UGANDA’DA SUDAN VİRÜSÜ HASTALIĞI

21 Şubat 2025 Cuma

20 Şubat 2025 itibariyle Uganda'da Sudan virüsü hastalığı (SVD) nedeniyle toplam dokuz doğrulanmış vaka bildirilmiş olup, bunlardan biri ölümle neticelenmiştir. Sekiz vaka, tedavi sonrası taburcu edilmiştir ve 58 temaslı, karantina altına alınmıştır.

21 Şubat 2025

Durumun Özeti

20 Şubat 2025 itibariyle, salgının ilan edildiği 30 Ocak 2025 tarihinden bu yana Uganda'dan biri ölüm olmak üzere toplam dokuz doğrulanmış Sudan virüsü hastalığı vakası bildirilmiştir. Sekiz vaka başkent Kampala ve Mbale'deki tedavi merkezlerinde tedavi görmüş ve 72 saat arayla yapılan iki negatif testin ardından 18 Şubat'ta taburcu edilmiştir. 20 Şubat 2025 itibariyle, tespit edilen 58 temaslı Jinja, Kampala ve Mbale'de bulunan belirlenmiş karantina tesislerinde halen takip altındadır. Sudan virüsü hastalığı, Ebola virüsü hastalığı ile aynı aileye mensuptur. Sudan virüsünden (SUDV) kaynaklanmaktadır. Geçmiş salgınlarda %41 ila %70 arasında değişen yüksek vaka ölüm oranına sahip ciddi bir hastalıktır. SVD'nin önlenmesi ve tedavisi için lisanslı aşı ve terapötiklerin yokluğunda, potansiyel ciddi halk sağlığı etkisi riski yüksektir. Erken teşhis, tanı ve optimize edilmiş destekleyici bakım hayatta kalma şansını artırabilir.

Durumun Tanımlanması

Bu olayla ilgili ilk hastalık salgını haberinin 1 Şubat 2025 tarihinde yayınlanmasından bu yana, Uganda'da laboratuvar tarafından doğrulanmış sekiz Sudan virüsü hastalığı (SVD) vakası daha bildirilmiştir. 20 Şubat 2025 itibariyle, biri ölüm olmak üzere toplam dokuz doğrulanmış vaka bildirilmiş olup vaka ölüm oranı (CFR) %11'dir. Vakaların yaşları 1,5 ila 49 arasında değişmekte olup ortalama yaş 27'dir ve toplam vakaların %56'sını erkekler oluşturmaktadır. Vakalar ülkede Jinja, Kampala, Mbale ve Wakiso olmak üzere dört bölgeden bildirilmiştir (Şekil 1).

Sağlık çalışanı olduğu bildirilen ilk vakada semptomlar epidemiyolojik 3. haftada 19 Ocak'ta başlamıştır (Şekil 2). Vaka başlangıçta antimalaryaller ile kendi kendini tedavi etmiş ve Mulago sevk hastanesine sevk edilmeden önce Wakiso, Kampala ve Mbale bölgelerinde bulunan farklı sağlık tesislerinde ve Mbale'deki geleneksel bir şifacıda tedavi görmüş ve 29 Ocak 2025 tarihinde ölmüştür. SVD'nin 29 Ocak'ta tespit ve teyit edilmesinin ardından, vaka 31 Ocak'ta Mbale'de güvenli ve insan onuruna yakışır bir şekilde defnedilmiştir.

 

Salgının 30 Ocak'ta Sağlık Bakanlığı tarafından derhal ilan edilmesinin ardından, vakanın seyahat ettiği tüm ilçelerde kapsamlı temaslı listesi de dahil olmak üzere ilk vaka üzerinde ayrıntılı bir vaka araştırması yürütülmüştür. Temaslılar belirlenmiş bir tesiste karantinaya alınmış ve 21 gün boyunca izlenmiştir. Bildirilen diğer sekiz teyit edilmiş vaka, listelenen temaslılar arasındadır ve ilk vakayla hastalığı sırasında bakım sağladıkları için doğrudan teması olan aile üyeleri (beş vaka) ve sağlık çalışanlarını (üç vaka) içermektedir.  İkincil vakalarda semptomların başlangıcı 29 Ocak ile 6 Şubat tarihleri arasındadır. Hepsi karantinadayken temaslı izleme ekibi tarafından hastalıklarının erken başlangıcında tespit edilmiştir. Optimize edilmiş destekleyici bakım için Mulago Ulusal Sevk Hastanesine (yedi vaka) ve Mbale Bölgesel Sevk Hastanesine (bir vaka) sevk edilmişler ve Kayıtlı Olmayan ve Araştırma Amaçlı Müdahalelerin İzlenen Acil Kullanımı (MEURI) protokolü kapsamında Remdesivir almışlardır. Sekiz vakanın tamamı 72 saat arayla yapılan iki negatif testin ardından 18 Şubat 2025 tarihinde taburcu edilmiştir.

