DEMOKRATİK KONGO CUMHURİYETİ’NDE MAYMUN ÇİÇEK HASTALIĞI-MPOX

14 Haziran 2024 Cuma

Demokratik Kongo Cumhuriyeti Aralık 2022'de ulusal bir mpox salgını görüldüğünü ilan etmiş olup Şubat 2023'ten bu yana bildirilen vaka sayısındaki artışa bağlı olarak bir olay yönetim sistemi uygulanmaktadır.

14 Haziran 2024

Özet olarak durum

Demokratik Kongo Cumhuriyeti Aralık 2022'de ulusal bir mpox salgını görüldüğünü ilan etmiş olup Şubat 2023'ten bu yana bildirilen vaka sayısındaki artışa bağlı olarak bir olay yönetim sistemi uygulanmaktadır. Eylül 2023'ten bu yana, Güney Kivu eyaletindeki bir mpox salgını, cinsel temas yoluyla bulaşmaya bağlı olarak eyalet içinde ve son zamanlarda komşu Kuzey Kivu'ya yayılmaya devam etmiştir. Güney Kivu'da klad I MPXV'nin yeni bir varyantı tanımlanmıştır. Söz konusu virüs ağırlıklı olarak APOBEC3 tipi mutasyonlar taşımaktadır ve bu da virüsün insanlar arasındaki dolaşım nedeniyle adaptasyonuna işaret etmektedir. Eylül 2023 ortalarında ortaya çıktığı tahmin edilmektedir ve insandan insana bulaşması o zamandan beri devam etmektedir. Bu, ülkede virüsün belgelenmiş ilk sürekli toplum bulaşmasıdır. Bu varyantın diğer clade I MPXV suşlarına göre daha bulaşıcı olup olmadığı veya daha şiddetli hastalığa yol açıp açmadığı bilinmemektedir. Buna ek olarak, söz konusu virüs Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde tanı koymayı etkileyen gen delesyonları taşımaktadır. DSÖ Afrika bölgesinde en fazla sayıda vaka bildiren ülkede bugüne kadar sadece klad I MPXV tespit edilmiştir. 2024 yılında, 26 Mayıs itibariyle, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 384 ölüm dahil olmak üzere toplam 7.851 mpox vakası bildirilmiştir (Vaka Ölüm Oranı (CFR) % 4.9). Bu vakalar 26 ilin 22'sinde (%85) 519 sağlık bölgesinin 177'sinde (%34) rapor edilmiştir. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki mpox salgınının devam eden gelişimi, son yıllarda ülkenin endemik bölgelerinde bildirilen yüksek mpox insidansının yüksek vaka ölüm oranıyla devam etmesi, daha önce etkilenmemiş bölgelere coğrafi genişleme ve yeni bir klad I MPXV türünün ortaya çıkması, Ülkenin doğu kesiminde cinsel yolla bulaşma ve diğer yakın fiziksel temas biçimlerinden kaynaklanan gözlemlenen sürekli toplum bulaşması, bu kadar geniş bir coğrafi alanda müdahale için kaynak kısıtlamaları, mpox konusunda sınırlı kamu bilinci, tedavi kitlerinin yetersizliği ve bugüne kadar aşı bulunmaması, birden fazla rakip halk sağlığı önceliği ve güvensizlik nedeniyle endişe verici olmaya devam etmektedir. Bu duruma dayanarak DSÖ, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde mpox ile ilişkili riskin yüksek olmaya devam ettiğini değerlendirmektedir.

Durumun tanımı

2022'den bu yana, monkeypox virüsü (MPXV) clade IIb'nin neden olduğu bir mpox salgını küresel olarak devam etmekte ve Afrika kıtası dışında daha önce mpox bildirmemiş birçok ülkeyi etkilemektedir. Yayılması esas olarak, en çok etkilenen grubu temsil eden erkeklerle seks yapan erkekler arasında cinsel temas yoluyla bulaşma ile gerçekleşmiş ve sürdürülmüştür. 

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde dolaşan MPXV suşları klad I'e ait olmasına ve şimdiye kadar hiçbir MPXV klad IIb vakası tespit edilmemiş olmasına rağmen, 2022'den bu yana ülkede bildirilen vakalarda bir artış ve dağılımlarında coğrafi bir genişleme gözlemlenmiştir. 

MPXV klad I'in cinsel temas yoluyla bulaşması ilk kez Nisan 2023'te Kwango eyaletindeki küçük bir vaka kümesinde resmi olarak belgelenmiştir ve bu durum önceki Hastalık Salgını Haberleri raporunda belirtilmiştir.

MPXV klad I'in cinsel yolla bulaştığı, Eylül 2023'te Güney Kivu eyaletindeki Kamituga sağlık bölgesinde bilinen bir vakayla cinsel temas yoluyla maruz kalan birkaç yeni vakanın bildirilmesiyle daha da kanıtlanmıştır. O tarihten bu yana, Güney Kivu'da bildirilen vaka sayısı, seks işçileri ve temaslıları arasında ve giderek artan sayıda sağlık bölgesinden olmak üzere artmaya devam etmiştir. Vaka incelemeleri ve virüs genetiği ile birlikte müteakip salgın incelemeleri, MPXV klad I'in bölgede şüpheli hayvan maruziyeti olmaksızın sürekli insandan insana bulaştığını doğrulamaktadır.

1 Haziran 2024 tarihinde, Kuzey Kivu Eyaletinde, Goma şehrindeki Karisimbi Sağlık Bölgesinde ilk mpox vakası doğrulanmıştır[1]. 19 yaşında bir kadın maküler deri döküntüsü, disfaji (yutma güçlüğü), disüri (idrar yaparken ağrı), baş ağrısı ve genital lezyonlarla başvurmuştur. Deri lezyonlarından alınan sürüntü örneklerinin PCR testi MPXV için pozitif çıkmıştır. Toplam 45 temaslı takip edilmektedir. Derinlemesine epidemiyolojik incelemede mpox şüphesi olan ve Güney Kivu Vilayetine seyahat öyküsü bulunan bir cinsel temaslı tespit edilmiştir. Temaslının Kuzey Kivu'daki Masisi Sağlık Bölgesi'ne gittiği ve soruşturmanın burada devam ettiği bildirilmiştir. Güvensizliğin hakim olduğu Kuzey Kivu'nun Goma kentinde görülen mpox vakası, bu ilde bildirilen ilk vaka olma özelliğini taşımaktadır. 

Genel olarak, 2023 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde toplam 14.626 mpox vakası ve 654 ölüm (CFR) %4,5) bildirilmiş olup, bu rakamlar ülkede kaydedilen en yüksek rakamları ve DSÖ Afrika Bölgesi'ndeki ülkeler arasında en yüksek rakamları temsil etmektedir. Bu vakalardan 1.461'i (%10) laboratuvar testine tabi tutulmuş, bunlardan 966'sı pozitif çıkmıştır (test pozitifliği %68). 

2024 yılında, 26 Mayıs itibariyle, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 384 ölüm dahil olmak üzere toplam 7.851 mpox vakası bildirilmiştir (CFR %4.9). Bu vakalar 26 vilayetin 22'sindeki (%85) 519 sağlık bölgesinin 177'sinde (%34) bildirilmiştir. Goma'daki yeni vaka bu oranı 26 ilin 23'üne (%88) yükseltmiştir. 2024'te en çok etkilenen iller Equateur, Sud Ubangi, Sankuru ve Güney Kivu'dur (Şekil 1).

