27 Mart 2025

Durumun Özeti

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 11 Mart 2025 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) (UST) Ulusal Odak Noktası'ndan (NFP) ülkede devam etmekte olan kızamık salgınına ilişkin bir rapor almıştır. 2025 yılındaki vaka ve ölüm sayısının önceki yıllardaki sayıları aşması ve halk sağlığını önemli ölçüde etkileme potansiyeline sahip  olağandışı bir olay olması nedeniyle NFP kapsamında bildirilmiştir. Ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri'nin Teksas Eyaleti'ndeki salgınla bağlantılı vakalar Meksika'da bildirilmiştir. Kızamık, ciddi komplikasyonlara ve ölüme yol açabilen, oldukça bulaşıcı, hava yoluyla bulaşan viral bir hastalıktır. 1 Ocak - 20 Mart 2025 tarihleri arasında 17 Eyalet, iki ölüm dahil olmak üzere toplam 378 kızamık vakası bildirmiştir - bu, son on yılda Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamık nedeniyle meydana gelen ilk ölümdür. Vakaların büyük çoğunluğu aşılanmamış ya da aşılanma durumu bilinmeyen çocuklarda görülmekte olup genel hastaneye yatış oranı %17'dir. 2025 yılında, daha büyük bir halk sağlığı olayı kapsamında, bildirilen vakaların %90'ını (341/378) oluşturan üç ayrı kızamık salgını rapor edilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (US CDC) ve diğer devlet kurumları salgınları kontrol altına almak için çalışmaktadır. 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamığın ortadan kaldırıldığı ilan edilmiş olup o zamandan beri ülkede ithal kızamık vakaları tespit edilmiştir, çünkü hastalık dünyanın birçok yerinde endemik olmaya devam ediyor. DSÖ kızamıkla mücadele için çalışmaktadır.

Durumun Tanımlanması

Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Sağlık Servisi, 11 Mart 2025 tarihinde,  Amerika Birleşik Devletleri'nde devam eden bir kızamık salgınını DSÖ'ye bildirmiştir.

1 Ocak - 20 Mart 2025 tarihleri arasında 17 Eyaletten 378 vaka bildirilmiştir: Alaska, California, Florida, Georgia, Kansas, Kentucky, Maryland, Michigan, New Jersey, New Mexico, New York Eyaleti, Ohio, Pennsylvania, Rhode Island, Texas, Vermont ve Washington. Ayrıca, biri Teksas'ta teyit edilmiş ve biri New Mexico'da soruşturma altında olmak üzere iki ölüm vakası bildirilmiştir. Vakaların çoğunluğu aşılanmamış veya aşılanma durumu bilinmeyen çocuklarda görülmektedir. Hastaneye yatış oranı %17'dir. 

378 vakanın yüzde doksanı (341 vaka) 2025 yılında bildirilen üç ayrı salgınla (üç veya daha fazla ilişkili vaka olarak tanımlanır) ilişkilendirilirken, geri kalanı daha büyük salgının bir parçası olan sporadik vakalardır.

Ocak sonundan 14 Mart 2025 tarihine kadar Teksas Eyaleti Sağlık Hizmetleri Departmanı, Teksas'ın South Plains ve Panhandle bölgelerinde 259 vaka bildirmiştir. Bunlardan 34'ü hastaneye kaldırılmış olup 257'si (%99) aşılanmamış ya da aşılanma durumu bilinmeyen hastalardır. Şubat 2025'te, Teksas salgın bölgesinde yaşayan aşılanmamış okul çağındaki bir çocuk kızamıktan ölmüştür. Bu, Amerika Birleşik Devletleri'nde on yıl içinde kızamığa bağlı olarak gerçekleşen ilk ölüm olmuştur.

14 Mart itibariyle New Mexico Sağlık Bakanlığı 35 kızamık vakası bildirmiştir. Bu 35 vakanın 28'i aşısız, ikisi aşılı ve beşinin aşı durumu bilinmemektedir.

ABD CDC, 1 Ocak 2025 ile 20 Mart 2025 tarihleri arasında 128 kızamık DNA dizisi bildirmiştir. Teksas, D8 genotipinde 92 özdeş DNA dizisi sunarken; New Mexico'dan 10 DNA dizisi ve Kansas'tan bir DNA dizisi Teksas'tan gelenlerle aynı olduğu görülmüştür. Teksas ayrıca tek nükleotid değişimleri olan üç genotip D8 dizisi (etkilenen Eyaletlerden toplam 19 D8 dizisi rapor edilmiştir) bildirmiştir. Ayrıca Alaska, Kaliforniya, Florida, Kentucky, New York, Rhode Island, Teksas ve Washington Eyaletlerinden toplam beş farklı genotip B3 dizisi rapor edilmiştir.

