18 Eylül 2025

Durumun Özeti

1 Ocak ile 29 Ağustos 2025 tarihleri arasında, Bangladeş Uluslararası Sağlık Tüzüğü Ulusal Odak Noktası (IHR NFP), Bangladeş'in üç ayrı coğrafi bölgesi (Barisal, Dakka ve Rajshahi) genelinde dört farklı ilçeden bildirilen, zaman açısından birbiriyle ilişkisi olmayan dört doğrulanmış ölümcül Nipah virüsü (NiV) enfeksiyonu vakasını DSÖ’ye bildirmiştir. NiV enfeksiyonu, enfekte hayvanlar (yarasalar veya domuzlar gibi) veya enfekte hayvanların tükürüğü, idrarı ve dışkısı ile kontamine olmuş gıdalar yoluyla insanlara bulaşan bir zoonotik hastalıktır. Ayrıca, enfekte bir kişiyle yakın temas yoluyla insandan insana da doğrudan bulaşabilir. Meyve yarasaları veya uçan tilkiler (Dev yarasa-Pteropus türleri) virüsün doğal konakçılarıdır. İnsan NiV enfeksiyonu, insanlarda ve hayvanlarda ciddi hastalıklara neden olabilen, yüksek ölüm oranına sahip ve salgınları öncelikle Güney ve Güneydoğu Asya'da görülen, salgın eğilimli bir hastalıktır. 2001 yılında Bangladeş'te ilk kez tanınan salgından bu yana, neredeyse her yıl insan enfeksiyonları tespit edilmiştir. Bugüne kadar Bangladeş, salgınları hızlı bir şekilde tespit etmek ve müdahale etmek için kurulan Nipah sürveyans sistemi aracılığıyla 347 NiV vakası kaydetmiştir ve vaka ölüm oranı %71,7'dir. Şu anda NiV enfeksiyonu için spesifik bir ilaç veya aşı bulunmamaktadır; ciddi solunum ve nörolojik komplikasyonların tedavisi için yoğun destekleyici bakım önerilmektedir. Halk sağlığı çabaları, risk faktörleri konusunda farkındalığı artırmaya, virüse maruz kalmayı azaltmak için önleyici tedbirleri teşvik etmeye ve yeterli yoğun destekleyici bakımla desteklenen erken vaka tespitine odaklanmalıdır. Bangladeş Sağlık ve Aile Refahı Bakanlığı, DSÖ'nün desteğiyle çeşitli halk sağlığı tedbirleri uygulamıştır. DSÖ, NiV'nin ulusal ve bölgesel düzeyde oluşturduğu genel halk sağlığı riskini orta düzeyde olarak değerlendirmektedir; hastalığın uluslararası yayılma riski düşük olarak değerlendirilmektedir.

Durumun Tanımlanması

1 Ocak ile 29 Ağustos 2025 tarihleri arasında, Bangladeş UST NFP, Bangladeş'in üç farklı bölgesi (Barisal, Dakka ve Rajshahi) içindeki dört ayrı ilçede farklı zamanlarda meydana gelen dört adet doğrulanmış ölümcül Nipah virüsü (NiV) enfeksiyonu vakasını DSÖ’ye bildirmiştir. Tüm vakalar Ters Transkripsiyon Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) ve Enzim Bağlı İmmünosorbent Testi (ELISA) ile teyit edildi ve vakalar arasında epidemiyolojik bir bağlantı tespit edilmemiştir.

İlk vaka, Rajshahi bölgesi Pabna ilçesinden genç bir yetişkin kadın olup semptomları 25 Ocak'ta başlamıştır. 26 Ocak'ta bir toplum hastanesine yatırılmış ve ertesi gün başka bir hastaneye sevk edilmiştir. 28 Ocak'ta hayatını kaybetmiş ve NiV laboratuvarca  29 Ocak'ta doğrulanmıştır. Toplam 96 temaslı kişinin tespit edildiği bildirilmiş ve hepsinin NiV testi negatif çıkmıştır.

İkinci vaka, 13 Şubat'ta semptomları başlayan ve 19 Şubat'ta hastaneye yatırılan Barisal bölgesi Bhola ilçesinden yetişkin bir erkek olmuştur. Ertesi gün başka bir hastaneye sevk edilmiş olup 22 Şubat'ta hayatını kaybetmiştir. NiV enfeksiyonu 21 Şubat'ta doğrulanmıştır. Toplam 71 temaslı kişi tespit edilmiş ve hepsinin NiV testi negatif çıkmıştır.

