Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı bu belgeyi, 1446H (2025) yılı boyunca Hac amacıyla Suudi Arabistan'a seyahat eden veya Hac bölgelerinde¹ mevsimlik işçi olarak çalışan ziyaretçiler için sağlık gerekliliklerini ve tavsiyelerini ele almak üzere yayınlamaktadır.

1. Yeterlilik ve Halk Sağlığını Etkileyen Hastalıklar:

Sağlık Bakanlığı, hacı adaylarının hac ibadetini güvenli bir şekilde yerine getirmelerini engelleyecek hastalıklardan arınmış olmalarını şart koşmaktadır. Bunlar, hacıların ritüelleri yerine getirmesini tipik olarak engelleyen aşağıdaki hastalıkları içerir:

• Önemli bir organın yetmezliği (diyaliz gerektiren ileri böbrek yetmezliği, istirahatte veya minimum fiziksel eforda semptomları olan ileri kalp yetmezliği, aralıklı veya sürekli oksijen kullanımı gerektiren kronik akciğer hastalıkları, karaciğer yetmezliği belirtilerinin eşlik ettiği ileri karaciğer sirozu).
• Bilişi bozan veya ciddi fiziksel engellerin eşlik ettiği ciddi nörolojik ve psikiyatrik bozukluklar.
• Demansın eşlik ettiği yaşlılık.
• Son iki ayda hamilelik veya herhangi bir aşamada yüksek riskli hamilelik.
• Özellikle kalabalık ortamlarda halk sağlığı riski oluşturan aktif bulaşıcı hastalıklar (açık akciğer tüberkülozu ve hemorajik ateşler gibi).
• Kemoterapi veya bağışıklık sistemini ciddi şekilde baskılayan diğer tedavileri gören aktif kanser hastaları.

2. Gerekli Aşılar.

Aşı	Hedef Grup	Onaylı Aşı
Meningokok   menenjit	Tüm hacılar	Aşıyı olduktan sonra geçen sürenin (10) günden az olmaması ve (3) yılı geçmemesi koşuluyla Polisakkarit aşı (ACYWX) veya polisakkarit aşı (ACYW-135).   Aşıyı olduktan sonra geçen sürenin (10) günden az olmaması ve (5) yılı geçmemesi şartıyla dört değerlikli konjuge aşı (ACYW-135).   Hacıların ülkelerindeki sağlık yetkilileri, hacıların gerekli geçerlilik süresi içinde aşı olmalarını sağlamalı ve aşı türünün ve tarihinin aşı sertifikasında açıkça gösterildiğinden emin olmalıdır. Aşı türü sertifikada belirtilmemişse, sadece 3 yıl için geçerli kabul edilecektir.
SARS-COV-2- Koronavirüs (COVID-19)	Aşağıdaki durumlardan herhangi birine sahip hacılar:   - 65 yaş üstü - Hamile kadınlar - Kronik kalp hastalıkları - Kronik solunum yolu hastalıkları - Kronik böbrek yetmezliği - Kalıtsal kan bozuklukları (orak hücreli anemi, talasemi) - Doğuştan veya ilaca bağlı immün yetmezlik veya kanser - Kronik nörolojik hastalıklar	COVID-19'a Karşı Aşılama Kanıtı Aşağıdakilerden En Az Birini İçerir:   2024-2025 sezonu için güncellenmiş COVID-19 aşılarının tek bir dozu veya Birincil aşılama serisinin tamamlanması (2021 ila 2023 yılları arasında alınan iki veya daha fazla doz) veya 2024 yılı içerisinde COVID-19 enfeksiyonundan laboratuvar onaylı iyileşme.
Poliomyelit                       Poliomyelit	Yabani poliovirüsün veya dolaşan aşı türevi poliovirüsün (cVDPV1) veya (cVDPV3) mevcut olduğu ülkelerden gelen tüm yolcular (Ek 1 - Tablo 1).	En az bir doz bivalan oral polio aşısı (bOPV) veya inaktive polio aşısı (IPV)³.
	İnsan örneklerinde dolaşımdaki aşı kaynaklı poliovirüs (cVDPV2) için pozitif sonuçlar bildiren ülkelerden veya bir Akut Flask Paralizi (AFP) vakası bildiren ülkelerden gelen tüm yolcular (Ek 1 - Tablo 2).	En az bir doz inaktive polio aşısı (IPV) ve (IPV) mevcut değilse, tip 2 poliovirüs içeren oral polio aşısının (OPV) ⁴ en az bir dozunun (yeni OPV2 dahil) kanıtı.
Sarı Humma	Sarıhummanın endemik olduğu ülke ve bölgelerden gelen 9 aylıktan büyük tüm yolcular (Ek 2)	Sarıhumma aşısı. Sarıhumma aşı sertifikası, aşılamadan 10 gün sonra başlayarak ömür boyu geçerlidir.

