Özet olarak durum

Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST) Ulusal Odak Noktası (NFP), 8 Mayıs ve 2 Temmuz 2024 tarihleri arasında üç ölüm vakası (vaka ölüm oranı (CFR) %15) dahil olmak üzere 20 doğrulanmış mpox vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. Bu vakalar dokuz ilin üçünde bildirilmiştir: Gauteng (10 vaka; 1 ölüm), Western Cape (1 vaka) ve KwaZulu-Natal (9 vaka; 2 ölüm). Bunlar, Güney Afrika'da 2022'den bu yana bildirilen ilk mpox vakaları olup, ülkede ciddi olmayan beş vaka bildirilmiş olup ölüm görülmemiştir. Etkilenen kişiler 17 ila 43 yaşları arasındaki erkeklerdir ve ilk 16 vakanın 11'i kendini erkeklerle seks yapan erkekler (MSM) olarak tanımlamıştır. En az 15 vaka HIV ile yaşamaktadır ve HIV enfeksiyonu tedavi edilmemiş ya da yeni teşhis edilmiştir ve ileri HIV hastalığı (AHD) ve bir vaka da diyabet hastasıdır. Vakalar tarafından bildirilen maruziyet türü cinsel temastır. Hastalardan on sekizinin hastaneye yatırılması gerekmiştir. DSÖ'nün desteğiyle ulusal sağlık yetkilileri tarafından çeşitli müdahale tedbirleri uygulamaya konulmuştur. Hiçbiri uluslararası seyahat öyküsü bildirmeyen bu vakaların aniden ortaya çıkması, doğrulanmış vakalar arasında son derece yüksek HIV prevalansı ve yüksek vaka ölüm oranı, doğrulanmış vakaların meydana gelmiş olabilecek tüm vakaların yalnızca küçük bir kısmı olduğunu ve toplumda bulaşmanın devam ettiğini düşündürmektedir. Ülkede genel toplum için insan sağlığı riski düşük kalmaktadır. Eşcinsel erkekler, biseksüel erkekler, erkeklerle seks yapan diğer erkekler, trans ve cinsiyet çeşitliliği olan kişiler ve seks işçileri için risk orta düzeydedir. Güney Afrika ve komşu ülkelerdeki bu ve diğer hassas gruplar arasında daha geniş çaplı yayılımın devam etmesi halinde sağlık üzerindeki etkinin artma potansiyeli bulunmaktadır. Bu olay, clade IIb monkeypox virüsü (MPXV) ile bağlantılı küresel mpox salgınının hala devam ettiğini ve tüm DSÖ bölgelerinde sınır ötesi ve uluslararası yayılma riskinin devam ettiğini vurgulamaktadır.

Durumun tanımı

Güney Afrika Cumhuriyeti UST NFP, 8 Mayıs ve 2 Temmuz 2024 tarihleri arasında üç ölüm (CFR %15) dahil olmak üzere 20 doğrulanmış mpox (maymun çiçeği) vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. Bu vakalar dokuz ildin üçünde bildirilmiştir: Gauteng (10 vaka; 1 ölüm), Western Cape (1 vaka) ve KwaZulu-Natal (9 vaka; 2 ölüm).

Vakaların tamamı erkek, yaşları 17 ila 43 arasında ve neredeyse tamamı kendini erkeklerle seks yapan erkekler (MSM) olarak tanımlamaktadır. Çoğu HIV ile yaşayan, HIV enfeksiyonu yönetilmeyen veya yeni teşhis edilen ve ileri HIV hastalığı (AHD) olan kişilerdir ve birinde diyabet vardır. Tüm vakalar semptomatik olup, geniş deri lezyonları mevcuttur ve 18'inin hastaneye yatırılması gerekmiştir. Doğrulanmış vakaların hiçbiri uluslararası seyahat öyküsü bildirmemiş ve hiçbiri yüksek riskli sosyal toplantılara katıldığını bildirmemiştir. Vakalar tarafından bildirilen maruziyet türü cinsel temastır.

