5 Kasım 2025

Durumun Özeti

20 Eylül ile 30 Ekim 2025 tarihleri ​​arasında, iki Batı Afrika ülkesi Moritanya ve Senegal'de ulusal sağlık yetkilileri tarafından 42 ölüm de dahil olmak üzere toplam 404 doğrulanmış insan Rift Vadisi Humması (RVF) vakası bildirilmiştir. RVF, esas olarak hayvanları etkileyen ancak insanları da enfekte edebilen zoonotik bir hastalıktır. İnsan enfeksiyonlarının çoğu, enfekte hayvanların kanı veya organlarıyla temastan kaynaklanır, ancak insan enfeksiyonları da enfekte sivrisineklerin ısırıklarından kaynaklanmıştır. Bugüne kadar, RVF'nin insandan insana bulaştığı belgelenmemiştir. RVF genellikle hayvanlarda ciddi hastalıklara yol açarken, insanlardaki etkisi, hafif grip benzeri semptomlardan ölümcül olabilen ciddi hemorajik ateşe kadar değişir. RVF her iki ülkede de endemiktir ve daha önce hem hayvanlarda hem de insanlarda tekrarlayan salgınlar bildirilmiştir. Özellikle sivrisineklerin yayılmasına elverişli çevre koşulları, yoğun yağış dönemleri ve artan sivrisinek aktivitesi, ayrıca ülke içinde ve otlatma ve ticaret amacıyla Mali ve Gambiya'ya doğru hayvan hareketleri göz önüne alındığında, hastalığın daha fazla yayılma riski yüksek olmaya devam etmektedir. RVF salgınlarına yanıt, her iki ülkede ve bölgesel düzeyde insan sağlığı, hayvan sağlığı ve çevre sektörleri arasında gelişmiş iş birliğine dayanan Tek Sağlık- One Health yaklaşımını gerektirmektedir. DSÖ, Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile iş birliği içinde, genel riski ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirmektedir.

Durumun Tanımlanması

Moritanya

İnsan vakaları: 27 Eylül - 30 Ekim 2025 tarihleri ​​arasında, 14'ü ölümle sonuçlanan toplam 46 doğrulanmış insan RVF vakası (vaka ölüm oranı: %30) on üç bölgeden (vilayet) on bir ilçede bildirilmiştir. Bunlardan üçü uluslararası sınırı paylaşmaktadır: Assaba (güneyde Mali ile sınır komşusu), Brakna ve Trarza (ikisi de Senegal Nehri boyunca Senegal ile sınır komşusu). Test edilen toplam 190 numuneden 46'sı pozitif çıkmıştır, yani pozitiflik oranı %24,2'dir.

Hayvan vakaları: 30 Ekim 2025 tarihinde, Moritanya Hayvan Kaynakları Bakanlığı, toplanan ve test edilen 1.106 numuneden 235'inin pozitif olduğu toplam 62 hayvan salgını bildirmiştir. Keçi ve develeri içeren ilk hayvan vakaları Ağustos 2025'te bildirilmiştir. Mali sınırına yakın güneydoğuda bulunan Aioun (Hodh El Gharbi bölgesi) ve Timbedra'da (Hodh Ech Chargui bölgesi) ve ülkenin merkezindeki Maghta Lahjar'da (Brakna bölgesi) 71 ölüm (iki deve ve 14 keçi) olmak üzere toplam 235 hayvan vakası bildirilmiştir. Brakna bölgesinde WOAH'a 46 hayvan vakası ve 55 ölüm bildirilmiştir. Etkilenen türler arasında koyun, keçi, deve ve sığır bulunmaktadır.

RVF, Moritanya'da endemiktir. Son büyük salgın 2022'de meydana gelmiş ve 23'ü ölüm olmak üzere 47 doğrulanmış insan vakası (vaka ölüm oranı %49) on beş bölgenin dokuzunda çoğunlukla göçebe çobanları etkilemiştir. Bu salgın sırasında sığır, deve ve küçükbaş hayvanlar da etkilenmiş olup hayvanlardaki pozitiflik oranı %21,2'ye yaklaşmıştır.

