İRAN’DA DANG (DENGUE) HUMMASI

22 Temmuz 2024 Pazartesi

Bandar-Lengheh'de yerel olarak edinilmiş (otokton) dang vakalarının toplam sayısı 12'ye yükselmiştir

Özet Olarak Durum

14 Haziran 2024 tarihinde, İran Sağlık ve Tıp Eğitimi Bakanlığı (MoHME) ülkede kaydedilen ilk iki yerel kaynaklı dang vakasını bildirmiştir. Dangın toplum içinde yerel olarak bulaştığı İran'ın güneyindeki Hormozgan Eyaleti, Bandar-Lengheh'de doğrulanmıştır. 17 Temmuz 2024 itibariyle, ülkedeki yerel olarak edinilmiş (otokton) dang vakalarının toplam sayısı 12'ye yükselmiştir ve bunların tamamı Bandar-Lengheh'de rapor edilmiştir. Dang, dang virüsünün neden olduğu sivrisinek kaynaklı viral bir hastalıktır ve ciddi bir halk sağlığı etkisine neden olma potansiyeline sahiptir. Hastalığı bulaştıran başlıca vektörler, başta Aedes aegypti ve daha az oranda Aedes albopictus olmak üzere Aedes cinsi sivrisineklerdir. İran'ın SBME'si hastanelerin hazır olma durumunu güçlendirmek için önlemler almıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sürveyansı artırmak, tıbbi ve hızlı teşhis malzemeleri dağıtmak, eğitim sağlamak ve risk iletişimi ve toplum katılımı (RCCE) faaliyetleri düzenlemek için SBME'yi desteklemektedir. 16 Mayıs 2024 tarihinde DSÖ, küresel dang riskini yüksek olarak yeniden değerlendirmiş ve dangın küresel bir halk sağlığı tehdidi olmaya devam ettiğini yinelemiştir. Vektörün ülkedeki varlığı, vektör için elverişli iklim koşulları ve devam eden dang salgınları ve endemik bölgeleri olan ülkelerden İran'a insan hareketi nedeniyle İran için de risk yüksektir.

Durumun Tanımı

14 Haziran 2024 tarihinde, İran Sağlık ve Tıp Eğitimi Bakanlığı (MoHME), İran'ın güneyindeki Hormozgan Eyaleti, Bandar-Lengheh'de yerel dang humması bulaştığını bildirmiştir.

İran dışına seyahat öyküsü olmayan iki dang vakası, Bandar Abbas'taki Pasteur Enstitüsü'nün Arbovirüs laboratuvarları tarafından yürütülen Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) testi ile doğrulanmıştır.

17 Temmuz 2024 itibariyle İran'da toplam 12 otokton dang vakası belgelenmiş olup bunların tamamı Hormozgan Eyaleti Bandar-Lengheh'de rapor edilmiştir.

İran 2017-2023 yılları arasında yılda ortalama 20 importe dang vakası bildirildiği rapor edilmiştir. Ancak, 2024 yılında importe dang vakalarında önemli bir artış olmuş ve 15 Mayıs ile 10 Temmuz tarihleri arasında 137 vaka bildirilmiştir.

Bu, İran'da otokton dang vakalarının ilk raporunu temsil etmektedir. Bu nedenle, 2024 yılında yerel dang virüsü bulaşmasının doğrulanması, vektörün ülkedeki varlığı ve endemik bölgelerden İran'a insan hareketi nedeniyle beklenen bir olay olmasına rağmen olağandışıdır.

Entomolojik sürveyansa dayanarak, bugüne kadar Aedes aegypti ve bazı Aedes albopictus sivrisinekleri Sistan ve Belucistan, Hormozgan, Bushehr, Khuzastan ve Gilan eyaletlerinde tespit edilmiştir.

DSÖ Doğu Akdeniz Bölgesinde, hem sağlık sistemlerinin zayıfladığı bölgedeki kırılgan, çatışmalardan etkilenen ve/veya hassas ülkelerde hem de iklim değişikliği nedeniyle olağandışı yağışlardan etkilenen daha güçlü sağlık sistemlerine sahip ülkelerde dang salgınları rapor edilmeye devam etmektedir. Bölgedeki ülkelerin çoğunda Ae. aegypti ve bazı Ae. albopictus sivrisinekleri tespit edilmiştir.