Toplamda ilk 16 vaka için KwaZulu-Natal'da 44, Western Cape'de 39 ve Gauteng eyaletinde 55 temaslı tespit edilmiştir. KwaZulu-Natal'daki ilk dört vakadan üçü temaslı takibi yoluyla epidemiyolojik olarak bağlantılı bulunurken, Gauteng eyaletindeki en azından ilk yedi vakanın epidemiyolojik olarak bağlantılı olduğu tespit edilmemiştir, bu da toplumda bulaşmanın devam ettiğini göstermektedir.  Son vakalar için bireysel temaslı takibi devam etmektedir. Buna ek olarak, sınırlı bilgi, etkilenen bazı kişilerin cinsel aktivitenin gerçekleştiği parti veya kulüplere katıldığını ve mpox'a maruz kaldığını göstermektedir.

Beş doğrulanmış vaka için mevcut olan genomik dizileme, çok ülkeli mpox salgınıyla bağlantılı klad olan alt klad IIb MPXV'yi tanımlamıştır. 

Devam eden 2022-2024 çok ülkeli salgın sırasında, beş mpox vakası daha önce Güney Afrika'da, Haziran-Ağustos 2022'deki zirve sırasında doğrulanmış ve hepsinin yurtdışına seyahat ettiği bildirilmiştir. Vakaların hiçbirinde hastalık ağır seyretmemiştir. 2023'te hiçbir vaka bildirilmemiştir.

Şekil 1: 8 Mayıs - 2 Temmuz 2024 tarihleri arasında Güney Afrika Cumhuriyeti’nde bildirilen mpox vakalarının ve ölüm vakalarının coğrafi dağılımı (n=20)

Epidemiyoloji

Mpox, monkeypox virüsünün (MPXV) neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. MPXV'nin bilinen iki klade vardır: daha önce Kongo Havzası klade olarak adlandırılan klad I; ve daha önce Batı Afrika klade olarak adlandırılan ve alt klad IIa ve IIb'yi içeren klad II. MPXV insanlar arasında lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları veya kontamine materyallerle yakın temas yoluyla veya hayvanlardan insanlara canlı hayvanlarla temas veya kontamine çalı etlerinin tüketimi yoluyla bulaşır. Mpox, genellikle maruziyetten sonraki bir hafta içinde başlayan ancak 1-21 gün sonra da başlayabilen belirti ve semptomlara neden olur. Belirtiler tipik olarak 2-4 hafta sürer ancak bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde daha uzun sürebilir. İlk olarak ateş, kas ağrıları ve boğaz ağrısı ortaya çıkar, bunu deri ve mukozal döküntü izler. Lenfadenopati (şişmiş lenf düğümleri) de mpoksun tipik bir özelliğidir ve çoğu vakada mevcuttur. Çocuklar, hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler mpokstan kaynaklanan komplikasyonlar ve ölüm riski altındadır.

Suçiçeği, kızamık, bakteriyel cilt enfeksiyonları, uyuz, herpes, frengi, cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonlar ve ilaçlarla ilişkili alerjilerden ayırt etmek önemlidir. Çiçek hastalığı olan bir kişide aynı zamanda herpes gibi cinsel yolla bulaşan başka bir enfeksiyon da olabilir. Alternatif olarak, mpox şüphesi olan bir çocuk veya yetişkin suçiçeği geçiriyor olabilir. Bu nedenlerle, özellikle bir salgında veya yeni bir coğrafi bölgede görülen ilk vakalarda, sürüntü yoluyla alınan deri örneklerinin laboratuvarda test edilmesi, mpoksun doğrulanması ve bulaşmayı engellemek için halk sağlığı ve sosyal önlemlerin uygulanması açısından önemlidir.

Tedavi öncelikle klinik semptomların yönetilmesi, cilt bakımının sağlanması, ağrının azaltılması ve komplikasyonların önlenmesi ve yönetilmesine dayanmaktadır. Acil durum veya merhametli kullanım programları aracılığıyla temin edilebildiği durumlarda, tecovirimat gibi spesifik antiviral ilaçlar, özellikle ağır vakalar veya komplikasyon riski daha yüksek olan bireyler için mpox tedavisinde de kullanılabilir.