Şekil 1: Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bildirilen Mpox vakalarının coğrafi dağılımı, 1 Ocak – 26 Mayıs 2024 (n=7.851)

Kaynak: Ulusal mpox entegre hastalık sürveyans verileri, Demokratik Kongo Cumhuriyeti; Kuzey Kivu, Goma'daki yeni salgını da içerecek şekilde bir sonraki güncellemeye dahil edilecektir.

2024 yılında, çocuklar en çok etkilenen yaş grubunu temsil etmeye devam etmektedir (Tablo 1); bildirilen 7.851 mpox vakasının %39'u 5 yaş altı çocuklarda (n=3 090) görülmüş olup 240 ölüm (toplamın %62'si) rapor edilmiştir.

Tablo 1. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde bildirilen mpox vakalarının ve ölümlerin yaşlara göre dağılımı, 1 Ocak - 26 Mayıs 2024 (n=7.851). 

Yaş Grubu

(Yıl)

Bildirilen Vakalar

(n, toplamın %’si)

Ölümler

(n, toplamın %’si)

Vaka Ölüm Oranı (%)

Kaba Ölüm OR’si (%95 CI)

P-değeri

<1   

897 (11)​ 

77 (20)​ 

8.6 

3.8 (2.6-5.3)​ 

<0.001​ 

1 - 4   

2 193 (28)​ 

163 (42)​ 

7.4​ 

3.2 (2.4-4.3)​ 

<0.001​ 

5 - 15   

2 164 (28)​ 

81 (21)​ 

3.7 

1.6 (1.1-2.2)​ 

<0.001​ 

>15   

2 597 (33)​ 

63 (16)​ 

2.4 

1​ 

-​ 

Total 

7 851​ 

384​ 

4.9 

-​ 

-​ 

 

Kaynak: Ulusal mpox entegre hastalık sürveyans verileri, Demokratik Kongo Cumhuriyeti. 

Bildirilen 1.415 vakadan kabuk, vezikül ve kan örnekleri alınmıştır. Bunlardan 994'ünün MPXV için pozitif olduğu laboratuvarca doğrulanmıştır; bu da %70'lik bir test pozitifliğini temsil etmektedir. 2024'te mpox vakası bildirilen iller arasında, 22 ilden 15'i (%68) bu yıl en az bir vakayı teyit etmiştir (Şekil 2). Mevcut bilgilerle teyit edilen vakaların %59'u (852 vakanın 502'si) erkektir; teyit edilen vakaların %50'si 15 yaşın altındadır (Şekil 3). 

Şekil 2. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde doğrulanmış mpox vakalarının coğrafi dağılımı,  1 Ocak - 26 Mayıs 2024 (n=994).

Şekil 3. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde doğrulanmış mpox vakalarının yaş ve cinsiyete göre dağılımı, , 1 Ocak - 26 Mayıs 2024 (n=852*)

*142 doğrulanmış vakanın yaş ve cinsiyet verileri eksik olduğu görülmüştür 

Kaynak: Ulusal mpox entegre hastalık sürveyans verileri ve ulusal referans laboratuvar veri tabanı (INRB), Kongo Demokratik Cumhuriyeti. 

2024 yılında, ulusal düzeyde test edilen bildirilmiş mpox vakalarının oranı %8 ile %30 arasında dalgalanmıştır (Şekil 4). 26 Mayıs 2024 itibariyle, bildirilen tüm vakaların %18'i (7.851 vakanın 1 415'i) test edilmiştir. Genişletilmiş test kapasitesiyle desteklenen bu oran, 2023'te rapor edilen vakaların %10'unun test edilmesine kıyasla %80'lik bir artışı temsil etmektedir. 

Şekil 4. Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde bildirilen mpox vakalarının salgın eğrisi ve test edilen bildirilen vakaların oranı, 1 Ocak - 26 Mayıs 2024 (n= 7 851).

Kaynak: Ulusal mpox entegre hastalık sürveyans verileri ve ulusal referans laboratuvar veri tabanı (INRB), Demokratik Kongo Cumhuriyeti.

Tshopo ve Tshuapa'da GeneXpert kullanarak MPXV testi yapmak için devam eden çabaların yanı sıra Equateur ve Güney Kivu olmak üzere iki kilit ilde saha tabanlı PCR teşhisi için GeneXpert'in piyasaya sürülmesi, mpox teşhis ve sürveyans kapasitesini önemli ölçüde artırmaktadır. Ancak, 2024 yılında GeneXpert tarafından teyit edilen vakalar, GeneXpert test doğrulama çalışmasının tamamlanmasını bekleyen ulusal vaka sayımına henüz dahil edilmemiştir. 

Şu anda ülkede sadece klad I MPXV tespit edilmiştir. 2023'ün sonlarında, ulusal laboratuvarda klad II MPXV testi başlatılmıştır ve daha önce etkilenmemiş illerdeki yeni vakalar/kümeler için kullanılmaktadır. 

Güney Kivu'da yeni bir varyant tespit edilmiştir

Güney Kivu'da, 1 Ocak ve 2 Haziran 2024 tarihleri arasında, uyarıların incelenmesinin ardından ulusal sürveyans sistemi aracılığıyla 777 vaka bildirilmiştir. Toplam 777 vakanın 426'sından (%55) alınan numunelerin laboratuvarda test edilmesinin ardından 373 vakanın pozitif olduğu teyit edilmiş (test pozitifliği %88) ve yedi ölüm vakası (teyit edilen vakalar arasında CFR %1,8) tespit edilmiştir.  

Güney Kivu'da başlangıçta Kamituga Sağlık Bölgesinde tespit edilen ve cinsel temasla bulaşmanın neden olduğu mpox kümesi coğrafi olarak genişlemektedir ve şu anda 34 sağlık bölgesinden 19'u (%56) en az bir mpox vakası bildirmiştir. 

Vakalar tarafından bildirilen temas türleri arasında cinsel temas, cinsel olmayan doğrudan temas, ev ve sağlık tesisi teması yer almaktadır. Salgının başlangıcından bu yana ilde zoonotik bulaşma şüphesi olan hiçbir vaka bildirilmemiştir. 

Güney Kivu'daki laboratuvarca doğrulanmış vakaların çoğunluğu 15 yaşından büyük kişiler arasındadır ve yaş ve cinsiyet verileri mevcut olanlar arasında cinsiyet dağılımı %51 kadın ve %49 erkek olmak üzere benzerdir.

Ekim 2023 ve Ocak 2024 tarihleri arasında toplanan MPXV örneklerinin genomik dizilimi yoluyla, Kamituga sağlık bölgesinde yeni bir klad I MPXV varyantı tespit edilmiştir. Bu varyant, klad spesifik moleküler analizler için yaygın olarak hedef görevi gören bir gende bir delesyon taşımaktadır. Bu delesyon, ulusal referans laboratuvarı Institut National de Recherche Biomédicale (INRB) ile diğer akademik ve halk sağlığı enstitüleri tarafından onaylanmıştır.

Yeni varyantın ağırlıklı olarak APOBEC3 tipi mutasyonlara sahip olduğu tespit edilmiş olup bu da virüsün insanlar arasında dolaşıma bağlı olarak adaptasyonunu göstermektedir. Eylül 2023 ortalarında ortaya çıktığı tahmin edilmektedir ve sekans verileri o zamandan beri insandan insana bulaşmanın devam ettiğini göstermektedir. Bu varyantın ülkede dolaşan diğer virüs türlerine göre daha bulaşıcı olup olmadığı veya daha şiddetli hastalığa yol açıp açmadığı bilinmemektedir. 