Üçüncü vaka, 17 Şubat'ta semptomları başlayan, Dakka bölgesi Faridpur ilçesinden bir yetişkin erkek olmuştur. 25 Şubat'ta hastaneye yatırılmış olup aynı gün ölmüştür. NiV enfeksiyonu 26 Şubat'ta doğrulanmıştır. Toplam 66 temaslı kişi tespit edilmiş ve hepsinin NiV testi negatif çıkmıştır.

Dördüncü vaka, 3 Ağustos'ta semptomları başlayan, Rajshahi bölgesi Naogaon ilçesinden bir erkek çocuk olmuştur. 8 Ağustos'ta hastaneye yatırılmış ve ertesi gün yoğun bakım ünitesine alınmıştır. 14 Ağustos'ta hayatını kaybetmiştir. 10 Ağustos'ta alınan numuneler 22 Ağustos'ta NiV açısından pozitif çıkmıştır. Aynı gün bir salgın araştırma ekibi görevlendirilmiştir. Toplam 72 temaslı kişi tespit edilmiş ve 11 semptomatik temaslı kişiden numune alınmıştır. Altısısının sonucu negatif çıkmış olup geri kalanların sonuçları beklenmektedir. Bu vaka, tipik mevsim (Aralık-Nisan) dışında bildirilmiştir.

İlk üç vakanın ham palmiye özü tüketim öyküsü olduğu bilinmektedir. Ancak dördüncü vakanın ham palmiye özü tüketim öyküsü bulunmayıp ve olası enfeksiyon kaynağı/kaynakları araştırılmaya devam edilmektedir. Vakaların hiçbirinin birbiriyle bağlantılı olmadığı görülmektedir. NiV'nin bilinen rezervuarı olan meyve yarasaları, etkilenen bölgelerde bulunmaktadır.

2001 yılında ilk vakanın bildirilmesinden bu yana, insan enfeksiyonları neredeyse her yıl bildirilmiş olup, vaka ölüm oranı (CFR) %25 (2009) ile %100 (2024) arasında değişmektedir. 2024 yılında, Bangladeş'ten laboratuvar tarafından doğrulanmış beş ölümcül NiV vakası bildirilmiştir (Şekil 1, Şekil 2).

Şekil 1. 1 Ocak 2001 – 9 Eylül 2025 tarihleri arasında Bangladeş'te bildirilen yıllık Nipah virüsü vakaları ve ölüm sayısı.

Kaynak: Bangladeş Epidemiyoloji, Hastalık Kontrolü ve Araştırma Enstitüsü. https://iedcr.portal.gov.bd/site/page/d5c87d45-b8cf-4a96-9f94-7170e017c9ce/-

Şekil 2. 14 Ağustos 2025 itibarıyla Bangladeş'te 2001-2025 yılları arasında Nipah vakalarının dağılımı

Epidemiyoloji

Nipah virüsü enfeksiyonu, enfekte hayvanlar (yarasalar veya domuzlar gibi) veya enfekte hayvanların tükürüğü, idrarı ve dışkısı ile kontamine olmuş gıdalar yoluyla insanlara bulaşan bir zoonotik hastalıktır. Ayrıca, enfekte bir kişiyle yakın temas yoluyla insandan insana doğrudan da bulaşabilir. Meyve yarasaları veya uçan tilkiler (Dev yarasa-Pteropus türleri) bu virüsün doğal konakçılarıdır.

Kuluçka süresi 4 ila 14 gün arasında değişir. Ancak, bir keresinde 45 güne kadar uzayan bir kuluçka süresi bildirilmiştir. NiV enfeksiyonu klinik öyküsü olan bir hastanın laboratuvar tanısı, hastalığın akut ve iyileşme aşamalarında bir dizi test kullanılarak konulabilir. Kullanılan başlıca testler, vücut sıvılarından RT-PCR ve ELISA yoluyla antikor tespiti testleridir.

İnsan enfeksiyonları, asemptomatik enfeksiyondan akut solunum yolu enfeksiyonuna (hafif, şiddetli) ve ölümcül ensefalite (beyin şişmesi) kadar değişir.

Enfekte olan kişilerde başlangıçta ateş, baş ağrısı, miyalji (kas ağrısı), kusma ve boğaz ağrısı gibi semptomlar görülür. Bunu baş dönmesi, uyuşukluk, bilinç değişikliği ve akut ensefaliti gösteren nörolojik belirtiler izleyebilir. Bazı kişilerde atipik pnömoni ve akut solunum sıkıntısı dahil olmak üzere ciddi solunum sorunları da görülebilir. Ağır vakalarda ensefalit ve nöbetler görülür ve 24 ila 48 saat içinde komaya girilir.

