TAYLAND’DA ŞARBON (ANTRAKS)

29 Mayıs 2025 Perşembe

Mayıs 2025'in başlarında, Uluslararası Sağlık Tüzüğü Tayland Ulusal Odak Noktası (UST UO) dört kutanöz şarbon vakasını DSÖ'ye bildirmiştir.

TAYLAND’DA ŞARBON (ANTRAKS)

 

29 Mayıs 2025  

 

Özet Olarak Durum

Mayıs 2025'in başlarında, Uluslararası Sağlık Tüzüğü Tayland Ulusal Odak Noktası (UST UO) dört kutanöz şarbon vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. Etkilenen bireylerden biri hastalık komplikasyonları sonucu ölürken, kalan üç vaka hastaneye kaldırılmış ve uygun tıbbi bakım almıştır. Bildirilen tüm vakaların şarbonla enfekte olduğundan şüphelenilen sığırlarla doğrudan teması olmuştur. Ulusal sağlık yetkilileri tarafından hızlı bir saha araştırması ve müdahalesi gerçekleştirilmiştir. Potansiyel olarak maruz kalan tüm bireyler tespit edilmiş ve yüksek riskli temaslıların hepsine maruziyet sonrası profilaksi uygulanmıştır. 28 Mayıs'ta, sığır kesimi ile ilişkili bir vaka daha duyurulmuştur. Etkilenen bölgede hayvan karantinası ve beş km yarıçapındaki sığırları hedef alan aşılama kampanyası, halkı bilinçlendirme kampanyaları ve gelişmiş gözetim dahil olmak üzere hastalık kontrol önlemleri uygulanmıştır. Şarbon, spor oluşturan bakteri Bacillus anthracis'in neden olduğu, yaşamı tehdit eden zoonotik bir hastalıktır. İnsanlar şarbonu enfekte hayvanlardan veya kontamine hayvan ürünlerinden alabilir. Genellikle insanlar arasında yayılmaz. Şu anda, Tayland tarafından uygulanan sağlam halk sağlığı önlemleri nedeniyle, hayvan hareketi yoluyla uluslararası hastalık yayılma riski düşüktür.

Durumun Tanımı

1 Mayıs ve 4 Mayıs 2025 tarihleri arasında Tayland UST NFP, biri ölüm olmak üzere dört doğrulanmış deri şarbonu vakasını DSÖ'ye bildirmiştir. Teyit edilen vakaların yaş aralığı 36 ila 58 olup üç erkek ve bir kadından oluşmaktadır. Vakalar, Mekong Nehri ile ayrılan Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti sınırı yakınında bulunan Mukdahan Eyaletinde tespit edilmiştir. Tüm vakalar epidemiyolojik olarak inek kesimi ile bağlantılıdır. İlk inek 12 Nisan 2025 tarihinde bir hayır etkinliği sırasında kesilmiş ve eti köylüler arasında dağıtılmıştır. İkinci inek ise 28 Nisan 2025 tarihinde kesilmiştir. Bu hayvanların kesim işlemi sırasında ete maruz kalma veya temas etmenin, teyit edilen tüm vakalar için enfeksiyon kaynağı olduğu düşünülmektedir.

İlk vaka, sağ elinde 24 Nisan'a kadar açıkça görülebilen bir lezyona ilerleyen deri döküntüsü ile başvurmuştur. Başlangıçta hastaneye yatırılan vaka, 27 Nisan'da elinde koyulaşan bir lezyon, sağ aksiller lenf nodlarında şişme, baş dönmesi ve konvülsiyonlar da dahil olmak üzere klinik semptomların kötüleşmesi nedeniyle sevk hastanesine nakledilmiştir. Daha sonra hastalığın komplikasyonları sonucu aynı gün hayatını kaybetmiştir. Diğer üç vaka püstüler ve veziküler lezyonlarla başvurmuş ve hastaneye yatırılmıştır. 28 Mayıs 2025 itibariyle, üç vaka 10 günlük levofloksasin ve doksisiklin tedavisini tamamlamış ve hastaneden taburcu edilmiştir.