2024'te Güney Kivu'dan alınan klinik örneklerden elde edilen kamuya açık tüm virüs sekansları, suşun yeni varyant olduğunu tanımlamaktadır. Bununla birlikte, Equateur, Kinshasa ve Tshopo'dan alınan son sekanslar da dahil olmak üzere Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden kamuya açık diğer tüm sekanslarda APOBEC-3 tipi mutasyonlara dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. Kamuya açık verilerle, bu yeni varyantın Güney Kivu'da mı yoksa Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin veya daha geniş Kongo Havzası alanının az örneklenmiş diğer bölgelerinde mi evrimleştiği belirsizliğini korumaktadır. Bu yeni varyantın kökenini daha iyi anlamak ve ülkede dolaşan tüm virüs türlerini daha iyi anlamak için ülke genelinden ve daha geniş Kongo Havzası bölgesinden ek dizileme verilerine ihtiyaç vardır.

DSÖ Afrika Bölgesi'nde Mpox durumu

Burundi

Şüpheli mpox vakalarına ilişkin sözlü raporlar, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki Güney Kivu'dan potansiyel sınır ötesi bulaşmaya işaret etmektedir. 30 Mayıs 2024 tarihi itibariyle Burundi'den resmi olarak herhangi bir şüpheli mpox vakası bildirilmemiştir. Mpox için ulusal hazırlık düzeyinin bir değerlendirmesi yapılmıştır, test kitlerinin tedariki ve tıbbi stokların envanteri devam etmektedir. Bir mpox acil durum planı geliştirilmesine yönelik görüşmeler de devam etmektedir.

Kamerun

1 Ocak - 30 Nisan 2024 tarihleri arasında, beş doğrulanmış vaka (dört erkek ve bir kadın) ve iki ölüm (%40 CFR) ile birlikte 23 şüpheli mpox vakası görülmüştür. Bu vakaların genomik dizilimi, sorumlu varyant olarak klad II'yi tanımlamıştır. Yıllar içinde Kamerun, bugüne kadar hem klad I hem de II MPXV'yi rapor eden tek ülke olmaya devam etmektedir. 2024 yılında teyit edilen vakalar üç bölgeye (Nord-Ouest (n=2), Sud-Ouest (n=2) ve Littoral (n=1) bölgeleri) dağılmış olup bölgesel yayılma potansiyeline işaret etmektedir.

Kongo Cumhuriyeti (ROC)

23 Nisan 2024'te hükümet ulusal bir mpox salgını görüldüğünü ilan ederek Centre d'opérations d'urgence de santé publique (COUSP) ve Olay Yönetim Sistemini 3 Mayıs 2024'te aktif hale getirmiştir. MPXV örneklerinin genomik dizilimi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin endemik komşu bölgelerinde bulunanlara benzer şekilde klad I'i doğrulamıştır. 1 Ocak - 30 Mayıs 2024 tarihleri arasında Kongo Cumhuriyeti dört departmanda 19 doğrulanmış ve 10 olası mpox vakası bildirmiştir: Cuvette (14 vaka), Likouala (iki vaka), Plateaux (iki vaka) ve Pointe-Noire (bir vaka). Bu vakaların bulaşma şekilleri belgelenmemiştir. Sonuç olarak, salgının yayılma riski yüksektir. Salgın, 2024'ün 4 ila 10’uncu haftalarında (21 Ocak - 9 Mart) zirve yapmıştır ve son haftalarda herhangi bir vaka bildirilmemiştir. Bununla birlikte, 21. haftada kaydedilen 35 şüpheli vakadan yalnızca 9'u test edilmiş (hepsi negatif) olup, bu da düşük test oranınına işaret etmektedir.

Ruanda

Güney Kivu'ya yakınlığı göz önüne alındığında, ülkede hazırlık faaliyetleri devam etmektedir. Bukavu sınırındaki ilçelerde gözetim güçlendirilmiştir. 28 Nisan ve 4 Mayıs 2024 tarihleri arasında Ruanda Biyomedikal Merkezi, CDC, IOM ve Ruanda Üniversitesi'nden (FETP sakinleri) ekipler, Rusizi ve Nyamasheke ilçelerinde mpox aktif vaka araştırması, giriş noktalarının ve sağlık tesislerinin mpox salgınlarını tespit etmeye ve bunlara müdahale etmeye hazır olup olmadıklarının değerlendirilmesi, sağlık çalışanlarının duyarlılaştırılması ve toplumun bilinçlendirilmesi çalışmalarını yürütmüştür. 4 Mayıs 2024 itibariyle Rusizi (15) ve Nyamasheke (1) ilçelerinden 16 şüpheli vaka kaydedilmiştir. Tüm vakalarda PCR ile yapılan mpox testi negatif çıkmıştır. Ulusal mpox acil durum planı tamamlanma aşamasındadır.

Güney Afrika

1 Ocak - 6 Haziran 2024 tarihleri arasında, hepsi 35 ila 39 yaşlarında erkeklerden oluşan beş doğrulanmış mpox vakası bildirilmiştir. Beş vakanın tümü clade IIb MPXV olarak dizilenmiştir. Gauteng eyaletinde iki vaka ve KwaZulu-Natal eyaletinde üç vakadan oluşan bir küme rapor edilmiştir. Bu iki kümedeki vakalar herhangi bir uluslararası seyahat öyküsü bildirmemiştir. Beş erkekten dördüne, Güney Afrika Hükümeti'nin talebi üzerine DSÖ tarafından merhametli kullanım için sınırlı rezervden sağlanan tecovirimat ile tedavi başlatılmıştır. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde tespit edilen tüm vakaların ciddiyeti, daha az ciddi vakaların tespit edilmediğini, test edilmediğini veya rapor edilmediğini göstermektedir. Temaslı takibi ve klinisyen eğitimi de dahil olmak üzere HIV/AIDS kontrol programı ile işbirliği içinde salgın müdahalesi devam etmektedir. Güney Afrika ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti arasında, iki ülke arasındaki ticari ve mesleki faaliyetlerle bağlantılı olarak yoğun bir seyahat söz konusudur.

Epidemiyoloji

Mpox (maymun çiçeği), monkeypox virüsünün (MPXV) neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. MPXV'nin bilinen iki klad vardır: daha önce Kongo Havzası klade olarak adlandırılan klad I; ve daha önce Batı Afrika klade olarak adlandırılan ve alt klad IIa ve klad IIb'yi içeren klad II. MPXV insanlar arasında lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları veya kontamine materyallerle yakın temas yoluyla veya hayvanlardan insanlara canlı hayvanlarla temas veya kontamine yabani hayvan etlerinin tüketimi yoluyla bulaşır.

Mpox, genellikle bir hafta içinde başlayan ancak maruziyetten 1-21 gün sonra da başlayabilen belirti ve semptomlara neden olur. Belirtiler tipik olarak 2-4 hafta sürer ancak bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde daha uzun sürebilir. İlk olarak ateş, kas ağrıları ve boğaz ağrısı ortaya çıkar, bunu deri ve mukozal döküntü izler. Lenfadenopati (şişmiş lenf düğümleri) de mpoksun tipik bir özelliğidir ve çoğu vakada mevcuttur. Çocuklar, hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler mpokstan kaynaklanan komplikasyonlar ve ölüm riski altındadır.

