Özet Olarak Durum

25 Mart 2024 tarihinde Vietnam ulusal makamları influenza A(H5N1) virüsü ile bir insan enfeksiyonu vakasını Dünya Sağlık Teşkilatı’na (DST) bildirmiştir. Altta yatan herhangi bir tıbbi durumu olmayan hastada 11 Mart'ta semptomlar gelişmiş ve 23 Mart'ta hasta hayatını kaybetmiştir. Şubat ayının üçüncü haftasında kuşlara maruziyetin gerçekleştiği tespit edilmiştir. Yakın temaslılardan alınan numunelerde influenza A(H5N1) virüsü negatif çıkmıştır. Bu durum, 2022 yılından bu yana Vietnam'da bildirilen ilk insanda görülen kuş gribi A (H5N1) virüsü enfeksiyonudur. Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST) 2005'e göre, yeni bir influenza A virüsü alt tipinin neden olduğu bir insan enfeksiyonu, yüksek halk sağlığı etkisi potansiyeli olan ve DST'ye bildirilmesi gereken bir olaydır. Mevcut bilgilere dayanarak DST, bu virüsün genel nüfus için oluşturduğu riski düşük olarak değerlendirmektedir.

Durumun Tanımlanması

25 Mart 2024 tarihinde, Uluslararası Sağlık Tüzüğü’ne (UST) bağlı olarak Vietnam Ulusal Odak Noktası (NFP), Dünya Sağlık Teşkilatı’na (DST) Vietnam'ın Khanh Hoa Eyaletinden altta yatan herhangi bir hastalığı olmayan 21 yaşında bir erkekte influenza A(H5N1) virüsü ile bir insan enfeksiyonu vakası görüldüğünü bildirmiştir.

11 Mart 2024 tarihinde vakada ateş ve öksürük gelişmiş ve 15 Mart'ta karın ağrısı ve ishal de dahil olmak üzere kalıcı semptomlar nedeniyle yerel bir hastaneye kabul edilmiştir. 17 Mart'ta durumu kötüleşmiş ve bir il hastanesinin Yoğun Bakım Ünitesine (YBÜ) nakledilmiştir. Hasta 20 Mart'ta ağır pnömoni, ağır sepsis ve akut solunum sıkıntısı sendromu teşhisiyle başka bir il hastanesine nakledilmiştir. Vaka 23 Mart'ta hayatını kaybetmiştir.

19 Mart'ta Nha Trang'daki Pasteur Enstitüsü tarafından gerçek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) testi için örnekler alınmış ve influenza (H5) virüsü için pozitif sonuç elde edilmiştir. 22 Mart'ta Nha Trang Pasteur Enstitüsü tarafından yapılan genomik sekanslama, kuş gribi A (H5N1) virüsünün varlığını ortaya koymuştur.

Vaka incelemesinden elde edilen ilk sonuçlar, vakanın 2024 Şubat ayının ikinci ve üçüncü haftalarında kuş avına çıktığını ortaya koymuştur. Bu süre ile hastalığın başlangıcı arasında ölü veya hasta kümes hayvanlarıyla temas veya benzer semptomlar gösteren herhangi biriyle temas bildirilmemiştir. İzlenen yakın temaslılar arasında başka influenza A(H5N1) vakası tespit edilmemiştir.

Epidemiyoloji

Hayvan influenza virüsleri normalde hayvanlarda dolaşır ancak insanları da enfekte edebilir. İnsanlardaki enfeksiyonlar öncelikle enfekte hayvanlarla veya kontamine ortamlarla doğrudan temas yoluyla edinilmiştir. Orijinal konağa bağlı olarak, influenza A virüsleri kuş gribi, domuz gribi veya diğer hayvan influenza virüsleri olarak sınıflandırılabilir.

