SUUDİ ARABİSTAN’DA ORTA DOĞU SOLUNUM YOLU SENDROMU KORONAVİRÜSÜ (MERS-CoV)

12 Mayıs 2025 Pazartesi

1 Mart ve 21 Nisan 2025 tarihleri arasında Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı (SB) dokuz Orta Doğu solunum yolu sendromu koronavirüs (MERS-CoV) enfeksiyonu vakası bildirmiştir. Söz konusu vakalardan ikisi hayatını kaybetmiştir. Dokuz vaka arasında, Riyad'da enfeksiyonu tek bir enfekte hastaya bakarak edinen altı sağlık ve bakım çalışanı da dahil olmak üzere yedi vakalık bir küme tespit edilmiştir.

12 Mayıs 2025

Özet Olarak durum

1 Mart ve 21 Nisan 2025 tarihleri arasında Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı (SB) dokuz Orta Doğu solunum yolu sendromu koronavirüs (MERS-CoV) enfeksiyonu vakası bildirmiştir. Söz konusu vakalardan ikisi hayatını kaybetmiştir. Dokuz vaka arasında, Riyad'da enfeksiyonu tek bir enfekte hastaya bakarak edinen altı sağlık ve bakım çalışanı da dahil olmak üzere yedi vakalık bir küme tespit edilmiştir. Küme, temaslı takibi ve ardından tüm temaslıların test edilmesi yoluyla tespit edilmiş olup altı sağlık ve bakım çalışanından dördü asemptomatiktir ve ikisi sadece hafif, spesifik olmayan belirtiler göstermektedir. Bu vakaların bildirilmesi, hem küresel hem de bölgesel düzeyde orta düzeyde kalan genel risk değerlendirmesini değiştirmemektedir. Söz konusu vakalar, virüsün tek hörgüçlü develerde dolaşımda olduğu ve insan nüfusuna yayıldığı ülkelerde tehdit oluşturmaya devam ettiğini göstermektedir. DSÖ, MERS-CoV'un sağlık hizmetleri ile ilişkili enfeksiyonlarının yayılmasını ve daha sonra insanlara bulaşmasını önlemek için hedeflenen enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) önlemlerinin uygulanmasını önermektedir.

Durumun Tanımı

1 Mart ve 21 Nisan 2025 tarihleri arasında, Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı (SB) dokuz MERS-CoV enfeksiyonu vakası bildirmiştir. Vakalar Suudi Arabistan'ın Hail (1) ve Riyad (8) bölgelerinden bildirilmiştir (Şekil 1). Bildirilen vakaların beşi erkek, dördü kadındır.

Bu vakalar arasında Riyad'da, bakımını üstlendikleri enfekte tek bir hastadan nozokomiyal enfeksiyon kapan altı sağlık ve bakım çalışanı da dahil olmak üzere yedi kişilik bir küme tespit edilmiştir. Altı sağlık ve bakım çalışanından dördü asemptomatik kalırken, ikisinde miyalji, yorgunluk, bulantı ve kusma gibi hafif, spesifik olmayan semptomlar gelişmiştir (Tablo 1). Vakaların laboratuvar doğrulaması 1 Mart 2025 ve 16 Nisan 2025 tarihleri arasında gerçek zamanlı polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) ile gerçekleştirilmiştir. Vakalardan yalnızca birinin develerle dolaylı teması olup bildirilen kümenin bir parçası olmadıkları görülmüştür. Hastaların geri kalanının develerle veya deve ürünleriyle bilinen bir temas öyküsü yoktur.

2012'de Suudi Arabistan'da ilk MERS-CoV raporundan bu yana, DSÖ'nün altı bölgesinin tamamında 27 ülkeden DSÖ'ye laboratuvar tarafından doğrulanmış toplam 2.627 MERS-CoV enfeksiyonu vakası ve buna bağlı 946 ölüm (Vaka Ölüm Oranı veya CFR %36) bildirilmiştir. Vakaların çoğunluğu (2218; %84), yeni bildirilen bu vakalar da dahil olmak üzere Suudi Arabistan'dan bildirilmiştir (Şekil 2). 2019'dan bu yana, Orta Doğu dışındaki ülkelerden hiçbir insan MERS-CoV enfeksiyonu bildirilmemiştir.