Üç köyde risk altındaki bireylerin taraması yapılmış ve ishal ve ateşle gelen iki şüpheli vaka daha belirlenmiştir. Ancak, örnekler B. anthracis için negatif çıkmıştır. Toplam 636 kişi risk altında olarak belirlenmiş ve 10 Mayıs 2025'e kadar izlenmiştir. Bunlardan 28 kişi doğrudan sığır kesiminde yer alırken, diğerleri çiğ sığır eti tüketmiştir. Halk sağlığı yetkilileri, risk altındaki bireylere yedi gün boyunca doksisiklin uygulayarak maruziyet sonrası profilaksi başlatmıştır.

28 Mayıs'ta Halk Sağlığı Bakanlığı, Mukdahan eyaletinde ineklerin kesimiyle ilişkili beşinci doğrulanmış vakayı duyurmuştur. En son bildirilen beşinci vakanın klinik durumu, raporlama sırasında bilinmemektedir.

Bu, Tayland'da 1994'ten bu yana bildirilen ilk şarbon kaynaklı ölüm. Epidemiyoloji Bölümü'ne göre, bu olaydan önceki en son şarbon vakaları 2000 yılında (Phichit ve Phitsanulok eyaletlerinde 15 vaka ve ölüm yok) ve 2017 yılında (Myanmar'dan ithal edilen bir keçi karkasına dokunulması ile bağlantılı olarak Tak eyaletinde iki vaka ve ölüm yok) meydana gelmiştir.

Epidemiyoloji

Şarbon, Gram pozitif, spor oluşturan çubuk B. anthracis'in neden olduğu ve ağırlıklı olarak otlayan otçulları, hem çiftlik hayvanlarını hem de yaban hayatını etkileyen bir zoonozdur.

B. anthracis sporları bulaşıcı formlardır ve toprakta ve hayvan dokularında, parçalarında ve ürünlerinde yıllarca canlı kalabilirler. Ayrıca rüzgar veya seller, hayvan leşçileri (enfekte karkaslarla beslenen) ve hayvan ürünlerinin taşınmasıyla da dağılabilirler.

İnsanlarda şarbon sporları vücuda dört yoldan girebilir: transkutanöz aşılama, yutma, inhalasyon ve doğrudan enjeksiyon. Hastalığın klinik belirtileri maruziyet türüne göre değişir: sırasıyla kutanöz, gastrointestinal, inhalasyon ve enjeksiyonla ilişkili şarbon. Aynı zamanda, şarbonun tüm formları sepsis ve meningoensefalit dahil olmak üzere yaygın hastalığa yol açabilir.

  • Deri şarbonu en yaygın formdur ve vakaların yaklaşık %95'inde görülür. Enfeksiyon, enfekte hayvanlar, karkaslar, hayvan dokuları, parçaları (örn. deriler, yün, kıl, kemik) veya ürünler (örn. davullar, fırçalar, halılar) ile doğrudan temastan sonra ortaya çıkar. Deri yoluyla istila, deri sıyrıkları veya kıl folikülleri yoluyla meydana gelebilir. Ek olarak, deri şarbonu, enfekte bir bireyin kirlenmiş toprağı veya deri lezyonlarıyla temas sonucu ortaya çıkabilir. Ancak, doğrudan kişiden kişiye bulaşma çok nadirdir. Deri hastalığı olan bireyler, kaşıntılı, ağrısız bir papül (genellikle açıkta kalan bölgelerde) ilerleyerek daha büyük bir vezikül veya kabarcığa dönüşür ve sonunda siyah, çökük merkezi kabuklu (eskar) nekrotik bir ülsere dönüşür. Genellikle lokal ödem (şişlik) ve bölgesel lenfadenopati belirgindir. Vakaların az bir kısmında ateş, baş ağrısı ve halsizlik görülebilir. Gastrointestinal şarbon, kirli, az pişmiş et tüketiminden sonra ortaya çıkar ve bulantı, kusma, karın ağrısı, bazen ishal ile birlikte görülür. Şiddetli vakalarda gastrointestinal kanama ve asit görülebilir. Bazı bireylerde orofaringeal tutulum görülür.
  • Solunum yoluyla şarbon en şiddetli klinik tablodur ve spor içeren tozların veya aerosollerin solunmasından kaynaklanır. Dikkat çekici bir şekilde, havadan kişiden kişiye bulaşma gerçekleşmez. Etkilenen hastalar başlangıçta grip benzeri bir hastalıkla ortaya çıkar, ardından şiddetli solunum sıkıntısı ve şok görülür.
  • Enjeksiyon şarbonu, herhangi bir yolla (transkutanöz ve intravenöz) uyuşturucu kullanımıyla ilişkilendirilmiştir ve cilt lezyonları ve yumuşak doku tutulumu ile ilişkilidir.

