23 Ağustos 2024

Durumun Özeti

Oropouche virüsü hastalığı, Oropouche virüsünün (OROV) neden olduğu, esas olarak tatarcık (Culicoides paraensis) olarak bilinen bir böceğin ısırmasıyla yayılan ateşli bir hastalıktır. 2024 yılında, daha önce Oropouche virüsü hastalığı geçmişi olmayan bölgeler de dahil olmak üzere, DSÖ Amerika Bölgesi'nde bildirilen Oropouche virüsü hastalığı sayısı artmıştır. Ayrıca, bazı ülkelerde ölümcül enfeksiyonlar ve potansiyel dikey bulaşma tespit edilmiştir. 20 Temmuz 2024 itibariyle, Amerika Bölgesinde beş ülkede iki ölüm dahil olmak üzere toplam 8.078 doğrulanmış Oropouche vakası bildirilmiştir: Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Küba ve Peru. Brezilya ayrıca Pernambuco eyaletinde bir fetal ölüm ve bir düşük vakasının yanı sıra muhtemelen OROV enfeksiyonuyla ilişkili mikrosefalili dört yeni doğan vakası bildirmiştir. Oropouche virüs hastalığı Amerika kıtasında yeni ortaya çıkan ve yeterince tanımlanmamış bir arbovirüs olduğundan, pozitif bir numunenin tespit edilmesi ve bir vakanın doğrulanması için Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST) Ek 2'nin kullanılması ve bunun sonucunda UST'nin yerleşik kanalları aracılığıyla bildirim yapılması gerekmektedir. OROV tarihsel olarak Amazon bölgesinde bulaşmıştır. Bununla birlikte, tarihsel menzilinin ötesine yayılmasının olası nedenleri arasında iklim değişikliği, ormansızlaşma ve plansız kentleşme, Brezilya'daki Amazon dışı eyaletlere ve Bolivya ve Küba da dahil olmak üzere şimdiye kadar bildirilmiş vaka bulunmayan ülkelere yayılmasını kolaylaştırmıştır. Mevcut bilgilere dayanarak DSÖ, bu virüsün oluşturduğu genel halk sağlığı riskini bölgesel düzeyde yüksek, küresel düzeyde ise düşük olarak değerlendirmektedir.

Durumun Açıklaması

1 Ocak - 20 Temmuz 2024 tarihleri arasında Amerika Kıtası Bölgesinde iki ölüm vakası da dahil olmak üzere 8.078 doğrulanmış Oropouche vakası rapor edilmiştir. Vakalar bölgedeki beş ülke arasında rapor edilmiştir: Bolivya Devleti (356 vaka), Brezilya(1) (iki ölüm dahil 7.284 vaka), Peru (290 vaka), Kolombiya (74 vaka) ve Küba (74 vaka).

Brezilya, Pernambuco eyaletinde bir fetal ölüm ve bir düşük vakasının yanı sıra Acre ve Para eyaletlerinde retrospektif çalışmalarla tespit edilen ve OROV enfeksiyonunun olası dikey geçiş vakalarını ve bunların sonuçlarını gösteren dört mikrosefali vakası bildirmiştir.(2) Pernambuco eyaletinde üç olası dikey geçiş vakası daha araştırılmaktadır. OROV'un dikey geçişine dair kanıtlara rağmen (bildirilen gebelik kayıplarından alınan dokularda polimeraz zincir reaksiyonu [PCR] sonuçlarının pozitif çıkması), OROV'un fetal ölümlerin nedeni olduğu sonucuna varılamamaktadır ve araştırmalar halen devam etmektedir.  

30 Temmuz 2024 itibariyle Brezilya'da beş olası dikey bulaşma vakası tespit edilmiştir: Pernambuco eyaletinde dört ölü doğum ve bir spontan abortus vakası ile Acre ve Para eyaletlerinde mikrosefali görülen dört yenidoğan vakası. İncelemeler devam etmektedir(1).

Şekil 1. Amerika Bölgesinde ülkelere ve semptomların başladığı epidemiyolojik haftaya göre 2024 yılında doğrulanmış Oropouche vaka sayısı *

*Not: Epidemiyolojik başlangıç haftasına göre veriler Küba için mevcut değildir. Kaynak: PAHO/WHO tarafından ilgili ülkeler tarafından bildirilen verilerden uyarlanmış ve yeniden üretilmiştir.

