1 Şubat 2025

Durumun Özeti

Uganda Sağlık Bakanlığı, üç ulusal referans laboratuvarının teyidini takiben, 30 Ocak 2025 tarihinde, bir Sudan virüsü hastalığı (SVH) salgını ilan etmiştir. Vaka 20-21 Ocak tarihleri arasında belirti ve semptomlarla ortaya çıkmış ve 29 Ocak'ta Kampala'daki Ulusal Sevk Hastanesinde ölmüştür. 34'ü sağlık çalışanı ve 11'i aile üyesi olmak üzere 45 temaslı 30 Ocak 2025 itibariyle tespit edilmiştir. Sudan virüsü hastalığı, Ebola virüsü hastalığı ile aynı aileye mensuptur. Sudan virüsünden (SUDV) kaynaklanmaktadır. Geçmiş salgınlarda %41'den %70'e kadar yüksek vaka ölüm oranına sahip ciddi bir hastalıktır. SVD'nin önlenmesi ve tedavisi için lisanslı aşı ve terapötiklerin yokluğunda, potansiyel ciddi halk sağlığı etkisi riski yüksektir. Erken destekleyici hasta bakımı ve tedavisi, ağır hastalıktan kurtulma şansını artırabilir.

Durumun Tanımlanması

Uganda Sağlık Bakanlığı, üç ulusal referans laboratuvarından gelen teyitlerin ardından, 30 Ocak 2025 tarihinde, bir Sudan virüsü hastalığı (SVD) salgını ilan etmiştir.

Teyit edilen vaka, başlangıçta ateş benzeri semptomlar geliştiren ve geleneksel bir şifacının yanı sıra birden fazla sağlık tesisinde tedavi gören yetişkin bir erkek hemşire olduğu bildirilmiştir.

Hasta 20-21 Ocak tarihleri arasında yüksek ateş, göğüs ağrısı ve nefes almada güçlük şikayetleriyle başvurmuş ve bu şikayetler daha sonra birden fazla vücut bölgesinde açıklanamayan kanamaya dönüşmüştür. Hasta çoklu organ yetmezliği yaşamış ve 29 Ocak'ta Ulusal Sevk Hastanesi'nde hayatını kaybetmiştir.

Ölüm sonrası alınan numunelerde Sudan virüsü (SUDV) tespit edilmiştir.

Şu ana kadar 34'ü sağlık çalışanı ve 11'i aile üyesi olmak üzere 45 temaslı tespit edilmiştir.

Epidemiyoloji

Sudan virüs hastalığı, Ebola virüs hastalığı ile aynı aileye ait viral bir hemorajik ateş hastalığıdır. Sudan virüsünden (SUDV) kaynaklanır. Yüksek vaka ölüm oranına sahip ciddi bir hastalıktır. Tipik olarak spesifik olmayan semptomlar/işaretler (örn. karın ağrısı, anoreksi, yorgunluk, halsizlik, miyalji, boğaz ağrısı) ile akut ateş başlangıcı ile karakterizedir ve genellikle birkaç gün sonra bulantı, kusma, ishal ve bazen değişken bir döküntü izler. Hıçkırık ortaya çıkabilir. Şiddetli hastalıkta hemorajik belirtiler (örn. ponksiyon yerlerinden kanama, ekimozlar, peteşiler, viseral efüzyonlar), ensefalopati, şok/hipotansiyon, çoklu organ yetmezliği, enfekte hamile kadınlarda spontan abortus görülebilir. İyileşen bireylerde uzun süreli sekeller (örn. artralji, nörobilişsel işlev bozukluğu, bazen katarakt oluşumunu takip eden üveit) görülebilir ve bağışıklık açısından ayrıcalıklı kompartmanlarda (örn. MSS, gözler, testisler) klinik ve subklinik kalıcı enfeksiyon oluşabilir. Kişiden kişiye bulaşma kan, diğer vücut sıvıları, organlar veya kontamine yüzey ve materyallerle doğrudan temas yoluyla gerçekleşir ve risk klinik belirtilerin başlangıcında başlar ve hastalığın şiddetiyle artar. Aile üyeleri, sağlık hizmeti sağlayıcıları ve ölen kişiyle doğrudan teması olan cenaze törenlerine katılanlar özellikle risk altındadır. Kuluçka süresi 2 ila 21 gün arasında değişmekle birlikte tipik olarak 7-11 gündür.

