Durumun Özeti

24 Ekim ve 5 Aralık 2024 tarihleri arasında, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin Kwango Eyaletindeki Panzi sağlık bölgesinde ateş, baş ağrısı, öksürük, burun akıntısı ve vücut ağrısı semptomları gösteren 406 teşhis edilmemiş hastalık vakası kaydedilmiştir. Tüm ağır vakaların ciddi şekilde yetersiz beslendiği bildirilmiştir. Vakalar arasında 31 ölüm kaydedilmiştir. Bildirilen vakaların çoğunluğu çocuklar, özellikle de beş yaşın altındakiler arasındadır. Bölge kırsal ve uzak olup, devam eden yağmur mevsimi nedeniyle erişim daha da zorlaşmıştır. Kinşasa'dan karayoluyla bölgeye ulaşmak tahminen 48 saat sürmektedir. Bu zorluklar, bölgedeki sınırlı teşhis imkanlarıyla birleştiğinde, altta yatan nedenin tespit edilmesini geciktirmiştir. Salgının nedenini belirlemek ve müdahaleyi güçlendirmek için hızlı yanıt ekipleri görevlendirilmiştir. Ekipler, laboratuvar testleri için numune toplamakta, tespit edilen vakaların daha ayrıntılı klinik karakterizasyonunu sağlamakta, bulaşma dinamiklerini araştırmakta ve hem sağlık tesislerinde hem de toplum düzeyinde aktif olarak ek vakalar aramaktadır. Ekipler ayrıca hastaların tedavisine, risk iletişimine ve toplum katılımına yardımcı olmaktadır. Bildirilen klinik tablo ve semptomlar ile buna bağlı bir dizi ölüm göz önüne alındığında, akut pnömoni, grip, COVID-19, kızamık ve sıtma, yetersiz beslenmenin de katkıda bulunduğu potansiyel nedensel faktörler olarak değerlendirilmektedir. Sıtma bu bölgede yaygın bir hastalıktır ve vakalara neden olabilmekte ya da katkıda bulunabilmektedir. Kesin nedeni belirlemek için laboratuvar testleri devam etmektedir. Bu aşamada, vakalara ve ölümlere birden fazla hastalığın katkıda bulunması da mümkündür.

Durumun Açıklaması

29 Kasım 2024 tarihinde Kongo Demokratik Cumhuriyeti Halk Sağlığı Bakanlığı, DSÖ'ye Panzi sağlık bölgesinde teşhis edilmemiş bir nedenden kaynaklanan ölümlerin arttığına dair bir uyarıda bulunmuştur.

24 Ekim ve 5 Aralık 2024 tarihleri arasında Kwango Eyaletindeki Panzi sağlık bölgesinde ateş, baş ağrısı, öksürük, burun akıntısı ve vücut ağrısı semptomlarıyla seyreden 406 teşhis edilmemiş hastalık vakası ve 31 ölüm kaydedilmiştir (Vaka Ölüm Oranı veya CFR % 7.6).  Bildirilen vakalar 45’inci epidemiyolojik haftada (9 Kasım 2024'te sona eren hafta) zirve yapmıştır. Salgın halen devam etmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından 5 Aralık'ta yapılan basın brifingine göre, sağlık tesisleri dışında (toplum ölümleri) birkaç ölüm daha olmuştur. Bu ölümlerin hala araştırılması, karakterize edilmesi (yaş, cinsiyet vb.) ve doğrulanması gerekmektedir.

Panzi sağlık bölgesindeki 30 sağlık alanının dokuzundan vakalar bildirilmiştir: Kahumbulu, Kambandambi, Kanzangi, Kasanji, Kiama, Mbanza Kipungu, Makitapanzi, Mwini ngulu ve Tsakala Panzi. Vakaların çoğunluğu (%95,8) Tsakala Panzi (169), Makitapanzi (142) ve Kanzangi (78) sağlık bölgelerinden bildirilmiştir.