Aşağıda, 2024 yılı boyunca Amerika kıtasında teyit edilmiş Oropouche vakaları bildiren ülkelerdeki durumun bir özeti yer almaktadır.

Bolivya: 1 Ocak ve 20 Temmuz 2024 tarihleri arasında, ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) kullanılarak doğrulanmış 356 Oropouche vakası görülmüştür. Bulaşma üç Bölgede kaydedilmiştir: Vakaların %75,3'ü (268 vaka) La Paz; vakaların %21,3'ü (76 vaka) Beni; ve vakaların %3,4'ü (12 vaka) Pando’da görüşmüştür. Vakalar bu hastalık için endemik kabul edilen 16 belediyeden bildirilmiş olup, en yüksek vaka oranı %33 ile La Paz'ın Irupana belediyesinden bildirilmiş, bunu %13 ile La Paz'ın La Asunta belediyesi ve %12'şer vaka ile Beni'nin Chulumani ve Guayaramerin belediyeleri izlemiştir.

Vakaların yarısı kadındır (179 vaka) ve vakaların %20'si (70 vaka) ile 30-39 yaş grubu en yüksek vaka sayısına sahip yaş grubudur. OROV enfeksiyonu ile ilişkilendirilebilecek herhangi bir ölüm vakası kaydedilmemiştir. Ayrıca, 16 Mart ve 13 Nisan 2024 tarihleri arasında, La Paz Bölgesindeki üç belediyeden DENV-1 serotipi (bir vaka) ve DENV-2 (dört vaka) için pozitif RT-PCR sonuçları sunan hastalarda dang ile birlikte beş Oropouche virüsü hastalığı vakası bildirilmiştir (2).

Brezilya: 1 Ocak - 27 Temmuz 2024 tarihleri arasında 7.284 Oropouche vakası RT-PCR ile doğrulanmıştır. Oropouche virüsü hastalığı için endemik kabul edilen Amazon bölgesi, ülkede kaydedilen vakaların %75,7'sini oluşturmuş olup altı eyalet vaka bildiriminde bulunmuştur: Amazonas (3224 vaka), Rondonia (1709 vaka), Acre (265 vaka), Roraima (239 vaka), Para (74 vaka) ve Tocantins (iki vaka) (3). Ayrıca, bazıları daha önce vaka bildirmemiş olan Amazon dışındaki on eyalette otokton bulaşma belgelenmiştir: Bahia (831 vaka), Espirito Santo (420 vaka), Santa Catarina (165 vaka), Pernambuco (92 vaka), Minas Gerais (83 vaka), Rio de Janeiro (64 vaka), Ceará (39 vaka), Piaui (28 vaka), Maranhao (19 vaka) ve Mato Grosso (17 vaka). Buna ek olarak, Amapa (yedi vaka), Parana (üç vaka), Sergipe (iki vaka) ve Paraiba (bir vaka) eyaletlerinde kaydedilen birkaç vaka için olası enfeksiyon yeri araştırılmaktadır.

Vakaların yarısından fazlası (%51,9; 3779) erkektir ve vakaların %21,2'si (1541 vaka) ile en yüksek vaka sayısına sahip yaş grubu 30-39'dur (3).

23 Temmuz 2024 tarihinde, Brezilya UST Ulusal Odak Noktası (NFP) Bahia eyaletinde geriye dönük olarak tespit edilen iki ölümcül OROV enfeksiyonu vakası bildirmiştir. Her iki vaka da 21 ve 24 yaşlarında kadındır. Bu iki ölüm vakası, Bahia'nın güney sahilinde aktif bir salgının ortasında meydana gelen, Brezilya'da ve Amerika Bölgesinde akut OROV enfeksiyonuna bağlı ilk ölümcül vakalar olacaktır. Kronik hastalık öyküsü olmayan her iki vakanın RT-PCR testleri OROV ve seroloji için pozitif, diğer arbovirüsler için negatif çıkmıştır. Vakalar semptomların başlangıcından (ateş, miyalji, baş ağrısı, retro-orbital ağrı, alt ekstremitelerde ağrı, asteni ve eklem ağrısı) ölüme kadar hızlı bir evrim göstermiş, şiddetli koagülopati ve karaciğer tutulumu olası ölüm nedenleri olarak belirlenmiştir. Ayrıca, Brezilya Sağlık Bakanlığı Parana ve Maranhao'da OROV ile ilişkili diğer iki ölümcül vakayı araştırmaktadır (4).