Bu salgının kaynağı bilinmemektedir. Şu anda, aşı etkinliğinin azaldığına veya virüste şiddetin artmasına neden olacak değişikliklere dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.

2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamığın ortadan kaldırıldığı ilan edilmiş[1] ve o tarihten bu yana, hastalık dünyanın birçok yerinde endemik olmaya devam ettiği için ülkede ithal kızamık vakaları tespit edilmiştir.  Amerika Birleşik Devletleri kızamığın ortadan kaldırılmaya devam ettiğini en son 2024 yılında doğrulamıştır. 2023 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde anaokulundaki çocuklar arasında iki doz kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (MMR) aşısı için aşılama kapsama oranı %92,7 olduğu görülmüştür.

Epidemiyoloji

Kızamık, her yaştan bireyi etkileyen ve küresel olarak küçük çocuklar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmaya devam eden oldukça bulaşıcı bir akut viral hastalıktır. Bulaşma şekli hava yoluyla veya enfekte kişilerin burun, ağız veya boğazından damlacıklar yoluyla olmaktadır.

Genellikle enfeksiyondan 10-14 gün sonra ortaya çıkan ilk belirtiler, genellikle burun akıntısı, kanlı gözler, öksürük ve ağız içinde küçük beyaz lekelerin eşlik ettiği yüksek ateştir. Döküntü genellikle maruziyetten 10-14 gün sonra ortaya çıkar ve baştan gövdeye ve alt ekstremitelere yayılır. Kişi, döküntünün ortaya çıkmasından dört gün öncesinden dört gün sonrasına kadar bulaştırıcıdır. Kızamık için özel bir antiviral tedavi yoktur ve çoğu insan 2-3 hafta içinde iyileşir.

Kızamık genellikle hafif veya orta şiddette bir hastalıktır. Ancak kızamık zatürre, ishal, ikincil kulak enfeksiyonu, beyin iltihabı (ensefalit), körlük ve ölüm gibi komplikasyonlara yol açabilir. Postenfeksiyöz ensefalit, bildirilen her 1000 vakadan yaklaşık birinde ortaya çıkabilir. Bildirilen her 1000 vakada yaklaşık iki veya üç ölüm meydana gelebilir.

Kızamığa karşı bağışıklama kızamığı ve komplikasyonlarını önler.

Halk Sağlığı Yanıtı

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Federal, Eyalet, yerel sağlık yetkilileri ve toplum ortakları salgını kontrol altına almak için aşağıdaki halk sağlığı önlemlerini uygulamaktadır: ABD CDC, teşhis, maruziyet sonrası profilaksi, sağlık hizmeti enfeksiyonu ve önleme, vaka araştırması ve teyidi ve iletişim desteği konularında uzaktan teknik yardım sağlamak üzere 3 Mart 2025 tarihinde 3. Seviye Olay Yönetim Yapısına yükselmiştir. Teksas'taki soruşturmayı Teksas Eyalet Sağlık Hizmetleri Departmanı yürütmektedir. ABD CDC, müdahaleye yardımcı olmak üzere konu uzmanlarını görevlendirmiştir. DSÖ, 2024 yılında başlayan DSÖ Amerika Bölgesi'ndeki çeşitli ülkelerde kızamık vakalarındaki artış nedeniyle epidemiyolojik uyarılar ve güncellemeler yayınlamıştır. DSÖ, durumu izlemeye ve kızamığın yayılmasını ve yeniden ortaya çıkmasını önlemek ve tüm nüfusun sağlığını korumak için aşılama, sürveyans ve hızlı salgın yanıt çabalarını desteklemek üzere Amerika Bölgesindeki ülkelerle yakın bir şekilde çalışmaya devam etmektedir.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Kızamık, her yaştan bireyi etkileyen ve küresel olarak küçük çocuklar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmaya devam eden oldukça bulaşıcı bir viral hastalıktır. Bulaşma şekli hava yoluyla veya enfekte kişilerin burun, ağız veya boğazından damlacıklar yoluyla olmaktadır. Genellikle enfeksiyondan 10-14 gün sonra ortaya çıkan ilk belirtiler arasında, genellikle burun akıntısı, kan çanağı gözler, öksürük ve ağız içinde küçük beyaz lekelerin eşlik ettiği yüksek ateş yer alır. Birkaç gün sonra, genellikle yüz ve boynun üst kısmında başlayan ve yavaş yavaş aşağıya doğru yayılan bir döküntü gelişir. Hasta, döküntünün başlamasından dört gün öncesinden döküntünün ortaya çıkmasından dört gün sonrasına kadar bulaştırıcıdır. Kızamık için onaylanmış özel bir antiviral tedavi yoktur; çoğu insan 2-3 hafta içinde iyileşir. Kızamık ayrıca körlük, ensefalit, şiddetli ishal, kulak enfeksiyonu ve zatürre gibi ciddi komplikasyonlara da neden olabilir ve bu komplikasyonlar 5 yaşın altındaki çocuklarda ve 20 yaşın üzerindeki yetişkinlerde daha sık görülür. Kızamık bağışıklama ile önlenebilir.

