20 Eylül 2024

Özet olarak durum

Uluslararası Sağlık Tüzüğü (UST) Gana Ulusal Odak Noktası (UOB), ülkede zoonotik (hayvan) influenza virüsüyle enfekte olduğu bildirilen ilk insan vakasını 26 Ağustos 2024 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) bildirmiştir. Daha sonra yapılan laboratuvar testleri kuş gribi A(H9N2) virüsünün varlığını doğrulamıştır. Epidemiyolojik incelemelere göre, beş yaşından küçük olan hastanın, semptomların başlamasından önce kümes hayvanlarına veya benzer semptomlara sahip herhangi bir hasta kişiye maruz kalma öyküsü bilinmemektedir. Gana hükümeti durumun izlenmesi, önlenmesi ve kontrol altına alınmasını amaçlayan bir dizi tedbiri uygulamaya koymuştur. UST'ye (2005) göre, yeni bir influenza A virüsü alt tipinin neden olduğu bir insan enfeksiyonu, yüksek halk sağlığı etkisi potansiyeli olan ve DSÖ'ye bildirilmesi gereken bir olaydır. Mevcut bilgilere dayanarak DSÖ, A(H9N2) virüslerinin genel nüfusa yönelik mevcut riskini düşük olarak değerlendirmektedir, ancak bu virüsleri ve durumu küresel olarak izlemeye devam etmektedir.

Durumun Tanımı

Gana UST NFP, kuş gribi A(H9N2) virüsü ile teyit edilmiş bir insan enfeksiyonunu 26 Ağustos 2024 tarihinde DSÖ'ye bildirmiştir. Bu, Gana'dan DSÖ'ye bildirilen zoonotik bir influenza virüsü ile ilk insan enfeksiyonu anlamına gelmektedir.

Hasta, Burkina Faso sınırında yer alan Upper East bölgesinde ikamet eden beş yaşından küçük bir çocuktur.

Hastalığın başlangıcı 5 Mayıs 2024 tarihinde boğaz ağrısı, ateş ve öksürük ile karakterize olmuştur. Hasta 7 Mayıs'ta yerel bir hastanede görülmüş, influenza benzeri hastalık tanısı almış ve ateş düşürücüler, antihistaminikler ve antibiyotiklerle tedavi edilmiştir.

Gana Ulusal İnfluenza Merkezi (NIC), Noguchi Memorial Tıbbi Araştırma Enstitüsü'nde 7 Mayıs'ta toplanan solunum yolu örnekleri, 15 Mayıs'ta polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile mevsimsel influenza A(H3N2) virüsü için pozitif test edilmiştir.

9 Temmuz'da Gana NIC tarafından yapılan genomik sekans analizi bir avian influenza A(H9) virüsüne işaret etmiştir. Daha sonra, numunenin bir alikotu (aliquot) ek test ve doğrulama için Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı (Francis Crick Enstitüsü) ve Amerika Birleşik Devletleri'nde (Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, US CDC) bulunan DSÖ İşbirliği Merkezlerine (CC) gönderilmiştir. ABD CDC, 6 Ağustos'ta numunelerin influenza A(H9N2) virüsü açısından pozitif olduğunu teyit etmiştir.

A(H9N2) virüsü enfeksiyonunun doğrulanması üzerine Upper East Bölge Sağlık Müdürlüğü hastayı ziyaret etmiş ve solunum semptomlarının yeni başladığını gözlemlemiştir. O gün serum ve solunum numuneleri alınmış ve ileri analiz için NIC'ye gönderilmiştir. Test sonuçları influenza için negatif çıkmış ve hasta o zamandan beri tamamen iyileşmiştir.

Hastanın semptomların başlamasından önce kümes hayvanlarına veya benzer semptomları olan herhangi bir hasta kişiye maruz kalma öyküsü bilinmemektedir. Yakın temaslılardan alınan solunum numuneleri influenza açısından negatif çıkmıştır. Toplumda bu vakayla ilişkili influenza A(H9N2) virüsleriyle başka bir insan enfeksiyonu vakası tespit edilmemiştir.