Kolombiya: 1 Ocak ve 20 Temmuz 2024 tarihleri arasında ülkenin üç departmanında 74 doğrulanmış Oropouche vakası bildirilmiştir: Amazonas (70 vaka), Caqueta (bir vaka) ve Meta (bir vaka); ayrıca Brezilya Tabatinga'dan gelen yolcularda iki vaka tespit edilmiştir. Vakalar, 2024 yılında Kolombiya Ulusal Sağlık Enstitüsü tarafından dang sürveyansına (38 vaka) ve febril sendrom vakalarının (36 vaka) araştırılmasına dayalı olarak uygulanan retrospektif bir laboratuvar vaka bulma stratejisi aracılığıyla tespit edilmiştir. Vakaların yarısından fazlası (%51,4; 38) kadındır ve en yüksek vaka sayısına sahip yaş grubu vakaların %36,5'i (27 vaka) ile 10-19 yaş grubudur. OROV enfeksiyonu ile ilişkilendirilebilecek herhangi bir ölüm vakası kaydedilmemiştir.

Küba: 27 Mayıs 2024 tarihinde, Küba Halk Sağlığı Bakanlığı ülkenin ilk Oropouche virüs hastalığı salgınını bildirmiştir. Santiago de Cuba Eyaleti (54 vaka) ve Cienfuegos Eyaleti'nden (20 vaka) toplam 74 doğrulanmış vaka bildirilmiştir. Vakaların yarısı (%50; 38) kadındır ve en fazla vakanın görüldüğü yaş grubu vakaların %16'sı (12 vaka) ile 15-19 yaş grubudur. OROV enfeksiyonu ile ilişkilendirilebilecek herhangi bir ölüm vakası kaydedilmemiştir (5).

Peru: 1 Ocak ve 20 Temmuz 2024 tarihleri arasında, beş bölgede 290 doğrulanmış Oropouche vakası bildirilmiştir; bu, bu ülkede bugüne kadar bildirilen en yüksek vaka sayısıdır. Söz konusu bölgeler şunlardır: Loreto (193 vaka), Madre de Dios (47 vaka), Ucayali (41 vaka), Huanuco (sekiz vaka) ve Tumbes (bir vaka). Vakaların yarısından fazlası (%52; 150) erkektir ve en yüksek vaka sayısına sahip yaş grubu vakaların %40'ı (115 vaka) ile 30-39 yaş grubudur (6).

Epidemiyoloji

Oropouche virüsü hastalığı, Peribunyaviridae ailesinin Orthobunyavirus cinsinin bir parçası olan segmentli tek sarmallı bir RNA virüsü olan Oropouche virüsünün (OROV) neden olduğu arboviral bir hastalıktır. Virüsün Orta ve Güney Amerika ile Karayipler'de dolaşımda olduğu  tespit edilmiştir. OROV insanlara öncelikle ormanlık alanlarda ve su kütlelerinin çevresinde bulunan Culicoides paraensis tatarcıklarının veya bazı Culex quinquefasciatus sivrisineklerinin ısırması yoluyla bulaşabilir. Viral dolaşımın hem kentsel epidemik hem de silvatik (ormanlarda bulunan) döngüleri içerdiğinden şüphelenilmektedir. Silvatik döngüde primatlar, tembel hayvanlar ve belki de kuşlar omurgalı konakçılardır, ancak kesin bir eklembacaklı vektör tanımlanmamıştır. Kentsel salgın döngüsünde, insanlar çoğaltıcı konakçıdır ve OROV esas olarak Culicoides paraensis tatarcığının ısırması yoluyla bulaşır. Dikey bulaşma yakın zamanda belgelenmiştir ve daha fazla araştırılmaktadır. Bugüne kadar, insandan insana OROV bulaşmasının diğer yollarına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.