NiV enfeksiyonu hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.

Bangladeş, Hindistan, Malezya ve Singapur'daki salgınlarda CFR, erken teşhis ve klinik yönetim için yerel kapasiteye bağlı olarak %40 ile %75 arasında değişmektedir. Şu anda NiV enfeksiyonuna özgü herhangi bir ilaç veya aşı bulunmamaktadır. Şiddetli solunum ve nörolojik komplikasyonların tedavisi için yoğun destekleyici bakım önerilmektedir. Henipavirus nipahense (Nipah virüsü), DSÖ Epidemiler için Ar-Ge Planı'nın bir parçası olarak salgın ve pandemilere yanıt vermek için tıbbi karşı önlemlerin (MCM) hızlandırılması açısından öncelikli bir patojen olarak kabul edilmektedir. [1]

Halk Sağlığı Yanıtı

Yerel yetkililer tarafından aşağıdakiler dahil olmak üzere çeşitli halk sağlığı önlemleri alınmıştır:

• Sağlık ve Aile Refahı Bakanlığı, One Health koordineli yaklaşımıyla diğer sektörlerle işbirliği içinde araştırmalar yürütmüştür.
• Tespit edilen vakalarla ilgili temaslıların takibi yapılmış ve sürekli takip edilmiştir.
• Erken vaka tespiti sağlamak için gözetim çalışmaları güçlendirilmiş ve düzenli aktif ve pasif gözetimlerin ötesine genişletilmiştir.
• Toplum katılımı ve savunuculuk dahil olmak üzere sağlık eğitimi ve farkındalık kampanyaları, sivil cerrahların (ilçe sağlık sistemlerinin başkanı) gözetiminde devam etmektedir.
• Risk iletişimi çabalarının bir parçası olarak, endemik bölgelerde Nipah bilgilendirme broşürleri dağıtılmıştır.
• Klinisyenler NiV konusunda duyarlı hale getirilmiş ve uyarılmıştır.
• Referans laboratuvarlarında hızlı numune toplama, nakil ve test işlemleri gerçekleştirilmiştir.

DSÖ tarafından sağlanan destek:

• DSÖ'ye resmi UST bildiriminin zamanında sunulması da dahil olmak üzere, ulusal ve uluslararası düzeylerde olay iletişimi desteği sağlanmıştır.
• Sağlam veri toplama ve etkili temas takibi için NiV enfeksiyonu saha araştırmalarını yakından takip edilmiştir.
• İkincil vakaları önlemek için hane halkı ve sağlık tesisi düzeylerinde enfeksiyon önleme ve kontrol önlemleri de dahil olmak üzere vaka yönetimi desteklenmiştir.
• Özellikle devam eden Nipah sezonu boyunca, veri derleme, epidemiyolojik modellerin değerlendirilmesi, risk faktörleri ve coğrafi yayılma dahil olmak üzere, gelişen salgın durumunun izlenmesi.
• Salgının önlenmesi ve kontrolü için halk sağlığı mesajlarının geliştirilmesinde hükümete teknik destek sağlanmıştır.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Nipah virüsü (Henipavirus nipahense), yüksek ölüm oranı (CFR) (%40-75) olan ve ruhsatlı aşısı veya tedavisi bulunmayan bir zoonotik patojendir. Bu virüsün rezervuarları, Hint Okyanusu, Hindistan, Güneydoğu Asya ve Okyanusya'daki kıyı bölgelerinde ve bazı adalarda yaşayan meyve yarasaları veya uçan tilkiler (Dev yarasa-Pteropus cinsi yarasalar)dır. Virüs, vahşi ve evcil hayvanlardan insanlara bulaşabilir. Şimdiye kadar salgınlar sadece Asya'da rapor edilmiştir; ancak hastalık evcil hayvanlar tarafından bulaşabileceği ve ikincil insan-insan bulaşması da mümkün olduğu için, önemli bir salgın veya pandemi potansiyeli vardır. Hastalık Bangladeş'te endemiktir ve yarasa faaliyetleri ve çiğ hurma ağacı özü tüketimi gibi kültürel uygulamalarla bağlantılı mevsimsel salgınlar görülmektedir. Mevsimsel salgınlar, hurma ağacı özü hasadı ile aynı zamana denk gelen Aralık ve Mayıs ayları arasında görülür.