Halk Sağlığı Yanıtı

Sağlık yetkilileri, aşağıdakiler dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere halk sağlığı önlemlerini uygulamaktadır:

• Sağlık Bakanlığı (SB) Olay Yönetim Ekibini aktif hale getirmiş ve etkilenen bölgeye Hızlı Yanıt Ekiplerini göndermiştir. Sağlık Bakanlığı ekibi ayrıca Ulusal Referans Hastanesi'ndeki irtibat kişilerini de listelemiştir.
• Kampala'da ve etkilenen bölgede Bölgesel Acil Durum Operasyon Merkezleri faaliyete geçirilmiştir.
• Listelenen tüm temaslıların karantinaya alınması için tesisler belirlenmiştir.
• Sağlık Bakanlığı hastanın güvenli ve onurlu bir şekilde defnedilmesini organize etmektedir.
• Sağlık Bakanlığı resmi basın açıklamasında, şüpheli vakaların tespitini güçlendirmek ve uygun enfeksiyon, önleme ve kontrol tedbirlerini uygulamak için sağlık çalışanlarına, bölge liderlerine ve halka tavsiyelerde bulunmuştur.
• Sağlık Bakanlığı şüpheli vakaların bildirimi için bir yardım hattı kurmuştur.

DSÖ, aşağıdakiler de dahil olmak üzere ulusal makamları desteklemektedir:

• Risk değerlendirmesi ve soruşturma.
• Hızlı yanıt sağlamak için Sağlık Bakanlığı'na operasyonel, finansal ve teknik destek sağlamak. 
• Aday aşılara ve terapötiklere erişimin kolaylaştırılması

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Sudan virüs hastalığı (SVD) insanları etkileyen ciddi, genellikle ölümcül bir hastalıktır. Sudan virüsü (SUDV) ilk olarak Haziran 1976'da Güney Sudan'da tanımlanmıştır. O zamandan bu yana virüs periyodik olarak ortaya çıkmış ve bugüne kadar ve bu mevcut salgından önce, beşi Uganda'da ve üçü Sudan'da olmak üzere SUDV'nin neden olduğu sekiz salgın rapor edilmiştir. SVD'nin vaka ölüm oranları geçmiş salgınlarda %41 ila %70 arasında değişmiştir.

SUDV enzootiktir ve bölgedeki hayvan rezervuarlarında mevcuttur. Uganda beş SVD salgını bildirmiştir (2000'de bir, 2011'de bir, 2012'de iki ve 2022'de bir).  Mevcut salgın Uganda'daki altıncı SVD salgınıdır. Uganda ayrıca 2007 yılında bir Bundibugyo virüs hastalığı salgını ve 2019 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden ihraç edilen bir Ebola virüs hastalığı salgını bildirmiştir. Uganda'daki son SVD salgınının 11 Ocak 2023 tarihinde sona erdiği ilan edilmiştir. Dokuz bölgede 77 ölümle birlikte toplam 164 vaka rapor edilmiştir.

Uganda, SVD dahil olmak üzere Ebola hastalığı salgınları konusunda deneyim sahibidir ve gerekli eylemler hızla başlatılmıştır.

SVD'nin önlenmesi ve tedavisine yönelik lisanslı aşı ve terapötiklerin yokluğunda, potansiyel ciddi halk sağlığı etkisi riski yüksektir. Toplum içinde gerçekleşen ölümler, hastaların özel tesislerde, hastanelerde ve diğer toplum sağlığı hizmetlerinde ve ayrıca sınırlı koruma ve enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirlerine sahip geleneksel şifacılarda bakılması, birçok bulaşma zinciri için yüksek risk oluşturmaktadır. Salgının kapsamını belirlemek için soruşturma devam etmekte olup, diğer bölgelere yayılma ve vakaların komşu ülkelere ihraç edilme olasılığı bu aşamada göz ardı edilemez.