Hastalık belirtileri dang hummasına benzer ve enfektif ısırıktan dört ila sekiz gün sonra (üç ila 12 gün arasında) başlar. Başlangıç ani olup genellikle ateş, yoğun baş ağrısı, eklem sertliği, ağrı, titreme ve bazen yedi güne kadar devam eden bulantı ve kusma ile seyreder. Vakaların %60 kadarında ateş düştükten sonra semptomlar nüksetmektedir. Vakaların çoğu yedi gün içinde iyileşir, ancak bazı hastalarda iyileşme haftalar sürebilir. Şiddetli klinik tablo nadirdir, ancak hastalığın ikinci haftasında aseptik menenjitle sonuçlanabilir.

Oropouche virüs hastalığı için spesifik bir antiviral tedavi veya aşı yoktur.

Halk Sağlığı Yanıtı

• Bölgesel düzey: Üye Devletleri uyarmak ve uygulanacak eylemleri tavsiye etmek için epidemiyolojik uyarılar ve güncellemeler yayınlanmıştır. Sağlık personeline yönelik bölgesel ve ulusal web seminerleri aracılığıyla da bilgi yayılmıştır.
• Laboratuvar testleri için algoritmalar geliştirilmiş ve yaygınlaştırılmıştır. Moleküler test (RT-PCR) ve karakterizasyon (tüm genom dizileme) eğitimleri atölye çalışmaları veya uzaktan yardım yoluyla sağlanmış ve kritik reaktifler dağıtılmıştır. Bölgesel ve ulusal çabaların bir sonucu olarak, Latin Amerika ve Karayipler'deki 33 ülkenin 23'ünde moleküler test kapasitesi mevcuttur. Pan Amerikan Sağlık Örgütü (PAHO; DSÖ Amerika Bölge Ofisi) bu kapasiteleri gerektiği gibi genişletmek için çalışmaktadır.
• Mevcut klinik bilgiler, geçici vaka tanımları (şüpheli, olası ve doğrulanmış, dikey bulaşma) önermek için gözden geçirilmiştir.
• Hastalığın epidemiyolojik analizini geliştirmek için bölgesel düzeyde sanal bir işbirliği alanı oluşturulmuştur.
• OROV'a maruz kalan hamile bireylerin bebeklerindeki gebelik sonuçlarının karakterizasyonu için genel araştırma protokolleri hazırlanmış ve paylaşılmıştır.
• PAHO/DSÖ uzmanları salgınların yaşandığı ülkelerde destek sağlamaktadır.

Brezilya yerel ve ulusal sağlık yetkilileri aşağıdaki halk sağlığı önlemlerini uygulamaya koymuştur:

• Ana vektör türlerini ve bunların ürediği araziyi belirlemek, bulaşma zincirlerini kesmek ve mümkün olan en kısa sürede hastalığın kontrolünü sağlamak için entomo-epidemiyolojik eylemler geliştirilmiştir.
• Sürveyans, ülkenin tüm Federatif Birimlerinde sürdürülmektedir. Sağlık Bakanlığı, Federatif Birimlerle sürekli diyalog halinde Ulusal Arbovirüs Odası aracılığıyla Oropouche vakalarını ve olası ölümleri izlemektedir.
• İzleme aynı zamanda teknik ziyaretler, yerinde araştırma, aktif arama ve vektörlerin araştırılması, eyaletlerin ve belediyelerin yerel müdahalelerinin desteklenmesi yoluyla da gerçekleştirilmektedir.
• OROV ateşi konusunda üç araştırma grubu çalışmaktadır. Bunlardan biri virüsün soyu ve genomik özellikleri gibi laboratuvar bilgilerine odaklanmıştır. Bir diğeri hastaların klinik belirtilerini izlemekte ve üçüncüsü de virüsü bulaştıran sivrisineklerde hastalık döngüsünü araştırmaktadır.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Amerika kıtası bölgesinde, Oropouche virüsü hastalığı salgınları son on yılda ağırlıklı olarak Amazon bölgesinde meydana gelmiştir. Coğrafi sınırlamalarla birlikte, Brezilya, Bolivya, Küba, Kolombiya, Ekvador, Fransız Guyanası, Panama, Peru ve Trinidad ve Tobago'da hem kırsal hem de kentsel topluluklarda kalıcı endemisite ve periyodik salgınlara neden olan OROV bildirilmektedir (7).