Şarbon için ana risk faktörü mesleki maruziyettir. Risk altındaki kategoriler arasında deri, yün, kıl veya kemik ürünlerinin endüstriyel işlenmesinde çalışan işçiler, veterinerler, hayvanlarda şarbon görülme sıklığının yüksek olduğu bölgelerdeki tarım ve yaban hayatı işçileri ve laboratuvar personeli yer alır.

Şarbon, Güneydoğu Asya bölgesindeki birçok ülkede endemiktir. Ancak Tayland'da, insan şarbonu vakaları çok nadir görülür. Bu, ülkede 25 yıldır ölümle sonuçlanan ilk insan şarbonu salgınıdır. En son önceki vakalar, iki şarbon vakasının bildirildiği ancak ölüm olmadığı Tak ilindeki Mae Sot ilçesinde 2017'de meydana gelmiştir. Şarbon ilk olarak 1947'de Tayland'da bildirilmiştir. 1992 ile 2000 yılları arasında, vaka oranı 100.000 kişi başına 0,02 ila 0,17 arasında değişmiş ve vakaların çoğu Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti ve Myanmar sınırındaki illerde görülmüştür.

Halk Sağlığı Yanıtı

Halk Sağlığı Bakanlığı Hastalık Kontrol Dairesi ve Tarım ve Kooperatifler Bakanlığı Hayvancılık Geliştirme Dairesi, olası hastalık yayılımını kontrol etmek için şu önlemleri uygulamıştır:

İnsan sağlığı için uygulanan eylemler

  • Potansiyel olarak kirlenmiş et tüketimine göre belirlenen 23 yüksek riskli hanede çevre temizliği ve dezenfeksiyonu gerçekleştirilmiştir.
  • Erişilebilirliği iyileştirmek ve maruziyet sonrası profilaksi dağıtımını kolaylaştırmak için bir ilaç dağıtım merkezinin kurulması.
  • Etkilenen üç köyde risk taramasının artırılması.
  • Maruz kalan kişiler belirlendi ve maruziyet sonrası profilaksi sağlanmıştır.
  • Tayland'daki Tıp Bilimleri Dairesi (DMSC), bulaşma dinamiklerini daha iyi anlamak için test stratejilerinin önemli bir bileşeni olarak genom dizilimi gerçekleştirmiştir.
  • Köylülere bilgi dağıtımı ve çeşitli medya kanalları aracılığıyla yürütülen kamuoyu farkındalık kampanyaları dahil olmak üzere risk iletişimi ve toplum katılımı çalışmaları yürütülmüştür.

Hayvan sağlığı için alınan önlemler

  • Çiftçilere hasta veya ölü hayvanları yetkililere bildirmeleri ve çiğ et kesmemeleri veya tüketmemeleri konusunda kesinlikle uyarıda bulunulmuştur.
  • 21 çiftçiye ait, insan enfeksiyonlarının potansiyel kaynağı olduğundan şüphelenilen toplam 123 sığır sürüsü karantinaya alınmıştır. Hayvanlara yedi gün boyunca penisilin tedavisi uygulanmış olup en az 20 gün boyunca izlenmiştir.
  • Kirlenme riski olarak belirlenen alanlarda hayvan otlatma ve su kaynaklarına erişim kısıtlanmıştır. Beş kilometrelik bir yarıçap içindeki sığır ve mandaları hedef alan bir aşılama kampanyası yürütülmüş ve toplam 1222 hayvana ulaşılmıştır. Tayland'da, salgın durumlarına yanıt olarak hayvanlara şarbon aşıları uygulanmaktadır.
  • Hayvan karantina görevlileri, hayvanların beş kilometrelik risk bölgesine girip çıkmasını kontrol etmek için kontrol noktaları kurmuştur. Komşu ülkelerden hayvan, et ve hayvansal ürün kaçakçılığını önlemek ve denetim, devriye yoğunluğunu artırmak için idari sektörler, polis, askeri ve güvenlik teşkilatlarıyla koordinasyon güçlendirilmiştir.
  • İlk vakada kullanılan bıçaklardan ve kesme tahtalarından, ayrıca kesim yerindeki topraktan ve kesilen ineklerden alınan sığır etinden örnekler toplanmıştır. Hepsinin B. anthracis testi pozitif çıkmıştır.