Bugüne kadar Bangladeş'te 347 NiV hastalığı vakası kaydedilmiş olup, vaka ölüm oranı %71,7'dir. Bu vakaların neredeyse yarısı (n=162), çiğ hurma ağacı özü (DPS) veya tari (fermente hurma ağacı özü) tükettiği doğrulanmış bir öyküsü olan birincil vakalardır, %29'u ise doğrudan insandan insana bulaşma sonucu ortaya çıkmıştır. 2025 yılında bugüne kadar Bangladeş'te dört ölümcül NiV enfeksiyonu vakası bildirilmiştir; ancak bunların hiçbirinin birbiriyle bağlantılı olduğu görülmemektedir.

Mevcut bilgilere dayanarak, DSÖ, yüksek ölüm oranı, NiV enfeksiyonu için spesifik ilaç veya aşı bulunmaması ve erken teşhisin zorluğu göz önüne alındığında, NiV'nin ulusal düzeyde oluşturduğu genel halk sağlığı riskini orta düzeyde olarak değerlendiriyor. Hassas ve spesifik laboratuvar yöntemleri mevcut olsa da, ilk aşamadaki semptomlar spesifik değildir ve zamanında teşhis, salgın tespiti ve müdahaleyi geciktirebilir. Ayrıca, meyve yarasaları (Pteropus spp.) NiV'nin doğal rezervuarıdır ve Bangladeş'te bulunurlar ve virüsün rezervuarından insan popülasyonuna tekrar tekrar yayıldığı kanıtlanmıştır. Risk iletişimi ve farkındalığı artırmak için topluluk katılımı konusunda devam eden çabalara rağmen, toplulukta çiğ hurma ağacı özsuyunun tüketimi devam etmektedir.

NiV ile enfekte olan kişiler asemptomatik kalabilir. Önceki salgınlarda insandan insana bulaşma bildirilmiş olsa da, son yıllarda bu durum daha az sıklıkta görülmektedir. Bangladeş'te bildirilen yıllık NiV enfeksiyon vakası sayısı, 13 vakanın bildirildiği 2023 yılı hariç, 2016'dan bu yana 10'un altında kalmıştır.  Bangladeş'te salgınları tespit etmek ve kontrol altına almak için güçlü halk sağlığı önlemleri uygulanmaktadır. Bu önlemler arasında 2006 yılından beri yürürlükte olan NiV sürveyans sistemi, merkezi ve ilçe düzeylerinde Hızlı Yanıt Ekibi (RRT) ve numuneleri hızlı bir şekilde test etme kapasitesi bulunmaktadır.

Komşu ülkeler olan Hindistan ve Myanmar için, DSÖ NiV'nin bölgesel düzeyde oluşturduğu halk sağlığı riskini orta düzeyde olarak değerlendirmektedir. Daha önce sınır ötesi bulaşma vakası bildirilmemiş olsa da, meyve yarasaları için ortak ekolojik koridorun varlığı ve her iki ülkede daha önce evcil hayvanlar ve insanlarda vakaların görülmesi nedeniyle yayılma riski hala devam etmektedir. Hindistan, önceki NiV salgınlarını kontrol etme konusunda kapasite ve deneyim sergilemiştir.

DSÖ, Bangladeş dışında doğrulanmış vaka yayılımı olmadığı için NiV'nin küresel düzeyde halk sağlığı riskini düşük olarak değerlendirmektedir.

DSÖ Tavsiyesi

Nipah virüsü hastalığı için ruhsatlı bir aşı veya spesifik bir tedavi bulunmadığından, insanlarda enfeksiyonu azaltmanın veya önlemenin tek yolu risk faktörleri konusunda farkındalığı artırmaktır. Bu, insanların Nipah virüsüne maruz kalma riskini azaltmak için alabilecekleri önlemler konusunda rehberlik sağlamayı içerir ve vaka yönetimi, etkili bir laboratuvar sistemi ile desteklenen zamanında destekleyici bakım sağlamaya odaklanmalıdır. Şiddetli solunum ve nörolojik komplikasyonların tedavisi için yoğun destekleyici bakım önerilir.  

Halk sağlığı eğitim mesajları aşağıdakilere odaklanmalıdır:

Yarasadan insana bulaşma riskini azaltmak

• Bulaşmayı önleme çabaları öncelikle yarasaların hurma ağacı özsuyuna ve diğer taze gıda ürünlerine erişimini azaltmaya odaklanmalıdır. Taze toplanmış hurma suyu kaynatılmalı ve meyveler tüketilmeden önce iyice yıkanmalı ve soyulmalıdır. Yarasaların ısırdığı izleri olan meyveler atılmalıdır. Yarasaların barındığı bilinen alanlardan uzak durulmalıdır.