Şekil 1: 30 Ocak-20 Şubat 2025 tarihleri arasında Uganda'dan bildirilen doğrulanmış SVD vakalarının dağılımı

Şekil 2: Semptom başlangıç tarihine göre doğrulanmış SVD vakalarının epidemiyolojik eğrisi, 20 Şubat 2025 itibariyle veriler, (n=9)

Bir filovirüs salgınının sona erdiğini ilan etmek için DSÖ kriterlerine dayanarak, insandan insana bulaşmanın sona ermesi için geri sayım, olası son maruziyetten sonraki günden, bu durumda negatif testleri takip eden günden itibaren başlatılabilir. Başka vaka bildirilmemesi halinde, salgının 42 gün, yani iki kuluçka dönemi içinde sona erdiği ilan edilecektir. Gözden kaçan bir bulaşma zinciri olmadığından emin olmak için 42 günlük bir süre boyunca artırılmış sürveyans da dahil olmak üzere çeşitli faaliyetler önerilmektedir.

20 Şubat itibariyle, salgının başlangıcından bu yana ülkedeki etkilenen bölgelerden toplam 299 temaslı listelenmiştir. Temaslıların %75'inden fazlası 21 günlük takip süresini tamamlamıştır. Ancak 58 kişi, teyit edilmiş bir vakayla son temastan bu yana geçen 21 günlük süreyi tamamlamak üzere halen kurumsal karantina tesislerinde izlenmektedir. 

Hem toplumdan hem de sağlık tesislerinden gelen uyarı seviyeleri düşük olmuştur. Entegre yaklaşımla sürveyansı güçlendirmek ve bildirilen, araştırılan ve test edilen uyarı ve şüpheli vaka sayısını artırmak için 42 günlük geri sayım süresince eğitim ve aktif vaka arama dahil olmak üzere çeşitli faaliyetler devam etmektedir. Salgının ilanından bu yana ölüm sürveyansı da başlatılmış olup Jinja, Kampala ve Mbale'de devam edecektir.

Buna ek olarak, ilk vakanın ikamet ettiği ve çalıştığı toplum ve sağlık tesislerinde ve çevresinde aktif vaka araştırması yoluyla salgının kaynağını bulmak için geriye dönük araştırmalar devam etmektedir.

Bu Uganda'daki altıncı SVD salgını olup, en son salgın Eylül 2022'de 164 vaka ve 55 ölümle rapor edilmiştir.

Epidemiyoloji

Sudan virüs hastalığı, Ebola virüs hastalığı ile aynı aileye ait viral bir hemorajik ateş hastalığıdır. Sudan virüsünden (SUDV) kaynaklanır. Yüksek vaka ölüm oranına sahip ciddi bir hastalıktır. Tipik olarak spesifik olmayan semptomlar/işaretler (örn. karın ağrısı, anoreksi, yorgunluk, halsizlik, miyalji, boğaz ağrısı) ile akut ateş başlangıcı ile karakterizedir ve genellikle birkaç gün sonra bulantı, kusma, ishal ve bazen değişken bir döküntü izler. Hıçkırık ortaya çıkabilir. Şiddetli hastalıkta hemorajik belirtiler (örn. ponksiyon yerlerinden kanama, ekimozlar, peteşiler, viseral efüzyonlar), ensefalopati, şok/hipotansiyon, çoklu organ yetmezliği, enfekte hamile kadınlarda spontan abortus görülebilir. İyileşen bireylerde uzun süreli sekeller (örn. artralji, nörobilişsel işlev bozukluğu, bazen katarakt oluşumunu takip eden üveit) görülebilir ve bağışıklık açısından ayrıcalıklı kompartmanlarda (örn. Merkezi Sinir Sistemi-MSS, gözler, testisler) klinik ve subklinik kalıcı enfeksiyon oluşabilir. Kişiden kişiye bulaşma kan, diğer vücut sıvıları, organlar veya kontamine yüzey ve materyallerle doğrudan temas yoluyla gerçekleşir ve risk klinik belirtilerin başlangıcında başlar ve hastalığın şiddetiyle artar. Aile üyeleri, sağlık hizmeti sağlayıcıları ve ölen kişiyle doğrudan teması olan cenaze törenlerine katılanlar özellikle risk altındadır. Kuluçka süresi 2 ila 21 gün arasında değişmekle birlikte tipik olarak 7-11 gündür.