Şekil 1. Suudi Arabistan’da MERS-CoV enfeksiyonlarının 1 Mart ile 21 Nisan 2025 tarihleri arasında şehir ve bölgelere göre coğrafi dağılımı (n=9).

 

 

Şekil 2: 2012-2025 yılları arasında Suudi Arabistan'da bildirilen MERS-CoV enfeksiyonlarının (n=2.218) ve ölümlerin (n=865) salgın eğrisi*

Hastalığın Epidemiyolojisi

Orta Doğu solunum sendromu (MERS), bir koronavirüsün (MERS-CoV) neden olduğu bir solunum yolu hastalığıdır. Doğrulanmış vakalar arasında ölüm oranı yaklaşık %36'dır, ancak daha hafif vakalar genellikle tespit edilemediğinden söz konusu oran abartılı olabilir. CFR yalnızca laboratuvar tarafından doğrulanmış enfeksiyonlara dayanarak hesaplanmaktadır ve bu da doğru ölüm oranını yansıtmayabilir.

İnsanlar MERS-CoV'a, virüsün doğal konağı ve zoonotik rezervuarı olan tek hörgüçlü develerle doğrudan veya dolaylı temas yoluyla yakalanmaktadır. İnsandan insana bulaşma, esas olarak yakın mesafelerde bulaşıcı solunum partikülleri yoluyla ve ayrıca temas yoluyla gerçekleşir, esas olarak yakın temas durumlarında, özellikle sağlık bakım ortamlarında meydana gelmiştir. Söz konusu ortamların dışında, bugüne kadar belgelenmiş insandan insana bulaşma sınırlı olmuştur.

MERS hiçbir belirti göstermeden, hafif solunum sorunlarıyla veya akut solunum sıkıntısı ve ölüme yol açan ciddi hastalıklarla ortaya çıkabilir. Yaygın semptomlar arasında ateş, öksürük ve solunum güçlüğü yer almakta olup her zaman olmasa da sıklıkla zatürre görülmektedir. Bazı hastalarda ishal gibi gastrointestinal semptomlar da görülebilir. Ağır vakalarda mekanik ventilasyon da dahil olmak üzere yoğun bakım gerekebilir. Ağır sonuç riski daha yüksek olanlar arasında yaşlı yetişkinler, bağışıklık sistemi zayıflamış bireyler ve diyabet, böbrek hastalığı, kanser veya akciğer bozuklukları gibi kronik rahatsızlıkları olanlar yer alır.

DSÖ'ye bildirilen MERS-CoV enfeksiyonlarının sayısı COVID-19 pandemisinin başlangıcından bu yana önemli ölçüde azalmıştır. Başlangıçta, bu muhtemelen SARS-CoV-2 için epidemiyolojik sürveyansa öncelik verilmesinin bir sonucu olmuştur. Her iki hastalığın benzer klinik tablosu, MERS-CoV enfeksiyonlarının test ve tespitinin azalmasına neden olabilir. Bununla birlikte, Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı, COVID-19 salgınının hafiflemesinden bu yana MERS-CoV'un daha iyi tespit edilmesi için test kapasitelerini iyileştirmek için çalışmaktadır ve MERS-CoV, hem influenza hem de SARS-CoV-2 için negatif test edilen numuneler için 2023'ün ikinci çeyreğinden itibaren sentinel sürveyans test algoritmalarına dahil edilmiştir. Buna ek olarak, SARS-CoV-2 bulaşmasını azaltmak için alınan önlemler (örneğin, maske takma, el hijyeni, fiziksel mesafe, kapalı alanların havalandırılmasının iyileştirilmesi, solunum görgü kuralları, evde kalma emirleri, hareketliliğin azaltılması gibi IPC önlemleri) de muhtemelen MERS-CoV'un insandan insana bulaşma olasılıklarını azaltmıştır. SARS-CoV-2 enfeksiyonu veya aşısı ile MERS-CoV enfeksiyonu veya hastalık şiddetinde herhangi bir azalma ve bunun tersi ile sağlanan potansiyel çapraz koruma varsayılmıştır, ancak daha fazla araştırma gerektirmektedir.

MERS-CoV'a özgü birkaç aşı ve terapötik geliştirme aşamasında olmasına rağmen, şu anda hiçbir aşı veya spesifik tedavi mevcut değildir. Tedavi, hastalığın ciddiyetine bağlı olarak semptomları yönetmeye odaklanarak destekleyici olmaya devam etmektedir.