Yukarı Doğu Bölgesi'nde kümes hayvanları arasında hastalık bildirilmiştir, ancak raporlama sırasında kümes hayvanı hastalığının nedeni doğrulanmamıştır. Bununla birlikte, influenza A(H9N2) düşük patojeniteli kuş gribi virüsleri Kasım 2017'den bu yana Gana'daki kümes hayvanı çiftliklerinde rapor edilmektedir.

Hastalığın Epidemiyolojisi

Hayvan influenza virüsleri normalde hayvanlarda dolaşır ancak insanları da enfekte edebilir. İnsanlardaki enfeksiyonlar öncelikle enfekte hayvanlarla veya kontamine ortamlarla doğrudan temas yoluyla edinilmiştir. Orijinal konağa bağlı olarak, influenza A virüsleri kuş gribi, domuz gribi veya diğer hayvan influenza virüsleri olarak sınıflandırılabilir.

Avian influenza virüsü enfeksiyonları insanlarda hafif ila şiddetli üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilir ve komorbiditesi olan veya olmayan kişilerde influenza ile ilişkili ölümler bildirilmiştir.  Konjonktivit, gastrointestinal semptomlar, ensefalit ve ensefalopati de bildirilmiştir.

İnfluenza ile insan enfeksiyonunu teşhis etmek için laboratuvar testleri gereklidir. DSÖ, PCR gibi moleküler yöntemler kullanarak zoonotik influenzanın tespiti için teknik rehberlik protokollerini periyodik olarak güncellemektedir.

Halk Sağlığı Yanıtı

Gana hükümeti durumun izlenmesi, önlenmesi ve kontrol altına alınmasına yönelik bir dizi tedbiri uygulamaya koymuştur.

Epidemiyolojik incelemelerin uygulanması ve yakın temaslıların izlenmesinin yanı sıra gelişmiş vaka gözetimi oluşturulmuştur.

Halkın farkındalığını artırmak ve özellikle maruz kalma riski daha yüksek olan kilit meslek grupları arasında kendini koruma stratejilerinin benimsenmesini teşvik etmek için devam eden kamu risk iletişimi girişimleri mevcuttur.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Söz konusu vaka, Gana tarafından bildirilen zoonotik bir influenza virüsü ile enfekte ilk insan vakasıdır. Laboratuvar testleri virüsün influenza A(H9N2) virüsü olduğunu doğrulamıştır.

A(H9N2) virüsleri ile insan enfeksiyonlarının çoğu, enfekte kümes hayvanları veya kontamine olmuş ortamlarla temas sonucu meydana gelmekte ve tipik olarak hafif klinik semptomlarla sonuçlanmaktadır. Virüs kanatlı popülasyonlarında tespit edilmeye devam ettiğinden, enfekte hayvanlarda veya kontamine ortamlarda virüse maruz kalan kişilerde daha fazla insan vakası beklenebilir. Bugüne kadar, A(H9N2) virüslerinin insandan insana sürekli bulaştığı bildirilmemiştir.

Mevcut epidemiyolojik ve virolojik kanıtlar, bu virüsün insanlar arasında sürekli bulaşma kapasitesine sahip olmadığını göstermektedir. Dolayısıyla, insandan insana sürekli yayılma olasılığı düşüktür. Etkilenen bölgelerden enfekte bireylerin uluslararası seyahat etmesi durumunda, enfeksiyonları seyahat sırasında veya varıştan sonra başka bir ülkede tespit edilebilir. Ancak böyle bir durumda toplum düzeyinde daha fazla yayılma olasılığı düşük olarak değerlendirilmektedir.

DSÖ tavsiyeleri

Bu vaka, DSÖ'nün halk sağlığı önlemleri ve influenza sürveyansına ilişkin mevcut tavsiyelerini değiştirmemektedir.

İnfluenza virüslerinin sürekli gelişen doğası nedeniyle DSÖ, insan ve hayvan sağlığını etkileyebilecek yeni ortaya çıkan veya dolaşımda olan influenza virüsleriyle ilişkili virolojik, epidemiyolojik ve klinik değişiklikleri tespit etmek ve izlemek için kapsamlı ve zamanında epidemiyolojik araştırma ve küresel sürveyansın ve risk değerlendirmesi için zamanında virüs paylaşımının önemini vurgulamaya devam etmektedir.