2016 yılında Amerika Kıtası Bölgesi, Amerika Kıtasında Kızamık, Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromunu Belgeleme ve Doğrulama Uluslararası Uzman Komitesi tarafından kızamığın endemik bulaşından ari ilan edilen ilk DSÖ Bölgesi olmuştur. Bununla birlikte, virüsün sürekli olarak importe edilme ve yeniden bulaşma riski nedeniyle Bölgenin kızamıktan ari tutulması süregelen bir zorluktur.

Amerika Kıtası Bölgesi'nde kızamık için halk sağlığı riski, virüsün importe vakalardan kaynaklanan dolaşımının devam etmesi, birkaç nesil vaka ile sınırlı sayıda salgınla sonuçlanması ve yeni coğrafi alanlarda önceden var olan salgınlarla ilişkili vakaların ortaya çıkması nedeniyle yüksek olarak kabul edilmektedir. Buna ek olarak, COVID-19 salgını, bazı topluluklarda ve nüfusun bazı kesimlerinde artan aşı tereddütleri ve özellikle hassas nüfus için sağlık hizmetlerine sınırlı erişim gibi faktörlerle ilgili olarak aşılama kapsamının sürekli olarak düşük olması nedeniyle duyarlı nüfusta bir artış.

DSÖ Tavsiyesi

DSÖ, kızamık içeren aşının (MCV) birinci ve ikinci dozları ile en az %95'lik homojen kapsamın sürdürülmesini ve kamu ve özel sağlık tesislerindeki tüm şüpheli vakaların zamanında tespit edilmesini sağlamak için kızamık ve kızamıkçık için entegre epidemiyolojik sürveyansın güçlendirilmesini önermektedir.

DSÖ, şüpheli kızamık vakalarını hızlı bir şekilde tespit etmek ve yanıt vermek için yüksek trafikli sınır bölgelerinde epidemiyolojik sürveyans ve hazırlık ve yanıt kapasitelerinin güçlendirilmesini önermektedir. Bu amaçla eğitilmiş hızlı yanıt ekiplerinin etkinleştirilmesi ve importe vakalar olduğunda hızlı yanıt protokollerinin uygulanması yoluyla endemik bulaşmanın yeniden kurulmasını önlemek için importe kızamık vakalarına hızlı bir yanıt verilmesi. Bir hızlı müdahale ekibi etkinleştirildikten sonra, ulusal, alt ulusal ve yerel düzeyler arasında sürekli koordinasyon sağlanmalı ve tüm düzeyler arasında sürekli ve etkili iletişim kanalları oluşturulmalıdır. Salgınlar sırasında, hastaların hava yoluyla bulaşan enfeksiyon izolasyon odalarına (herhangi bir bakım seviyesi için) uygun şekilde sevk edilmesi ve bekleme odalarında ve/veya diğer hastane odalarında diğer hastalarla temastan kaçınılması yoluyla sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyon bulaşmasını önlemek için yeterli hastane vaka yönetimi ve enfeksiyon önleme ve kontrol kapasitesinin oluşturulması tavsiye edilmektedir.

DSÖ, genel nüfusun yüksek aşılama oranlarını korumak ve sağlık ve bakım personeli ve uluslararası seyahat edenler gibi yüksek maruziyet riski taşıyan bireylerin bu aşılarının güncel olmasını sağlamak için kızamık, kabakulak ve kızamıkçık (MMR) aşılamasına geniş erişim sağlanmasını önermektedir. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki salgın bölgelerinde yaşayan bireyler yerel halk sağlığı rehberliğini takip etmelidir. Küresel olarak, 2000 ve 2023 yılları arasında, aşılama tahmini 60 milyon ölümü başarıyla önlemiş[2] ve 2000 yılında 800.062 olan tahmini kızamık ölümünü 2023 yılında 107.500'e düşürerek %87'lik bir azalma sağlamıştır[3].

Tüm ortamlarda, risk altında olan ve aşının kontrendike olduğu kişiler için bir doz MCV veya normal insan immünoglobulini (NHIG) (varsa) dahil olmak üzere, duyarlı temaslılara maruziyet sonrası profilaksi sağlanması düşünülmelidir. İyi kaynaklara sahip ortamlarda, duyarlı temaslılara 3 gün içinde MCV sağlanmalıdır. Aşılamanın kontrendike olduğu veya maruziyetten sonraki 3 gün içinde mümkün olmadığı temaslılar için, maruziyetten sonraki 6 güne kadar NHIG sağlanması düşünülebilir. Bebeklere, hamile kadınlara ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişilere öncelik verilmelidir.