DSÖ risk değerlendirmesi

1992 ile 2000 yılları arasında Tayland'da insanlarda şarbon görülme oranı 100.000 kişi başına 0,02 ila 0,17 arasında değişmiş olup, vakaların çoğu Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti ve Myanmar sınırındaki illerde bildirilmiştir.

Son 25 yılda sporadik insan vakaları bildirilmiş olsa da, Tayland 102 vakanın kaydedildiği 1995 yılından bu yana büyük çaplı bir salgın yaşamamıştır. Mevcut salgında, Lao Demokratik Halk Cumhuriyeti sınırındaki Mukdahan ilinin Don Tan ilçesinde insan vakaları bildirilmiştir. Ancak Tayland, hayvan hareketlerinin kısıtlanması da dahil olmak üzere acil müdahale eylemleri almıştır. Sonuç olarak, uluslararası yayılma riski düşüktür.

Uygulanan hızlı ve kapsamlı kamu ve hayvan sağlığı önlemleri göz önüne alındığında insan sağlığı riski düşüktür. İlk dört vakayla bağlantılı 600'den fazla kişi potansiyel olarak maruz kalmış olarak belirlenmiş olsa da, maruz kalan tüm kişiler izleme sürelerini tamamlamıştır. Ulusal düzeyde kamuoyu farkındalık kampanyaları devam etmektedir.

Hayvan sağlığı önlemleri de, şüpheli sığır sürülerinin karantinaya alınması ve tedavisi, beş kilometrelik bir yarıçap içinde hayvanların aşılanması, hareket kontrolü ve artırılmış denetimler dahil olmak üzere sağlam olduğu görülmüştür. Ayrıca, Malezya ve Lao Halk Demokratik Cumhuriyeti gibi komşu ülkeler, özellikle hayvan hareketleri bağlamında, şarbon sürveyansını artırmıştır.

DSÖ seyahat veya ticaret konusunda herhangi bir kısıtlama önermese de, mevcut durum hayvan ticareti önlemlerinin uygulanmasına yol açabilir. Bazı komşu ülkeler Tayland'dan hayvan ve hayvansal ürünlerin ithalatına kısıtlamalar getirmiştir. Uluslararası seyahat ve ticaretle ilgili tüm kararlar kapsamlı bir risk değerlendirmesine dayanmalı ve söz konusu gerçek halk sağlığı riskleriyle orantılı olmalıdır.

DSÖ Tavsiyesi

İnsanlarda şarbon hastalığının önlenmesi, öncelikle hastalığın hayvanlarda kontrol edilmesine bağlıdır. Hayvancılıkta şüpheli bir salgın olması durumunda, temel kontrol önlemleri arasında etkilenen sürülerin veya sürülerin karantinaya alınması, karkasların uygun şekilde imha edilmesi, örneklerin güvenli bir şekilde toplanması, karkas alanlarının ve kontamine malzemelerin dekontaminasyonu, maruz kalmayan hayvanların aşılanması ve semptomatik hayvanların tedavisi yer alır. Genel halk ve risk altında olan kişiler, hayvanlarda hasta veya beklenmedik ölümleri derhal veterinerlik yetkililerine bildirmelidir.

Topluluk ortamında, potansiyel olarak kontamine hayvan ürünleriyle ilgilenen kişiler, şarbon bulaşması ve klinik belirtileri, yara bakımı ve kişisel hijyen konusunda eğitilmelidir. Herhangi bir hastalık veya hastalık belirtisi olması durumunda, derhal tıbbi yardım almalıdırlar.