Halk Sağlığı Yanıtı

Sağlık makamları, aşağıdakiler dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere halk sağlığı tedbirlerini uygulamaktadır:

Koordinasyon:

  • Sağlık Bakanlığı (SB), Olay Yönetim Ekibi de dahil olmak üzere ulusal ve alt ulusal düzeylerdeki koordinasyon yapılarını etkinleştirmiş ve etkilenen bölgelere Hızlı Müdahale Ekipleri göndermiştir. Kampala ve Mbale bölgelerinde Bölgesel Acil Durum Operasyon Merkezleri faaliyete geçirilmiştir.
  • Buna ek olarak ülke bir Ulusal Müdahale Planı (Şubat - Nisan 2025) geliştirmiştir. Müdahale planı, önceki salgınlardan çıkarılan derslere dayanmakta ve temel asgari faaliyet paketlerini riske göre ilçeler arasında dağıtmaktadır.

Sürveyans ve sözleşme takibi:

  • Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve ortaklarının desteğiyle, ülkenin her yerinden gelen ve vaka tanımına uyan ihbarları tespit etmek ve doğrulamak için ücretsiz numaraları olan bir ihbar masasının kurulması da dahil olmak üzere ihbar yönetimi yürütmektedir. 30 Ocak'tan bu yana 138 ihbar rapor edilmiş ve negatif laboratuvar testlerinin ardından atılmıştır.
  • Sağlık Bakanlığı, ortakların desteğiyle, salgının kaynağını ve bulaşma zincirlerini belirlemek için bildirilen ilk vaka ve sekiz ek vaka etrafında ayrıntılı vaka incelemeleri yapmak üzere ekipler tahsis etmiştir.
  • Sağlık Bakanlığı, teyit edilen vakaların temaslı listesini yapmak üzere ekipler tahsis etmiş ve son yedi gün içinde günlük temaslı takip oranları %100'e yükselmiştir. Salgının ilan edilmesinin ardından Sağlık Bakanlığı, DSÖ'nün desteğiyle, etkilenen ilçelerde bulunan topluluklarda ve sağlık tesislerinde test edilen 400'den fazla travma dışı ölümle ölüm sürveyansı oluşturmuş ve hepsinin testi negatif çıkmıştır.
  • SB, şüpheli vakaların bildirimi için bir yardım hattı kurmuştur.
  • Sağlık Bakanlığı, Entebbe Uluslararası Havalimanı da dahil olmak üzere Uganda'nın 13 yüksek hacimli giriş noktasında (POE) yolcular arasında SVD belirti ve semptomlarının çıkış taramasını yürütmektedir.

Vaka Yönetimi:

  • Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve ortaklarının desteğiyle Jinja, Kampala ve Mbale'de, doğrulanmış vakaların optimize edilmiş destekleyici bakım ve Kayıtlı Olmayan ve Araştırma Amaçlı Müdahalelerin İzlenen Acil Kullanımı (MEURI) protokolü kapsamında Remdesivir aldığı üç belirlenmiş izolasyon ve tedavi birimi kurmuştur.
  • Şüpheli SVD vakaları da izole edilmiş ve test sonuçları beklenirken izolasyon ünitelerinde bakım görmektedir.
  • Hastalıktan kurtulan hastalar destek ve bakım için hayatta kalan bakım programına dahil edilecektir.

Laboratuvar:

  • Sağlık Bakanlığı ve ortaklar laboratuvar kapasitelerini güçlendirmiş ve laboratuvar sonuçlarının geri dönüş süresini kısaltmak için Mbale'ye bir mobil laboratuvar konuşlandırmıştır. SB, ilk teyit edilen vakanın numunesi üzerinde tam genom dizilimi gerçekleştirmiş ve salgının büyük olasılıkla bir yayılma olayının sonucu olduğunu gösteren bulgular elde etmiştir.

Enfeksiyon önleme ve kontrol:

  • Sağlık Bakanlığı bildirilen ilk vakanın güvenli ve insan onuruna yakışır bir şekilde defnedilmesini organize etmiştir.
  • Sağlık Bakanlığı resmi basın açıklamasında, şüpheli vakaların tespitini güçlendirmek ve uygun enfeksiyon, önleme ve kontrol tedbirlerini uygulamak için sağlık çalışanlarına, bölge liderlerine ve halka tavsiyelerde bulunmuştur.