DSÖ, importe vakalara müdahale etmek için kızamık-kızamıkçık (MR) ve/veya MMR aşısı ve şırınga/sarf malzemesi stoku bulundurulmasını önermektedir. Kızamık salgınlarının devam ettiği bölgelerde, yerlerinden edilmiş nüfuslarda, yerli nüfuslarda veya diğer hassas nüfuslarda yurt içinde veya yurt dışında faaliyetlerde bulunacak kişiler de dahil olmak üzere, gelen ve giden uluslararası yolculara ulusal programa göre aşılama hizmetlerine erişimin kolaylaştırılması.

DSÖ, Amerika Birleşik Devletleri'ne seyahat etmeyi planlayanlar da dahil olmak üzere, uluslararası yolcuların yola çıkmadan önce kızamığa karşı aşı durumlarını kontrol etmelerini ve güncellemelerini tavsiye etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde kızamık salgınlarının yaşandığı bölgelerden gelen, kızamık vakalarına maruz kalma bilgisi olan ve/veya kızamık virüsü enfeksiyonu ile uyumlu belirti ve semptomlar gösteren aşılanmamış bireyler, uluslararası bir yolculuğa çıkmadan önce yerel sağlık yetkililerine danışmalıdır. Halihazırda, uluslararası trafiği önemli ölçüde engelleyen ek tedbirler alınması gerekmemektedir.

Daha fazla bilgi için, aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• World Health Organization. Measles Fact sheets. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles
• CDC, Health Alert Network: https://www.cdc.gov/han/2025/han00522.html(link is external)
• Measles outbreaks March 14, 2025. Texas Health and Human Services. Press release. March 14, 2025. https://www.dshs.texas.gov/news-alerts/measles-outbreak-2025(link is external)
• Measles outbreaks March 11, 2025. New Mexico Health. Press release. March 11, 2025. https://www.nmhealth.org/news/awareness/2025/3/?view=2191
• Centers for Disease Control and Prevention. Measles cases and outbreaks. Atlanta: CDC;2025. Available from: https://www.cdc.gov/measles/data-research/index.html(link is external)
• Public Health Risk Assessment related to measles: implications for the Americas Region - 24 March 2025. https://www.paho.org/en/documents/public-health-risk-assessment-related-measles-implications-americas-region-24-march-2025
• Pan American Health Organization / World Health Organization. Epidemiological Alert: Measles in the Region of the Americas, 28 February 2025. Washington, D.C.:PAHO/WHO; 2025. Available from: https://www.paho.org/en/documents/epidemiological-alert-measles-americas-region-28-february-2025(link is external)
• Pan American Health Organization / World Health Organization. Measles-Rubella bi Weekly Bulletin (07-08)-22 February 2025. Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2025.Available from: https://www.paho.org/en/documents/measles-rubella-bi-weekly-bulletin-07-08-22-february-2025(link is external)
• Immunization Newsletter [Internet]. Washington (DC): Pan American Health Organization. Vol.XXXVIII, No. 3, September 2016. Available at: https://www.paho.org/en/documents/immunization-newsletter-v38-n3-sep-2016(link is external)   
• Pan American Health Organization. Immunization throughout the life course in the Americas. Washington, D.C.: PAHO; 2025. Available from: https://paho-cim.shinyapps.io/immunization-dashboard/(link is external).
• Pan American Health Organization /World Health Organization. Strategic Advisory Group (SAG) on Vaccine Preventable Diseases (VPD). Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2024. Available from: https://www.paho.org/en/strategic-advisory-group-sag-vaccine-preventable-diseases-vpd(link is external).
• Pan American Health Organization / World Health Organization. Regional Framework for the Monitoring and Re-Verification of Measles, Rubella, and Congenital Rubella Syndrome Elimination in the Americas. Washington, D.C.: PAHO/WHO; 2024. Available from: https://iris.paho.org/handle/10665.2/55074(link is external).
• World Health Organization. Health topics, Measles, Available from: https://www.who.int/health-topics/measles#tab=tab_
• World Health Organization, Measles Outbreak Guide, Available from: https://www.who.int/publications/i/item/9789240052079

[1] Kızamık eliminasyonu “iyi işleyen bir sürveyans sisteminin varlığında tanımlanmış bir coğrafi alanda (örneğin bölge veya ülke) ≥12 ay boyunca endemik kızamık bulaşmasının olmaması” olarak tanımlanmaktadır. https://www.who.int/publications/i/item/measles-and-rubella-strategic-framework-2021-2030

[2] Kızamığın Ortadan Kaldırılmasına Doğru İlerleme - Dünya Çapında, 2000-2023. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/73/wr/mm7345a4.htm?s_cid=mm7345a4_w

[3] Dünya Sağlık Örgütü. Kızamık Bilgi formları. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/measles?gad_source=1