¹  Mekke (Kutsal Şehir), Medine, Cidde ve Taif

² Mevcut kanıtlar konjuge aşıların 55 yaş üstü kişiler için güvenli ve etkili olduğunu göstermektedir.

³ (bOPV) veya (IPV) dozunun önceki 12 ay içinde alınması ve varıştan en az 4 hafta önce uygulanması tavsiye edilir.

⁴  Önceki 6 ay içinde (OPV) dozunun alınması ve varıştan en az 4 hafta önce uygulanması tavsiye edilir

 

3   Tavsiye Edilen  Aşılar.

 

Aşı	Hedef Grup	Onaylı Aşı
SARS-COV-2 Koronavirüs (COVID-19)	Yukarıda belirtilen kategorilere dahil olmayan tüm hacı adayları.	COVID-19 aşıları için Dünya Sağlık Örgütü'nün (SAGE) güncellenmiş yol haritasına göre aşılanmıştır.   https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoVVaccines-SAGE-Prioritization-2023.1
Mevsimsel Grip	Tüm hacılar	2024-2025 sezonu için güncellenmiş mevsimsel grip aşıları
Poliomyelit (Çocuk felci)	Çevresel örneklerde dolaşımdaki aşı kaynaklı poliovirüs (cVDPV2) için pozitif sonuçlar bildiren ülkelerden gelen tüm yolcular (Ek 1 - Tablo 3).	En az bir doz inaktive polio aşısı (IPV) ve (IPV) mevcut değilse, tip 2 poliovirüs içeren oral polio aşısının (OPV)4 en az bir dozunun (yeni OPV2 dahil) kanıtı.

 

¹  Mekke (Kutsal Şehir), Medine, Cidde ve Taif

² Mevcut kanıtlar konjuge aşıların 55 yaş üstü kişiler için güvenli ve etkili olduğunu göstermektedir.

³ (bOPV) veya (IPV) dozunun önceki 12 ay içinde alınması ve varıştan en az 4 hafta önce uygulanması tavsiye edilir.

⁴  Önceki 6 ay içinde (OPV) dozunun alınması ve varıştan en az 4 hafta önce uygulanması tavsiye edilir

 

4   Giriş Noktalarında Sağlık İdaresi Tarafından Alınan Önleyici Tedbirler

Koruyucu Önlemler	Hedeflenen Ülkeler
Suudi Arabistan'daki sağlık yetkilileri, risk değerlendirmesine dayalı olarak giriş noktalarında meningokok bakterisine karşı antibiyotik uygulanmasına karar verebilir.	Neisseria Meningitidis salgınları yaşayan ülkelerin yanı sıra bu tür salgın riski taşıyan ülkeler ve Neisseria Meningitidis'in aşı dışı suşlarının salgınlarının meydana geldiği ülkeler (Ek 3).
Suudi Arabistan’daki sağlık yetkilileri, risk değerlendirmesine dayalı olarak giriş noktalarında tek doz bivalan oral polio aşısı (bOPV) uygulanmasına karar verebilir.	Vahşi poliovirüs veya aşıdan türetilmiş poliovirüsün (cVDPV1 veya cVDPV3) dolaşımda olduğu ülkeler (Ek 1 - Tablo 1), yaş veya önceki aşılama geçmişine bakılmaksızın.
Dezenfeksiyonun uluslararası sağlık düzenlemelerine göre yapıldığını kanıtlayan geçerli bir sertifika ibraz ediniz. Sağlık Bakanlığı, hastalık vektörlerinden arındırılmış olduğundan emin olmak için her türlü ulaşım aracını sağlık denetimine tabi tutma hakkına sahiptir.	Sarıhumma, Zika virüsü ve/veya dang hummasından etkilenen ülke ve bölgelerden gelen tüm uçak, gemi ve diğer ulaşım araçları (Ek 2, Ek 4).
Suudi Arabistan'daki sağlık yetkilileri ishal vakaları için sağlık taraması prosedürlerini uygulamakta, gerektiğinde hızlı kolera testi yapmakta ve gerektiğinde önleyici profilaktik tedavi uygulamaktadır	Kolera salgınlarından etkilenen ülkelerden gelen yolcular.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5  Genel Sağlık Tavsiyeleri ve Yönergeleri

 

Sağlık Bakanlığı, özellikle kronik hastalıkları olan hacı adaylarının, sağlık durumlarını teyit eden belgeleri yanlarında bulundurmalarını ve kullandıkları ilaçları orijinal ambalajlarında muhafaza etmelerini tavsiye etmektedir.