Epidemiyoloji

Dang, dang virüsünün (DENV) neden olduğu sivrisinek kaynaklı viral bir hastalıktır ve ciddi bir halk sağlığı etkisine neden olma potansiyeline sahiptir. Dang enfeksiyonları, özellikle tropikal ve subtropikal ülkeleri etkileyen, dünya çapında en yaygın vektör kaynaklı viral enfeksiyonlardır. Virüs öncelikle enfekte Aedes sivrisineklerinin, en yaygın olarak da Aedes aegypti ve Aedes albopictus'un ısırması yoluyla bulaşır. Sivrisineklerin çoğalması ve yayılması sıcaklık, nem ve yağış gibi iklim faktörlerine bağlıdır. Virüs, enfekte yolcular (ithal vakalar) tarafından taşınabilir ve duyarlı bir nüfusun ve vektörlerin yerel varlığının olduğu yerlerde yeni yerel bulaşma alanları oluşturabilir.

DENV'nin dört serotipi vardır (DENV-1, DENV-2, DENV-3, DENV-4). Bir serotip ile enfekte olmak, aynı serotipe karşı uzun süreli bağışıklık ve diğer serotiplere karşı kısa süreli bağışıklık sağlar, ardından farklı bir serotip ile ikincil enfeksiyonlar şiddetli dang humması riskini artırır. Dang vakaları çoğunlukla asemptomatiktir veya hafif ateşli hastalıkla sonuçlanır. Ancak, bazı vakalarda şok, şiddetli kanama veya ciddi organ yetmezliği içerebilen şiddetli dang gelişebilir. Bu aşama genellikle ateş düştükten sonra başlar ve öncesinde yoğun karın ağrısı, sürekli kusma, diş eti kanaması, sıvı birikimi, uyuşukluk veya huzursuzluk ve karaciğer büyümesi gibi uyarı işaretleri görülür.

Dang için spesifik bir tedavi yoktur, ancak dang vakalarının zamanında teşhis edilmesi, şiddetli dang için uyarı işaretlerinin belirlenmesi ve uygun klinik yönetim, şiddetli dang ve ölümlere ilerlemeyi önlemek için bakımın temel unsurlarıdır. DSÖ, yüksek dang bulaş yoğunluğu olan ortamlarda 6-16 yaş arası çocuklarda TAK-003 dang lisanslı aşısını önermektedir.

Halk Sağlığı Müdahalesi

Sağlık Bakanlığı, ortaya çıkan dang tehdidine karşı hastanelerin hazırlık düzeyini artırmaya yönelik tedbirleri uygulamaya koymuştur. Kapsamlı yaklaşım, ayakta tedavi ve hastane personelini vakaların etkili teşhis ve tedavisi için hazırlamayı amaçlamaktadır. SBME, vektör yoğunluğu ve bildirilen vaka sayısına dayalı olarak hedeflenen yanıt için sekiz yüksek riskli il belirlemiştir: Söz konusu iller Belucistan, Bushehr, Fars, Gilan, Golestan, Hormozgan, Khuzestan, Mazandaran ve Sistan’dır.

DSÖ'nün desteğiyle, aşağıdakiler de dahil olmak üzere hedefe yönelik dang müdahaleleri devam etmektedir:

  • Etkilenen tüm illerde ve ulusal düzeyde laboratuvar ve hastane tabanlı hastalık gözetiminin güçlendirilmesi.
  • Temel bakımın sürekliliğini sağlamak için semptomların yönetimi için doğrulanmış teşhis malzemeleri ve ilaçların sağlanması.
  • Kontrol önlemleri için böcek ilacı ve uzun ömürlü böcek ilacıyla işlenmiş ağların sağlanması. 
  • Vaka yönetimi konusunda sağlık çalışanlarının ve vektör gözetimi ve kontrolü konusunda entomologların eğitilmesi.
  • RCCE materyalleri sağlayarak ve savunuculuk kampanyaları düzenleyerek toplum bilinçlendirme kampanyaları konusunda ulusal ve il sağlık bakanlıkları dahil ortaklarla işbirliği yapmak.
  • Faaliyetleri koordine etmek için kurumlar arası bir ekip kurulması ve SBME'ye teknik ve operasyonel destek sağlanması.
  • SBME'nin Vektörel Hastalıklar departmanı ve bölge danışmanının katılımıyla teknik toplantılar düzenlemek.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Bu, İran'da şimdiye kadar belgelenen ilk otokton dang vakası raporunu temsil etmektedir. Dolayısıyla, 2024 yılında yerel dang bulaşının doğrulanması, vektörün ülkedeki varlığı ve endemik bölgelerden İran'a insan hareketi nedeniyle atipik ancak öngörülebilir bir olaydır.