Devam etmekte olan salgın, epidemiyolojik ve entomolojik sürveyansın güçlendirilmesi ve toplumda önleyici tedbirlerin pekiştirilmesi ihtiyacını vurgulamaktadır. Bu, virüsün bulaşma alanının potansiyel genişlemesi ve olası yeni bulaşma yolları ve hem genel nüfusu hem de hamile kadınlar, fetüsleri ve yeni doğanlar gibi hassas grupları etkileyebilecek olası yeni vektörler dahil olmak üzere hastalık spektrumunun giderek daha iyi anlaşılması nedeniyle çok önemlidir.

Mevcut bilgilere dayanarak DSÖ, bu virüsün oluşturduğu genel halk sağlığı riskini bölgesel düzeyde yüksek ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirmektedir.

DSÖ Tavsiyesi

Tatarcık vektörlerinin üreme alanlarının insan yerleşimlerine yakınlığı, OROV enfeksiyonu için önemli bir risk faktörüdür. Önleme stratejileri, eklembacaklı vektörlere karşı kontrol önlemlerine ve kişisel korunma önlemlerine dayanmaktadır. Vektör kontrol önlemleri, tatarcık larvalarını destekleyen doğal ve yapay su dolu habitatların sayısının azaltılmasıyla elde edilen üreme alanlarının kontrolü yoluyla tatarcık popülasyonlarının azaltılmasına ve böylece risk altındaki toplulukların etrafındaki yetişkin tatarcık popülasyonlarının azaltılmasına dayanmaktadır. Kişisel korunma önlemleri, mekanik bariyerler (cibinlikler), böcek kovucu cihazlar, kovucu ilaçlarla işlem görmüş giysiler ve sivrisinek kovucular kullanılarak tatarcık ısırıklarının önlenmesine dayanır. Deltametrin ve N,N-Dietil-meta-toluamid (DEET) gibi kimyasal insektisitlerin Culicoides ve Culex türlerinin ısırıklarına karşı koruma sağlamada etkili olduğu gösterilmiştir.

Klinik tablosu göz önünde bulundurulduğunda ve Orta Amerika ve Karayipler'de dang humması ve Amerika Bölgesi'nde diğer vektör kaynaklı hastalıklar için devam eden sezon olduğu düşünüldüğünde, vakaları doğrulamak, salgını karakterize etmek ve hastalık eğilimlerini izlemek için laboratuvar teşhisi gereklidir. 

Amerika kıtasında yeni ortaya çıkan ve yeterince tanımlanmamış bir arbovirüs olduğundan, pozitif bir numunenin tespiti ve bir vakanın doğrulanması UST Ek 2'nin kullanılmasını ve bunun sonucunda UST'nin yerleşik kanalları aracılığıyla bildirim yapılmasını gerektirir.

DSÖ, bu olayla ilgili mevcut bilgilere dayanarak herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlaması uygulanmasını tavsiye etmemektedir.