Kuş gribi virüsü de dahil olmak üzere pandemik potansiyele sahip yeni bir influenza A virüsünün neden olduğu doğrulanmış veya şüphelenilen bir insan enfeksiyonu durumunda, temaslı takibi ile birlikte hayvanlara maruz kalma ve/veya seyahat öyküsünün kapsamlı bir epidemiyolojik araştırması (doğrulayıcı laboratuvar sonuçları beklenirken bile) yapılmalıdır. Epidemiyolojik araştırma, yeni virüsün kişiden kişiye bulaştığına işaret edebilecek olağandışı olayların erken tespitini içermelidir. Şüpheli insan vakalarından toplanan klinik örnekler test edilmeli ve daha ileri karakterizasyon için bir DSÖ İşbirliği Merkezine gönderilmelidir.

Evcil kümes hayvanlarında, yabani kuşlarda veya diğer hayvanlarda bilinen bir influenza A virüsü salgınına insanların maruz kalması durumunda veya böyle bir virüsle enfeksiyon geçirdiği tespit edilen bir insan vakası olduğunda, potansiyel olarak maruz kalan insan popülasyonlarında gelişmiş sürveyans gerekli hale gelir. Geliştirilmiş sürveyans, nüfusun sağlık hizmeti arama davranışını dikkate almalıdır. Yerel grip benzeri hastalık (ILI)/şiddetli akut solunum yolu enfeksiyonu (SARI) sistemlerinde gelişmiş sürveyans, hastanelerde ve mesleki olarak daha yüksek maruziyet riski altında olabilecek gruplarda aktif tarama ve geleneksel şifacılar, özel pratisyenler ve özel teşhis laboratuvarları gibi diğer kaynakların dahil edilmesi dahil olmak üzere bir dizi aktif ve pasif sağlık hizmeti ve/veya toplum temelli yaklaşım içerebilir.

Halk, canlı hayvan pazarları/çiftlikleri ve canlı kümes hayvanları gibi yüksek riskli ortamlarla veya kümes hayvanı dışkılarıyla kirlenmiş olabilecek yüzeylerle temastan kaçınmalıdır.

Ayrıca, ellerin sık sık sabunla yıkanması veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanılması yoluyla iyi bir el hijyeninin sağlanması tavsiye edilmektedir.

Halk ve risk altındaki bireyler, hayvanlarda hastalık veya beklenmedik ölüm vakalarını derhal veteriner yetkililerine bildirmelidir. Kesim, parçalama ve tüketim için hazırlama dahil olmak üzere hasta veya beklenmedik şekilde ölmüş kümes hayvanlarıyla uğraşmaktan kaçınılmalıdır. 

Potansiyel olarak enfekte hayvanlara veya kontamine ortamlara maruz kalan ve kendini iyi hissetmeyen kişiler derhal sağlık hizmeti almalı ve sağlık hizmeti sağlayıcılarını olası maruziyetleri konusunda bilgilendirmelidir.

DSÖ, insan-hayvan ara yüzeyindeki influenza virüslerinin mevcut durumu nedeniyle giriş noktalarında özel yolcu taraması veya diğer kısıtlamaları önermemektedir.

Uluslararası Sağlık Tüzüğüne (2005) Taraf Devletlerin, yeni bir influenza virüsü alt tipinin neden olduğu laboratuvarca doğrulanmış herhangi bir insan enfeksiyonu vakasını derhal DSÖ'ye bildirmeleri gerekmektedir. Söz konusu bildirimin yapılabilmesi için hastalık kanıtı gerekli değildir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• WHO Global influenza programme, human-animal interface
• WHO (12 September 2024). Clinical practice guidelines for influenza
• WHO Risk assessments and summaries of influenza at the human-animal interface
• Zoonotic influenza candidate vaccine viruses and potency testing reagents
• WHO Practical interim guidance to reduce the risk of infection in people exposed to avian influenza viruses
• Surveillance for respiratory viruses of epidemic and pandemic potential
• Protocol to investigate non-seasonal influenza and other emerging acute respiratory diseases