28 Mart 2025

Durumun Özeti

Angola, Ocak 2025'ten bu yana önemli bir kolera salgını yaşamaktadır. 23 Mart 2025 itibariyle toplam 8.543 vaka ve 329 ölüm (Vaka Ölüm Oranı (CFR) %3,9) rapor edilmiş olup ölümlerin üçte biri toplum içinde meydana gelmiştir. Salgın, Angola'nın 21 ilinden 16'sına hızla yayılmış olup, en yüksek yük 20 yaşın altındakiler arasında olmak üzere tüm yaş gruplarından bireyleri etkilemektedir. Sağlık Bakanlığı, DSÖ ve ortaklarının desteğiyle, vaka tespiti, hızlı müdahale ekiplerinin konuşlandırılması, toplum katılımı ve aşılama kampanyası yoluyla kolera salgını yanıtını yönetmektedir. Hızla gelişen salgın, devam eden yağmur mevsimi ve komşu ülkelerle sınır ötesi hareketlilik göz önüne alındığında, DSÖ Angola ve çevresindeki bölgelerde daha fazla bulaşma riskini çok yüksek olarak değerlendirmektedir.

Durumun Tanımlanması

Angola ilk kolera vakasını Ocak 2025'in başlarında bildirmiştir. 23 Mart 2025 itibariyle, 112'si (%34) toplumda meydana gelen 329 ölüm (CFR %3,9) dahil olmak üzere kümülatif toplam 8.543 kolera vakası bildirilmiştir. Hastaneye kaldırılan vakalar için CFR %2,5'tir. Halihazırda 253 vaka hastanede yatmaktadır. Salgın başlangıçta vakalarda hızlı bir artış göstermiş ve Şubat ayı başlarında haftalık vaka sayısı 1000'i aşmıştır. Bunu bir düşüş ve plato takip etmiş, vaka sayıları bir ay boyunca haftada yaklaşık 800 vakada sabit kalmıştır. Ancak 23 Mart haftasında vakalar tekrar artarak 1.200'e yaklaşmış ve bugüne kadarki en yüksek haftalık sayıya ulaşmıştır.

Şekil 1. 23 Mart 2025 itibariyle raporlamanın yapıldığı epidemiyolojik haftaya göre kolera vaka sayısı (n=8543). Veri kaynağı: Angola Cumhuriyeti. Boletim de Cólera

Toplam vakaların %23,1'ini oluşturan 1976 vaka ile 6-14 yaş grubu en çok etkilenen grup olurken, bunu 1850 vaka (%21,7) ile 15-24 yaş grubu ve 1475 vaka (%17,3) ile 25-34 yaş grubu takip etmektedir. Bildirilen vakaların yarısından biraz fazlası erkektir (4725; %55,3).

Şekil 2. 23 Mart 2025 itibariyle kolera vakalarının yaş-cinsiyet dağılımı Kolera vakalarının yaş-cinsiyet dağılımı (n=8543). Veri kaynağı: Republica de Angola. Boletim de Colera

Kolera salgını 21 Angola vilayetinin 16'sını (%76,2) etkilemekte olup en yüksek vaka sayısı Luanda (4143; %48,5) ve Bengo (2485; %29,1) vilayetlerinden bildirilmiştir.

Şekil 3. 23 Mart 2025 itibariyle illere göre kolera vakalarının haritası (n=8543). Veri kaynağı: Republica de Angola. Boletim de Colera

Epidemiyoloji

Kolera, Vibrio cholerae bakterisi ile kontamine olmuş gıda veya suyun tüketilmesiyle ortaya çıkan akut ishalli bir enfeksiyondur. Öncelikle kötü sanitasyon ve güvenli suya sınırlı erişim ile ilişkilidir. Hastalık şiddetli akut sulu ishale neden olarak önemli ölçüde morbidite ve mortaliteye yol açabilir. Yayılma hızı maruz kalma düzeylerine, nüfusun kırılganlığına ve çevresel koşullara bağlıdır. Kolera hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler ve tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilir.

Kuluçka süresi, kontamine gıda veya su tüketildikten sonra 12 saat ile beş gün arasında değişmektedir. Enfekte bireylerin çoğu asemptomatik kalsa da, bakterileri dışkı yoluyla 10 güne kadar yayarak enfeksiyonu başkalarına bulaştırabilirler. Semptomatik vakaların çoğunda hafif ila orta şiddette hastalık görülürken, daha küçük bir kısmında hayatı tehdit eden dehidrasyona yol açabilecek şiddetli ishal ve kusma gelişir. Bununla birlikte, kolera oldukça tedavi edilebilir bir hastalıktır ve çoğu vaka Oral Rehidrasyon Solüsyonunun (ORS) hızlı bir şekilde uygulanmasıyla başarılı bir şekilde yönetilir.