Halk Sağlığı Yanıtı

Suudi Arabistan Sağlık Bakanlığı aşağıdaki yanıt tedbirlerini uygulamaya koymuştur

Sağlık hizmeti ortamlarında enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) önlemleri:

  • Sağlık ve bakım çalışanlarının IPC önlemleri konusunda düzenli olarak eğitilmesi.
  • Triyaj protokolleri, kişisel koruyucu ekipman (KKE) kullanımı ve şüpheli vakalar için izolasyon prosedürleri dahil olmak üzere sıkı IPC önlemlerinin uygulanması.
  • Vakaların derhal izole edilmesi ve temaslıların karantinaya alınması.

Sürveyans ve testler:

  • Sağlık çalışanları da dâhil olmak üzere yüksek riskli temaslıların titizlikle izlenmesi ve test edilmesi.
  • MERS-CoV'un 2023'ten itibaren sentinel sürveyans test algoritmalarına dahil edilmesi.

Halk sağlığı bilinci ve hijyen uygulamaları:

  • İnsandan insana bulaşmayı önlemek için halk sağlığı farkındalık kampanyaları.
  • Altta yatan kronik tıbbi rahatsızlıkları olan kişilere, başta tek hörgüçlü develer olmak üzere hayvanlarla yakın temastan kaçınmalarının tavsiye edilmesi.

DSÖ risk değerlendirmesi

21 Nisan 2025 itibariyle, laboratuvar tarafından doğrulanmış toplam 2.627 MERS-CoV enfeksiyonu vakası, 946 ilişkili ölümle birlikte küresel olarak DSÖ'ye bildirilmiştir. Bu vakaların çoğunluğu Arap Yarımadası'ndaki ülkelerde meydana gelmiş olup 2.218 vaka (%84,4) ve 865 ilişkili ölüm (CFR %39) Suudi Arabistan'dan bildirilmiştir. Orta Doğu dışında kayda değer bir salgın Mayıs 2015'te Kore Cumhuriyeti'nde meydana gelmiş, bu salgında laboratuvarca doğrulanmış 186 vaka (185'i Kore Cumhuriyeti'nde ve 1'i Çin'de) ve 38 ölüm bildirilmiştir. Ancak, bu salgındaki indeks vakanın Orta Doğu'ya seyahat geçmişi olduğu görüllmüştür. Küresel vaka sayısı, UST (2005) kapsamında DSÖ'ye bildirilen veya bugüne kadar doğrudan Sağlık Bakanlıkları tarafından bildirilen laboratuvarca doğrulanmış vakaları yansıtmaktadır. Bu sayılar, bazıları bildirilmemişse gerçek vaka sayısını olduğundan az gösterebilir. Toplam ölüm sayısı, etkilenen Üye Devletlerle yapılan takibe dayalı olarak DSÖ'nün resmi olarak bilgilendirildiği ölümleri içermektedir.

İnsanlar, MERS-CoV enfeksiyonunun doğal konağı ve zoonotik kaynağı olan tek hörgüçlü develerle doğrudan veya dolaylı temas sonucu MERS-CoV ile enfekte olmaktadır. MERS-CoV'un insanlar arasında bulaşabildiği kanıtlanmıştır. Şimdiye kadar, gözlemlenen sürekli olmayan insandan insana bulaşma, yakın temaslılar arasında ve sağlık hizmetleri ortamlarında meydana gelmiştir. Sağlık hizmetleri ortamı dışında insandan insana bulaşma sınırlı olmuştur.

Bu vakaların bildirilmesi genel risk değerlendirmesini değiştirmemektedir. Sağlık ve bakım çalışanları arasında bildirilen altı ikincil vaka kümesi, Suudi Arabistan tarafından gerçekleştirilen titiz temaslı takibi ve testlerinin sonucudur; altı vakadan dördü asemptomatiktir ve ikisi sadece hafif, spesifik olmayan belirtiler göstermektedir. DSÖ, Orta Doğu'dan ve/veya MERS-CoV'un tek hörgüçlü develerde dolaştığı diğer ülkelerden ilave MERS-CoV enfeksiyonu vakalarının rapor edilmesini ve tek hörgüçlü develerle veya ürünleriyle temas yoluyla (örneğin çiğ deve sütü tüketimi) veya bir sağlık hizmeti ortamında virüse maruz kalan kişiler tarafından vakaların diğer ülkelere ihraç edilmeye devam etmesini beklemektedir.