Entomolojik sürveyansa göre, bugüne kadar Aedes aegypti ve Aedes albopictus, Belucistan, Buşehr, Fars, Gilan, Golestan, Hormozgan, Huzistan, Mazandaran ve Sistan eyaletlerinde bulunmaktadır.

16 Mayıs 2024 tarihinde DSÖ, küresel dang riskini yeniden değerlendirerek yüksek olduğunu teyit etmiş ve dangın dünya çapında önemli bir halk sağlığı tehdidi oluşturmaya devam ettiğini vurgulamıştır.

İran için ulusal risk de vektörün ülkedeki varlığı, ilgili vektör için elverişli iklim koşulları ve devam eden salgınların yaşandığı ülkelerden ve endemik bölgelerden insanların İran'a hareketi nedeniyle yüksektir. Dang vakası bildiren ülkeler de dahil olmak üzere farklı ülkelerden milyonlarca insanın İran'a seyahat ettiği Ağustos ayındaki Erbain haccı sırasında hastalığın ithalatı ve ardından bulaşmasındaki potansiyel artış konusunda farkındalık artmaktadır.

DSÖ Tavsiyesi

Sivrisinek vektörlerinin üreme alanlarının insan yerleşimlerine yakınlığı, dang virüsü enfeksiyonu için önemli bir risk faktörüdür. Aedes türü sivrisinekler, DENV ile enfekte olmuş bireyleri ısırdıktan sonra virüsle enfekte olabilir ve ardından virüsü çevredeki diğer kişilere bulaştırabilir. Dolayısıyla bu döngü, enfektif sivrisineğin dang virüsünü haneler içinde ve vakaların bulunduğu mahallelerde yayarak kümelenmelere yol açabilmesini sağlamaktadır. Küresel Arbovirüs Girişimi'nde belirtildiği üzere, dang hastalığına hazırlık, önleme ve kontrol için tüm bileşenleri içeren entegre bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmaktadır.

Etkili vektör kontrol müdahaleleri, dangın önlenmesi ve kontrolü için kilit öneme sahiptir. Vektör kontrol faaliyetleri, konutlar, işyerleri, okullar ve hastaneler gibi insan-vektör teması riski olan tüm alanları hedef almalıdır. DSÖ, potansiyel sivrisinek üreme alanlarının ortadan kaldırılması, popülasyonlarının azaltılması ve bireysel maruziyetin en aza indirilmesi dahil olmak üzere Aedes türlerini kontrol etmek için Entegre Vektör Yönetimini teşvik etmektedir. Bu, larvalar ve yetişkinler için vektör kontrol stratejilerini (yani çevre yönetimi ve kaynak azaltma), özellikle su depolama uygulamalarının izlenmesini, evlerdeki su saklama kaplarının haftalık olarak boşaltılmasını ve temizlenmesini, DSÖ tarafından önceden onaylanmış larvasitlerin doğru dozlarda kullanılarak içilemeyen sularda larvasit kullanılmasını, virüsün sağlık tesislerinden yayılmasını önlemek için ateş/dengue hastalarına böcek ilacıyla tedavi edilmiş ağların dağıtılmasını içermelidir. Dang ile enfekte sivrisinekleri hızla kontrol altına almak için kapalı alan ilaçlamasının yoğun nüfuslu kentsel alanlarda uygulanması zor olabilir.