DSÖ Tavsiyesi

SVD de dahil olmak üzere etkili Ebola hastalığı salgını kontrolü, vaka yönetimi, sürveyans ve temaslı takibi, iyi bir laboratuvar hizmeti, sağlık hizmetleri ve toplum ortamlarında enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirlerinin uygulanması, güvenli ve onurlu defin işlemleri ve toplum katılımı ve sosyal seferberlik dahil olmak üzere bir dizi müdahalenin uygulanmasına dayanmaktadır. Toplum katılımı, salgınları başarılı bir şekilde kontrol etmenin anahtarıdır. Enfeksiyon için risk faktörleri ve bireylerin alabileceği önleme tedbirleri konusunda farkındalığın artırılması, insan bulaşmasını azaltmanın etkili bir yoludur.

Yoğun destekleyici tedaviye erken başlanması hayatta kalma şansını artırır. Bulaşma zincirlerini durdurmak ve hastalık ölümlerini azaltmak için yukarıda belirtilen tüm müdahalelerin etkilenen bölgelerde eksiksiz bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Etkilenen bölgelerde vaka tanımlarıyla uyumlu belirti ve semptomlar gösteren vakalara, temaslılara ve bireylere seyahat etmemeleri ve hayatta kalma şanslarını artırmak ve bulaşmayı sınırlamak için belirlenen tesislerde erken bakım almaları tavsiye edilmelidir.

Raporlama mekanizmalarının uyumlaştırılması, ortak soruşturmaların yürütülmesi ve kritik verilerin gerçek zamanlı olarak paylaşılması için komşu ülkelerle işbirliği artırılmalıdır. Çevre ülkeler erken vaka tespiti, izolasyon ve tedaviyi mümkün kılmak için hazırlık faaliyetlerini geliştirmelidir.

Bir dizi aday aşı ve terapötik, farklı geliştirme aşamalarındadır. DSÖ, 2022 yılında aday ürünlerin önceliklendirilmesi ve deneme tasarımlarının gözden geçirilmesi için uzman görüşmeleri düzenlemiştir. Bir aday aşı ve iki aday terapötik (bir monoklonal antikor ve bir antiviral) ülkede mevcuttur ve klinik deneme protokolü ile kullanıma sunulacaktır.

Ebola virüsü hastalığına karşı ruhsatlı iki aşı, SVD'ye karşı çapraz koruma sağlamayacaktır ve bu salgında kullanılamaz.

DSÖ, mevcut salgınla ilgili eldeki bilgilere dayanarak Uganda'ya seyahat ve/veya ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama getirilmesini tavsiye etmemektedir.

Daha fazla bilgi için, aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• WHO African Region press release: WHO accelerates efforts to support response to Sudan virus disease outbreak in Uganda. https://www.afro.who.int/countries/uganda/news/who-accelerates-efforts-support-response-sudan-virus-disease-outbreak-uganda
• The Ministry of Health Uganda confirms the outbreak of Sudan virus disease: https://www.health.go.ug/cause/uganda-confirms-outbreak-of-sudan-ebola-virus-disease/
• Ebola virus disease fact sheet: http://www.who.int/en/news-room/fact-sheets/detail/ebola-virus-disease
• Optimized Supportive Care for Ebola Virus Disease. Clinical management standard operating procedures. WHO. 2019. https://www.who.int/publications/i/item/9789241515894#:s 
• Ebola: technical guidance documents for medical staff (2014-2016). https://www.who.int/teams/health-care-readiness/ebola-clinical-management 
• Safety of two Ebola virus vaccines: https://www.who.int/groups/global-advisory-committee-on-vaccine-safety/topics/ebola-virus-vaccines
• Personal protective equipment for use in a filovirus disease outbreak: rapid advice guideline: https://apps.who.int/iris/handle/10665/251426
• Framework and toolkit for infection prevention and control in outbreak preparedness, readiness and response at the national level: https://www.who.int/publications/i/item/framework-and-toolkit-for-infection-prevention-and-control-in-outbreak-preparedness--readiness-and-response-at-the-health-care-facility-level
• ICD-11 2022 release: https://www.who.int/news/item/11-02-2022-icd-11-2022-release
• New filovirus disease classification and nomenclature: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6637750/#SD1
• Sudan Ebolavirus – Experts deliberations Candidate treatments prioritization and trial design discussions, 2022: https://www.who.int/publications/m/item/sudan-ebolavirus---experts-deliberations.--candidate-treatments-prioritization-and-trial-design-discussions
• Considerations for border health and points of entry for filovirus disease outbreaks: https://www.who.int/publications/m/item/considerations-for-border-health-and-points-of-entry-for-filovirus-disease-outbreaks