Senegal

İnsan vakaları: Senegal, 20 Eylül - 30 Ekim 2025 tarihleri ​​arasında, 28 ölüm de dahil olmak üzere toplam 358 doğrulanmış insan RVF vakası bildirmiştir (vaka ölüm oranı: %7,8). Vakalar, sekiz idari bölgedeki 22 sağlık bölgesinde kaydedilmiş olup, büyük çoğunluğu (%78) Saint-Louis bölgesinde bildirilmiştir. Dakar'da (dokuz vaka), Fatick'te (12 vaka), Kaolack'ta (13 vaka), Louga'da (18 vaka), Matam'da (23 vaka), Thiès'te (2 vaka) ve Tambacounda'da (2 vaka) ek vakalar bildirilmiştir. Saint-Louis bölgesindeki etkilenen bölgeler olan Dagana (32 vaka), Pete'de (9 vaka), Podor'da (32 vaka), Richard-Toll'da (133 vaka) ve Saint-Louis'te (73 vaka), Senegal Nehri'ne yakın, Moritanya ile kuzey sınırında yer almaktadır.

Hayvan vakaları: Hayvan enfeksiyonları, insan vakalarıyla aynı bölgelerde tespit edilmiştir. Yetkililer, 23 Eylül 2025 tarihinde, etkilenen köylerdeki küçükbaş hayvan sürülerinden 1.122 kan örneği ve dört düşük örneği toplamıştır. Laboratuvar analizleri, altı sürüden 36 pozitif örneği doğrulamıştır. 29 Ekim 2025 tarihi itibarıyla, Senegal'in yedi bölgesinde (Dakar, Fatick, Louga, Matam, Saint-Louis, Tambacounda ve Thiès) koyun, keçi ve sığırlarda toplam 160 doğrulanmış RVF vakası bildirilmiştir. Ayrıca, üç bölgede 640 hayvan düşük vakası bildirilmiştir. 22 Ekim 2025 tarihi itibarıyla ülke, WOAH'a iki ölüm de dahil olmak üzere toplam 59 hayvanı etkileyen 26 RVF salgını bildirmiştir.

RVF, Senegal'de endemiktir ve önceki salgınlar hem insan hem de hayvan popülasyonlarını etkilemiştir. Bu salgından önceki son doğrulanmış insan vakası Ocak 2025'te Touba, Diourbel bölgesinde bildirilirken, Saint-Louis bölgesindeki son insan vakası 2022'de görülmüştür.

Şekil 1. , 20 Eylül - 30 Ekim 2025 tarihleri arasında Moritanya ve Senegal'de doğrulanmış insan RVF vakalarının (404) ve ölümlerin (n=42) coğrafi dağılımı

Epidemiyoloji

Rift Vadisi Humması (RVF), Sahra Altı Afrika'da sığır, koyun, keçi ve deve gibi evcil hayvanları etkileyen viral bir zoonotik hastalıktır. İnsanlarda enfeksiyon, enfekte sivrisineklerin ısırmasıyla da meydana gelebilir; ancak vakaların çoğu enfekte hayvanların kanı, dokuları veya organlarıyla doğrudan temastan kaynaklanır. En yüksek risk altındaki meslek grupları arasında hayvan yetiştiricileri, çiftçiler, mezbaha çalışanları ve veteriner hekimler yer alır. İnsanlar, enfekte hayvanların pastörize edilmemiş veya az pişmiş sütünü tüketerek enfekte olabilirler. Bugüne kadar, RVF'nin insandan insana bulaştığına dair bir belge bulunmamaktadır.

RVF genellikle hayvanlarda ciddi hastalıklara yol açarken, insanlardaki etkisi hafif grip benzeri semptomlardan ölümcül olabilen şiddetli hemorajik ateşe kadar değişir. Enfekte bireylerin çoğu hiçbir semptom yaşamaz veya ateş, genel halsizlik, bel ağrısı ve baş dönmesi ile karakterize hafif bir hastalık geçirir. Ancak hastaların küçük bir yüzdesi (%2 civarında) hastalığın şiddetli formuna ilerler ve bu form aşağıdaki üç klinik tablodan bir veya daha fazlasıyla kendini gösterebilir: oküler form (göz iltihabı), meningoensefalit (beyin iltihabı) ve hemorajik form (kanama).

