbados (33'e karşı 14 yeni vaka; +%136), Bolivya Çokuluslu Devleti (1563 vs 670 yeni vaka; +%133), Guyana (altı vs üç yeni vaka; +%100), Kolombiya (1 680 vs 1 266 yeni vaka; +%33), Paraguay (92 vs 73 yeni vaka; +%26) ve Jamaika’da (32 vs 26 yeni vaka; +%23) görülmüştür. En yüksek sayıda yeni vaka Kanada (18 947 yeni vaka; her 100 000'de 50,2 yeni vaka; -%18), Şili (9693 yeni vaka; her 100 000'de 50,7 yeni vaka; -%25) ve Peru'dan (4657 yeni vaka; her 100 000'de 14,1 yeni vaka; -%38) bildirilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %41 oranında azalmış ve 3.869 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Amerika Birleşik Devletleri (3552 yeni ölüm; her 100 000'de 1,1 yeni ölüm; -%40), Kanada (128 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%60) ve Şili'den (114 yeni ölüm her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%46) bildirilmiştir.

 

Doğu Akdeniz Bölgesi

Doğu Akdeniz Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %13'lük bir düşüşle 2464'ün üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 22 ülkeden biri (%5) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup oransal olarak en yüksek artış Kuveyt'te gözlenmiştir (102'ye karşı 39 yeni vaka; +%162). En yüksek sayıda yeni vaka Afganistan (1256 yeni vaka; her 100 000'de 3,2 yeni vaka; +%14), İran İslam Cumhuriyeti (663 yeni vaka; her 100 000'de <1 yeni vaka; -%48) ve Fas'tan (443 yeni vaka; her 100 000'de 1,2 yeni vaka; +%6) rapor edilmiştir.

Bölgede 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %53 oranında azalmış ve 37 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İran (27 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%63), Afganistan (8 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%60) ve Fas'tan (2 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%100) bildirilmiştir.

 

DSÖ Doğu Akdeniz Bölge Ofisi: http://www.emro.who.int/health-topics/corona-virus/index.html

 

Avrupa Bölgesi

Avrupa Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %13'lük bir düşüşle 701.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 62 ülkeden 10'u (%16) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup, oransal olarak en yüksek artışlar Malta (310'a karşı 75 yeni vaka; +%313), Moldova Cumhuriyeti (2951'e karşı 1485 yeni vaka; +%99), İrlanda (3433'e karşı 1856 yeni vaka; +%85), Yunanistan (68 590'a karşı 37 925 yeni vaka; +%81), Birleşik Krallık (37 787'ye karşı 22 791 yeni vaka; +%66), Romanya (7380'e karşı 4916 yeni vaka; +%50), Portekiz (4451'e karşı 3103 yeni vaka; +%43), Belçika (10 653'e karşı 8 623 yeni vaka; +%24), Lüksemburg (2 054'e karşı 1 696 yeni vaka; +%21) ve Hollanda’da (5330'a karşı 4442 yeni vaka; +%20) görülmüştür. En yüksek sayıda yeni vaka Rusya Federasyonu (235 198 yeni vaka; her 100.000'de 161,2 yeni vaka; -%30), İtalya (163 599 yeni vaka; her 100 000'de 274,3 yeni vaka; -%18) ve Yunanistan'dan (68 590 yeni vaka; her 100 000'de 639,9 yeni vaka; +%81) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölüm sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %3 oranında azalmış ve 4194 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm İtalya (1016 yeni ölüm; her 100 000'de 1,7 yeni ölüm; -%21), Rusya Federasyonu (679 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%45) ve Polonya'dan (543 yeni ölüm; her 100 000'de 1,4 yeni ölüm; +%229) rapor edilmiştir.

DSÖ Avrupa Bölge Ofisi: https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19.