Halk Sağlığı Yanıtı

Koordinasyon

• İl mpox yanıt koordinasyonu ile iki haftada bir çok sektörlü koordinasyon toplantıları ile ulusal mpox Olay Yönetim Ekibinin (IMT) kurulması. 
• Müdahale faaliyetlerinin koordinasyonu için ulusal, il, ilçe ve semt düzeylerinde uygulayıcı ortakların ve sivil toplum kuruluşlarının haritalandırılması.
• Bakanlık tarafından 12 Haziran 2024 tarihinde düzenlenen mpox konulu basın brifingi. 
• Ulusal Sağlık Bakanlığı, önleme tedbirlerini vurgulayan ve damgalamayı ele alan düzenli mpox medya açıklamaları yayınlaması.  

Sürveyans

• Salgın yanıt ekipleri görevlendirilmiş ve salgın soruşturmalarını desteklemektedir.
• Devam eden temaslı takibi ve aktif vaka araştırması. 
• Haftalık ulusal mpox durum raporlarının oluşturulması.

Laboratuvar:

• Mpox klinik numune toplama ve işleme kılavuzları güncellenmiş ve sağlık tesislerine dağıtılmıştır. 
• Tüm kamu sağlık tesisleri numuneleri Ulusal Sağlık Laboratuvarı Hizmeti (NHLS) ağı aracılığıyla test için Ulusal Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü'ne (NICD) gönderilmesi.
• Özel sağlık tesisleri mpox için test yapabilir ve numuneleri dizileme için NICD'ye gönderebilir.
• Şüpheli vakaların ve semptomatik temaslıların test edilmesi ve sonuçların raporlanması için hedeflenen geri dönüş süresi 24 saattir.
• Testlerin özel laboratuvarları da kapsayacak şekilde merkezden uzaklaştırılması yoluyla test kapasitesinin artırılması. 
• Yerleşik atık su gözetim sahalarından yararlanarak mpox çevresel gözetimini yaygınlaştırmak için hazırlıklar devam etmektedir.

Vaka Yönetimi:

• Bulaşmayı önlemek için şüpheli ve doğrulanmış vakaların hastanede veya ciddi olmayan hastalıklar için evde derhal izole edilmesinin uygulanması.
• Ulusal klinik kılavuzların hızlı bir şekilde onaylanması ve tüm kamu ve özel sağlık tesislerine dağıtılması.
• Klinisyenleri mpox vakası tespiti, klinik bakım ve enfeksiyon önleme ve kontrolü konularında güncellemek için 500'den fazla sağlık çalışanının katıldığı bir klinik yönetim web semineri de dahil olmak üzere sağlık ve bakım çalışanları için sürekli kapasite geliştirme; illerde sağlık çalışanları için eğitimler düzenlenmesi.
• Sağlık çalışanları, hastalar ve hasta yakınları için ruh sağlığı ve psikolojik destek de dahil olmak üzere tamamlayıcı klinik bakım, vaka yönetimi kılavuzlarına, planlarına ve eğitimlerine dahil edilmek üzere önceliklendirilmiştir.
• Sağlık Bakanlığı, Güney Afrika Sağlık Ürünleri Düzenleme Kurumu'ndan (SAHPRA) tecovirimat kullanımı için izin almıştır.
• Bölüm 21 (SAHPRA) aracılığıyla tecovirimat uygulaması ve DSÖ tarafından Güney Afrika'ya 15 tecovirimat kursu sağlanmıştır.

Risk Yönetimi ve Toplumsal Katılım (RCCE):

• Risk iletişimini ve toplum katılımını desteklemek için geliştirilen mesajlar, mpox'un cinsel yolla bulaşma yönlerini de içermektedir..
• Risk iletişimi mesajları yerel dillere çevrilmiş ve bağlamla uyumlu hale getirilmiştir.
• KwaZulu-Natal ve Gauteng eyaletlerinde etkilenen toplulukların duyarlılaştırılması başlatılmıştır; Gauteng'de Sağlık Destekçileri ve diğer paydaşlar için eğitim verilmiştir.
• Sağlık destekçileri, rutin sağlığı geliştirme faaliyetlerinin bir parçası olarak kliniklerde ve toplum ortamlarında mpox hakkında sağlığı geliştirme konuşmaları yapmaktadır.
• Braamfontein, Johannesburg'da Haziran 2024 ortasında sivil toplum kuruluşları (STK'lar) ile birlikte gerçekleştirilen kamu farkındalığı etkinliği.
• RCCE faaliyetlerini desteklemek için ilgili Ulusal Sağlık Bakanlığı (NDoH) programlarına katılım (örneğin, CYBE, HIV, TB vb.).
• Kilit popülasyonlarla (örn. MSM) çalışan STK'ların belirlenmesi ve katılımlarının sağlanması.
• Ortaklar, Durban'daki Pride etkinliği sırasında farkındalık yaratma çalışmalarına katılmıştır. 
• NICD web sayfası aracılığıyla düzenli çevrimiçi güncellemeler. Bağlantı

