Özet olarak durum

Avusturya, Danimarka, Almanya, İsveç ve Hollanda, Avrupa Birliği Erken Uyarı ve Yanıt Sistemi (EWRS) aracılığıyla, 2023'te ve 2024'ün başında gözlenen psittakoz vakalarında, özellikle Kasım-Aralık 2023'ten bu yana belirgin bir artış olduğunu Şubat 2024'te bildirmiştir. Beş ölüm vakası da rapor edilmiştir. Vakaların çoğunda yabani ve/veya evcil kuşlara maruz kalma bildirilmiştir. Psittakoz, genellikle kuşları enfekte eden bir bakteri olan Chlamydophila psittaci'nin (C. psittaci) neden olduğu bir solunum yolu enfeksiyonudur. İnsan enfeksiyonları çoğunlukla enfekte kuşların salgılarıyla temas yoluyla meydana gelir ve çoğunlukla C. psittaci'nin yerli kuş popülasyonunda epizootik olduğu bölgelerde evcil kuşlarla çalışanlar, kümes hayvanları çalışanları, veterinerler, evcil kuş sahipleri ve bahçıvanlarla ilişkilidir. İlgili ülkeler, potansiyel maruziyetleri ve vaka kümelerini belirlemek için epidemiyolojik incelemeler gerçekleştirmiştir. Ayrıca, uygulanan tedbirler arasında yabani kuşlar arasında C. psittaci prevalansını doğrulamak için kuş gribi testi için gönderilen yabani kuşlardan alınan numunelerin analizi de yer almaktadır. Dünya Sağlık Örgütü durumu izlemeye devam etmekte olup mevcut bilgilere dayanarak bu olayın yarattığı riski düşük olarak değerlendirmektedir.

Durumun tanımı

Avusturya

Avusturya'da, önceki sekiz yılda, yılda ortalama iki vaka (aralık: 1-4) ile karşılaştırıldığında, 2023 yılında dokuz federal eyaletin beşinden 14 doğrulanmış psittakoz vakası bildirilmiştir. 2024 yılında, en erken başlangıç tarihi 24 Ocak 2024 olmak üzere, 4 Mart 2024 itibariyle dört psittakoz vakası bildirilmiştir. Ne 2023 ne de 2024 yılında bildirilen bu ilgisiz vakaların hiçbirinde yurt dışına seyahat öyküsü bildirilmemiştir ve enfeksiyon kaynağı olarak yabani kuşlardan bahsedilmemiştir.

Avusturya'da şüpheli ve doğrulanmış psittakoz vakalarının yanı sıra psittakoza bağlı ölümler de bildirilebilir. Ülke, bildirilen psittakoz vakalarındaki bu artışı açıklayabilecek teşhis prosedürlerinde (şu anda ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) kullanılmaktadır) değişiklik bildirmemiştir.

Danimarka

Danimarka, 2023'ün sonlarından Ocak 2024'ün ortalarına kadar psittakoz vakalarında belirgin bir artış olduğunu bildirmiştir. 27 Şubat 2024 itibariyle, 23 kişi RT-PCR yoluyla C. psittaci için pozitif test edilmiştir. Vakaların çoğu Kuzey Danimarka Bölgesi, Zealand Bölgesi ve Başkent Bölgesi'nden bildirilmiştir. On yedi vaka (%74) hastaneye kaldırılmış, bunlardan 15'inde pnömoni görülmüş ve dördü hayatını kaybetmiştir.

Epidemiyolojik incelemeler sonucunda bir vaka C. psittaci testi pozitif çıkan evcil kuşlarla ilişkilendirilmiştir. Maruziyet bilgisi mevcut olan diğer 15 vakanın 12'si (%80) yabani kuşlarla (özellikle kuş yemlikleri aracılığıyla) temas göstermiştir. Üç vaka için kuş maruziyetine ilişkin herhangi bir bilgi mevcut değildir ve kalan dört vaka için doğrudan kuş teması bildirilmemiştir. Kuş teması bildirilen vakaların ikisinde şüpheli kuşların test edilmesiyle tavuklardan bulaşma ekarte edilmiştir.