Halk Sağlığı Yanıtı

Her iki ülkede de, ulusal ve yerel düzeydeki sağlık ve veterinerlik hizmetleri bakanlıklarından personelden oluşan çok disiplinli hızlı yanıt ekipleri, kapsamlı soruşturmalar yürütmek ve salgın müdahale önlemlerini uygulamak üzere görevlendirilmiştir. Bu çalışmalar, yerel yönetimler, tarım ve hayvancılık bakanlıkları ve DSÖ, FAO ve WOAH gibi ortaklarla koordinasyon içinde yürütülmektedir.

Senegal'de, RVF salgınına müdahalenin bir parçası olarak, etkilenen her bölgede Tek Sağlık yaklaşımı kullanılarak bölgesel olay yöneticilerinin atanmasıyla bölgesel koordinasyon ekipleri oluşturulmuştur. Ulusal bir müdahale koordinasyon birimi de aynı Tek Sağlık çerçevesine dayalı ulusal bir olay yönetim sistemi kurmuştur.

DSÖ, Moritanya ve Senegal'e destek sağlamakta ve aşağıdaki eylemleri gerçekleştirmektedir:

• Ülkelerin ulusal planlarına uygun olarak temel öncelikli müdahalelerin hayata geçirilmesini hızlandırmalarına destek olmak: risk iletişimi ve toplum katılımı (RCCE), SURGE ve hızlı yanıt ekiplerinin konuşlandırılması, klinisyenlere brifing verilmesi, malzemelerin tedariki ve dağıtımı, bulaşma dinamiklerinin daha iyi anlaşılması.
• İnsan ve hayvan sağlığı sektörlerinde, gecikmiş tespit, eksik bildirim ve merkezi PCR onayına bağımlılığı en aza indirmek için ilçe düzeyinde gözetim faaliyetlerini desteklemek ve teşhis kapasitelerini genişletmek (eğitimler dahil).
• Sağlık çalışanları, toplum sağlığı çalışanları ve toplum temelli hayvan sağlığı çalışanları için RVF farkındalığı ve önleyici tedbirler, zoonotik ve vektör riskleri, vaka tanıma ve yönetimi ile toplum katılımına yönelik en iyi uygulamalar konusunda hedefli eğitimler düzenlemek.
• Eğitim, malzeme temini ve gerektiğinde kapasite artırımı yoluyla ağır hastalar için klinik bakım kapasitelerini iyileştirmek.
• Bulaşma riskleri, önleyici tedbirler, bakım yolları ve güvenilir bilgilere erişim konusunda farkındalığı artırmak için en çok etkilenen gruplarla (örneğin çobanlar, mezbaha çalışanları) anlamlı bir etkileşime odaklanmak üzere RCCE çalışmalarını önemli ölçüde artırmak.
• Ülke ihtiyaçlarına göre tıbbi, IPC ve laboratuvar malzemeleri tedarik etmek ve dağıtmak.
• Sıtma dolaşımının incelenmesi ve insan ve hayvan salgınlarının ikili haritalanması da dahil olmak üzere bulaşma modellerinin araştırılmasına devam etmek.
• Dijital veri yönetimini ve güncel, yüksek kaliteli durum raporlarının üretimini desteklemek.
• RVF ve özellikle sıtma ve dang humması için vektör kontrol faaliyetlerini artırmak.
• FAO, WOAH ve diğer önemli operasyonel ortaklar ve sektörlerle ortak koordinasyon çalışmalarını sürdürmek.