İnsani krizler ve sel gibi doğal afetler, su ve sanitasyon sistemlerini bozarak ve nüfusu aşırı kalabalık, sağlıksız koşullara zorlayarak kolera bulaşma riskini artırır. Kolera salgınlarının kontrol altına alınması, sürveyans, WASH (su, sanitasyon ve hijyen) müdahaleleri, sosyal seferberlik, yeterli vaka yönetimi ve ağızdan kolera aşılamasını birleştiren çok sektörlü bir yaklaşım gerektirir.

Angola 1970'lerden bu yana tekrarlayan kolera salgınlarıyla karşı karşıya kalmıştır. 1987 (16.000 vaka, 1460 ölüm) ve 2006 (67.000'den fazla vaka, 2700 ölüm) yıllarında büyük dalgalanmalar yaşanmıştır. 1987'den 1996'ya kadar yıllık salgınların ardından kolera, on yıllık bir aradan sonra 2006'da yeniden ortaya çıkmıştır. O zamandan bu yana, genellikle komşu Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki kolera aktivitesiyle bağlantılı olan ve yetersiz su ve sanitasyon nedeniyle daha da kötüleşen periyodik salgınlar, özellikle 2011-2013 ve 2016-2018 yıllarında, yağmur mevsiminde zirveye ulaşmıştır.

2021'den bu yana, kolera vakalarında ve bunların küresel olarak coğrafi yayılımında bir artış olmuştur. 1 Ocak ve 23 Mart 2025 tarihleri arasında, üç DSÖ bölgesini kapsayan 24 ülkede toplam 93.172 vaka ve 1.197 ölüm bildirilmiş olup, Afrika Bölgesi en yüksek rakamları kaydetmiştir (18 ülkeden 55 622 vaka).

Halk Sağlığı Yanıtı

Koordinasyon

• Sağlık Bakanlığı, DSÖ, UNICEF ve diğerleri gibi uluslararası ortakların desteğiyle kolera salgınının etkisini azaltma çabalarına öncülük etmektedir. Bakanlık, etkin bir müdahale sağlamak için yerel ve uluslararası ortaklarla aktif bir şekilde koordinasyon sağlarken, sağlık sisteminin salgını yönetme kapasitesini de güçlendiriyor.

Epidemiyolojik Gözetim ve Laboratuvar

• DSÖ, 120'den fazla sağlık çalışanına aktif vaka tespiti ve raporlama, hızlı enfeksiyon araştırmaları, veri işleme ve önleyici tedbirler için toplumu harekete geçirme konularında eğitim vermiştir.
• Bengo eyaletinde DSÖ, yeni vakaları tespit etmek ve bunlara yanıt vermek için etkilenen topluluklar içinde günlük olarak çalışan 13 hızlı yanıt ekibinin konuşlandırılmasını desteklemektedir.
• Sağlık Bakanlığı, DSÖ'nün desteğiyle, vaka haritalamasını iyileştirmek, sürveyansı güçlendirmek ve sağlık birimlerinde vaka tespiti ve analizini geliştirmek için Luanda'daki veri yönetimi uzmanlarının kapasitesini artırmaktadır.
• DSÖ, etkilenen bireylerin zamanında tespit edilmesini sağlamak, toplum katılım çabalarını desteklemek, enfeksiyon kontrol önlemlerini yönetmek ve nüfusu korumak için yanıt ekiplerini güçlendirerek hükümete daha fazla yardımcı olmaktadır.

Vaka Yönetimi

• Bengo eyaletindeki kolera tedavi merkezleri (CTC'ler), artan vaka sayısını karşılamak ve sağlık hizmeti kapasitesini artırmak için genişletilmektedir.
• DSÖ, tedavi protokollerinin ve klinik posterlerin yaygınlaştırılması da dahil olmak üzere teknik destek sağlayarak vaka yönetimini desteklemektedir.
• DSÖ, etkilenen illerdeki kolera tedavi ünitelerinde (CTU'lar) ve CTC'lerde çalışan klinik personelin kapsamlı eğitim ve denetimini kolaylaştırmıştır.
• DSÖ, CTC'lerin, CTU'ların ve oral rehidrasyon noktalarının (ORP'ler) kurulmasına yardımcı olarak hayat kurtaran tedaviye erişimi genişletmiştir.