Son beş yılda Danimarka'da yılda 15 ila 30 arasında insan vakası bildirilmiş olup bunların çoğu evcil kuşlara (örneğin papağanlar, muhabbet kuşları, yarış güvercinleri gibi hobi kuşları) ve avlanma sırasında tutulan ördeklere maruz kalmayla ilişkilendirilmiştir; ancak her yıl birkaç vakada kuşlarla doğrudan temas olmadığı bildirilmekte olup bu da potansiyel çevresel maruziyete işaret etmektedir. Danimarka'da psittakoz vakalarındaki mevcut artışı açıklayabilecek artan test veya test prosedürlerinde değişiklik olduğuna dair bir gösterge yoktur.

Danimarka Ulusal Sağlık Enstitüsü, Statens Serum Enstitüsü, enfeksiyonların öncelikle enfekte kuşların kurumuş dışkılarından havaya karışan partiküllerin solunması yoluyla yabani kuşlarla ilişkili olduğundan şüphelenmektedir. Danimarka'daki yabani kuşlar arasında C. psittaci prevalansı şu anda bilinmemektedir ve bunu açıklığa kavuşturmak için kuş gribi testi için gönderilen yabani kuşlardan alınan örneklerin incelenmesi planlanmaktadır. C. psittaci ile enfekte olan gerçek birey sayısının bildirilenden çok daha fazla olduğu varsayılmaktadır. Bazı vakalar, evcilleştirilmiş psittacinlere (papağanlar dahil) veya bakteriyi asemptomatik olarak taşıyabilen diğer kuşlara maruz kalmayla ilişkili olabilir.

Almanya

Almanya, Aralık 2023'te C. psittaci testi pozitif çıkan birey sayısında beş teyit edilmiş vaka ile bir artış olduğunu ve 2023 yılında toplam 14 teyit edilmiş vaka olduğunu bildirmiştir. 2024 yılında, 20 Şubat itibariyle, beş doğrulanmış psittakoz vakası daha bildirilmiştir. Geçen yıl boyunca Hannover şehri çevresinde vakaların birikmesi dışında coğrafi bir kümelenme bildirilmemiştir. Neredeyse tüm vakalarda pnömoni görülmüş (18/19) ve bunların 16'sı hastaneye kaldırılmıştır.

1 Ocak 2023 ile 19 Şubat 2024 tarihleri arasında bildirilen 19 vakanın hiçbirinde yabani kuşlara maruz kalma bilgisi bulunmamakla birlikte, vakaların %26'sı (5/19) papağan, tavuk veya damızlık güvercin gibi evcil kuşlara maruz kaldığını bildirmiştir.

Son beş yılda, Almanya yılda ortalama 15 vaka bildirmiştir; en yüksek vaka sayısı 2022'de (19 vaka) ve en düşük vaka sayısı 2019'da (11 vaka) görülmüştür. Genellikle ayda yaklaşık sıfır ila iki vaka bildirilmektedir. Son beş yıldaki vakaların yaklaşık %72'si (56/78) antikor testi ile doğrulanmış olup kuşlara maruz kalmaya ilişkin bilgiler genellikle eksiktir.

İsveç

İsveç, Kasım 2023'te yedi ve Aralık 2023'te 19 vaka bildirerek Kasım 2023'ün sonlarında ve Aralık 2023'ün başlarında alışılmadık derecede yüksek sayıda psittakoz vakası bildirmiştir. Bu, önceki beş yıldaki ilgili aylara kıyasla vaka sayısının iki katına çıktığını göstermektedir.

Bununla birlikte, 2024 yılında Ocak ayında on vaka ve Şubat ayında üç vaka bildirilmiştir; bu da önceki beş yılın aynı döneminde bildirilen ortalama vaka sayısından daha düşüktür. Genel olarak İsveç, 2017'den itibaren bildirilen psittakoz vakalarının sayısında bir artış olduğunu bildirmiştir.