FAO ve WOAH, ulusal makamlara destek olmak amacıyla aşağıdaki çalışmaları yürütmektedir:

• Veteriner laboratuvarları için kişisel koruyucu ekipman (KKD) sağlamak.
• Etkilenen bölgelerde müdahale faaliyetlerini güçlendirmek için sahada operasyonel destek sağlamak.
• Senegal, Moritanya ve komşu ülkelerdeki hayvan durumunu izlemek ve teknik uzmanlık sağlamak.
• Hayvancılıkla temas halinde olan topluluklara hedefli mesajlar yayarak toplum katılımını desteklemek.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Senegal ve Moritanya'daki mevcut RVF salgını, her iki ülke de hastalık için endemik olmasına rağmen, ölçeği ve şiddeti açısından alışılmadık niteliktedir. Uluslararası sınır bölgelerinde, özellikle Senegal Nehri boyunca birçok bölgeyi etkilemekte ve hayvan hareketleri nedeniyle bölgeler arası bulaşma riskini artırmaktadır. Moritanya'da, Mali sınırındaki doğu bölgelerinde RVF'nin doğrulanması, hayvan hareketleri yoluyla Senegal Nehri Havzası'nın ötesine olası bölgesel yayılma konusunda endişelere yol açmaktadır.

Yüksek oranda ciddi insan vakası bildirilmiştir; bu durum, vaka tespitindeki eksiklikleri ve optimize edilmiş klinik tedavideki sınırlamaları yansıtmaktadır. Senegal'de, doğrulanmış insan vakalarının yaklaşık %11'inde hemorajik semptomlar görülmüş ve bunların 20'si ölümle sonuçlanmıştır. Durum, vaka ölüm oranının %30'a ulaşarak hastalığın şiddetinin arttığını gösteren Moritanya'da özellikle endişe vericidir.

Sonuç olarak, halk sağlığı riski ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirilmektedir. Hayvan sağlığına yönelik risk ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirilmektedir.

DSÖ, FAO ve WOAH ile iş birliği içinde ortak bir hızlı risk değerlendirmesi gerçekleştirmiş olup, yeni bilgiler elde edildikçe bu değerlendirme güncellenecektir.

DSÖ Tavsiyesi

RVF, esas olarak sivrisinekler tarafından bulaşan ve bulaşma dinamikleri çevresel faktörlerden (yağış ve sel) etkilenen, sığır, koyun, deve ve keçi gibi evcil hayvanları etkileyen viral bir zoonotik hastalıktır. İnsan vakaları genellikle sivrisinek bulaşması için uygun koşullara sahip bölgelerde, hayvan salgınlarının yakınında görülür. İnsan enfeksiyonlarının çoğu, enfekte hayvanların kanı veya organlarıyla doğrudan veya dolaylı temastan kaynaklanır. Hasta veya ölü hayvanlar, hastalar veya biyolojik materyallerle çalışırken dikkatli olunmalıdır. Hayvan, insan ve çevre sağlığı çalışmalarını tüm RVF önleme ve kontrol faaliyetlerine entegre eden Tek Sağlık yaklaşımının uygulanması önerilir.

Salgınlar sırasında, ülkelerin insan vakalarını erken tespit etme ve yeterli hasta bakımı sağlama kapasitelerini güçlendirmeleri gerekmektedir. RVF bulaşma riskleri ve koruyucu önlemler konusunda kamuoyu bilinçlendirme kampanyaları, enfeksiyon ve ölüm oranlarını azaltmak için hayati önem taşımaktadır.

Halk için önleyici tedbirler şunlara odaklanmalıdır:

• Güvenli hayvancılık elleçleme ve kesim uygulamalarıyla hayvandan insana bulaşma riskini azaltmak. Hasta hayvanlarla veya enfekte dokularla ilgilenirken veya kesim sırasında eldiven ve koruyucu ekipman giymek de dahil olmak üzere iyi el hijyeni sağlamak.
• Taze kan, çiğ süt veya hayvan dokusunun güvenli olmayan şekilde tüketilmesinden kaçınmak. Salgın hastalıkların bildirildiği bölgelerde, tüm hayvansal ürünler (kan, et, süt) tüketilmeden önce iyice pişirilmelidir.
• Üreme alanlarını ortadan kaldırmak, mümkün olduğunda böcek ilacı uygulanmış cibinlik ve kovucular kullanmak, uzun ve açık renkli giysiler giymek ve sivrisineklerin en yoğun olduğu saatlerde açık hava aktivitelerinden kaçınmak gibi vektör kontrol önlemleriyle sivrisinek ısırıklarını önlemek.

