20 Ağustos 2025

Özet olarak salgın

4 Ağustos 2025 tarihinde İsrail, DSÖ'ye dolaşımdaki aşı kaynaklı poliovirüs tip 1 (cVDPV1) salgını bildirmiştir. Şubat ve Temmuz 2025 tarihleri arasında, çoğunluğu Kudüs ve Orta Bölge'de olmak üzere yedi bölgeden alınan çevre örneklerinde dokuz genetik olarak bağlantılı virüs izolatı bulunmuştur. Paralitik polio vakası bildirilmemiştir. İsrail, Mart 2025'te iki değerli oral polio aşısının rutin kullanımını durdurdu, ancak ülkenin rutin aşılama programının bir parçası olarak inaktif polio aşısını (IPV) kullanmaktadır. DSÖ ve Küresel Polio Eradikasyon Girişimi ortakları, ulusal ve alt ulusal yetkililere destek vermektedir. DSÖ, genel bağışıklık, sürveyans ve müdahale sistemlerinin güçlü olması nedeniyle, İsrail'deki bu cVDPV1 salgınının uluslararası yayılma riskini düşük olarak değerlendirmektedir. Ancak, virüs, aşı karşıtı ve aşı oranlarının düşük olduğu, yurtdışındaki benzer gruplarla bağlantıları olan topluluklarda dolaşmaktadır ve bu da virüsün daha fazla yayılma riski oluşturmaktadır.

Salgının tanımı

4 Ağustos 2025 tarihinde, DSÖ, İsrail Ulusal Odak Noktası (NFP) tarafından, ülkede dolaşımdaki aşı kaynaklı poliovirüs tip 1 (cVDPV1) salgını ilan edildiğine dair Uluslararası Sağlık Tüzüğü bildirimi almıştır. Şubat ve Temmuz 2025 arasında, yedi örnekleme noktasından toplanan çevre örneklerinde dokuz genetik olarak ilişkili VDPV1 izolatı tespit edilmiştir. Bu örnekleme noktalarının dördü, Kudüs bölgesi ve Merkez Bölgesi'nde coğrafi olarak birbiriyle örtüşmeyen noktalardadır. Laboratuvar analizleri ve tüm genom dizileme (WGS) sonuçları, bu virüslerin birbirleriyle ve Ekim 2024'ten bu yana çevre örneklerinden izole edilen çok sayıda Sabin benzeri virüsle genetik olarak bağlantılı olduğunu göstermektedir. 8 Ağustos 2025 itibarıyla, cVDPV1 sadece çevre örneklerinde tespit edilmiş olup, şu aşamada felçli vaka bildirilmemiştir. Ancak mevcut kanıtlar, bu olayın sürekli topluluk bulaşması olan bir cVDPV1 salgını olarak sınıflandırılmasını desteklemektedir.

Bu salgından önce, çevresel sürveyansla tespit edilen SL1 virüsleriyle ilişkili bir Sabin benzeri tip 1 virüs (SL1), 23 Aralık 2024 tarihinde bildirilen ve aşı ile ilişkili felçli poliomyelit (VAPP) olarak sınıflandırılan, Kudüs'te aşı yapılmamış 17 yaşındaki bir erkekte akut flask felci (AFP) vakasının nedeni olmuştur.

İsrail, 2025 yılının Mart ayında iki değerli oral polio aşısının (bOPV) rutin kullanımını durdurmuş olup 12 aylığa kadar rutin aşılama programı kapsamında dört doz inaktif polio aşısı (IPV) uygulamaya devam etmektedir. DSÖ/UNICEF'in 2024 yılında üç doz IPV için Ulusal Aşılama Kapsamına İlişkin Tahminleri %98 olmuştur. Ancak, Kudüs'teki aşılama kapsamı belirgin şekilde daha düşük ve DSÖ’nün yeterli nüfus bağışıklığını korumak ve poliovirüs bulaşmasını önlemek için gerekli olan önerilen kapsam eşiğinin altında kalmıştır.