Suçiçeği, kızamık, bakteriyel cilt enfeksiyonları, uyuz, herpes, frengi, cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlar ve ilaçlarla ilişkili alerjilerden ayırt etmek önemlidir. Çiçek hastalığı olan bir kişide aynı zamanda herpes gibi cinsel yolla bulaşan başka bir enfeksiyon da olabilir. Alternatif olarak, mpox şüphesi olan bir çocuk veya yetişkin aynı zamanda suçiçeği geçiriyor olabilir. Bu nedenlerle, özellikle bir salgında veya yeni bir coğrafi bölgede görülen ilk vakalarda, mpoksun doğrulanması ve bulaşmayı engellemek için ilgili halk sağlığı ve sosyal önlemlerin uygulanması için laboratuvar testleri önemlidir.

Viral DNA'nın polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile tespiti, mpox için tercih edilen laboratuvar testidir. En iyi tanısal numuneler doğrudan döküntüden (deri, sıvı veya kabuk) alınır ve kuvvetli bir şekilde sürülerek toplanır. Deri lezyonlarının olmadığı durumlarda orofaringeal, anal veya rektal sürüntü örnekleri üzerinde test yapılabilir. Bununla birlikte, orofaringeal, anal veya rektal numunenin pozitif sonucu mpox'u doğrularken, negatif bir sonuç MPXV enfeksiyonunu dışlamak için yeterli değildir. Kan testi yapılması önerilmemektedir. Seroloji farklı ortopoksvirüsler arasında ayrım yapmaz ve bu nedenle antikor saptama yöntemlerinin retrospektif vaka sınıflandırması veya özel çalışmalar için uygulanabileceği referans laboratuvarlarla sınırlıdır.

Tedavi, cilt bakımı, ağrı yönetimi ve komplikasyonların önlenmesine dayanmaktadır. Buna ek olarak, tecovirimat gibi spesifik antiviral ilaçlar da mpox tedavisinde, özellikle ağır vakalarda veya komplikasyon riski daha yüksek olan bireylerde kullanılabilir.

Halk Sağlığı Müdahalesi

Koordinasyon:

  • Sağlık Bakanlığı (SB), DSÖ ve diğer ortakların desteğiyle sürveyans, klinik vaka yönetimi ve laboratuvar kapasitelerini yoğunlaştırmaya, sağlık tesislerinde IPC uygulamalarını iyileştirmeye, etkilenen illerde risk iletişimi ve toplum katılımı faaliyetleri yürütmeye ve acil müdahale için aşılama stratejileri hazırlamaya devam etmektedir.

Sürveyans

  • Ülke genelinde, özellikle ulusal müdahale planında tanımlanan sekiz öncelikli ilde (Equateur, Mai'Ndombe, Maniema, Sankuru, Güney Kivu, Sud Ubangi, Tshopo ve Tshuapa) mpox sürveyansı güçlendirilmektedir. 
  • İki ilde bir tedavi klinik çalışmasına alınan doğrulanmış mpox vakaları hakkında ek bilgiler, olay yönetim ekibinin gözetim ayağı ile paylaşılmış ve ulusal gözetim veri tabanına dahil edilmiştir.
  • Şüpheli vakalardan numune toplanması, taşınması ve incelenmesi için lojistik destek sağlanmıştır. Equateur (Ingende, Mbandaka), Kuzey Kivu (Goma), Tshopo (Kisangani), Tshuapa (Boende) ve Güney Kivu (Bukavu, Kamituga) illeri için GeneXpert kartuşları tedarik edilmiştir.  

Yeni varyantı hedefleyen tanı stratejisi

  • DSÖ, 22 Mayıs 2024 tarihinde MPXV için tanı testlerine ilişkin geçici kılavuzun bir güncellemesini yayınlamış ve bu güncelleme, yeni suşu tespit etme kapasitesini sağlamak için tüm ülkelerdeki tanı ve referans laboratuvarlarına bilgi sağlamıştır. 
  • Testlerin birleştirilmesi tavsiyesine uygun olarak, klad spesifik PCR testleri, özellikle bir salgını veya daha önce salgın olmayan bir bölgede yeni bir vakayı doğrularken, korunmuş genleri hedefleyen bir OPXV jenerik veya MPXV jenerik PCR testi ile birlikte kullanılmalıdır. Bu strateji, ülkede dolaşan yeni MPXV'nin tespit edilmesini sağlar.  
  • Vakalardan yeni varyantları tespit etmek ve dolaşımdaki viral suşları daha iyi anlamak için özellikle Güney Kivu için klinik örneklerden virüsün genom dizilimi artırılmaktadır.

Risk iletişimi ve toplum katılımı

  • Risk iletişimini ve toplum katılımını desteklemek için mpox'un cinsel yolla bulaşmasına ilişkin bilgileri entegre eden mesajlar oluşturulmuştur. Risk iletişimi mesajları yerel dillere de çevrilmiştir.
  • Equateur, Kinshasa, Kwango, Güney Kivu ve Tshopo eyaletlerindeki etkilenen topluluklarda duyarlılaştırma başlatılmıştır.
  • Mpox için ulusal bir davranış değişikliği iletişim planı geliştirilmiştir.

Vaka yönetimi ve enfeksiyon önleme ve kontrolü

  • Bulaşmayı önlemek için ülke genelinde şüpheli ve doğrulanmış vakaların bir sağlık tesisinde veya evde bakım için uygun görülen ağır olmayan vakaların evde derhal izole edilmesi önerilmektedir. Hastalar başka bir yerde yiyecek veya tıbbi bakım aramak ya da mesleki faaliyetlerine devam etmek için tıbbi tavsiyeye aykırı olarak hastaneden ayrıldıklarında zorluklarla karşılaşılmaktadır. 
  • MPox'lu kişiler için psikolojik destek de dahil olmak üzere klinik bakım, bağlama uyarlanmıştır. Ağır ve kritik mpox enfeksiyonu olarak sınıflandırılan hastalar, mpox tedavi merkezinde (CT Mpox) tedavi edilmek üzere hastaneye yatırılırken, hafif ve orta derecede enfeksiyonu olanlar sağlık merkezlerinde ve sağlık ocaklarında ayaktan tedavi edilmektedir. Bu kılavuzlar aynı zamanda akut malnütrisyonlu çocukların beslenme bakımı için de rehberlik sağlamaktadır.
  • Mpox hastaları için tecovirimatın klinik etkinlik çalışması iki ilde üye alımına devam etmektedir. 

Aşılar ve bağışıklama

  • Ulusal bağışıklama teknik danışma grubu (Groupe technique consultatif indépendent sur la vaccination, GTCV), Şubat 2024'te acil müdahale için hem LC16 hem de MVA-BN aşılarının kullanılmasını tavsiye etmiştir. 
  • Ulusal düzenleyici otorite (Autorité congolaise de réglementation pharmaceutique, ACOREP), 8 Mayıs 2024 tarihinde Temel Bağışıklama Programı'nın talebi üzerine LC16 ve MVA-BN aşılarının acil müdahale için geçici kullanımına izin vermek üzere aşı dosyalarını gözden geçirmektedir. 
  • Institut national de recherche biomedicale (INRB), özellikle çocuklarda aşı etkinliği konusundaki bilgi eksikliklerini gidermek için mpox aşıları için klinik çalışma protokollerinin geliştirilmesinin koordinasyonuna liderlik etmektedir. 
  • Acil müdahale için aşılama stratejileri geliştirmek ve devam eden immünojenisite, etkinlik ve güvenlik çalışmaları da dahil olmak üzere mpox aşıları için bilgi eksikliklerini gidermek üzere klinik aşı çalışmaları başlatmak için çalışmalar devam etmektedir.  