Coğrafi olarak, Kasım 2023 başı itibariyle bildirilen vakalar, İsveç'in 21 bölgesinden sekizi arasında dağılmış olup, hepsi ülkenin üçte birini teşkil eden en güneyde yer almaktadır. Bildirilen vakalar, çoğunlukla yemlikler aracılığıyla küçük kuşların dışkılarıyla temas etmiştir ve birkaçının evcil kuşlar (tavuklar veya kakadular) aracılığıyla enfekte olduğu düşünülmektedir.

Tarama için RT-PCR panellerinin kullanımı giderek yaygınlaştığından, teşhis uygulamalarındaki değişiklikler muhtemelen bu artışa katkıda bulunmuştur.

Hollanda

Hollanda'da Aralık 2023'ün sonlarından bu yana doğrulanmış psittakoz vakalarında bir artış gözlemlenmiştir. 29 Şubat 2024 itibariyle 21 kişide C. psittaci pozitif olduğu bildirilmiştir; bu sayı önceki yılların aynı dönemine göre iki kat daha fazladır. Geçtiğimiz on yıl boyunca, aynı dönemde ortalama dokuz vaka bildirilmiştir.

Son vakalar coğrafi olarak ülke geneline yayılmış olup ortak bir enfeksiyon kaynağı tespit edilememiştir. Vakaların yaş ortalaması 67 (dağılım: 37-86) olup 16'sı erkektir (%76). Tüm yeni vakalar hastaneye kaldırılmış ve bir vaka ölmüştür. Aralık 2023'ün sonlarından bu yana bildirilen 21 vakanın altısı yabani kuşların dışkılarıyla temas ettiğini, yedisi evcil kuşların dışkılarıyla temas ettiğini ve sekiz vaka kuşlarla herhangi bir temas bildirmediğini belirtmiştir.

Hollanda'da test prosedürleri son yıllarda değişmemiştir. 2018'den bu yana bildirimlerin %95'inden fazlası RT-PCR testine dayanmaktadır.

Hastalığın epidemiyolojis

Chlamydophila psittaci, insanlarda zoonotik psittakoz hastalığına neden olan bir bakteridir. İnsan enfeksiyonları genellikle C. psittaci'nin yerli kuş popülasyonunda epizootik olduğu bölgelerde evcil kuşlarla çalışanlar, kümes hayvanları çalışanları, veterinerler, evcil kuş sahipleri ve bahçıvanlar ile ilişkilidir.

C. psittaci 450'den fazla kuş türüyle ilişkilidir ve köpekler, kediler, atlar, büyük ve küçükbaş hayvanlar, domuzlar ve sürüngenler de dahil olmak üzere çeşitli memeli türlerinde de bulunmuştur. Bununla birlikte, kuşlar, özellikle de evcil kuşlar (psittakin kuşlar, ispinozlar, kanaryalar ve güvercinler), insan psittakozuna en sık neden olan kuşlardır. Hastalığın insanlara bulaşması esas olarak solunum salgıları, kurumuş dışkı veya tüy tozundan kaynaklanan havadaki partiküllerin solunması yoluyla gerçekleşir. Enfeksiyonun oluşması için kuşlarla doğrudan temas gerekli değildir.

Genel olarak psittakoz hafif bir hastalık olup ateş ve titreme, baş ağrısı, kas ağrıları ve kuru öksürük gibi belirtiler gösterir. Çoğu insan bakteriye maruz kaldıktan sonra 5 ila 14 gün içinde belirti ve semptomlar geliştirmeye başlar. Hızlı antibiyotik tedavisi etkilidir ve zatürre gibi komplikasyonların önlenmesini sağlar. Uygun antibiyotik tedavisi ile psittakoz nadiren (100 vakada 1'den az) ölümle sonuçlanır.

Halk sağlığı yanıtı

İnsan psittakozu ilgili ülkelerde bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Potansiyel maruziyeti ve vaka kümelerini belirlemek için epidemiyolojik araştırmalar yapılmıştır.