 

Sağlık Bakanlığı, hacı adaylarının yukarıda belirtilen zorunlu aşılara ek olarak difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci, kızamık, suçiçeği ve kabakulak gibi temel hastalıklara karşı aşılarını güncellemelerini tavsiye etmektedir.

 

5.1 Akut Solunum Yolu Enfeksiyonları

 

Hacıların aşağıdaki sağlık kurallarına uymaları tavsiye edilir:

 

- Özellikle öksürdükten ve hapşırdıktan sonra ellerinizi su ve sabunla veya bir dezenfektanla yıkayın.

- Öksürürken veya hapşırırken tek kullanımlık mendil kullanın ve kullanılmış mendilleri çöp kutularına atın.

- Dini vecibeleri/ritüelleri gerçekleştirirken ve kalabalık yerlerde maske takın.

- Hasta görünen kişilerle temastan ve kişisel eşyalarını paylaşmaktan kaçının.

- Çiftliklerdeki, pazarlardaki veya ahırlardaki develeri ziyaret etmekten ve onlarla temastan kaçının.

 

5.2 Gıda ve Su Kaynaklı Hastalıklar

 

Hacı adaylarının aşağıdaki sağlık kurallarına uymaları tavsiye edilir:

 

- Yemekten önce ve sonra, tuvaleti kullandıktan sonra, yemek hazırlamadan ve yemeden önce ve hayvanlara dokunduktan sonra el hijyeni sağlayın.

- Taze sebze ve meyveleri iyice yıkadığınızdan emin olun.

- Yiyecekleri uygun şekilde pişirin ve güvenli sıcaklıklarda saklayın.

- Açıkta pişmiş yiyecekleri veya buzdolabının dışında saklanan yiyecekleri yemekten kaçının.

- Pastörize edilmemiş süt içmekten veya uygun şekilde pişirilmemiş çiğ et veya hayvansal ürünleri tüketmekten kaçının.

 

5.3 Sıcak hava ile İlgili Koşullar

 

Hac için gelen yolculara, özellikle de yaşlılara, güneş ışığına doğrudan maruz kalmaktan kaçınmaları ve yeterli miktarda sıvı tüketmeleri tavsiye edilmektedir. Sağlık Bakanlığı ayrıca hacı gönderen ülkelerin hacı adaylarını eğitmelerini ve onlara sıcak hava stresini nasıl önleyecekleri konusunda bilgi vermelerini tavsiye etmektedir. Dehidrasyonu şiddetlendirebilecek ilaçlar (diüretikler gibi) alan hacı adaylarının Krallık'a gelmeden önce tedavi eden doktorlarına danışmaları tavsiye edilir.

 

5.4 Zika Virüsü Hastalığı ve Dang Humması:

 

Hacı adaylarının gündüz ve akşam saatlerinde sivrisinek ısırıklarından kaçınmak için vücudun mümkün olduğunca büyük bir kısmını örten koruyucu giysiler (tercihen açık renkli) giymeleri; pencere perdeleri ve kapalı kapılar gibi fiziksel engeller kullanmaları ve (DEET (IR3535) veya (Icaridin) içeren böcek kovucuları (ürün üzerindeki etiket talimatlarına göre) cilde veya giysilere uygulamaları tavsiye edilmektedir.

 

6  Uluslararası Sağlık Olaylarına Yanıt

 

Uluslararası önemi haiz bir halk sağlığı acil durumu veya Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) kapsamında bildirime tabi herhangi bir olay söz konusu olduğunda, Sağlık Bakanlığı DSÖ ile istişare halinde gerekli tüm ek tedbirleri alacaktır.