Eğitim ve kapasite

  • DSÖ ve ortakları, ulusal klinik vaka yönetimi rehberinin güncellenmesi, risk iletişimi ve toplum katılımı materyalleri ve sürveyans araçlarının güncellenmesi (Vaka tanımı ve vaka inceleme formları) dahil olmak üzere mpox'a halk sağlığı müdahalesi için rehber ve prosedürlerin güncellenmesi için Sağlık Bakanlığını desteklemeye devam etmektedir.
  • DSÖ ve ortakları, eğitim, destekleyici gözetim ve mentorluk yoluyla ön saflardaki sağlık çalışanlarının sürveyans, teşhis, risk iletişimi ve toplum katılımı ve klinik vaka yönetimi kapasitelerini geliştirmektedir.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde, bilinen endemik illerde rapor edilen vakaların çoğu, özellikle küçük çocuklar olmak üzere 15 yaşın altındaki çocuklar arasında görülmektedir. Beş yaşın altındaki bebekler ve çocuklar, özellikle acil optimal vaka yönetiminin sınırlı olduğu veya mevcut olmadığı durumlarda, ciddi hastalık ve ölüm açısından en yüksek risk altındadır. Salgın coğrafi olarak genişlemeye devam ederken, haftalık olarak bildirilen vaka sayısı sürekli olarak yüksek kalmaktadır. Çoğu ilde test edilen vakalar arasındaki yüksek test pozitifliği, toplumda tespit edilemeyen bulaşmanın muhtemelen devam ettiğini de göstermektedir.

Mpox'un önemli popülasyonlarda cinsel temas yoluyla sınıf I MPXV'ye bağlı olarak bulaşması, ilk olarak 2023 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde tanımlanmıştır. Güney Kivu eyaletinde, mpox'un bulaşması, insandan insana temas (cinsel ve cinsel olmayan) yoluyla sürdürülmektedir.

2022-2024 küresel salgını, cinsel temasın, insanlar arasındaki mukoza zarlarının doğrudan teması, birden fazla partnerle temas, muhtemelen ortalama olarak daha kısa bir kuluçka süresi ve daha kısa bir kuluçka süresi nedeniyle virüsün bir kişiden diğerine daha hızlı ve daha etkili bir şekilde yayılmasını sağladığını göstermiştir. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler için daha uzun bulaşıcı dönem. Kuzey Kivu'da yeni belgelenen mpox oluşumu oldukça endişe vericidir. Ülkede mpox'un insandan insana sürekli cinsel yolla bulaşmasının halk sağlığı üzerindeki ek etkisi, güçlü bir müdahalenin gerekli olduğunu göstermektedir.

Mpox'lu kişiler arasında ciddi hastalık ve ölüm için ana risk faktörlerinden biri, özellikle ilerlemiş HIV enfeksiyonu olanlarda bağışıklık sisteminin baskılanmasıdır.  Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde genel yetişkin nüfusta HIV prevalansının yaklaşık %1 olduğu tahmin edilmekte olup doğu illerinde diğer yerlere göre daha yüksektir ve seks işçileri arasında %7,5 ve erkeklerle seks yapan erkekler arasında %7,1 yaygınlık tahminleri de dahil olmak üzere kilit nüfuslarda daha yüksektir.

HIV prevalansının yüksek olması ve antiretroviral tedaviye erişimdeki zorluklar, bu grupları enfeksiyon kapmaları halinde ciddi mpox ve ölüm riskiyle karşı karşıya bırakmaktadır. Çok çeşitli meslek gruplarında ve hanelerde vakaların görülmesi, Güney Kivu'daki salgının halihazırda daha geniş topluluğa yayıldığını da göstermektedir.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde MPXV bulaşma dinamiklerinin anlaşılması, acil durum önlemlerinin uygulamaya konulmasıyla gelişmektedir. Bununla birlikte, birçok alanda teşhis araçlarına zamanında erişim eksikliği, eksik epidemiyolojik araştırmalar, temas takibindeki zorluklar ve kapsamlı ancak sonuçsuz hayvan araştırmaları, hızlı müdahaleyi engellemektedir. Zoonotik yayılma olaylarının ülkede hâlâ önemli bir maruziyet kaynağı olduğu düşünülürken, hayvan rezervuarı hala bilinmemektedir. Güney Kivu ve Kuzey Kivu'da gözlemlenen insandan insana bulaşmanın yeni özellikleri, salgının doğu madencilik eyaletlerinde, ülkenin geri kalanında ve ulusal sınırları paylaşan diğer ülkelerde daha da hızlı yayılmasına ilişkin ek endişeleri artırmaktadır.

1 Ocak - 26 Mayıs 2024 tarihleri ​​arasında 7.851 şüpheli vaka rapor edilirken, 2023'ün aynı döneminde rapor edilen 3.924 şüpheli vakaya karşılık gelmiştir. Kinshasa ve Kuzey Kivu gibi yeni bölgelere coğrafi genişleme 2024 yılında da devam etmektedir. 2024 yılında 26 il henüz mpox rapor etmemiştir. Yeni etkilenen illerdeki bazı vakalar endemik bölgelerden yapılan seyahatlerle bağlantılıyken, diğerleri ikincil veya sürekli insandan insana bulaşmayı temsil etmektedir ve bunların birçoğunun enfeksiyonun kaynağı bilinmemektedir. MPXV, çiçek hastalığının ortadan kaldırılmasının ardından kalan bağışıklık boşluğuna doğru ilerlemeye devam ettiğinden mevcut durum son derece endişe verici olmaya devam etmektedir.

Gözetim ve araştırma uyarıları, lojistik ve kaynak zorlukları nedeniyle sınırlıdır ve laboratuvar kapasiteleri, biri Kinşasa'da ve biri Goma'da olmak üzere iki ulusal laboratuvarla sınırlıdır; dolayısıyla 2024'te bildirilen vakaların yalnızca %18'i PCR ile test edilmiştir. GeneXpert aracılığıyla testler Equateur ve Güney Kivu eyaletinde başlamış olup bulguların doğrulanmasına devam edilmektedir. Ülkedeki mpox'a yanıt kapasitesi büyük ölçüde DSÖ ve diğer ortakların desteğine dayanmaktadır.

MVA-BN aşısının immünojenisite ve güvenlik çalışmaları Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde 2016'dan beri devam etmektedir. Ulusal aşılama teknik danışma grubu (GTCV), ülkede risk altındaki kişiler için mpox aşılarının kullanımına ilişkin öneriler yayınlamıştır. Bunlar, çocuklarda LC16'nın tercih edilen kullanımına ve yetişkinlerde MVA-BN'nin kullanımına ilişkin önerileri içermektedir. Kamu Sağlığı, Hijyen ve Önleme Bakanlığı (MSPHP), risk altındaki kişileri LC16 ve MVA-BN aşı bazlı mpox aşıları kullanarak aşılama niyetini açıklamış olup ulusal düzenleyici otoriteden (ACOREP) bu aşıların geçici olarak kullanılmasına izin vermesini istemiştir. Söz konusu düzenleyici inceleme devam etmektedir. Ülkede LC16 için daha ileri klinik etkinlik ve güvenlik çalışmaları planlanmaktadır. Genişletilmiş Bağışıklama Programı (EPI), dahili olarak, DSÖ ve ortaklarla kapsamlı istişareler yoluyla risk altındaki kişiler ve alanlar için acil müdahale aşılama stratejileri geliştirmektedir.