Daha Fazla Bilgi

• Pan American Health Organization / World Health Organization. Guidelines for the Detection and Surveillance of Emerging Arboviruses in the Context of the Circulation of Other Arboviruses. 4 May 2024. Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2024. Available from: https://www.paho.org/en/documents/guidelines-detection-and-surveillance-emerging-arboviruses-context-circulation-other(link is external)
• Pan American Health Organization / World Health Organization. Tool for the diagnosis and care of patients with suspected arboviral diseases. Washington, D.C.: PAHO; 2017. Available at: https://iris.paho.org/handle/10665.2/33895 (link is external)
• Pan American Health Organization / World Health Organization. Epidemiological Alert: Outbreak of Oropouche fever. 22 June 2010. Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2010. Available in Spanish from: https://www.paho.org/es/documentos/alertaepidemiologica-brote-fiebre-oropouche-22-junio-2010(link is external).
• Romero-Alvarez D, Escobar LE. Oropouche fever, an emergent disease from the Americas. Microbes and Infection. March 2018; 20(3):135-46.
• Sakkas H, Bozidis P, Franks A, Papadopoulou C. Oropouche Fever: A Review. Viruses. 2018; 10(4):175. Available from: https://www.mdpi.com/1999-4915/10/4/175(link is external)
• Health Surveillance Foundation of Amazonas "Dr. Rosemary Costa Pinto" (FVSRCP). Epidemiological Alert No. 1/2024. Manaos; 2024. Available in Portuguese from: https://www.fvs.am.gov.br/media/publicacao/ALERTA_EPIDEMIOLOGICO_N%C2%BA_01.2024_-_CIRCULACAO_DO_VIRUS_OROPOUCHE_NO_AMAZONAS.pdf(link is external)
• Karl A. Ciuoderis, Michael G. Berg, Lester J. Perez, Abbas Hadji, Laura S. PerezRestrepo, Leidi Carvajal Aristizabal, Kenn Forberg, Julie Yamaguchi, Andres Cardona, Sonja Weiss, Xiaoxing Qiu, Juan Pablo Hernandez-Ortiz, Francisco Averhoff, Gavin A. Cloherty & Jorge E. Osorio (2022). Oropouche virus as an emerging cause of acute febrile illness in Colombia, Emerging Microbes & Infections, 11:1, 2645-2657. 2022. DOI: 10.1080/22221751.2022.2136536
• World Health Organization. Event information site, Brazil, Oropouche Vertical Transmission, 21 July 2024. Geneva, WHO, 2024. Available from: https://extranet.who.int/ihr/eventinformation/event/2024-e000303

 Referanslar:

1. PAHO/WHO Epidemiological Alert on Oropouche in the Region of the Americas: vertical transmission event under investigation in Brazil, 17 July 2024. Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2024. Available from: Epidemiological Alert Oropouche in the Region of the Americas: vertical transmission event under investigation in Brazil - 17 July 2024 - PAHO/WHO | Pan American Health Organization
2. Plurinational State of Bolivia International Health Regulations National Focal Point (IHR NFP). Communication received on 30 July 2024 via e-mail. La Paz; 2024. Unpublished.
3. Ministério da Saúde do Brasil, Centro de Operação de Emergências. Informe Semanal nº 21 – Centro de Operações de Emergências – SE 26 – 3 July 2024. Brasilia; EOC; 2024. Available in Portuguese from: https://www.gov.br/saude/pt-br/assuntos/saude-de-a-a
4.  Bandeira, A, Barbosa, A, Souza, M, Saavedra, R, Pereira F, Santos S, et al. Clinical profile of Oropouche Fever in Bahia, Brazil: unexpected fatal cases. SciELO Preprints. 2024-07-16 (version 1);2024. Available from: https://doi.org/10.1590/SciELOPreprints.9342
5. World Health Organization. Disease Outbreak News, Oropouche virus disease in Cuba, 11 June 2024. Geneva: WHO; 2024. Available from: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2024-DON521
6. Peru Centro Nacional de Epidemiología, Prevención y Control de Enfermedades. Indicadores de Riesgo Epidémico Sala virtual de situación de salud. Lima: CDC Peru; 2024. [cited 26 July 2024]. Available in Spanish from: https://www.dge.gob.pe/salasituacional/sala/index/salasit_dash/143
7. Pan American Health Organization / World Health Organization. Epidemiological alert Outbreaks - Oropouche in the Region of the Americas, May 9, 2024. Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2024. Available in:https://www.paho.org/en/documents/epidemiological-alert-oropouche-region-americas-9-may-2024

¹ Brezilya'daki vakalar 2024 yılının 30. epidemiyolojik haftasına kadar bildirilmiştir.

² Bu vakalara ilişkin detaylı bilgiler PAHO/WHO Epidemiological Alert on Oropouche in the Region of Americas: vertical transmission event under investigation in Brazil (Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2024 )başlığı altında, 17 Temmuz 2024'te yayınlanmıştır. Şu adresten erişilebilir: https://www.paho.org/en/documents/recommendations-detection-and-surveillance-oropouche-possible-cases-vertical-infection