Panzi sağlık bölgesinde, 0-14 yaş arası çocuklar bildirilen tüm vakaların %64,3'ünü oluşturmaktadır. 0-59 ay, 5-9 yaş ve 10-14 yaş grupları sırasıyla vakaların %53, %7,4 ve %3,9'unu oluşturmaktadır. Toplam vakaların %59,9'unu kadınlar oluşturmaktadır. Ölümlerin %71'i 15 yaşın altındadır ve toplam ölümlerin %54,8'i beş yaşın altındaki çocuklarda gerçekleşmiştir. Tüm ağır vakaların yetersiz beslendiği bildirilmiştir. 15 yaş ve üzeri 145 vaka bulunmaktadır ve bunlardan dokuzu ölmüştür (CFR: %6,2). Ölümler öncelikle köy topluluklarında meydana gelmiştir.

Bölgede son aylarda gıda güvensizliğinde kötüleşme yaşanmıştır, aşılama kapsamı düşüktür ve teşhis ve kaliteli vaka yönetimine erişim çok sınırlıdır. Bölgede malzeme ve ulaşım aracı eksikliği ve sağlık personeli yetersizliği bulunmaktadır. Sıtma kontrol önlemleri çok sınırlıdır.

Hastaların klinik tablosu ateş (%96,5), öksürük (%87,9), yorgunluk (%60,9) ve burun akıntısı (%57,8) gibi semptomları içermektedir. Ölümle ilişkilendirilen başlıca semptomlar arasında solunum güçlüğü, anemi ve akut yetersiz beslenme belirtileri yer almaktadır. Etkilenen bölgenin mevcut bağlamı ve semptomların geniş sunumuna dayanarak, daha ileri araştırmalar ve laboratuvar testleri yoluyla bir dizi şüpheli hastalığın ekarte edilmesi gerekmektedir. Bunlar arasında kızamık, influenza, akut pnömoni (solunum yolu enfeksiyonu), E. coli kaynaklı hemolitik üremik sendrom, COVID-19 ve sıtma yer almaktadır.

Halk Sağlığı Yanıtı

Bölgesel düzey:

1. Liderlik ve koordinasyon:

• Ulusal, il ve toplum düzeylerinde koordinasyon güçlendirilmiştir. 30 Kasım 2024 tarihinde, salgın uyarısını ele almak üzere tüm ortaklarla ilk Halk Sağlığı Acil Durum Operasyon Merkezi (PHEOC) toplantısı gerçekleştirilmiş ve ardından Kwango Eyaletinden bir hızlı yanıt ekibi (RRT) Panzi'ye konuşlandırılmıştır. 3 Aralık 2024 tarihinde ortaklarla ikinci bir PHEOC toplantısı düzenlenmiş ve DSÖ'nün desteğiyle Panzi'ye ulusal düzeyde bir RRT konuşlandırılmasına karar verilmiştir.
• Ulusal düzeyde günlük koordinasyon toplantıları yapılmakta ve il ekipleri devam eden planlama ve müdahaleye aktif olarak katılmaktadır.

2.  Sürveyans:

• Gözlemlenen klinik semptomlara dayalı bir vaka tanımı geliştirilmiş olup, bu tanım gözetim ve raporlama çalışmalarına rehberlik etmektedir. 
• İlave vakaların belirlenmesi için hastane kayıtlarının incelenmesi de dahil olmak üzere sağlık tesislerinde aktif vaka araştırması yürütülmektedir. Soruşturmalar ve aktif vaka araştırması toplum içinde de organize edilmektedir.
• Veri toplama çalışmaları devam etmekte olup, bir sıra listesinin hazırlanmasına ve ayrıntılı epidemiyolojik analizlere odaklanılmaktadır. 
• Bulaşma dinamiklerini ve salgının kapsamını daha iyi anlamak için toplumdaki ölümler araştırılmaktadır. 