Ulusal gözetim sistemleri, yabani kuşlar arasında C. psittaci prevalansını doğrulamak için kuş gribi testi için gönderilen yabani kuşlardan alınan örneklerin laboratuvar analizi de dahil olmak üzere durumu yakından izlemektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Genel olarak, DSÖ Avrupa bölgesindeki beş ülke, C. psittaci vakalarına ilişkin raporlarda olağandışı ve beklenmedik bir artış bildirmiştir. Bildirilen vakaların bazılarında pnömoni gelişmiş ve hastaneye yatışla sonuçlanmıştır ve ölümcül vakalar da bildirilmiştir.

İsveç, 2017'den bu yana psittakoz vakalarında genel bir artış bildirmiştir ve bu durum daha hassas polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) panellerinin artan kullanımıyla ilişkilendirilebilir. Tüm ülkelerde bildirilen psittakoz vakalarındaki artışın, vakalarda gerçek bir artış mı yoksa daha hassas gözetim veya teşhis tekniklerinden kaynaklanan bir artış mı olduğunu belirlemek için ek araştırma yapılması gerekmektedir.

Bu hastalığı taşıyan kuşlar uluslararası sınırları geçiyor olabilir, ancak şu anda bu hastalığın insanlar tarafından ulusal veya uluslararası düzeyde yayıldığına dair bir gösterge bulunmamaktadır. Genel olarak, insanlar psittakoza neden olan bakterileri diğer insanlara yaymazlar, bu nedenle hastalığın insandan insana bulaşma olasılığı düşüktür. Doğru teşhis edildiği takdirde bu patojen antibiyotiklerle tedavi edilebilir.

DSÖ durumu izlemeye devam etmektedir ve mevcut bilgilere dayanarak bu olayın yarattığı riski düşük olarak değerlendirmektedir.

DSÖ tavsiyesi

DSÖ, psittakozun önlenmesi ve kontrolü için aşağıdaki önlemleri tavsiye etmektedir:

• Şüpheli C. psittaci vakalarının RT-PCR kullanılarak teşhis için test edilmesi konusunda klinisyenlerin farkındalığının artırılması.
• Kafesli veya evcil kuş sahipleri, özellikle de psittakinler arasında patojenin görünür bir hastalık olmaksızın taşınabileceği konusunda farkındalığın artırılması.
• Yeni edinilen kuşların karantinaya alınması. Herhangi bir kuş hasta ise, muayene ve tedavi için veteriner hekime başvurunuz.
• Yabani kuşlarda C. psittaci sürveyansının yapılması, potansiyel olarak başka nedenlerle toplanan mevcut örneklerin de dahil edilmesi.
• Evcil kuşları olan kişileri kafesleri temiz tutmaya, kafesleri dışkıların aralarına yayılmayacağı şekilde yerleştirmeye ve aşırı kalabalık kafeslerden kaçınmaya teşvik etmek.
• Kuşlara, dışkılarına ve çevrelerine dokunurken sık sık el yıkama da dahil olmak üzere iyi hijyenin teşvik edilmesi.
• Hastanede yatan hastalar için standart enfeksiyon kontrol uygulamaları ve damlacık bulaşma önlemleri uygulanmalıdır.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• United States Centers for Disease Control and Prevention. Psittacosis.
• World Organization for Animal Health. Avian chlamydiosis.
• World Health Organization. International Health Regulations
• Inchuai R, Weerakun S, Nguyen HN, Sukon P. Global Prevalence of Chlamydial Infections in Reptiles: A Systematic Review and Meta-Analysis. Vector Borne Zoonotic Dis. 2021;21(1):32-39. https://doi.org/10.1089/vbz.2020.2654
• Stokes HS, Berg ML, Bennett ATD. A Review of Chlamydial Infections in Wild Birds. Pathogens. 2021;10(8):948. Published 2021 Jul 28. doi:10.3390/pathogens10080948
• Dembek ZF, Mothershead JL, Owens AN, Chekol T, Wu A. Psittacosis: An Underappreciated and Often Undiagnosed Disease. Pathogens. 2023;12(9):1165. Published 2023 Sep 15. doi:10.3390/pathogens12091165