DSÖ epidemiyolojik durumu izlemeye devam etmekte ve mevcut en son bilgilere dayanarak risk değerlendirmesi yapmaktadır.

DSÖ Tavsiyesi

Mevcut durum ve eldeki bilgiler ışığında DSÖ, tüm Üye Devletlerin, gerektiğinde MERS-CoV da dahil olmak üzere, akut solunum yolu enfeksiyonları için güçlü bir sürveyansı hayat ageçirmesinin ve olağandışı durumları dikkatle incelemesinin önemini bir kez daha vurgulamaktadır.

MERS-CoV enfeksiyonunun erken semptomlarının tanınmasındaki gecikmeler, şüpheli vakaların yavaş triyajı ve Enfeksiyon Önleme Kontrol-IPC önlemlerinin uygulanmasındaki gecikmeler, geçmiş salgınlarda sağlık hizmeti ortamlarında MERS-CoV'un insandan insana bulaşmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle IPC önlemleri, MERS-CoV'un sağlık hizmetleri ile ilişkili enfeksiyonlarının yayılmasını önlemek için kritik öneme sahiptir. Sağlık ve bakım çalışanları, sağlık hizmeti ortamlarındaki her etkileşimde, tüm hastalara her zaman tutarlı bir şekilde standart önlemleri uygulamalıdır.

Genel hasta bakım odalarındaki havalandırma oranları, hasta başına saniyede 60 litreyi (veya saatte 6 hava değişimini) karşılamalı veya aşmalıdır. Ayrıca, MERS-CoV şüphesi veya teyidi olan hastalara bakım sağlarken, hastaların özel bakım ekipmanlarının bulunduğu tek kişilik odalara yerleştirilmesini ve temiz, steril olmayan önlük, eldiven, göz koruması ve iyi oturan bir tıbbi maske gibi kişisel koruyucu ekipmanların (KKE) kullanılmasını içeren temas ve damlacık önlemleri de standart önlemlere eklenmelidir. Aerosol üreten prosedürler gerçekleştirilirken veya aerosol üreten prosedürlerin gerçekleştirildiği ortamlarda, saniyede 160 litreyi (veya saatte 12 hava değişimini) karşılayan veya aşan havalandırma oranlarına sahip işlem odalarının kullanılması da dahil olmak üzere hava kaynaklı önlemler eklenmelidir. Erken teşhis, vaka yönetimi ve vakaların derhal izole edilmesi, temaslıların karantinaya alınması, sağlık bakım ortamlarında uygun IPC önlemleri ve halk sağlığı farkındalığı ile birlikte MERS-CoV'un insandan insana bulaşmasını önleyebilir.

MERS-CoV'un diyabet, böbrek yetmezliği, kronik akciğer hastalığı ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler gibi altta yatan kronik tıbbi durumları olan kişilerde daha ciddi hastalığa neden olduğu görülmektedir. Bu nedenle, altta yatan bu tıbbi rahatsızlıkları olan kişiler, virüsün dolaşımda olabileceği çiftlikleri, pazarları veya ahır alanlarını ziyaret ederken hayvanlarla, özellikle de tek hörgüçlü develerle yakın temastan kaçınmalıdır.

Hayvanlara dokunmadan önce ve sonra düzenli el yıkama ve hasta hayvanlarla temastan kaçınma gibi genel hijyen önlemlerine uyulmalıdır.

Hayvanlarla temasa ek olarak, develerin gıda maddeleri ile uğraşırken hijyen uygulamalarına dikkat edilmelidir; insanlar çiğ deve sütü veya deve idrarı içmekten veya uygun şekilde pişirilmemiş et yemekten kaçınmalıdır.

DSÖ, bu olayla ilgili olarak giriş noktalarında özel bir tarama yapılmasını tavsiye etmemekte ve şu anda herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlaması uygulanmasını önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

Etiketler:
Mers – CoV Hastalığı


Habere Dahil Ülkeler:
SUUDİ ARABİSTAN

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2025-DON569