3.  Vaka Yönetimi:

• Bir il Hızlı Yanıt Ekibi-RRT'si 30 Kasım'da Panzi'ye konuşlandırılmış ve DSÖ uzmanları da dahil olmak üzere ulusal düzeyden multidisipliner bir RRT, salgını araştırmak ve yanıtı güçlendirmek için 7 Aralık'ta konuşlandırılmıştır. 
• Ekipler vaka yönetimini desteklemek ve daha fazla ölümün önüne geçmek için ilaç taşımaktadır.
• Hastalara mümkün olan en iyi bakımı sağlamak için sağlık hizmeti sağlayıcılarının kapasitesini güçlendirme çabaları devam etmektedir.

4.  Laboratuvar:

• Vakalardan numune toplamak ve Kinşasa'daki  Ulusal Biyomedikal Araştırma Enstitüsü-INRB'ye test için göndermek üzere laboratuvar ekipmanı nakledilmiştir. Ayrıca, tanıya yardımcı olmak için sıtma ve COVID-19 için Hızlı Tanı Testi- RDT'ler sağlanmıştır.

5.  Risk iletişimi ve toplum katılımı:

• Halkın farkındalığını artırmak ve genel önleyici davranışları teşvik etmek için temel mesajlar geliştirilmiştir. Bu mesajlar toplum katılımı yoluyla yaygınlaştırılmakta olup, duyarlılık kampanyaları devam etmektedir.

6.  Enfeksiyon önleme ve kontrol:

• Enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirleri güçlendirilmektedir. Sağlık ve bakım çalışanları, daha fazla bulaşma riskini azaltmak için maske, el yıkama ve eldivenlerin doğru kullanımı da dahil olmak üzere temel uygulamalar hakkında bilgilendirilmiştir.

7.  Lojistik

• Laboratuvar testleri için numunelerin INRB Kinshasa'ya taşınması da dahil olmak üzere etkili vaka yönetimi için lojistik destek sağlanmaktadır. En çok etkilenen sağlık bölgelerindeki sağlık tesisleri ve hastanelere, müdahaleyi desteklemek için uygun ilaçlar ve numune alma kitleri tedarik edilmektedir.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Panzi sağlık bölgesindeki salgını ele almaya yönelik çabalar devam etmektedir, ancak etkilenen nüfus için halk sağlığı riskini artıran klinik ve epidemiyolojik müdahalede önemli zorluklar devam etmektedir. Anemi, solunum sıkıntısı ve yetersiz beslenme ile seyreden ciddi vakalar bildirilmiştir. Etkilenen bölgenin uzak olması, değerlendirme ve müdahaleyi zorlaştırmaktadır.  Kwango eyaletindeki akut gıda güvensizliği seviyeleri için Entegre Gıda Güvenliği Aşaması Sınıflandırması (IPC) Nisan 2024'te IPC 1'den (kabul edilebilir) Eylül 2024'te IPC 3'e (Kriz Seviyesi) yükselmiştir. Bu, gıda güvensizliğinde ve şiddetli akut yetersiz beslenme riskinde önemli bir artış aşamasına işaret etmektedir.

Ateş, öksürük, baş ağrısı ve vücut ağrısı gibi semptomlar 24 Ekim'den bu yana, özellikle sağlık çalışanlarının raporları aracılığıyla gözlemlenmiştir, ancak Entegre Hastalık Sürveyansı ve Yanıtı (IDSR) temel solunum yolu hastalığı oranlarına ilişkin veriler, eğilimleri belirlemek için etkilenen sağlık bölgesi için mevcut değildir. Vakalar aile kümelerinde bildirilmiştir, bu da hane halkı içinde potansiyel bulaşma dinamiklerini düşündürmektedir, ancak ek araştırmaya ihtiyaç vardır. Ayrıca, etkilenen sağlık bölgesinde çocukluk çağı aşılaması da dahil olmak üzere spesifik aşılama kapsamı hakkında bilgi mevcut değildir, bu da aşıdan yoksun nüfusun bağışıklığı hakkında belirsizliklere yol açmaktadır.

Vaka yönetiminde de boşluklar tespit edilmiştir. Yaygın hastalıkların tedavisine yönelik ilaç stokları sıklıkla ortaya çıkmaktadır ve bakım ücretsiz olarak sağlanmamaktadır, bu da savunmasız nüfusun tedaviye erişimini sınırlayabilir. 