Sağlık kuruluşlarındaki önleyici tedbirler şunlara odaklanmalıdır:

Rift Vadisi Humması(RVF) hastalığının insandan insana bulaştığı hiçbir zaman belgelenmemiş olsa da, şüpheli veya doğrulanmış vakalara bakan sağlık çalışanları, bakım sağlarken veya biyolojik numuneleri işlerken standart önlemleri almalıdır.

Hayvan düzeyindeki önlemler şunları içermelidir:

Enfekte ve enfekte olmayan bölgeler arasında virüs yayılma riskini azaltmak için hayvan hareketlerinin kısıtlanması veya yasaklanması hususları.

Salgınlardan önce salgınları önlemek için rutin hayvan aşılaması. Çok dozlu flakonların ve tekrar kullanılan iğne/enjektörlerin kullanımı virüsün yayılmasına istemeden katkıda bulunabileceğinden, salgın başladıktan sonra aşılama başlatılmamalıdır.

DSÖ, mevcut bilgilere dayanarak Moritanya ve Senegal veya etkilenen bölgelere herhangi bir seyahat veya ticaret kısıtlaması önermemektedir.

Ayrıntılı Bilgi İçin Aşağıdaki Bağlantılara Bakınız:

1. Joint FAO/WHO/WOAH Rapid Risk Assessment of Rift Valley fever (RVF) in Senegal and Mauritania: Implications for Public Health and Animal Health [Internet]. [cited 2025 Nov 5]. Available from: https://www.who.int/publications/m/item/joint-fao-who-woah-rapid-risk-assessment-of-rift-valley-fever-(rvf)-in-senegal-and-mauritania--implications-for-public-health-and-animal-health
2. Rift Valley fever [Internet]. [cited 2025 Nov 5]. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/rift-valley-fever 
3. WAHIS [Internet]. [cited 2025 Nov 5]. Available from: https://wahis.woah.org/#/in-review/6820
4. FAOSTAT [Internet]. [cited 2025 Nov 5]. Available from: https://www.fao.org/faostat/en/
5. Weekly Special Press Briefing on Health Emergencies in Africa [Internet]. Africa CDC. [cited 2025 Nov 5]. Available from: https://africacdc.org/news-item/weekly-special-press-briefing-on-health-emergencies-in-africa-16/
6. Rift Valley fever - Mauritania [Internet]. [cited 2025 Nov 5]. Available from: https://www.who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2022-DON417
7. Country situation reports
8. Barry Y, Metz M, Krisztian L, Haas J, Brunn VL, Beyit AD, et al. Local drivers of Rift Valley fever outbreaks in Mauritania: A one health approach combining ecological, vector, host and livestock movement data. PLoS Negl Trop Dis [Internet]. 2025 Sep 30 [cited 2025 Nov 5];19(9):e0013553. Available from: https://journals.plos.org/plosntds/article?id=10.1371/journal.pntd.0013553
9. Mamy ABOE, Baba MO, Barry Y, Isselmou K, Dia ML, Hampate B, et al. Unexpected Rift Valley Fever Outbreak, Northern Mauritania - Volume 17, Number 10—October 2011 - Emerging Infectious Diseases journal - CDC. 2011 Oct [cited 2025 Nov 5]; Available from: https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/17/10/11-0397_article
10. Metwally S, Viljoen G, El Idrissi A, editors. Veterinary vaccines: principles and applications [Internet]. Chichester, UK: FAO; John Wiley & Sons, Ltd.; 2022 [cited 2025 Nov 5]. 442 p. Available from: https://openknowledge.fao.org/handle/20.500.14283/cc2031en