Aşılama Stratejileri ve Araştırma Girişimleri:

• Ulusal Bağışıklama Danışma Grubu (NAGI) Teknik Çalışma Grubu Güney Afrika için mpox aşısı önerileri Ulusal Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmıştır. 
• Maruziyet öncesi aşılama için risk grupları arasında erkeklerle seks yapan erkekler, sağlık çalışanları ve laboratuvar personeli yer alırken, cinsel ilişki, ev ve sağlık tesisi temaslılarına maruziyet sonrası aşılama önerilecektir. 
• Aşı tedariki seçeneklerine ilişkin görüşmeler devam etmektedir.
• DSÖ ve ortakları acil müdahale için aşılama stratejilerinin geliştirilmesini desteklemekte ve aşılar ve terapötikler için klinik aşı çalışmalarına ilişkin tartışmalar yürütmektedir.

Enfeksiyon Önleme ve Kontrol (IPC)

• Sağlık tesisleri ve toplum için IPC eylem planlarının gözden geçirilmesi.
• IPC personeli için tazeleme eğitiminin gerçekleştirilmesi.
• Cenaze sahiplerine yönelik eğitim de dahil olmak üzere, insan kalıntılarının güvenli yönetimi ve defin ile ilgili kılavuzların güncellenmesi ve dağıtılması.

Temel sağlık hizmetlerinin sürekliliği (CEHS)

• Etkilenen iller, eksiklikleri belirlemek için sağlık tesisi hazırlık değerlendirmesi yürütmektedir.
• mpox IMT, Ulusal Sağlık Bakanlığı'nın Kilit Nüfuslar programında mpox'un önlenmesi, taranması ve yönetiminin HIV ve CYBE bakımına entegre edilmesi için çalışmaktadır.

Ekipman ve kaynaklar:

• Şüpheli vakalardan örneklerin toplanması, taşınması ve incelenmesi için lojistik destek sağlanmıştır.
• Equity Pharma, tedavilere erişim konusunda NDoH- Affordable Medicine Directorate (AMD) ile birlikte çalışmaktadır.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Güney Afrika'da uluslararası seyahat öyküsü olmayan bağlantısız mpox vakalarının aniden ortaya çıkması, doğrulanmış vakalar arasında yüksek HIV prevalansı ve yüksek vaka ölüm oranı, toplumda bulaşmanın devam ettiğini ve bugüne kadar tespit edilen vakaların toplumda meydana gelebilecek tüm mpox vakalarının küçük bir oranını temsil ettiğini göstermektedir; virüsün ne kadar süredir dolaşımda olabileceği bilinmemektedir. Bunun nedeni kısmen, Güney Afrika'nın devam eden küresel salgın sırasında daha önce çok az deneyim kazandığı bir enfeksiyonun erken klinik tanısının olmaması, hastalığın potansiyel hafif semptomatik tezahürü veya bakıma sınırlı erişim veya damgalanma korkusu nedeniyle doktora başvurma davranışındaki gecikmeler olabilir. 