DSÖ, aşağıdakiler de dahil olmak üzere ulusal makamları desteklemektedir:

  • Risk değerlendirmesi ve soruşturma.
  • Hızlı müdahale için Sağlık Bakanlığı'na operasyonel, mali ve teknik destek sağlanması. Hükümet liderliğindeki SVD yanıtını desteklemek için DSÖ'nün üç seviyesi için Acil Durum Fonu'ndan toplam 3,4 milyon ABD Doları serbest bırakılmıştır.
  • Numune toplama, taşıma ve teşhis testlerinin uygulanması için ulusal laboratuvar sisteminin desteklenmesi.
  • Aday aşılara ve terapötiklere erişimin kolaylaştırılması ve aşı denemesinin başlatılmasının desteklenmesi. Teyit edilmiş tüm vakaların etrafında halkalar tanımlanmış ve temaslıları denemeye rıza göstermeye davet edilmiştir.  Bu desteğin bir parçası olarak, “TOKEMEZA SVD” aşı denemesi 3 Şubat 2025 tarihinde başlatılmıştır.
  • Şüpheli vakalar için izolasyon merkezlerinin ve Kampala ve Mbale'de iki Ebola tedavi ünitesinin kurulması için teknik ve operasyonel yardım sağlanması.
  • IPC malzemeleri, ilaçlar, resüsitasyon ve izleme ekipmanları, kabul paketleri ve şilteler dahil olmak üzere hükümet malzemelerini tamamlamak için lojistiğin seferber edilmesi.
  • Mbale, Kampala, Wakiso ve Jinja bölgelerine koordinasyon, gözetim, laboratuvar, lojistik, IPC, RCCE ve vaka yönetimi sütunları da dahil olmak üzere farklı müdahale çalışmalarını desteklemek için 47 uzmandan oluşan bir ekibin konuşlandırılması.
  • İki antropoloğun görevlendirilmesi yoluyla yanlış bilgilendirmeye karşı koymak ve toplum katılımını artırmak için RCCE çabalarının desteklenmesi.
  • Köy Sağlık Ekipleri, geleneksel şifacılar, dini liderler ve öğretmenlerin duyarlılaştırılması ve eğitimi de dahil olmak üzere yoğunlaştırılmış ve entegre risk iletişimi ve toplum katılımı.
  • Sosyal ve davranışsal verilerin toplanması ve toplulukların endişe ve kaygılarına, söylentilere, yanlış bilgilere ve dezenformasyona yanıt vermek için kanıtların kullanılması.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Sudan virüs hastalığı (SVD) insanları etkileyen ciddi, genellikle ölümcül bir hastalıktır. Sudan virüsü (SUDV) ilk olarak Haziran 1976'da Güney Sudan'da tanımlanmıştır. O zamandan bu yana virüs periyodik olarak ortaya çıkmış ve bugüne kadar ve bu mevcut salgından önce, beşi Uganda'da ve üçü Sudan'da olmak üzere SUDV'nin neden olduğu sekiz salgın rapor edilmiştir. SVD'nin vaka ölüm oranları geçmiş salgınlarda %41 ila %70 arasında değişmiştir.

SUDV enzootiktir ve bölgedeki hayvan rezervuarlarında mevcuttur. Uganda beş SVD salgını bildirmiştir (2000'de bir, 2011'de bir, 2012'de iki ve 2022'de bir).  Mevcut salgın Uganda'daki altıncı SVD salgınıdır. Uganda ayrıca 2007 yılında bir Bundibugyo virüs hastalığı salgını ve 2019 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden ihraç edilen bir Ebola virüs hastalığı salgını bildirmiştir. Uganda'daki son SVD salgınının 11 Ocak 2023 tarihinde sona erdiği ilan edilmiştir. Dokuz bölgede 77 ölümle birlikte toplam 164 vaka rapor edilmiştir.

Uganda, SVD dahil olmak üzere Ebola hastalığı salgınları konusunda deneyim sahibidir ve gerekli eylemler hızla başlatılmıştır.

SVD'nin önlenmesi ve tedavisine yönelik lisanslı aşı ve terapötiklerin yokluğunda, potansiyel ciddi halk sağlığı etkisi riski yüksektir. Toplum içinde gerçekleşen ölümler, hastaların özel tesislerde, hastanelerde ve diğer toplum sağlığı hizmetlerinde ve ayrıca sınırlı koruma ve enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirlerine sahip geleneksel şifacılarda bakılması, birçok bulaşma zinciri için yüksek risk oluşturmaktadır. Salgının kapsamını belirlemek için soruşturma devam etmekte olup, diğer bölgelere yayılma ve vakaların komşu ülkelere ihraç edilme olasılığı bu aşamada göz ardı edilemez.