 

Ek 1:

Tablo 1: Bu Belgenin Hazırlandığı Tarihte Vahşi Poliovirüs veya Aşı Kaynaklı Poliovirüs (cVDPV1, cVDPV3) Bulunan Ülkeler:

Vahşi Poliovirüsü (WP1): Afganistan ve Pakistan   Aşı Kaynaklı Poliovirüsü (cVDPV1): Mozambik, Kongo Demokratik Cumhuriyeti   Aşı Kaynaklı Poliovirüsü  (cVDPV3): Gine

 

Tablo 2: İnsan örneklerinde Aşı Kaynaklı Poliovirüs (cVDPV2) veya Akut Flaks Paralizi (AFP) vakası için pozitif sonuç bildiren ve bu belgenin hazırlandığı tarihte bu ülkelerden seyahat edenlerden aşı kanıtı talep eden ülkeler:

Afrika: Angola, Benin, Burkina Faso, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Etiyopya, Gine, Kenya, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Kongo Cumhuriyeti, Sierra Leone, Somali, Güney Sudan, Tanzanya   Diğerleri: Endonezya, Filistin, Yemen   Tablo 3: cVDPV2'nin Çevresel Kaynak örneklerinin pozitif olduğunu bildiren ve bu belgenin yayınlandığı tarih itibariyle yolcuların aşılanmasının tavsiye edildiği Devletler:   Afrika: Cezayir, Angola, Çad, Mısır, Etiyopya, Gana, Liberya, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Somali, Güney Sudan, Uganda ve Zimbabve   Diğerleri: Filistin, İspanya ve Yemen

Tablo 3: Çevresel örneklerde Aşı Kaynaklı Poliovirüs (cVDPV2) için pozitif sonuç bildiren ülkeler ve seyahat edenlerin bu belgenin hazırlandığı tarihte aşı olmaları önerilmektedir:

Afrika: Cezayir, Angola, Çad, Fildişi Sahili, Cibuti, Mısır, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Gana, Gambiya, Kenya, Liberya, Mozambik, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Somali, Güney Sudan, Sudan, Uganda, Zimbabve   Diğerleri: Filistin, İspanya, Yemen

 

Ek 2:

Bu belgenin hazırlandığı tarihte Dünya Sağlık Örgütü'nün Uluslararası Seyahat Rehberi'ne göre sarı hummanın endemik olduğu ülkeler ve bölgeler.

 

Afrika: Angola, Benin, Burkina Faso, Burundi, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Fildişi Sahili, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Kenya, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, Güney Sudan, Sudan, Togo, Uganda.   Amerika Kıtası: Arjantin, Bolivya, Brezilya, Kolombiya, Ekvador, Fransız Guyanası, Guyana, Panama, Paraguay, Peru, Surinam, Venezuela

 

Ek 3:

Bu belgenin hazırlandığı tarihte Neisseria meningitidis salgınlarının yaşandığı ülkeler ve bu tür salgın riski altında olan ülkeler.

 

Afrika: Benin, Burkina Faso, Burundi, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Fildişi Sahili, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Eritre, Etiyopya, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Kenya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Güney Sudan, Ruanda, Senegal, Sudan, Tanzanya, Togo, Uganda.

 

Ek 4:

Bu belgenin düzenlendiği tarihte, taşımacıların, Uluslararası Sağlık Mevzuatı uyarınca hastalık vektörlerinin (Zika ve/veya Dang Humması) dezenfeksiyonunu kanıtlayan geçerli bir sertifikayı sunması gereken ülkeler:

 

Afrika: Angola, Benin, Burkina Faso, Yeşil Burun Adaları, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Fildişi Sahili, Cibuti, Mısır, Eritre, Etiyopya, Gabon, Gana, Gine, Kenya, Liberya, Mali, Moritanya, Mauritius, Nijer, Nijerya, São Tomé ve Príncipe, Senegal, Somali, Sudan, Seyşeller, Togo, Uganda.   Amerika Kıtası: Anguilla, Antigua ve Barbuda, Arjantin, Bahamalar, Barbados, Belize, Bolivya, Bonaire, Brezilya, Britanya Virjin Adaları, Cayman Adaları, Kolombiya, Kosta Rika, Küba, Curacao, Dominika, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, El Salvador, Fransız Guyanası, Grenada, Guadeloupe, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Paskalya Adası, Jamaika, Martinik, Meksika, Montserrat, Nikaragua, Panama, Paraguay, Peru, Porto Riko, Saint Barthelemy, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Martin, Saint Vincent ve Grenadinler, Sint Eustatius ve Saba, Surinam, Trinidad ve Tobago, Turks ve Caicos Adaları, ABD Virjin Adaları, Venezuela.   Asya: Bangladeş, Kamboçya, Cook Adaları, Fransız Polinezyası, Fiji, Hindistan, Endonezya, Laos, Maldivler, Malezya, Marshall Adaları, Mikronezya, Myanmar, Palau, Papua Yeni Gine, Filipinler, Samoa, Singapur, Solomon Adaları, Sri Lanka, Tayland, Tonga, Vanuatu, Vietnam