Günlük yaşayan Aedes aegypti nedeniyle şafaktan alacakaranlığa kadar kişisel koruyucu önlemler önerilmektedir. Açık hava etkinlikleri sırasında önerilen kişisel koruyucu önlemler arasında açıkta kalan cilde topikal kovucular veya giysilerin işlenmesi ve uzun kollu gömlek ve pantolon kullanılması yer almaktadır. Ev içi koruma, gün boyunca ev tipi böcek ilacı aerosol ürünlerinin veya sivrisinek bobinlerinin kullanılmasını içerebilir; pencere ve kapı perdeleri sivrisineklerin eve girme olasılığını azaltabilir ve böcek ilacı ile işlenmiş ağlar, insanlara gün boyunca uyurken sivrisinek ısırıklarına karşı iyi bir koruma sağlar. Bu önlemler ve sivrisinek kontrolü, vektörler gündüz ısıran sivrisinekler olduğu için işyerlerini ve okulları da kapsamalıdır. Vektör kontrol faaliyetlerini hedeflemek ve en etkili insektisit temelli müdahalelerin seçilmesine yardımcı olmak amacıyla insektisit direncini izlemek için konteynerlerde Aedes sivrisineklerinin üreme potansiyelini değerlendirmek üzere entomolojik sürveyans yapılmalıdır.

Dang enfeksiyonu için spesifik bir tedavi bulunmamaktadır. Bununla birlikte, erken teşhis ve vaka yönetimi için uygun sağlık hizmetlerine erişim, uyarı işaretleri olan dang vakalarının hızlı tespiti ve ciddi vakaların üçüncü basamak sağlık tesislerine zamanında sevk edilmesi gibi ölüm oranını azaltmaktadır. Etkilenen tüm ülkelerde ve küresel olarak vaka sürveyansı geliştirilmeye devam edilmelidir. Mümkün olan yerlerde, vaka sevk mekanizmalarının güçlendirilmesi ve dang virüslerinin doğrulanması ve serotiplendirilmesi için kaynak ayrılmalıdır.

TAK-003 lisanslı bir dang aşısıdır ve DSÖ şu anda yüksek dang bulaşma yoğunluğu olan ortamlarda 6-16 yaş arası çocuklarda kullanılmasını önermektedir. DSÖ, ülkelerin yüksek dang bulaş yoğunluğunun önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturduğu coğrafi bölgelerde TAK-003'ü rutin bağışıklama programlarına dahil etmeyi düşünmelerini tavsiye etmektedir.

DSÖ, aşının bu yaş grubundaki düşük etkinliği nedeniyle şu anda TAK-003'ün 6 yaşından küçük çocuklarda programatik olarak kullanılmasını önermemektedir.

DSÖ, dang hastalığına karşı aşılamanın, vektör kontrolü, uygun vaka yönetimi, toplum eğitimi ve toplum katılımı dahil olmak üzere hastalığı kontrol etmek için entegre bir stratejinin parçası olmasını önermektedir.

Ülkeler, etkili vaka yönetimi, dang ve diğer arbovirüslerin önlenmesi ve kontrolünü benimsemeye ve özellikle DSÖ'nün klinik çalışmalarla ilgili son tavsiyeleri göz önüne alındığında, artan araştırma projeleri yoluyla deneyimlerini paylaşmaya teşvik edilmektedir. Dang için klinik sürveyans ve vaka ve ölüm bildirim formlarının uygulanması, hastalığın daha iyi anlaşılmasında özellikle faydalı olabilir ve ayrıca yeni tedaviler veya kalite iyileştirme girişimleri için klinik çalışmaların geliştirilmesine temel oluşturabilir.

Aedes aegypti ve Aedes albopictus sivrisineklerinin bulunduğu birçok bölgede son zamanlarda ortaya çıkan dang virüsü enfeksiyonu salgınları ve devam eden bulaşma ışığında DSÖ, seyahat edenlerin bulaşma riskinin farkında olmaları ve kendilerini enfeksiyondan korumak için adımlar atmaları için bilgiler derlemiştir.

DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak İran’a yönelik  herhangi bir genel seyahat veya ticaret kısıtlaması uygulanmasını önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

Etiketler:
Dang Humması


Habere Dahil Ülkeler:
İRAN

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2024-DON526#:~:text=Description%20of%20the%20situation&text=Iran%20had%20been%20reporting%20an,autochthonous%20dengue%20cases%20in%20Iran.