Şu anda, ilk vakalardaki bulaşmanın çoğu, 2022-2024 çok ülkeli salgın sırasında yeni etkilenen ülkelerdeki yayılmaya benzer şekilde, erkekler arasındaki son cinsel temaslarla bağlantılıdır. Teyit edilen vakaların çoğunda, muhtemelen kısmen temaslı tespitinin tamamlanmamış olması nedeniyle epidemiyolojik bir bağlantı kurulamamıştır. Bu durum, tespit edilmemiş toplumsal bulaşmanın meydana geldiğini ve sürveyans güçlendirildikçe daha fazla vakanın beklenebileceğini göstermektedir. Ülkede genel halk için insan sağlığına yönelik mevcut risk düşüktür. Eşcinsel erkekler, biseksüel erkekler, erkeklerle seks yapan diğer erkekler, trans ve cinsiyet çeşitliliği olan kişiler ve seks işçileri için risk, şu anda küresel salgın için değerlendirildiği gibi orta düzeydedir. Daha yüksek risk değerlendirmesi, tanınmış risk grupları arasında esas olarak cinsel temas yoluyla maruz kalma nedeniyle devam eden bulaşma ve ülkede tespit edilmemiş veya kontrolsüz HIV enfeksiyonunun daha yüksek prevalansı ile tutarlıdır ve bu da insanları ciddi hastalık riski altına sokmaktadır. Güney Afrika veya komşu ülkelerdeki hassas gruplarda daha geniş çaplı yayılımın devam etmesi halinde sağlık üzerindeki etkinin artma potansiyeli bulunmaktadır. Devam eden mpox salgınlarından elde edilen veriler, ciddi hastalık ve ölüm riskinin çocuklar, bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler, kötü kontrol edilen HIV'li kişiler ve hamile kadınlar arasında daha yüksek olduğunu göstermektedir. 

En son Birleşmiş Milletler HIV/AIDS Ortak Programı (UNAIDS) verileri, Güney Afrika'da erkeklerle seks yapan erkekler arasında HIV yaygınlığının yaklaşık %30 olduğunu ve bunların sadece %44'ünün antiretroviral tedavi gördüğünü tahmin etmektedir. Bu durum, bu grubu ağır mpox hastalığı ve ölüme karşı son derece savunmasız hale getirmektedir. Ayrıca, mpox hastalarına bakarken kişisel koruyucu ekipmanı (PPE) uygun şekilde kullanmayan sağlık çalışanları için de tehlike söz konusudur. 

2022'den önce, Batı Afrika'da klad II MPXV için CFR'nin %3,6 (%95 CI: %1,7, %6,8) olduğu tahmin edilmektedir. Devam eden çok ülkeli salgında vaka ölüm oranı (%0,02) MPXV klad II için kaydedilen en düşük orandır. Buna karşılık, 2024 yılında Güney Afrika'da bildirilen vakalar arasındaki CFR son derece yüksektir (%15), çünkü tespit edilen vakaların çoğu kontrolsüz HIV ve diğer komorbiditeleri olan immün sistemi baskılanmış kişiler arasındadır. Daha az şiddetli mpox'u olan kişilerin durumu fark etme veya tanı ve doktora başvurma olasılığı daha düşüktür; bu nedenle, bu tür vakalar tespit edilmemiş ve bildirilmemiş olarak kalabilir.

Çiçek aşısı ile aşılamanın çiçek hastalığına karşı etkili olduğu gösterilmiştir. Güney Afrika'daki son çiçek vakası 1972 yılında bildirilmiştir ve çiçek aşılaması, 1980 yılında hastalığın küresel olarak ortadan kaldırılmasından kısa bir süre sonra durdurulmuştur. Bu nedenle, daha önceki çiçek aşılamasından kaynaklanan herhangi bir bağışıklık (mpox için çapraz koruyucu olan) en iyi ihtimalle şu anda sadece 44 yaşın üzerindeki bazı kişilerde mevcut olacaktır. Mevcut küresel salgında mpox vakalarının medyan yaşı 34'tür (IQR: 29 - 41) ve Güney Afrika'da bildirilen vakaların yaşları 17-43 arasındadır.

Sağlık çalışanları arasında ve ülkedeki seks işçileri veya erkeklerle seks yapan erkekler gibi kilit popülasyonlar arasında mpox konusunda sınırlı farkındalık ve önleme uygulamaları hakkında bilgi eksikliği, mpox riskini daha da artırmaktadır. MPox da dahil olmak üzere çirkinleştirici cilt rahatsızlıklarından muzdarip olan herkes korku ve damgalanma yaşayabilir ve bu durum kilit popülasyonlar için daha da artabilir.