Antiviral ilaç tekovirimat, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki iki çalışma bölgesinde klinik etkinlik araştırmalarından geçmektedir: Sankuru Eyaletindeki Kole ve Maniema Eyaletindeki Tunde. Bu çalışmanın 2024 yılında tamamlanması beklenmektedir. Tekovirimata erişim, DSÖ'nün insani amaçlı kullanım talebi veya DSÖ MEURI protokolü kapsamında kullanım başvurusu yoluyla mümkündür.

Risk iletişimi ve toplum katılımı, yabani hayvanların etlerinin tüketimi de dahil olmak üzere, geçmişte toplumsal salgınlar olarak rapor edilen bulaşma biçimlerinin yanı sıra, özellikle seks işçileri ve diğer kilit nüfuslar arasında yeni tanımlanan cinsel bulaşma riski açısından kritik öneme sahiptir. USAID ve Breakthrough Action tarafından 2022'de gerçekleştirilen bir araştırmaya göre, hastalığın 1970 yılından bu yana uzak endemik bölgelerde rapor edilmesine rağmen, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde genel nüfus arasında mpox ile ilişkili risklere ilişkin farkındalık düşük kalmıştır. Seks işçileri veya ülkede erkeklerle seks yapan erkekler gibi kilit gruplara yönelik sağlıkla ilgili mesajların bugüne kadar yayılması, onları daha fazla riske maruz bırakmaktadır. Mpox da dahil olmak üzere şekil bozucu cilt rahatsızlıklarından muzdarip olan herkes, korku ve damgalanmadan muzdarip olabilir; bu durum, hastalığa cinsel temas yoluyla yakalanma riski taşıyan kişiler için daha da kötüleşebilir.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde mpox salgınının devam eden gelişimi aşağıdaki nedenlerden dolayı endişe verici olmaya devam etmektedir:

  • Önceki yıllarla karşılaştırıldığında 2024'te bildirilen vakaların yüksek insidansı devam etmektedir; bildirilen vakaların üçte ikisi ve ölümlerin beşte dördünden fazlası esas olarak bilinen endemik bölgelerdeki çocuklar arasında meydana gelmektedir.
  • Sınıf I MPXV'nin kilit popülasyonlar ve birden fazla partnere sahip diğer gruplar arasında cinsel temas yoluyla bulaşması ve yoğun nüfuslu madencilik alanlarında yüksek hareketlilik, Güney Kivu'da sürekli topluluk bulaşmasına yol açmıştır.
  • Cinsel temasla bulaşmayla karakterize edilen salgın, insandan insana bulaşmayı ve coğrafi yayılmayı düşündüren genetik mutasyonlara sahip yeni bir MPXV türünü ortaya çıkarmıştır. Bu yeni MPXV suşu, güney ve doğu illerinde yeni rapor edilen bölgeleri etkilemektedir. Bu varyantın ülkede dolaşan diğer virüs türlerine göre doğası gereği daha bulaşıcı olup olmadığı veya daha ciddi hastalıklara yol açıp açmadığı bilinmemekle birlikte, HIV ve diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarla birlikte enfeksiyonlar belgelenmektedir.
  • 2023 ve 2024 yıllarında Kinşasa'da nehir tekne yolculuğuyla bağlantılı olarak mpox vakaları meydana gelmiş olup şehirde salgınlara yol açmıştır. Raporlama sırasında Kinşasa'daki Nsele sağlık bölgesinde yeni vakalar  görüldüğü doğrulanmıştır.
  • Sürveyansı önemli ölçüde genişletme çabalarına rağmen, bildirilen vakalar arasında yüksek (genel olarak %70 civarında) veya çok yüksek (Güney Kivu'da %90 civarında) test pozitifliği bulunmaktadır. Bu, bulaşmanın önemli ölçüde eksik tespit edildiğini veya yetersiz rapor edildiğini göstermektedir.
  • Hükümet, ülke içi ve küresel ortakların desteğiyle ülke çapında bir acil durum yanıtını devreye sokmuş olsa da, bu kadar geniş bir coğrafyada müdahaleye yönelik kaynaklar yetersiz kalmakta  ve kaynak seferberliği yavaş işlemektedir.
  • Kamuoyunun farkındalığı sınırlı olup, kaynaklar kısıtlı ve il/yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde güçlü bir yanıtın sağlanması için hem teknik hem de mali desteğe ihtiyaç vardır.
  • Kongo Cumhuriyeti'nde eşzamanlı bir mpox salgını meydana gelmekte olup vakalar, Demokratik Kongo Cumhuriyeti eyaletlerinin komşu endemik bölgelerinde dolaşan MPXV türüne genetik olarak benzemektedir.
  • Devam eden küresel salgına bağlı IIb MPXV sınıfına bağlı yeni bir mpox salgını, Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki kilit popülasyonlar arasında meydana gelmekte ve bugüne kadar yalnızca ciddi hastalık ve ilerlemiş HIV enfeksiyonu olan vakalar rapor edilmekte olup bu, virüsün tespit edilemeyen geniş bir dolaşımını akla getirmektedir. Güney Afrika ile Demokratik Kongo Cumhuriyeti arasındaki ticari faaliyetlerle bağlantılı seyahatler, nüfusları daha da riske atmaktadır.
  • 16 ila 18. epidemiyolojik haftalarda, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin Sankuru Eyaletindeki Lodja Sağlık Bölgesindeki iki hapishane hücresinde 45 şüpheli mpox vakası salgını rapor edilmiştir. Numuneler toplanıp onay için laboratuvara gönderilmiş olup sonuçlar beklenmektedir.

DSÖ Tavsiyesi

Genel

Tüm ülkelerin sağlık yetkilileri ve klinisyenleri/sağlık çalışanları, IIb MPXV sınıfıyla bağlantılı küresel mpox salgınının tüm DSÖ bölgelerinde devam ettiğini, mpox insidansının endemik bölgelerde belgelenmeye devam ettiğini ve mpox'un cinsel yolla bulaşmasından kaynaklanan salgınların farkında olmalıdır. Daha öldürücü sınıf I MPXV, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin doğu kısımlarında devam etmektedir. İnsandan insana bulaşmayla bağlantılı yeni sınıf I MPXV türü, potansiyel olarak ciddi hastalık riskinin artmasına yol açabilecek yenilenmiş bir sınır ötesi ve uluslararası yayılma riskini temsil etmektedir.

DSÖ, ülkelere, özellikle mpox'un epidemiyolojik sürveyansı ve virüslerin genomik dizilimi de dahil olmak üzere güncellenmiş DSÖ geçici kılavuzu doğrultusunda laboratuvar teşhis kapasitelerinin güçlendirilmesiyle ilgili olarak Ağustos 2023'te yayınlanan DSÖ Genel Direktörünün Daimi Tavsiyelerini takip etmeye devam etmelerini şiddetle tavsiye etmektedir. Daimi Tavsiyeler, tüm ülkelerin mpox'a yönelik önleme, hazırlık, kontrol ve ortadan kaldırma planlarına sahip olması gerektiğini tavsiye etmektedir.