DSÖ Tavsiyesi

SVD de dahil olmak üzere etkili Ebola hastalığı salgını kontrolü, vaka yönetimi, sürveyans ve temaslı takibi, iyi bir laboratuvar hizmeti, sağlık hizmetleri ve toplum ortamlarında enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirlerinin uygulanması, güvenli ve insan onuruna yakışır defin işlemleri ve toplum katılımı ve sosyal seferberlik dahil olmak üzere bir dizi müdahalenin uygulanmasına dayanmaktadır.

Risk iletişimi ve toplum katılımı, SVD salgınlarını başarılı bir şekilde kontrol etmek için çok önemlidir. Bu, semptomlar, enfeksiyon için risk faktörleri, koruyucu önlemler ve bir sağlık kuruluşunda acil sağlık hizmetine başvurmanın önemi hakkında farkındalık yaratmayı içerir. Güvenli ve onurlu definler hakkında hassas ve destekleyici bilgiler de çok önemlidir. Hedeflenen kampanyalar ve etkilenen ve yakın topluluklarla doğrudan çalışma yoluyla farkındalık oluşturulmalı, toplum için önemli bilgi kaynakları olan geleneksel şifacılar, din adamları ve toplum liderleriyle etkileşime özel önem verilmelidir. Müdahaleyi yönlendirmek için kullanılabilecek sosyo-davranışsal verileri toplamak için hızlı niteliksel değerlendirmeler uygulanmalıdır.  Güveni artırmak ve semptomların erken bildirilmesini teşvik etmek için yanlış bilgi ve söylentiler ele alınmalıdır. Yoğun destekleyici tedaviye erken başlanması hayatta kalma şansını artırır. Bulaşma zincirlerini durdurmak ve hastalıktan ölüm oranını azaltmak için yukarıda belirtilen tüm müdahalelerin etkilenen bölgelerde eksiksiz bir şekilde uygulanması gerekmektedir. Etkilenen bölgelerde vaka tanımlarıyla uyumlu belirti ve semptomlar gösteren vakalara, temaslılara ve bireylere seyahat etmemeleri ve hayatta kalma şanslarını artırmak ve bulaşmayı sınırlamak için belirlenen tesislerde erken bakım almaları tavsiye edilmelidir.

DSÖ, ülkeleri Ebola hastalığını atlatan ve sonrasında sekel kalan kişileri desteklemek için kapsamlı bir bakım programı uygulamaya, bu kişilerin vücut sıvısı testlerine erişimini sağlamaya ve enfekte vücut sıvıları yoluyla bulaşma riskini uygun uygulamalarla azaltmaya teşvik etmektedir.

Raporlama mekanizmalarının uyumlaştırılması, ortak soruşturmaların yürütülmesi ve kritik verilerin gerçek zamanlı olarak paylaşılması için komşu ülkelerle işbirliği geliştirilmelidir. Çevre ülkeler erken vaka tespiti, izolasyon ve tedaviyi mümkün kılmak için hazırlık faaliyetlerini geliştirmelidir.

Bir dizi aday aşı ve terapötik, farklı geliştirme aşamalarındadır. DSÖ, 2020'den bu yana bilimsel müzakereleri bir araya getirmiş ve aday tıbbi önlemler-MCMS önceliklendirmesini ve klinik çalışma tasarımlarını gözden geçirmek için bağımsız bir süreç oluşturmuştur. Bir aday aşı ve iki aday terapötik (bir monoklonal antikor ve bir antiviral) tavsiye edilmiştir ve ülkede mevcuttur ve randomize klinik çalışma protokolleri aracılığıyla değerlendirilmektedir (klinik etkinlik ve güvenlik).

Hükümetin 2022'deki bir önceki salgından sonra aldığı hazırlık tedbirleri ve DSÖ (önce MARVAC şimdi FILOVIRUS CORC) liderliğindeki küresel bir araştırma işbirliği sayesinde, salgının ilan edilmesinden sadece dört gün sonra aday bir aşı denemesi başlatılmıştır. Ulusal makamlar onay verir vermez bir terapötik denemeye başlanacaktır.

Ebola virüsü hastalığına karşı ruhsatlı iki aşı, SVD'ye karşı çapraz koruma sağlamayacak ve bu salgında kullanılamayacaktır.

DSÖ, mevcut salgınla ilgili eldeki bilgilere dayanarak Uganda'ya seyahat ve/veya ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama getirilmesini tavsiye etmemektedir.

Daha fazla bilgi için, aşağıdaki bağlantılara bakınız:

 

Etiketler:
Sudan Virüsü Hastalığı


Habere Dahil Ülkeler:
UGANDA

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2025-DON556