Güney Afrika'daki mpox salgınının gelişmeye devam edeceğine dair endişeler bulunmaktadır: 

• Rapor edilen vakaların bugüne kadar neredeyse yalnızca en savunmasız kişileri etkilediği göz önüne alındığında, yerel bulaşmanın eksik tespit edilmesi ve eksik rapor edilmesi olasılığı yüksektir.
• Şu anda tespit edilen tüm vakalar, daha fazla viral bulaşmaya yol açabilecek ve hastalar için kötü sonuçlar doğurabilecek ciddi hastalık ve yaygın cilt lezyonları ile başvurmuştur.
• Hükümet ve ortaklar, etkilenen hastalara tedavi ve risk altındaki kişilere aşı sağlamak için seferber olurken, bu karşı önlemler henüz ülkede yaygın olarak mevcut değildir. 
• Güney Afrika'da mpox hakkında kamuoyu farkındalığı ve bulaşma şekilleri veya olası güçlendirici olaylar veya evde seks mekanlarında maruz kalma riski hakkında bilgi sınırlıdır.   
• Afrika'da ve başka yerlerde eş zamanlı olarak ortaya çıkan mpox salgınları, daha fazla bulaşma riskini artırmaktadır.

DSÖ Tavsiyesi

Genel Tavsiye

Tüm ülkelerdeki sağlık yetkilileri ve klinisyenler/sağlık ve bakım çalışanları, clade IIb MPXV ile bağlantılı küresel mpox salgınının tüm DSÖ bölgelerinde devam ettiğinin ve sınır ötesi ve uluslararası yayılma riskinin bulunduğunun farkında olmalıdır. DSÖ'ye ulusal raporlama son aylarda daha az eksiksiz ve zamanında yapılmakta ve vaka sayısı küresel olarak düşük tahmin edilmeye devam etmektedir.

DSÖ, ülkelerin özellikle mpox'un epidemiyolojik sürveyansı ile ilgili olarak Ağustos 2023'te Genel Direktör tarafından yayınlanan Daimi Tavsiyelere uymaya devam etmelerini şiddetle tavsiye etmektedir.

Ülkeler, virüslerin genomik dizilimi de dahil olmak üzere güncellenmiş DSÖ geçici kılavuzuna uygun olarak laboratuvar teşhislerinin kullanılabilirliğini ve bunlara erişimi güçlendirmeye devam etmelidir.  Viral DNA'nın polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile saptanması, mpox için tercih edilen laboratuvar testidir. En iyi tanısal örnekler doğrudan döküntüden alınır - deri, sıvı veya kabuk - kuvvetli sürüntü ile toplanır. Deri lezyonlarının olmadığı durumlarda orofaringeal, anal veya rektal sürüntü örnekleri üzerinde test yapılabilir. Bununla birlikte, orofaringeal, anal veya rektal numunenin pozitif sonucu mpox'u doğrularken, negatif bir sonuç MPXV enfeksiyonunu dışlamak için yeterli değildir. Kan testi yapılması önerilmemektedir. Seroloji farklı ortopoksvirüsler arasında ayrım yapmaz ve bu nedenle antikor saptama yöntemlerinin retrospektif vaka sınıflandırması veya özel çalışmalar için uygulanabileceği referans laboratuvarlarla sınırlıdır.

Her bağlama uygun risk iletişimi ve toplum katılımı, risk altındaki kişiler için aşılamanın sürdürülmesi veya başlatılması, optimal vaka yönetimi, enfeksiyon kontrol önlemlerine bağlılık, farklı bağlamlarda bulaşma biçimlerini daha iyi değerlendirmek için araştırmaların güçlendirilmesi ve hastaların ihtiyaçlarına göre uyarlanmış hızlı tanı yöntemleri ve tedavilerin geliştirilmesi için sürekli destek sağlanmalıdır. 

Sağlık yetkilileri, mpoksun insandan insana bulaşmasını ortadan kaldırmak için çaba göstermeli ve salgın müdahalesi için kapasitenin korunmasını sağlamalıdır.  Klinik veya laboratuvar tarafından doğrulanmış bir mpox tanısı olan herkes, bulaşıcı dönem boyunca izolasyon da dahil olmak üzere yerel bağlama göre sağlık yetkililerinin talimatlarına uymalıdır. Teyit edilmiş bir vakanın temaslılarından, olası semptomların ortaya çıkması için izleme süresi olan 21 gün boyunca hareketlerini sınırlamaları (ve cinsel ilişkiden kaçınmaları) istenir.