Enfeksiyon Önleme ve Kontrol (IPC)/Su, Hijyen ve Sanitasyon (WASH)

• UNICEF, 63 okulda 64.500'den fazla çocuğa hijyen malzemeleri dağıtarak WASH girişimlerini desteklemekte ve en savunmasız nüfusun temel kaynaklara erişimini sağlamaktadır.
• Etkilenen topluluklarda su depolarının kurulması, kolera bulaşmasını kontrol etmede kritik bir faktör olan güvenli içme suyuna erişimin iyileştirilmesine yardımcı olmaktadır.
• Kolera ve diğer su kaynaklı hastalıkların yayılmasını azaltmak ve daha geniş halk sağlığı hedefleriyle uyumlu sürdürülebilir çözümler sağlamak için su, sanitasyon ve hijyen altyapılarında uzun vadeli iyileştirmelere öncelik verilmektedir.

Risk İletişimi ve Toplum Katılımı

• Güvenli davranışları teşvik etmek ve aşı alımını artırmak için toplum seferberliği çabaları, dini liderler, toplum etkileyicileri ve yerel kuruluşların desteğiyle devam etmektedir.
• DSÖ, yerel ortaklarla birlikte, halkı uygun el hijyeni, tuvalet kullanımı ve gıda güvenliğinin önemi konusunda eğitmek için farkındalık kampanyaları yürütmektedir.

Aşılama

• Sağlık Bakanlığı, DSÖ, UNICEF, Dünya Bankası ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi'nin desteğiyle Ocak 2025'te beş günlük bir reaktif aşılama kampanyası yürütmüştür. 900.000'den fazla kişi aşılanmış ve idari kapsama oranı %99,5 olmuştur.
• DSÖ, aşı kampanyası için lojistik destek ve operasyonel rehberlik sağlayarak aşıların etkin bir şekilde dağıtılmasını ve etkilenen bölgelerde aşılama merkezlerinin kurulmasını sağlamıştır.
• 700.000 ek doz oral kolera aşısı, ikinci bir reaktif kampanya için Mart ayı ortasında ülkeye ulaşmıştır.

Hazırlık ve Hazırlık

• Tüm yanıt ayaklarındaki hazırlık ve hazırlık eksikliklerini belirlemek için bir hazırlık değerlendirmesi yapılacaktır. Bulgular, nihai amacı salgının yayılmasını sınırlandırmak olan, etkilenmemiş bölgelerdeki sistemleri güçlendirmeye yönelik kapsamlı bir planın geliştirilmesini sağlayacaktır.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Angola, ölümlerin önemli bir kısmının toplumda meydana geldiği, vaka tespiti ve müdahaleyi geciktirerek kolera bulaşmasını şiddetlendiren, zamanında halk sağlığı müdahalelerini engelleyen ve güvenli olmayan definler yoluyla çevresel kontaminasyonu artıran önemli bir kolera salgını yaşamaktadır. 3,9'luk yüksek CFR, geç vaka sunumu, sürveyans ve erken müdahaledeki boşluklar, yetersiz sağlık hizmeti kapasitesi ve özellikle yetersiz hizmet alan bölgelerde hayat kurtarıcı tedaviye erişimin önündeki engeller gibi kritik zorlukları vurgulamaktadır. Temiz su ve sanitasyona yetersiz erişim, Angola'yı özellikle yoğun nüfuslu şehir merkezlerinde ve uzak kırsal topluluklarda kolera salgınlarına karşı oldukça savunmasız bırakmaya devam etmektedir. Yağmur mevsimi (Ekim-Nisan), beraberinde getirdiği yoğun yağış ve sellerle birlikte, su kaynaklarını kirleterek ve hızlı kolera bulaşmasını kolaylaştırarak bu riski doğrudan artırmaktadır. Bengo gibi sele eğilimli iller, sezon ilerledikçe daha fazla yayılma riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.

Angola, şu anda her ikisi de kolera salgınları yaşayan Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Zambiya ile sınır paylaşmaktadır. Angola ve çevre ülkeler arasındaki sık nüfus hareketleri, özellikle Luanda gibi hareketliliğin yüksek olduğu bölgelerde sınır ötesi bulaşma riskini artırmaktadır.

Devam eden salgın, yağmur mevsimi ve Angola'nın koleradan etkilenen ülkelere yakınlığı göz önüne alındığında, Angola içinde ve komşu ülkelere daha fazla yayılma riskinin çok yüksek olduğu düşünülmektedir. WASH iyileştirmeleri ve aşılama kampanyaları da dahil olmak üzere etkili halk sağlığı önlemleri alınmazsa kolera bulaşması artabilir. Nüfusların birbirine bağlı olması ve su kaynaklı hastalıkların yayılmasını kolaylaştıran mevsimsel koşullar nedeniyle risk ulusal ve bölgesel olarak yüksek olmaya devam etmektedir.