Her bağlama uygun risk iletişimi ve topluluk katılımının sürekli uygulanması, risk altındaki kişiler için aşılamanın sürdürülmesi veya başlatılması, optimal vaka yönetimi, enfeksiyon kontrol önlemlerine bağlılık, bulaşma yollarının ve farklı durumlarda karşı önlemlerin etkinliğinin daha iyi anlaşılması için araştırmaların güçlendirilmesi, hastaların ihtiyaçlarına göre uyarlanmış hızlı teşhis yöntemleri ve tedavilerin geliştirilmesine yönelik sürekli destek sağlanması gerekmektedir.

Vaka veya küme sayısının düşük kaldığı durumlarda, sağlık otoriteleri mpox'un insandan insana bulaşmasını ortadan kaldırmaya ve salgına yanıt kapasitesinin korunmasını sağlamaya çalışmalıdır. Virüsün sürveyansındaki düşüş ve sessiz dolaşım göz önüne alındığında, sağlık yetkilileri mpox'un her an ortaya çıkabileceğini varsaymalı ve yanıt vermeye hazır olmalıdır.

Klinik veya laboratuvar tarafından doğrulanmış mpox tanısına sahip olan herkes, muhtemelen bulaşıcı dönem boyunca izolasyon da dahil olmak üzere, sağlık yetkililerinin yerel bağlamlarına göre talimatlarına uymalıdır. Doğrulanmış bir vakanın temaslılarından, semptomların ortaya çıkmasının gözlemlendiği dönem olan 21 gün boyunca hareketlerini sınırlamaları (ve cinsel ilişkiden kaçınmaları) istenmektedir.

Vaccinia virüsünden oluşan çiçek/mpox aşıları, ortopoks virüslerinin antijenik benzerliğinden dolayı mpox'a karşı koruma sağlar. Bu nedenle mpox'un önlenmesi için birçok çiçek aşısı onaylanmıştır. Mpox'un önlenmesi için 2019'da onaylanan MVA-BN veya 2022'de onaylanan LC16 aşısı gibi daha az yan etkiye neden olan üçüncü nesil aşılar mevcuttur. Özellikle 2022'de küresel mpox salgınının başlamasından bu yana, birkaç ülkede aşı stokları bulunmaktadır. Risk altındaki kişilere mpox'a karşı aşı yapılması tavsiye edilmektedir.

WHO SAGE, salgın ortamlarında mpox'u önlemek için aşıların kullanımına ve salgın olmayan ortamlarda yüksek riskli gruplar için önleyici aşılamaya ilişkin tavsiyelerini güncellemiştir:

  • Bir salgın bağlamında, yerel risk değerlendirmesi, çeşitli bulaşma yolları ve yanıt seçenekleri için en fazla esnekliği sağlamak amacıyla aşılama için dikkate alınacak popülasyonlar şunları içerebilir: (i) coğrafi olarak tanımlanmış bir alan veya topluluktaki yetişkinler ve çocuklar (örn. köyler) ) belgelenmiş maruz kalma riski olan; (ii) birden fazla cinsel ilişkide bulunan kişiler; (iii) tekrarlanan maruziyet riski altındaki sağlık çalışanları; ve (iv) mpox'lu kişilerin bilinen temaslıları.
  • Afrika kıtasındaki hastalığın endemikliğine, bu bölgedeki farklı epidemiyolojiye ve aşıya eşit olmayan erişime dikkat çeken SAGE, bölgede mpox ile ilgili epidemiyolojik ve aşı araştırmalarını teşvik etmek ve adil erişimi kolaylaştırmak için acil adımlar atmak üzere güçlü bir eylem çağrısı yayınlamıştır. Salgın müdahalesine araştırma da dahil edilmelidir.

Antiviral tedavilerin mpox'a karşı etkinliği açısından değerlendirilmesi için genellikle ulusal sağlık yetkilileri aracılığıyla erişim talebinde bulunmak gerekir.

Mpox ve HIV arasındaki epidemiyolojik bağlantılar, enfeksiyon ve ciddi hastalığa ilerleme için ilgili ve ortak risk faktörleri, optimal vaka yönetimi ve aşıların ve terapötik yaklaşımların etkinliği hakkındaki bilgilerin derinleştirilmesi esastır. Risk altındaki kişilere ilgili ve uygun sağlık hizmetlerinin sunulması ve vaka yönetiminin, hasta ihtiyaçlarını karşılayacak güçlendirilmiş ve çevik bir sağlık hizmetine entegre edilmesi önemlidir.

Maymun çiçeği virüsünün olası memeli konakçılarda veya rezervuarlarda dolaştığı bölgelerde Tek Sağlık yaklaşımını güçlendirirken, toplumlarda mpox'un insandan insana bulaşmasının derinlemesine anlaşılması ve damgalamanın olmaması ve hassasiyetle vaka incelemesinin önemini vurgulamak önemlidir.

Toplulukta

Özellikle en fazla risk altındaki insan grupları ve etkilenen bireyler ve haneler arasında mpox'un cinsel yolla bulaşma risklerine ilişkin iletişim güçlendirilmelidir. Topluluk liderlerini mpox ve yayılmasının nasıl durdurulacağı konusunda topluluklarını bilgilendirmek ve etkileşime geçirmek için önlemlerin uygulanması konusunda desteklemek, bilgilendirmek ve katılımını sağlamak için her düzeyde savunuculuğa ihtiyaç vardır.

Risk iletişimi ve topluluk katılımı faaliyetleri, etkilenen toplulukların risklerin ve koruyucu davranışların farkına varmaları konusunda motive edilmesi açısından hayati öneme sahip olacaktır. Bulaşma faktörlerinin ve etkilenenlerin daha iyi anlaşılması için sosyo-davranışsal veriler toplanmalı ve durum analizi yapılmalıdır. Bu bilgiler daha sonra karar alma sürecini geliştirmek, müdahale çabalarının toplumun ihtiyaçları, öncelikleri ve kapasiteleri ile uyumlu olmasını sağlamak ve risk iletişim planlarının ve kanıta dayalı topluluk katılımının geliştirilmesine bilgi sağlamak için kullanılabilir.

Sağlık profesyonelleri, ticari seks işçileri de dahil olmak üzere kilit gruplar, erkeklerle seks yapan erkekler, trans ve cinsiyet çeşitliliğine sahip bireyler, cinsel aktivitenin gerçekleştiği mekanlarda ve etkinliklerde çalışan veya bu mekanlara ve etkinliklere katılan kişiler ve daha ciddi hastalıklarla ilgili olarak risk altındaki kişiler de (tedavi edilmemiş veya yeterince kontrol edilemeyen HIV enfeksiyonuyla yaşayan kişiler dahil) dahil olmak üzere kilit hedef kitleler belirlenmelidir.

Topluluk katılımını kolaylaştırmak için bu topluluklarla çalışan güvenilir ağlarla ortaklıklar kurulmalıdır. İki yönlü geri bildirim sistemleri kurulmalı veya etkinleştirilmelidir. Damgalama ve ayrımcılığı anlamaya, önlemeye ve bunlarla mücadeleye yönelik tedbirlere özel dikkat gösterilmelidir; damgalanma ve ayrımcılık asla kabul edilemez ve salgına verilen tepkiyi zayıflatabilir ve sağlık sonuçları üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabilir.

Buna ek olarak, evde bakımı düşünülen şiddetli olmayan mpox hastaları için uygulanması gereken IPC önlemlerinden bazıları şunlardır: hasta, diğer ev üyelerinden ayrı bir alanda ve ortak alanlardan uzakta izole edilmelidir. (örneğin, evdeki diğerlerinden ayrı, iyi havalandırılan özel bir odada kalın).