Hastalığa yakalanma riski taşıyan kişilere mpox aşısı önerilmektedir. Şu anda tecovirimat gibi özel antiviral tedavilerin mpox'a karşı etkinliği değerlendirilmektedir. Tecovirimat'a erişim, DSÖ MEURI protokolü kapsamında kullanım için ulusal başvuru veya DSÖ'ye merhametli kullanım için rezerve erişim talebi yoluyla mümkündür.

Özellikle antiretroviral tedaviye başlaması gereken hastalar için, mpox ve HIV ko-enfeksiyonu durumunda optimal vaka yönetimi konusunda farklı bağlamlarda bilginin derinleştirilmesi esastır.

Toplum için Tavsiyeler

Risk iletişimi ve toplum katılımı faaliyetleri, etkilenen toplulukların risklerin ve koruyucu davranışların farkına varmaları ve damgalama ve ayrımcılığı anlamaları, önlemeleri ve bunlarla mücadele etmeleri için motive edilmeleri açısından hayati önem taşımaktadır. Bu salgında, birden fazla cinsel temasın meydana gelebileceği yüksek riskli ortamlarda cinsel aktivite yoluyla toplumda mpox'a maruz kalma riski devam etmektedir.

Kilit kitleler belirlenmeli ve sağlık profesyonellerine, toplum kuruluşlarına, etkinlik ve seks yapılan tesislerin yöneticilerine, ticari seks işçileri, erkeklerle seks yapan erkekler, trans ve cinsiyet çeşitliliği olan bireyler, cinsel aktivitenin gerçekleştiği mekanlarda ve etkinliklerde çalışan veya bu etkinliklere katılan kişiler ve daha ciddi hastalık riski taşıyan kişilere (tedavi edilmemiş veya kötü kontrol edilen HIV enfeksiyonu ile yaşayan kişiler dahil) tavsiyelerde bulunulmalıdır. Mekanları güvende tutmak için, titiz çevresel enfeksiyon önleme ve kontrol uygulamalarının yanı sıra personel ve müşteriler için risk değerlendirmesi, risk azaltma ve risk iletişimi dahil olmak üzere risk temelli bir yaklaşım önerilmektedir.

Ciddi hastalığı olmayan ve evde izole edilebilen hastalara kendilerine nasıl bakacakları konusunda tavsiyeler verilmelidir. Bu tavsiyeler arasında döküntünün bakımı (kaşımayın, lezyonlara dokunmadan önce ve sonra ellerinizi temizleyin, sterilize su/antiseptik ile döküntünüzü temiz tutun vb) ve hastanın ruh sağlığının desteklenmesi (susuz kalmayın, iyi beslenin, yeterince uyuyun, gerekirse ağrı ve ateş için ilaç kullanın, rahatlatıcı/eğlenceli bulduğunuz şeyleri yapın vb) yer almaktadır. Evde mpokstan kurtulmaya yönelik halk sağlığı tavsiyelerine ilişkin ayrıntılara bu bağlantıdan erişilebilir.

Toplumda ve/veya ev ortamlarında hastalara bakım sağlayan sağlık ve bakım çalışanları, önerilen IPC önlemleri hakkında rehberlik için DSÖ'nün mpox için vaka yönetimi ve enfeksiyon önleme ve kontrolüne ilişkin Geçici Hızlı Yanıt Kılavuzuna başvurmalıdır. Riski artırabilecek ev ve toplum ortamlarında mpoksun bulaşmasını önlemek ve durdurmak için enfeksiyon kontrol önlemlerinin uygulanması hayati önem taşımaktadır.

Sağlık Tesisleri için Tavsiyeler

Sağlık bakım ortamlarında IPC önlemlerinin uygulanması, mpoksun bulaşmasını önlemek ve durdurmak için gereklidir. Personeli mpox ve standart ve bulaşmaya dayalı önlemler gibi uygun kontrol önlemleri konusunda eğitmek önemlidir. Personel ayrıca kişisel koruyucu ekipmanlara erişebilmeli ve bunları uygun şekilde kullanabilmeli, el hijyeni için DSÖ'nün 5 Anına uymalı, hasta ortamının sık sık temizlenmesini ve dezenfekte edilmesini sağlamalı ve uygun hasta yerleştirme ve izolasyon uygulamalıdır. Maymun çiçeği hastalarının bakımında gereken IPC önlemleri hakkında daha fazla rehberlik için lütfen DSÖ'nün Maymun Çiçeği için Klinik Yönetim ve Enfeksiyon Önleme ve Kontrol geçici kılavuzuna bakınız.