Avian influenza virüsü enfeksiyonları insanlarda hafif üst solunum yolu enfeksiyonundan daha ağır hastalıklara kadar değişen hastalıklara neden olabilir ve ölümcül olabilir. Konjonktivit, gastrointestinal semptomlar, ensefalit ve ensefalopati de bildirilmiştir. Ayrıca, numune alınmadan önceki günlerde enfekte kuşlara maruz kalmış asemptomatik kişilerde de A(H5N1) virüsü tespit edilmiştir.

İnfluenza ile insan enfeksiyonunu teşhis etmek için laboratuvar testleri gereklidir. DST, RT-PCR gibi moleküler yöntemler kullanarak zoonotik influenzanın tespiti için teknik klavuz protokollerini periyodik olarak güncellemektedir. Kanıtlar, bazı antiviral ilaçların, özellikle nöraminidaz inhibitörlerinin (oseltamivir, zanamivir), viral replikasyon süresini azaltabileceğini ve bazı vakalarda hayatta kalma olasılığını artırabileceğini göstermektedir.

2003 yılından 25 Mart 2024 tarihine kadar, 23 ülkeden DST'ye 463 ölüm dahil olmak üzere dünya çapında toplam 888 insan influenza A(H5N1) enfeksiyonu vakası bildirilmiştir. Kuş gribi A(H5N1) ile insan enfeksiyonu vakalarının neredeyse tamamı, enfekte canlı veya ölü kuşlarla veya kontamine ortamlarla yakın temasla ilişkilendirilmiştir.

2003 yılından bu yana Vietnam'da 65 ölüm dahil olmak üzere 129 influenza A (H5N1) insan enfeksiyonu bildirilmiştir. En son kuş gribi A (H5) vakası Ekim 2022'de Vietnam'ın Phu Tho Kuzey Eyaletinden bildirilmiştir.

Halk Sağlığı Yanıtı

Vietnam Hükümeti aşağıdaki halk sağlığı müdahale eylemlerini gerçekleştirmiştir:

• Epidemiyolokal araştırma yapılması ve hastanın ikametgahının ve şüpheli maruziyet alanlarının dezenfekte edilmesi.
• Hastanın yakın temaslılarının takibi, izolasyonu, test edilmesi ve izlenmesi.
• Hastanın evinin yakınındaki tavuklardan ve süs kuşlarından alınan numunelerin test edilmesi. Bu kuşlardan toplanan tüm numuneler influenza A(H5) virüsleri açısından negatif çıkmıştır.
• Khanh Hoa eyaleti İl Sağlık Departmanından, hasta yönetimi ve potansiyel salgınların kontrol altına alınmasında yerel hastaneleri ve yetkilileri zamanında desteklemek için ilaç (Oseltamivir) ve diğer malzemeleri hazırlamasını talep eden resmi yazı yayınlanması.

DST Risk Değerlendirmesi

2024 yılında ve 2022 yılından bu yana Vietnam'da bildirilen insanda görülen ilk kuş gribi A (H5N1) virüsü enfeksiyonudur.

Bugüne kadar bildirilen kuş gribi virüsleri ile insan enfeksiyonu vakalarının çoğu, enfekte kümes hayvanlarına veya kontamine ortamlara maruz kalmaktan kaynaklanmıştır.

İnsan enfeksiyonu ciddi hastalığa neden olabilir ve yüksek ölüm oranına sahiptir. Farklı genetik gruplara ait olan  A(H5N1) influenza virüsleri insanları kolayca enfekte etmemektedir ve şu ana kadar insandan insana bulaşma olağandışı görünmektedir. Virüs kümes hayvanlarında, özellikle de Vietnam'ın kırsal bölgelerinde dolaşmaya devam ettiğinden, başka sporadik insan vakaları için potansiyel devam etmektedir.

Şu anda mevcut epidemiyolojik ve virolojik kanıtlar, A(H5) virüslerinin insanlar arasında sürekli bulaşma yeteneği kazanmadığını göstermektedir; bu nedenle insandan insana yayılma olasılığı düşüktür.