Çocuk Felci Epidemiyolojisi

Çocuk felci, çoğunlukla beş yaşın altındaki çocukları etkileyen, kalıcı felce (yaklaşık 200 enfeksiyondan 1'i) veya ölüme (felç geçirenlerin %2-10'u) neden olan oldukça bulaşıcı bir hastalıktır.

Virüs insandan insana, çoğunlukla fekal-oral yolla veya daha az sıklıkla kontamine su veya yiyeceklerle bulaşır. Virüs bağırsakta çoğalır ve buradan sinir sistemini istila ederek felce neden olabilir. Kuluçka süresi genellikle 7-10 gündür ancak 4-35 gün arasında değişebilir. Enfekte olanların %90'ı ya belirti göstermez ya da hafif belirtiler yaşar ve hastalık genellikle fark edilmez.

Aşı kaynaklı poliovirüs, orijinal olarak OPV'de bulunan türden mutasyona uğramış, iyi belgelenmiş bir poliovirüs türüdür. OPV, bağırsakta sınırlı bir süre boyunca çoğalan ve böylece antikor oluşturarak bağışıklık geliştiren canlı, zayıflatılmış bir poliovirüs formu içerir. Nadir durumlarda, gastrointestinal sistemde replike olurken, OPV suşları genetik olarak değişebilir ve çocuk felcine karşı tam olarak aşılanmamış topluluklarda, özellikle de kötü hijyen, kötü sanitasyon veya aşırı kalabalığın olduğu bölgelerde yayılabilir. Nüfusun bağışıklığı ne kadar düşükse, aşı kaynaklı poliovirüs o kadar uzun süre hayatta kalır ve o kadar fazla genetik değişikliğe uğrar.

Çok nadir durumlarda, aşıdan türetilen virüs genetik olarak vahşi poliovirüs gibi felce neden olabilecek bir forma dönüşebilir - bu aşıdan türetilen poliovirüs (VDPV) olarak bilinir. VDPV'nin en az iki farklı kaynakta ve en az iki ay arayla tespit edilmesi, genetik olarak bağlantılı olması ve toplumda bulaşma kanıtı göstermesi, 'dolaşımda olan' aşı kaynaklı poliovirüs (cVDPV) olarak sınıflandırılır. Vahşi poliovirüse benzer şekilde, cVDPV'ler üç tipte (1,2 veya 3) olabilir, Endonezya'daki mevcut salgın cVDPV tip 2'den (cVDPV2) kaynaklanmaktadır.

Halk sağlığı yanıtı

• Daha fazla bulaşmayı tespit etmek için gelişmiş AFP ve çevresel sürveyans çalışmaları devam etmektedir.
• Sağlık Bakanlığı bünyesinde, 2022'de cVDPV3 ve ardından 2023'te cVDPV2 salgınlarının kontrolünü desteklemek için çok disiplinli bir acil durum yanıt ekibi (ERT) kurulmuştur ve bu ERT, mevcut cVDPV1 salgını için de faaliyetlerini sürdürmektedir.
• Yerel dolaşımın ölçeğini ve ilgili durumlarda gerekli müdahaleleri değerlendirmek için araştırmalar devam etmektedir.
• DSÖ Avrupa Bölge Ofisi de dahil olmak üzere Küresel Polio Eradikasyon Girişimi ortakları, ulusal ve alt ulusal yetkililere destek vermektedir.
• IPV ile hedeflenen aşılama kampanyaları, aşılama oranı düşük topluluklara odaklanarak 2022 yılından bu yana devam etmektedir. Bu kampanyalar, kapsama alanını en üst düzeye çıkarmak için kızamık aşılama çabalarıyla birlikte şu anda yoğunlaştırılmaktadır. Aşı kabulünü artırmak için kampanyalar, topluma özel iletişim stratejileriyle desteklenmektedir.
• Aşıyla ilgili tereddütleri azaltmak ve aşı kabulünü artırmak için topluma duyarlı iletişim stratejileri, özel mesajlarla geliştirilmektedir.