Sağlık ve bakım çalışanları, önerilen önlemlerle kendilerini korurken, aynı zamanda mpokslu hastaların damgalanmasından kaçınılmasını ve hastalara ve ailelerine psikolojik destek verilmesini sağlamalıdır.

Giriş Noktaları için Tavsiyeler

Yetkililerin, sağlık ve bakım çalışanlarının ve toplumdaki grupların, mpox'un risk oluşturabileceği etkinliklere veya toplantılara seyahat etmeden önce, seyahat sırasında ve sonrasında kendilerini ve başkalarını korumak için yolculara ilgili bilgileri sağlamaya teşvik edilmesi önerilir. DSÖ, mevcut salgınla ilgili mevcut bilgilere dayanarak herhangi bir seyahat ve ticaret kısıtlaması getirilmesini önermemektedir.

Bu vakalardan elde edilen tüm viral genomlar henüz dizilenmediğinden ve Güney Afrika ile Orta Afrika arasında kapsamlı ticari ve profesyonel alışveriş olduğu bilindiğinden, clade I suşlarının Güney Afrika'ya ithal edilme olasılığı konusunda tetikte olmak da kritik önem taşımaktadır.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Standing recommendations for mpox issued by the Director-General of the World Health Organization (WHO) in accordance with the International Health Regulations (2005) (IHR); https://www.who.int/publications/m/item/standing-recommendations-for-mpox-issued-by-the-director-general-of-the-world-health-organization-(who)-in-accordance-with-the-international-health-regulations-(2005)-(ihr)
• WHO Strategic framework for enhancing prevention and control of mpox (2024-2027) :  https://www.who.int/publications/i/item/9789240092907
• Risk communication and community engagement public health advice on understanding, preventing and addressing stigma and discrimination related to mpox; https://www.who.int/publications/m/item/communications-and-community-engagement-interim-guidance-on-using-inclusive-language-in-understanding--preventing-and-addressing-stigma-and-discrimination-related-to-monkeypox  
• Public health advice for gay, bisexual and other men who have sex with men on the recent outbreak of mpox: https://www.who.int/publications/m/item/monkeypox-public-health-advice-for-men-who-have-sex-with-men
• Public health advice on mpox and congregate settings: settings in which people live, stay or work in proximity; https://www.who.int/publications/m/item/public-health-advice-on-mpox-and-congregate-settings--settings-in-which-people-live--stay-or-work-in-proximity 
• Public health advice on mpox (monkeypox) and sex-on-premises venues and events;  https://www.who.int/publications/m/item/public-health-advice-on-mpox-(monkeypox)-and-sex-on-premises-venues-and-events
• Public health advice for sex workers on mpox; https://www.who.int/publications/m/item/public-health-advice-for-sex-workers-on-monkeypox (disponible en français ici)  
• Public advice on recovering from mpox (monkeypox) at home: https://www.who.int/news-room/public-advice/recovering-from-monkeypox-at-home#
• Clinical management and infection prevention and control for monkeypox: Interim rapid response guidance, 10 June 2022; https://www.who.int/publications/i/item/WHO-MPX-Clinical-and-IPC-2022.1
• 2022-24 Mpox (Monkeypox) Outbreak: Global Trends: https://worldhealthorg.shinyapps.io/mpx_global/ (link is external)
• Surveillance, case investigation and contact tracing for mpox: interim guidance, 20 March 2024:  https://www.who.int/publications/i/item/WHO-MPX-Surveillance-2024.1    
• Diagnostic testing for the monkeypox virus (‎MPXV)‎: interim guidance, 10 May 2024
•  https://iris.who.int/handle/10665/376952
• Meeting of the Strategic Advisory Group of Experts on Immunization, March 2024: conclusions and recommendations: https://www.who.int/publications/i/item/WER-9922-285-306
• WHO. Standard precautions for the prevention and control of infections: aide-memoires: https://www.who.int/publications/i/item/WHO-UHL-IHS-IPC-2022.1