 

Güneydoğu Asya Bölgesi

Güneydoğu Asya Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %379'luk bir artışla 26.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 11 ülkeden beşi (%45) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Hindistan (15 079'a karşı 1599 yeni vaka; +%843), Myanmar (110'a karşı 20 yeni vaka; +%450), Endonezya (8 610'a karşı 1727 yeni vaka; +%399), Bangladeş (276'ya karşı 141 yeni vaka; +%96) ve Sri Lanka'da (67'ye karşı 42 yeni vaka; +%60) gözlemlenmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Hindistan (15 079 yeni vaka; her 100 000'de 1,1 yeni vaka; +%843), Endonezya (8610 yeni vaka; her 100 000'de 3,1 yeni vaka; +%399) ve Tayland'dan (2327 yeni vaka; her 100 000'de 3,3 yeni vaka; +%17) bildirilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %564 artmış ve 186 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Hindistan (86 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%682), Endonezya (72 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%1340) ve Tayland'dan (21 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%91) rapor edilmiştir.

DSÖ Güney Doğu Asya Bölge Ofisi: https://www.who.int/southeastasia/outbreaks-and-emergencies/novel-coronavirus-2019.

 

Batı Pasifik Bölgesi

Batı Pasifik Bölgesi, bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %77'lik bir artışla 338.000'in üzerinde yeni vaka bildirmiştir. Verilerin mevcut olduğu 35 ülkeden 10'u (%29) yeni vakalarda %20 veya daha fazla artış bildirmiş olup en yüksek oransal artışlar Niue (98'e karşı altı yeni vaka; +%1533), Palau (16'ya karşı iki yeni vaka; +%700), Tonga (62'ye karşı 12 yeni vaka; +%417), Cook Adaları (29'a karşı altı yeni vaka; +383%), Kamboçya (76'ya karşı 16 yeni vaka; +375%), Brunei Darussalam (16 648'e karşı 4 207 yeni vaka; +296%), Malezya (67 206'ya karşı 25 484 yeni vaka; +164%), Filipinler (10 262'ye karşı 4672 yeni vaka; +120%), Singapur (174 643'e karşı 80 296 yeni vaka; +117%) ve Çin’den (2 514'e karşı 1 674 yeni vaka; +50%) bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni vaka Singapur (174 643 yeni vaka; her 100 000'de 2985,2 yeni vaka; +%117), Malezya (67 206 yeni vaka; her 100 000'de 207,6 yeni vaka; +%164) ve Avustralya'dan (41 965 yeni vaka; her 100 000'de 164,6 yeni vaka; -%18) rapor edilmiştir.

Bölge'de 28 günlük yeni ölümlerin sayısı bir önceki 28 günlük döneme kıyasla %45 oranında azalmış ve 416 yeni ölüm bildirilmiştir. En yüksek sayıda yeni ölüm Avustralya (185 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; -%67), Malezya (97 yeni ölüm; her 100 000'de <1 yeni ölüm; +%259) ve Yeni Zelanda'dan (54 yeni ölüm; her 100 000'de 1,1 yeni ölüm; -%49) rapor edilmiştir.

 

 DSÖ Batı Pasifik Bölge Ofisi: https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19

 

Ek 1. Veri, tablo ve şekil notları

 

Sunulan veriler, ülkelerden/bölgelerden DSÖ'ye bildirilen, büyük ölçüde DSÖ vaka tanımlarına ve sürveyans klavuzuna dayanan resmi laboratuvar onaylı COVID-19 vaka ve ölümlerine dayanmaktadır. Doğruluk ve güvenilirliği sağlamak için adımlar atılırken, tüm veriler sürekli doğrulama ve değişikliğe tabidir; ve bu verileri yorumlarken, gerçek vaka ve ölüm oranı insidansının olduğundan düşük tahmin edilmesi ve bu verileri küresel düzeyde yansıtmada değişken gecikmeler gibi, sunulan sayıları etkileyen birkaç faktör nedeniyle dikkatli olunmalıdır. Vaka tespiti, dahil etme kriterleri, test stratejileri, raporlama uygulamaları ve veri kesme ve gecikme süreleri ülkeler/bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Az sayıda ülke/bölge, şüpheli ve laboratuvar onaylı vakaları birlikte rapor etmektedir. DSÖ, ulusal halk sağlığı yetkilileri ve diğer kaynaklar tarafından yayınlanan bilgi ürünleri arasında farklılıklar olması beklenmektedir.