DSÖ risk değerlendirmesi

Poliovirüsün uluslararası yayılması, 5 Mayıs 2014 tarihinde DSÖ Genel Direktörü tarafından Uluslararası Önemi Haiz Halk Sağlığı Acil Durumu (PHEIC) ilan edilmiş ve en son olarak 28 Temmuz 2025 tarihinde PHEIC ilanı uzatılmıştır. İsrail'deki cVDPV salgınları, orijinal PHEIC ilanı kapsamındadır.

İsrail'de aşılama kapsamı yüksek ve güçlü bir sürveyans sistemi mevcuttur, ancak bilinen yüksek riskli bölgelerde/nüfus gruplarında aşılama eksiklikleri devam ettiği için ülkede daha fazla yayılma riski orta düzeyde olasıdır. Yerel sağlık yetkilileri, durumu ve yayılma riskini daha iyi anlamak için saha, epidemiyolojik ve virolojik araştırmalar yürütmektedir. İsrail, Mart 2025'te bOPV kullanımını durdurmuştur. Rutin aşılama programı, 12 aylık olana kadar dört doz IPV içeren aşı ve ilkokulun ikinci yılında beşinci bir dozu içermektedir.

2024 yılında, toplam 11 cVDPV1 vakası bildirilmiştir; bunlardan 10'u Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde, 1'i Mozambik'te görülmüştür. Son 10 aydır cVDPV1 vakası tespit edilmemiş olmasına rağmen, birçok ülkede rutin aşılama ve IPV kapsamının düşük seviyede seyretmesi ve buna bağlı bağışıklık açığı, cVDPV1'in ortaya çıkma riskinin devam ettiğini göstermektedir.

DSÖ, genel nüfus bağışıklığının yüksek olması, sağlam poliovirüs sürveyansı ve yanıt kapasitesi nedeniyle, bu cVDPV1 tespitiyle ilişkili uluslararası yayılma riskini şu anda düşük olarak değerlendirilmektedir. Ancak, aşıya şüpheyle yaklaşan ve aşılama oranı düşük topluluklarda, diğer ülkelerdeki benzer topluluklarla yakın bağları olduğu bilinen topluluklarda dolaşımın muhtemel olduğu gerçeği göz önüne alındığında, yayılma potansiyeli mevcuttur. Bunun bir örneği, 2022-2023 yıllarında Birleşik Krallık, ABD, Kanada ve İsrail'de cVDPV2'nin çok ülkeli dolaşımıdır.

DSÖ tavsiyesi

Polio aşısı, birden fazla kez uygulandığında çocuğu ömür boyu koruyabilir. DSÖ, polio'nun ortadan kaldırılmasına yönelik küresel taahhüdü desteklemek amacıyla her ülkenin polio aşısı ile yüksek düzeyde aşılama oranlarına ulaşmaya ve bunları sürdürmeye çalışması gerektiğini tavsiye etmektedir. DSÖ, polio'dan etkilenen bölgelere seyahat eden veya bu bölgelerde yaşayan herkesin ulusal aşılama programına uygun olarak polio aşısını tam olarak yaptırmasını önermektedir. Polio'ya karşı bağışıklığı düşük olan nüfus grupları, bağışıklığı artırmak ve sürekli bulaşma ve yayılma riskini azaltmak için hedefe yönelik müdahalelerde öncelikli olarak ele alınmalıdır.

Tüm ülkelerin, özellikle polio'dan etkilenen ülkeler ve bölgelerle sık seyahat ve temas halinde olanların, yeni virüs girişlerini hızla tespit etmek ve hızlı yanıtı kolaylaştırmak için AFP vakalarına yönelik sürveyansı güçlendirmeleri önemlidir. Ülkeler, bölgeler ve alanlar, yeni virüs girişlerinin sonuçlarını en aza indirmek için ilçe düzeyinde rutin aşılama kapsamını eşit düzeyde yüksek tutmalıdır.

Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) kapsamında toplanan Acil Durum Komitesinin tavsiyesine göre, poliovirüsün uluslararası yayılmasını sınırlama çabaları bir PHEIC olarak kalmaya devam etmektedir. Poliovirüs bulaşmasından etkilenen ülkeler Geçici Tavsiyelere tabidir. PHEIC kapsamında yayınlanan Geçici Tavsiyelere uymak için, poliovirüs ile enfekte olan herhangi bir ülke salgını ulusal halk sağlığı acil durumu olarak ilan etmeli, tüm uluslararası yolcuların aşılanmasını değerlendirmeli, bu yolcuların uluslararası aşı sertifikası almasını sağlamalı, uygun polio aşısı belgesi olmayan herhangi bir sakinin uluslararası seyahatini kalkış noktasında kısıtlamalı, yolcuların aşı kapsamını önemli ölçüde artırmak için sınır ötesi çabaları yoğunlaştırmalı ve rutin aşılama kapsamını artırmak için çabaları yoğunlaştırmalıdır. Geçici tavsiyeye tabi olan her ülke, aşağıdaki kriterler karşılanana kadar yukarıda açıklanan önlemleri sürdürmelidir:

1.En az altı ay boyunca yeni enfeksiyon görülmemiş olması; ve

2.Tüm enfekte ve yüksek riskli bölgelerde yüksek kaliteli eradikasyon faaliyetlerinin tam olarak uygulandığına dair belgelerin bulunması.

Bu tür belgelerin bulunmaması halinde, eyalet yukarıdaki değerlendirme kriterlerini karşılayarak artık enfekte olmadığına dair kanıtlanana kadar önlemler sürdürülmelidir.

cVDPV'lerle ilgili en son epidemiyolojik bilgiler haftalık olarak güncellenmektedir.

DSÖ, bu olayla ilgili mevcut bilgilere dayanarak İsrail'e seyahat ve/veya ticaret kısıtlamaları getirilmesini önermemektedir.

Ayrıntılı bilgi için aşağıdaki bağlantılara bakınız:

• Global Polio Eradication Initiative: https://polioeradication.org/
• Standard Operating Procedures for responding to a poliovirus event or outbreak v4.0 March 2022: https://polioeradication.org/wp-content/uploads/2024/05/9789240049154-eng.pdf
• Polio Immunization coverage estimates by country (WHO): https://immunizationdata.who.int/global/wiise-detail-page/poliomyelitis-vaccination-coverage
• Two out of three wild poliovirus strains eradicated: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/two-out-of-three-wild-poliovirus-strains-eradicated
• Last recorded case of indigenous wild poliovirus (WPV) by country: https://polioeradication.org/about-polio/polio-free-countries/
• WHO factsheet poliomyelitis: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/poliomyelitis
• Statement of the Forty-second meeting of the Polio IHR Emergency Committee: https://www.who.int/news/item/28-07-2025-statement-of-the-forty-second-meeting-of-the-polio-ihr-emergency-committee
• Reporting Vaccine-derived Polioviruses (VDPVs): https://polioeradication.org/wp-content/uploads/2024/05/GP5-VDPV-Reporting-for-GPLN-Sequencing-Laboratories-V2.0.pdf
• Global circulating vaccine- derived (cVDPV) AFP cases and environmental samples 2021-2025: https://polioeradication.org/circulating-vaccine-derived-poliovirus-count/
• WHO/UNICEF estimates of national routine immunization: https://immunizationdata.who.int/
• GPEI recommendations for reporting on poliovirus outbreaks: https://polioeradication.org/wp-content/uploads/2024/09/GPEI-Recommendations-for-Reporting-on-Poliovirus-Outbreaks-20240901.pdf