DSÖ Tavsiyesi

Kolera ile mücadele etmek ve ölüm oranını azaltmak için çok yönlü bir yaklaşım gereklidir. Kolerayı ele almak için kilit önlemler arasında sürveyans sistemlerinin güçlendirilmesi, su temini, sanitasyon ve hijyenin iyileştirilmesi, risk iletişiminin ve toplum katılımının teşvik edilmesi, etkili tedavi sağlanması ve OCV kullanılması yer almaktadır. Koleradan etkilenen ülkeler, potansiyel salgınları hızla tespit etmek ve bunlara yanıt vermek için ulusal hazırlık ve gözetim kapasitelerini geliştirmeye teşvik edilmektedir.

DSÖ, zamanında ve uygun vaka yönetiminin, güvenli içme suyuna erişimin sağlanmasının ve sanitasyon altyapısının iyileştirilmesinin önemini vurgulamaktadır. Etkili enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirleri, koleralı hastalara bakan tesislerde kolera ve sağlık hizmetleri ile ilişkili enfeksiyonlara neden olabilecek diğer patojenlerin bulaşmasını azaltmak için kritik öneme sahiptir. DSÖ, güven oluşturmak ve toplulukları kanıta dayalı bilgilerle güçlendirerek sağlıklarını korumak için bilinçli kararlar almalarını sağlamak için risk iletişimi ve toplum katılımı müdahalelerini önermektedir.

Toplumlarda önleyici hijyen uygulamalarının ve gıda güvenliğinin teşvik edilmesi, koleranın kontrol altına alınmasında en etkili stratejilerden biridir. Halk sağlığı risk iletişimi, toplulukların hijyenin, güvenli gıda uygulamalarının ve oral rehidrasyon solüsyonlarının (ORS) kullanımının önemini anlamalarını sağlamak için hayati önem taşımaktadır. ORS'ye hızlı erişim, özellikle büyük sağlık merkezlerine kolayca erişilemeyen kırsal alanlarda çok önemlidir. Toplulukların evde ORS'nin nasıl hazırlanacağı konusunda eğitilmesi ve tıbbi bakım ararken susuz kalmamanın öneminin vurgulanması, ciddi sonuç riskini önemli ölçüde azaltabilir. Zamanında bakım ile vaka ölüm oranı %1'in altında tutulabilir.

Koleraya eğilimli bölgelerde su ve sanitasyon altyapısının iyileştirilmesi gibi uzun vadeli önlemler, kolera ve diğer su kaynaklı hastalıkların önlenmesi için kritik öneme sahiptir. Temiz su, sanitasyon ve hijyen için sürdürülebilir çözümler sadece kolerayı kontrol altına almak için değil, aynı zamanda yoksulluğun azaltılması ve eğitim gibi daha geniş halk sağlığı hedeflerine de katkıda bulunur. Bu çözümlerin planlanması ve uygulanmasında toplumun katılımı, uzun vadeli başarının sağlanmasında kilit öneme sahiptir.

OCV kampanyaları kolera salgınlarını kontrol altına almak için önemli bir araçtır. Su ve sanitasyon alanındaki iyileştirmelerle birlikte kullanıldığında OCV, özellikle yüksek riskli bölgelerde koleranın yayılmasını önlemeye yardımcı olabilir. Aşı talebini yönetmek, toplulukları aşı programları hakkında bilgilendirmek ve aşının güvenliği ve etkinliği konusunda güven oluşturmak için güçlü risk iletişimi çabalarına ihtiyaç vardır.

DSÖ, şüpheli vakaların erken tespiti ve koleranın yayılmasının önlenmesi için ülkelerin özellikle toplum düzeyinde sürveyansı güçlendirmesini tavsiye etmektedir. Komşu ülkeler arasındaki işbirliği, özellikle sınır ötesi hareketliliğin yüksek olduğu bölgelerde salgınları kontrol etmek için çok önemlidir. Bu çabaların güçlendirilmesi, etkilenen ülkelerin kolera salgınlarını etkili bir şekilde kontrol etmesini ve önlemesini sağlayarak halk sağlığı sonuçlarını iyileştirecektir.

DSÖ, kolera salgını nedeniyle Angola'ya ve Angola'dan başka ülkelere seyahat veya ticaretle ilgili olarak Angola’ya yönelik kısıtlamaların getirilmesini önermemektedir.

Daha fazla bilgi için, aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• WHO Cholera factsheet
• GTFCC, Public health surveillance for cholera: Interim guidance
• ENDING CHOLERA, A GLOBAL ROADMAP TO 2030
• Multi-country outbreak of mpox, External situation report #49 - 28 March 2025
• República de Angola. Boletim de Cólera
• WHO. Strengthening active cholera case finding in Angola
• WHO. Angola Enhances Data Management to Combat Cholera Outbreak
• UNICEF. Angola situation reports.
• UNICEF. Epidemiological study of cholera hotspots in Angola | October 2018 | Prospective and Cooperation
• WHO. Water, sanitation and hygiene and infection prevention and control measures for infectious diarrhoea in health-care settings