İnsanlardan insanlara bulaşma riskini azaltmak.

• NiV ile enfekte kişilerle yakın ve korunmasız fiziksel temastan kaçınılmalıdır. Hastalara bakım verdikten veya onları ziyaret ettikten sonra düzenli el yıkama yapılmalıdır.
• Koruyucu önlemler arasında, hastalığın hem evlerde hem de hastanelerde yayılmasını sınırlamaya yönelik yönergeler (koruyucu ekipman kullanımı, izolasyon ve sağlık personeliyle güvenli temas) yer alır.
• İkincil bulaşmaları önleme seçenekleri arasında aktif vaka bulma, temas takibi, vakaların ve temaslılarının izolasyonu ve karantinası yer alır.

Sağlık Kuruluşlarında Enfeksiyon Kontrolü

• Şüpheli veya doğrulanmış enfeksiyonu olan hastalara bakan veya bu hastalardan alınan örneklerle ilgilenen sağlık ve bakım çalışanları, her zaman enfeksiyon önleme ve kontrolü için standart önlemleri uygulamalıdır.
• Nipah virüsüne bağlı sağlık hizmetleriyle ilişkili enfeksiyonlar ve mesleki enfeksiyonlar bildirildiğinden, sağlık kuruluşlarında, izolasyon için tek kişilik odaların kullanımı da dahil olmak üzere standart önlemlere ek olarak temas ve damlacık önlemleri de uygulanmalıdır. Aerosol üreten prosedürler sırasında temas önlemlerine ek olarak havadan bulaşma önlemleri de gereklidir. Sağlık kuruluşlarında çevresel kontrollerin artırılması tavsiye edilmektedir. Bu kontroller arasında, şüpheli veya doğrulanmış NiV enfeksiyonu olan hastaların bakım alanlarındaki tüm yüzeylerin günde iki kez çevre temizliği ve dezenfeksiyonu yapılması ve yatan hasta bakım alanlarının hasta başına saniyede en az 60 litrelik minimum havalandırma oranını karşılaması veya aşması yer almaktadır.
• NiV enfeksiyonu şüphesi olan insanlardan ve hayvanlardan alınan numuneler, uygun donanıma sahip laboratuvarlarda çalışan eğitimli personel tarafından işlenmelidir.

Mevcut bilgilere dayanarak, DSÖ herhangi bir seyahat ve/veya ticaret kısıtlaması önermemektedir.

Ayrıntılı Bilgi İçin Aşağıdaki Bağlantılara Bakınız:

• World Health Organization. WHO South-East Asia Regional Strategy for the prevention and control of Nipah virus infection 20232030 https://www.who.int/publications/i/item/9789290210849
• World Health Organization. Technical brief: Enhancing readiness for a Nipah virus event in countries not reporting a Nipah virus event. Interim Document, February 2024. https://www.who.int/publications/i/item/9789290211273
• . Nipah virus [Fact sheet]. Geneva: WHO; 2018. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/nipah-virus  
• World Health Organization. Nipah virus infection. https://www.who.int/health-topics/nipah-virus-infection#tab=tab_1
• Nipah Situation Dashboard, Institute of Epidemiology, Disease Control and Research (IEDCR). https://www.iedcr.gov.bd/site/page/d5c87d45-b8cf-4a96-9f94-7170e017c9ce/-  
• Nipah Virus Transmission in Bangladesh https://www.iedcr.gov.bd/site/page/03d6e960-2539-4966-8788-4a12753e410d/-  
• Foodborne Transmission of Nipah Virus, Bangladesh https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3291367  
• Nipah Virus Disease: Epidemiological, Clinical, Diagnostic and Legislative Aspects of This Unpredictable Emerging Zoonosis https://www.mdpi.com/2076-2615/13/1/159
• Tackling a global epidemic threat: Nipah surveillance in Bangladesh, 2006–2021
  https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10529576/
• The Ecology of Nipah Virus in Bangladesh: A Nexus of Land-Use Change and Opportunistic Feeding Behaviour in Bats https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7910977/
• https://iedcr.portal.gov.bd/site/page/d5c87d45-b8cf-4a96-9f94-7170e017c9ce/-

 ^[1] ] CEPI ve DSÖ, ülkelerin bir sonraki pandemiye hazırlanmaları için daha geniş kapsamlı araştırma stratejilerine ihtiyaç duyduklarını dile getirmektedir: https://www.who.int/news/item/01-08-2024-cepi-and-who-urge-broader-research-strategy-for-countries-to-prepare-for-the-next-pandemic