Mevcut bilgilere dayanarak DST, bu virüsün genel nüfus için oluşturduğu riski düşük olarak değerlendirmektedir. Ek virolojik ve epidemiyolojik bilgilerin elde edilmesi halinde risk değerlendirmesi gözden geçirilecektir.

DST Tavsiyesi

Söz konusu durum, DST'nin influenza sürveyansı ve halk sağlığı önlemlerine ilişkin mevcut tavsiyelerini değiştirmemektedir.

Halk, canlı hayvan pazarları/çiftlikleri ve canlı kümes hayvanları gibi yüksek riskli ortamlarla veya kümes hayvanlarının damlalarıyla kirlenmiş olabilecek yüzeylerle temastan kaçınmalıdır. Ayrıca, sık sık el yıkama veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanımı ile iyi bir el hijyeni sağlanması tavsiye edilmektedir.

Halk ve risk altındaki bireyler, hasta veya beklenmedik hayvan ölümlerini derhal veterinerlik yetkililerine bildirmelidir. Hasta veya beklenmedik şekilde ölmüş kümes hayvanlarının tüketiminden kaçınılmalıdır.

Potansiyel olarak enfekte kuşlara veya kontamine ortamlara maruz kalan ve kendini iyi hissetmeyen kişiler derhal sağlık hizmeti almalı ve sağlık hizmeti sağlayıcılarını olası maruziyetleri konusunda bilgilendirmelidir.

Epidemiyolojik durumun yakından analiz edilmesi, hem insan hem de kümes hayvanı popülasyonlarında bulunan en son influenza A(H5N1) virüslerinin daha fazla karakterize edilmesi ve serolojik araştırmalar, halk sağlığına yönelik ilgili risklerin değerlendirilmesi ve risk yönetimi önlemlerinin zamanında ayarlanması için kritik öneme sahiptir.

İnsanlarda influenza A(H5N1) için spesifik bir aşı bulunmamaktadır. Ancak bazı ülkelerde pandemiye hazırlık amacıyla aday aşılar geliştirilmiştir. DST, influenza virüsü aşı bileşimi üzerine DST konsültasyonunda yılda iki kez seçilen zoonotik influenza aday aşı virüsleri (CVV) listesini güncellemeye devam etmektedir.

DST, bu olayla ilgili mevcut bilgilere dayanarak Vietnam’a yönelik herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlamaları önermemektedir. DST, insan-hayvan arayüzündeki influenza virüslerinin mevcut durumu nedeniyle giriş noktalarında özel yolcu taraması veya diğer kısıtlamaları önermemektedir.

Uluslararası Sağlık Tüzüğü'ne (2005) Taraf Devletlerin, yeni bir influenza virüsü alt tipinin neden olduğu laboratuvarca doğrulanmış yeni bir insan enfeksiyonu vakasını derhal DST'ye bildirmeleri gerekmektedir. Söz konusu bu bildirim için hastalık kanıtı gerekli değildir.

Daha fazla bilgi için bakınız:

• WHO Global influenza programme, human-animal interface
• WHO Monthly Risk Assessment Summary:  Influenza at the human-animal interface
• WPRO Avian Influenza Weekly
• Protocol to investigate non-seasonal influenza and other emerging acute respiratory diseases: 
• Summary of Key Information Practical to Countries Experiencing Outbreaks of A(H5N1) and Other Subtypes of Avian 
• Maintaining surveillance of influenza and monitoring SARS-CoV-2 – adapting Global Influenza surveillance and Response System (GISRS) and sentinel systems during the COVID-19 pandemic 
• Case definitions for the four diseases requiring notification in all circumstances under the International Health Regulations (2005) 
• Evidence-based risk management along the livestock production and market chain: Cambodia 
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) - Animal Production and Health division (NSAH). FAO-NSAH Animal Health Threats Update. 11 October 2023.