Şarbon, özellikle hastalığın endemik olduğu ortamlarda, hayvanlarla veya hayvansal ürünlerle yakın çalışan kişiler için önemli bir mesleki risk oluşturur. Eğitim, uygun koruyucu önlemler ve gözetim yoluyla önleme, şarbona mesleki maruziyeti azaltmanın anahtarıdır. Bu yüksek riskli mesleklerde şarbon enfeksiyonu riskini azaltmak için aşağıdaki koruyucu önlemler önerilmektedir: Kişisel Koruyucu Donanım (KKE) kullanımı, işyeri hijyeni ve özellikle aerosol üretilebilecek endüstrilerde çalışma alanlarında uygun havalandırma.

Sağlık hizmeti ortamlarında, şüpheli veya doğrulanmış zoonotik şarbon maruziyeti olan hastalar, deri şarbonu lezyonu bölgesinde irin/kan/sıvı akıntısı olmadığı sürece, enfeksiyon önleme ve kontrolü için standart önlemler kullanılarak tedavi edilebilir. Bir hastada şüpheli veya doğrulanmış deri şarbonu lezyonu olduğunda, şarbon sporlarına karşı etkisiz olan dezenfektan ve antiseptik olarak alkol bazlı el antiseptiği kullanmak yerine, ‘DSÖ’nün el hijyeni için 5 an’ı boyunca sabun ve su ile el yıkama kullanınız.

Bir hasta deri şarbonu lezyonu bölgesinde kan/irin/sıvı akıntısı ile gelirse, hastayı özel bir odaya yerleştirmek ve tek kullanımlık KKD (muayene eldivenleri ve sıvıya dayanıklı önlük) kullanmak dahil olmak üzere enfeksiyon önleme ve kontrolü için temas önlemlerini uygulayınız. Hastaların odasını manuel olarak temizlerken tek kullanımlık sarf malzemeleri kullanınız. Temizlik sırasında kullanılan bezleri ve eldivenleri sızdırmaz bir torbaya koymak ve bu torbayı bulaşıcı atık olarak yakmaya göndermek dahil olmak üzere temas önlemlerini uygulayınız. Kullanılmış çarşaflar ve kutanöz şarbon lezyonlarından irin/kan/sıvı akıntısı olan kontamine giysiler sızdırmaz bir torbaya konulmalı ve a) bulaşıcı atık olarak yakılmaya gönderilmeli veya b) normal çamaşır/çarşaf yönetiminden önce otoklavlanmaya gönderilmelidir (otoklavın işlevinin bir spor şeridi kullanılarak doğrulanması sağlanmalıdır). Kutanöz şarbon lezyonlarında kullanılan pansumanlar ve bandajlar sızdırmaz bir torbaya konulmalı ve kullanımdan sonra bulaşıcı atık olarak yakılmaya gönderilmelidir. Bir hastanın kutanöz şarbon lezyonu bölgesinde irin/kan/sıvı akıntısı artık yoksa; aksi belirtilmediği takdirde hastanın odasını son kez temizleyin ve uygun KKD için risk değerlendirmesiyle standart önlemlere göre bakımı sürdürünüz.

Tedavinin temel taşı, ilk klinik şüphede antibiyotik tedavisinin zamanında başlatılmasıdır. Antimikrobiyal rejimlerin seçimi klinik forma, şiddete ve kaynak bulunabilirliğine bağlıdır. Belgelenmiş veya şüpheli gastrointestinal maruziyeti olan kişilere 10 günlük oral antibiyotik profilaksisi önerilebilir. Maruziyet sonrası profilaksi mümkün olan en kısa sürede, ideal olarak 48 saat içinde başlatılmalıdır. Önerilen antibiyotikler arasında doksisiklin veya siprofloksasin bulunur.

Şarbonun endemik olduğu ülkelere seyahat eden uluslararası gezginler, yasaklı hayvansal ürünler, kupalar ve hediyelik eşyaların ithalatına ilişkin düzenlemelerin farkında olmalıdır.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

Etiketler:
Şarbon


Habere Dahil Ülkeler:
TAYLAND

Kaynak: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2025-DON573