Etkilenen bölgenin uzaklığı ve yolları etkileyen yağmur mevsimi nedeniyle Kinshasa'dan iki günlük bir karayolu yolculuğu ve sağlık bölgelerinde sınırlı cep telefonu ve internet ağı kapsamı gibi lojistik engeller, müdahale ekiplerinin ve kaynaklarının hızlı bir şekilde konuşlandırılmasını engellemiştir. Ayrıca, sağlık bölgesinde veya ilde işlevsel bir laboratuvar bulunmadığından analiz için numunelerin toplanması ve Kinşasa'ya gönderilmesi gerekmektedir. Bu durum teşhis ve müdahale çabalarını geciktirmiştir. Örnek toplama malzemelerinin eksikliği, teşhis kapasitesini daha da sınırlandırmış ve salgının etiyolojisinin anlaşılmasında önemli boşluklar bırakmıştır.

Bölgenin emniyetli olmaması, yanıta başka bir karmaşıklık katmanı eklemektedir. Silahlı grupların saldırı potansiyeli, müdahale ekipleri ve topluluklar için doğrudan bir risk oluşturmaktadır ve bu da müdahaleyi daha da aksatabilir.

Yukarıdaki gerekçelere dayanarak, etkilenen topluluklar için genel risk seviyesi yüksek olarak değerlendirilmektedir.

Ulusal düzeyde, Kwango eyaletindeki Panzi sağlık bölgesindeki salgının yerelleştirilmiş doğası nedeniyle risk orta düzeyde kabul edilmektedir. Bununla birlikte, komşu bölgelere yayılma potansiyeli, sürveyans ve yanıt sistemlerindeki eksikliklerle birleştiğinde, bu değerlendirme hazırlıkların artırılması ihtiyacının altını çizmektedir.

Bölgesel ve küresel düzeyde risk şu anda düşük seviyededir. Bununla birlikte, etkilenen bölgenin Angola sınırına yakınlığı, potansiyel sınır ötesi bulaşmaya ilişkin endişeleri artırmaktadır ve bu riski azaltmak için sürekli izleme ve sınır ötesi koordinasyon gerekli olacaktır.

Klinik, epidemiyolojik ve laboratuvar verilerindeki önemli boşluklar devam ettiği için mevcut bilgilere duyulan güven orta düzeydedir.

DSÖ Tavsiyesi

Panzi sağlık bölgesindeki salgının etkisini azaltmak ve daha fazla yayılmasını engellemek için DSÖ aşağıdaki önlemlerin alınmasını tavsiye etmektedir: 

Ulusal, kentsel, bölgesel ve yerel olmak üzere her düzeyde koordinasyon mekanizmalarının güçlendirilmesi, birleşik bir yanıt için kritik önem taşımaktadır. Etkilenen bölgelerdeki sınırlı ağ kapsamının üstesinden gelmek için uydu telefonları gibi gelişmiş iletişim altyapısı gereklidir. Angola ile sınır ötesi işbirliği de benzer vakaları izlemek ve olası sınır ötesi bulaşmayı önlemek için çok önemlidir. 

Vakaların hızlı bir şekilde tespit edilmesi ve müdahale edilmesi için sürveyans çalışmalarının iyileştirilmesi bir önceliktir. Hem sağlık tesislerinde hem de topluluklarda aktif vaka araştırmaları devam etmeli, özellikle ölümlerin ve aile kümelenmelerinin bildirildiği bölgelere odaklanılmalıdır. Erken vaka tespiti ve hızlı müdahale için toplum temelli sürveyans güçlendirilmelidir.