Hastalar, başkalarına çok yakın olduklarında ve belirlenmiş izolasyon alanının dışına çıkarken (örneğin tuvaleti kullanmak için) iyi oturan bir tıbbi maske takmalı ve lezyonları kapatmalıdır. Mobilyalar, yataklar, tuvaletler veya zeminler gibi bulaşıklar ve mutfak eşyaları veya evdeki yüzeyler veya hastanın temas ettiği herhangi bir yer, su ve sabunla temizlenmeli ve düzenli olarak dezenfekte edilmelidir (örneğin, yaygın ev dezenfektanı veya çamaşır suyu ürünleri). Sık dokunulan yüzeylere dikkat ediniz. Toplum ortamlarında hastalar ve sağlık ve bakım çalışanlarına yönelik IPC önlemleri hakkında daha fazla rehberlik için lütfen "Maymun çiçeği için klinik yönetim ve enfeksiyon önleme ve kontrol: Geçici hızlı yanıt kılavuzu"na bakınız.

Sağlık tesislerinde

Mpox'un bulaşmasını önlemek ve kontrol etmek için sağlık hizmetlerinde, toplu veya ev ortamlarında enfeksiyon önleme ve kontrol önlemlerinin uygulanması gereklidir. Personelin standart ve bulaşmaya dayalı önlemler de dahil olmak üzere kontrol önlemleri konusunda eğitilmesi önemlidir. Personel ayrıca kişisel koruyucu ekipmanlara erişmeli ve uygun şekilde giymeli, DSÖ'nün el hijyeni için 5 Moment tavsiyesine uymalı, hasta ortamının sık sık temizlenmesini ve dezenfekte edilmesini sağlamalı ve uygun hasta yerleştirme ve izolasyonunu uygulamalıdır. Mpox için bulaşmaya dayalı önlemler temas ve damlacık önlemleridir ve sağlık ve bakım çalışanları için önerilen KKD'ler eldiven, önlük, solunum cihazı (örn. N95, FFP2) ve göz korumasıdır. Sağlık ortamında temas ve damlacık önlemlerinin yanı sıra, varicella zoster virüsünden (örn. suçiçeği) şüpheleniliyorsa ve bu şüphe dışlanıncaya kadar hava yoluyla bulaşan önlemler uygulanmalıdır. Mpox'lu hastaların bakımında gerekli olan IPC önlemleri hakkında daha fazla rehberlik için lütfen "mpox için Klinik Yönetim ve enfeksiyonun önlenmesi ve kontrolü: Geçici hızlı yanıt kılavuzu"na bakınız.

Sağlık ve bakım çalışanları önerilen önlemlerle kendilerini korurken aynı zamanda mpox hastalarının damgalanmasından kaçınılmasını, hastalara ve ailelerine psikolojik destek sağlanmasını da sağlamalıdır.

Klinik ve laboratuvar örneklerini toplarken: MPXV ile enfekte olduğundan şüphelenilen insanlardan ve hayvanlardan toplanan örnekler, donanımlı laboratuvarlarda çalışan eğitimli personel tarafından kullanılmalıdır. MPXV'nin doğrulanması numunenin türüne ve kalitesine ve laboratuvar testinin türüne bağlıdır. Bu nedenle numunelerin ulusal ve uluslararası gerekliliklere uygun olarak paketlenip gönderilmesi gerekmektedir. Doğruluğu ve hassasiyeti göz önüne alındığında RT-PCR tercih edilen laboratuvar testidir. Bunun için deri lezyonlarından (vezikül ve püstüllerden sıvı ve kuru kabuklardan) teşhis örnekleri alınmalıdır. PCR kan testleri, semptomların başlangıcından sonraki numune toplama süresiyle karşılaştırıldığında viremi süresinin kısa olması nedeniyle genellikle sonuçsuzdur; hastalardan sistematik olarak toplanmamalıdır. Ortopoks virüsleri serolojik olarak reaktif olduğundan antijen ve antikor tespit yöntemleri mpox'a özgü değildir. Bu nedenle laboratuvarların, cilt lezyonlarından örnek alınmasına uygun numune toplama malzemeleri sağlama konusunda sağlık yetkililerine destek vermesi önemlidir.

Giriş noktalarında

DSÖ Genel Direktörüne göre ve Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) (UST) uyarınca, Taraf Devletlerin yetkilileri, sağlık ve bakım çalışanlarını ve topluluk gruplarını, mpox'un risk oluşturabileceği etkinlik veya toplantılara seyahat öncesinde, sırasında ve sonrasında kendilerini ve başkalarını korumak için yolculara ilgili bilgileri sağlamaya teşvik etmektedir.

DSÖ, ülkelerin giriş veya çıkış taraması gibi mpox'a özel seyahatle ilgili sağlık önlemlerini veya test veya aşılama gerekliliklerini uygulamaktan kaçınmasını tavsiye etmektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

DSÖ’nün Geçici Teknik Rehberi:

Sürveyans ve diğer veriler

Risk iletişimi ve toplumsal katılım ve Halk Sağlığı Tavsiyeleri

Staratejik Planlama ve küresel destek

Kaynaklar:

World Health Organization (2023). Mpox (monkeypox) - Key facts. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox 

Vakaniaki EH, Kacita C, Kinganda-Lusamaki E, et al. Sustained Human Outbreak of a New MPXV Clade I Lineage in Eastern Democratic Republic of the Congo. medRxiv; 2024. DOI: 10.1101/2024.04.12.24305195. Available at: https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2024.04.12.24305195v1  

Masirika L, Udahemuka J, Schuele L, et al. Ongoing mpox outbreak in Kamituga, South Kivu province, associated with monkeypox virus of a novel Clade I sub-lineage, Democratic Republic of the Congo, 2024. Euro Surveill. 2024;29(11):pii=2400106. Available at: Eurosurveillance | Ongoing mpox outbreak in Kamituga, South Kivu province, associated with monkeypox virus of a novel Clade I sub-lineage, Democratic Republic of the Congo, 2024 

Masirika L, Udahemuka J, Schuele L, et al. Novel Clade I genome sequences from the ongoing mpox virus outbreak of Kamituga in South Kivu province, Democratic Republic of Congo. Available at: Novel Clade I genome sequences from the ongoing mpox virus outbreak of Kamituga in South Kivu province, Democratic Republic of Congo - MPXV – Virological 

Institut National de la Santé Publique (INSP) de la RDC and the World Health Organization. La variole simienne (monkeypox) en République démocratique du Congo: Rapport de la Situation Épidémiologique Sitrep Nº015 (13 - 19 mai 2024) Available at: https://reliefweb.int/report/democratic-republic-congo/la-variole-simienne-monkeypox-en-republique-democratique-du-congo-rapport-de-la-situation-epidemiologique-sitrep-no015-13-19-mai-2024  

[1]  Goma'daki vaka, yeni bir coğrafi bölgenin etkilenmesi nedeniyle öne çıkmıştır. Tablolar ve haritalar da dahil olmak üzere Hastalık Salgını Haberleri raporunun geri kalanının 26 Mayıs 2024 tarihli rapor verilerine lütfen dikkat ediniz. Güncellenen kümülatif vaka sayısı, gelecek durum raporunda paylaşılacaktır. Durum raporları için lütfen şu adrese bakınız: https://www.who.int/emergegency/situation-reports

Etiketler:
M-Çiçeği (MPox)


Habere Dahil Ülkeler:
KONGO DEMOKRATİK CUMHURİYETİ

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2024-DON522