epi-data-support@who.int adresine e-posta gönderilerek yapılan geçmiş veri düzenlemesinin bir kaydı talep edilebilmektedir. Talep ederken lütfen ilgilendiğiniz ülke (ler)i, süreyi ve talep / kullanım amacını belirtiniz. Önceki durum raporları düzenlenmeyecektir; en güncel veriler için https://covid19.who.int/ adresine bakınız. Ülkeler, bölgeler ve alanlar ve DSÖ Bölgeleri (önceki sayılarda rapor edilmiştir) tarafından son yedi gün içinde bildirilen doğrulanmış COVID-19 vakaları ve ölümleri  “https://covid19.who.int/table” adresinde mevcuttur.

Ülkeler', benzer statüdeki ülkeleri, bölgeleri, alanları veya diğer yargı yetkilerini ifade edebilmektedir. Kullanılan isimler ve bu yayındaki materyalin sunumu, DSÖ tarafından herhangi bir ülkenin, bölgenin, şehrin veya otoritenin yasal statüsü, yetkileri veya hudutlarının sınırlandırılması ile ilgili herhangi bir fikrin ifade edildiği anlamına gelmemektedir. Haritalardaki noktalı ve kesik çizgiler, henüz tam olarak anlaşmaya varılamayan yaklaşık sınır çizgilerini temsil etmektedir. Ülkeler, bölgeler ve alanlar, DSÖ yönetim bölgesi altında düzenlenmiştir. Belirli şirketlerin veya üreticilerin ürünlerinden bahsedilmesi, DSÖ tarafından onaylandığını veya söz konusu benzer nitelikteki diğer ürünlerin yerine önerildiğini ima etmemektedir. Hatalar ve eksiklikler hariç olmak üzere, tescilli ürünlerin isimleri, baş harfleri büyük olacak şekilde ayırt edilmektedir.

 

Ek 2.  SARS-CoV-2 varyantlarının değerlendirilmesi ve sınıflandırılması

DSÖ, ulusal makamlar, kurumlar ve araştırmacılarla işbirliği içinde, SARSCoV-2 varyantlarının bulaşmayı veya hastalık özelliklerini değiştirip değiştirmediğini veya hastalığın yayılmasını kontrol etmek için uygulanan aşıların, terapötiklerin, teşhislerin veya halk sağlığı ve sosyal önlemlerin (PHSM) etkinliğini etkileyip etkilemediğini rutin olarak değerlendirmektedir. Potansiyel endişe verici varyantları (VOC'ler), önemli varyantları (VOI'ler) veya izleme altındaki varyantları (VUM'ler), küresel halk sağlığına yönelik risk temelinde düzenli olarak değerlendirilir.

 

Varyantların sınıflandırmaları, dolaşımdaki varyantların sürekli gelişimini ve bunların değişen epidemiyolojisini yansıtmak için gerektiğinde revize edilecektir. Varyant sınıflandırması için kriterler ve şu anda dolaşımda olan ve daha önce dolaşımda olan VOC'ler, VOI'ler ve VUM'ların listeleri, DSÖ SARS-CoV-2 varyantlarını İzleme web sitesinde mevcuttur. Ulusal makamlar başka varyantları belirlemeyi seçebilir ve yeni ortaya çıkan varyantları ve bunların etkilerini araştırmak ve raporlamak için şiddetle teşvik edilir.

DSÖ, yaygınlık ve viral özelliklerdeki değişiklikleri izlemek için VOC'lerin soyundan gelenler de dahil olmak üzere SARS-CoV-2 varyantlarını izlemeye devam etmektedir. Omicron soyundan gelen soyların dolaşımını açıklayan mevcut eğilimler, COVID-19 sürveyans sistemlerinin sınırlamaları dikkate alınarak yorumlanmalıdır. Bunlar, ülkeler arasındaki dizileme kapasitesi ve örnekleme stratejilerindeki farklılıkları, örnekleme stratejilerinde zaman içinde meydana gelen değişiklikleri, ülkeler tarafından yürütülen testlerde ve paylaşılan dizilerdeki azalmaları ve dizi verilerinin GISAID'e yüklenmesindeki gecikmeleri içermektedir.