Klinik sendromun ve sonuçların dikkatli bir şekilde tanımlanması ve toplanan bilgilere dayalı olarak gelişmiş bir vaka tanımının yapılması, durumu anlamak için gerekli olacaktır. Özellikle, koenfeksiyon ve çoklu patoloji olasılığını ve hassas gruplar arasında sonuçlardaki belirsizlikleri açıklığa kavuşturan veriler toplanmalıdır. DSÖ, anonimleştirilmiş vaka kayıtlarını kullanarak yapılandırılmış veri analizinin hızlı bir şekilde geri dönüşünü sağlamak için Küresel Klinik Platformu kurmuştur; hasta sendromlarının ve sonuçlarının ayrıntılı olarak yakalanmasında kullanılması önerilmektedir.

Etkili vaka yönetimi, tedaviyi desteklemek ve daha fazla ölümü önlemek için temel ilaçların yeterli miktarda tedarik edilmesini gerektirir. Ayırıcı tanıyı kolaylaştırmak için sıtma için Hızlı Tanı Testleri-RDT'ler dağıtılmalı, COVID-19 ve influenza dahil olmak üzere şüpheli nedenleri doğrulamak veya elemek için numunelerin Kinsha’daki Ulusal Biyomedikal Araştırma Enstitüsü –INRB’ye gönderilmesi yoluyla laboratuvar testleri hızlandırılmalıdır. Uzun vadeli laboratuvar kapasitesinin güçlendirilmesi ve ademi merkeziyetçilik, etkilenen sağlık bölgesinde teşhis kabiliyetinin sağlanmasında önemli olacaktır. 

Enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) tedbirleri tüm sağlık tesislerinde güçlendirilmelidir. Sağlık çalışanları, maske ve eldiven gibi kişisel koruyucu ekipmanların (KKE) doğru kullanımı ve sıkı el hijyeni protokolleri de dahil olmak üzere Enfeksiyon Kontrol ve Önleme-IPC uygulamaları konusunda eğitim almalıdır. Bu önlemler sağlık tesislerindeki bulaşma risklerini azaltacak ve sağlık hizmeti sunumunun güvenliğini artıracaktır. 

Risk iletişimi ve toplum katılımı, kamu bilincinin artırılması için çok önemlidir. Halkı solunum yolu hastalıklarının belirtileri, önleyici tedbirler ve erken tedavi arayışının önemi konusunda eğitmek için hedefe yönelik mesajlar verilmelidir. Güven oluşturmak ve halk sağlığı rehberliğine uyumu teşvik etmek için toplum liderleri devreye sokulmalıdır. Toplumdaki yanlış bilgi ve korkuların ele alınması, müdahalede etkili işbirliğinin sağlanması açısından kritik önem taşımaktadır. 

Lojistik ve güvenlik zorlukları da dikkat gerektirmektedir. Ekiplerin ve malzemelerin konuşlandırılması için lojistik desteğin güçlendirilmesi, etkilenen bölgelere zamanında erişimi sağlayacaktır. Silahlı grupların yarattığı potansiyel güvensizliği ele almak, yanıt personelini korumak ve yanıt faaliyetlerinde sürekliliği sağlamak için acil durum planları geliştirilmelidir. 

Ağır vakalarda gözlenen aneminin salgınla bağlantılı olup olmadığını açıklığa kavuşturmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Solunum yolu hastalığı ana hipotezi, mevsimsel grip ve diğer potansiyel faktörlerle ilişkisi incelenerek doğrulanmalıdır. Buna ek olarak, iki yıl önce sağlık bölgesinde rapor edilen tifo gibi geçmiş salgınlar, mevcut müdahale çabalarını bilgilendirebilecek yinelenen kırılganlıkları belirlemek için gözden geçirilmelidir. Buna ek olarak, genel yetersiz beslenme oranlarının anlaşılması ve etkilenen nüfustaki akut yetersiz beslenme vakalarının belirlenmesi, uygun beslenme bakımı hakkında bilgi verebilir ve daha fazla ölümün önüne geçebilir. 

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Democratic Republic of the Congo Ministry of Health Press Release: https://x.com/i/broadcasts/1YqGovjjrwAKv?s=09 
• Democratic Republic of the Congo: Acute Malnutrition Situation For July - December 2024 and Projection for January - June 2025 https://www.ipcinfo.org/ipc-country-analysis/details-map/en/c/1157190/?iso3=COD