ETİYOPYA’DA MARBURG VİRÜSÜ HASTALIĞI

21 Kasım 2025 Cuma

Etiyopya’da ilk kez doğrulanan Marburg virüsü hastalığı (MVD) salgınında altı vaka (üçü ölüm) tespit edilmiş ve 206 temaslı aktif olarak izlenmektedir. Kaynak henüz doğrulanmamış olsa da, bölgede virüsün doğal taşıyıcısı olan meyve yarasalarının varlığı dikkat çekmektedir. DSÖ, salgın riskini ulusal düzeyde yüksek olarak değerlendirerek acil müdahaleyi desteklemektedir.

Durumun Özeti

12 Kasım 2025'te DSÖ, Etiyopya Sağlık Bakanlığı (SB) ve Etiyopya Halk Sağlığı Enstitüsü'nden (EPHI) yapılan bir basın açıklamasında, Etiyopya'nın Güney Etiyopya Bölgesel Eyaleti, Jinka kasabasında şüpheli viral hemorajik ateş (VHF) vakasının duyurulduğunu belirtmiştir. 14 Kasım 2025'te Etiyopya Sağlık Bakanlığı, daha önce şüpheli VHF olarak bildirilen vakaların Marburg virüsü hastalığı (MVD) olduğunu doğrulamıştır. EPHI'deki Ulusal Referans Laboratuvarı tarafından yürütülen moleküler testler, hasta örneklerinde Marburg virüsünü (MARV) tanımlamıştır. 20 Kasım 2025 itibarıyla 33 laboratuvar testi yapılmış olup  bunlardan üçü ölüm vakası olmak üzere altı doğrulanmış vaka bildirilmiştir. Altı doğrulanmış vakadan üçü şu anda hayatta olup tedavi görmektedirler. Laboratuvar doğrulanmış vakalara ek olarak, epidemiyolojik olarak bağlantılı üç vaka daha test edilememiştir; üçü de ölmüş ve olası vaka olarak kaydedilmiştir. Toplam 206 temaslı belirlenmiş ve temaslıların aktif takibi sürmektedir. Yanıt geliştikçe temas sayısı değişmeye devam edecektir. Enfeksiyonun kaynağı henüz tespit edilememiştir. Bu, ülkedeki ilk doğrulanmış MVD salgınıdır. Etiyopya'daki bir sağlık ekibi tarafından yapılan ilk araştırma, virüsün doğal konakçısı olan meyve yarasalarının bölgede bulunduğunu göstermektedir. MVD, yarasalardan insanlara bulaşan ve klinik olarak Ebola virüsü hastalıklarına benzeyen ciddi ve genellikle ölümcül bir hastalıktır. Hastalığın %88'e varan bir vaka ölüm oranı vardır, ancak iyi ve erken hasta bakımı ile çok daha düşük olabilir. Sağlık Bakanlığı'nın liderliğinde, DSÖ, koordinasyonu, sürveyansı (salgın araştırması, temas takibi ve uyarı yönetimi dahil), vaka yönetimini, enfeksiyon önleme ve kontrol önlemlerini, laboratuvar kapasitesini, risk iletişimini ve toplum katılımını geliştirmek için Etiyopya müdahale ekipleriyle birlikte çalışmaktadır. DSÖ, salgının oluşturduğu halk sağlığı riskini ulusal düzeyde yüksek, bölgesel düzeyde orta ve küresel düzeyde düşük olarak değerlendirmektedir. Etiyopya, kolera, kızamık, dang humması gibi aynı anda ortaya çıkan acil durumlar ve çok sayıda hastalık salgınıyla karşı karşıya ve bu durum sağlık kapasitesinin zorlanmasına neden olmaktadır.

Durumun Tanımlanması

20 Kasım 2025 itibarıyla 33 laboratuvar testi gerçekleştirilmiş olup, bunlardan üçü ölüm olmak üzere altı doğrulanmış vaka bildirilmiştir. Doğrulanmış altı vakadan üçü şu anda hayattadır ve tedavi görmektedir. Laboratuvar onaylı vakalara ek olarak, epidemiyolojik olarak bağlantılı üç vaka daha test edilememiştir; üçü de ölmüştür ve olası vaka olarak kaydedilmiştir. Toplam 206 temaslı tespit edilmiş olup, temaslılar aktif takip altındadır. Temaslı sayısı, yanıt geliştikçe değişmeye devam edecektir.

Klinik olarak hastalarda yüksek ateş, baş ağrısı, kusma, karın ağrısı ve sulu veya kanlı ishal görülmüştür. Beş vakada burun kanaması ve kan kusma gibi hemorajik belirtiler gözlemlenmiş olup, bu bulgular çoklu organ yetmezliği ile uyumludur.

Etiyopya'nın ilk kez MVD bildirmesi nedeniyle, DSÖ, laboratuvarlar arası karşılaştırma için numunelerin bir referans laboratuvarla paylaşılmasını önermektedir.

Şekil 1: Jinka kasabasının yerini gösteren Etiyopya haritası

Epidemiyoloji

Marburg virüs hastalığı (MVD), Ebola virüsleriyle yakın akraba olan Marburg virüsü ve Ravn virüsü olmak üzere iki yakın akraba virüsün neden olduğu şiddetli bir hemorajik ateştir. MVD, önceki salgınlara göre %24 ila %88 arasında değişen yüksek bir ölüm oranına sahiptir. İyi ve erken hasta bakımı ile ölüm oranı düşürülebilir. Virüs ilk olarak insanlara meyve yarasalarından (Rousettus aegyptiacus) bulaşır ve ardından vücut sıvıları, kontamine yüzeyler veya enfekte malzemelerle doğrudan temas yoluyla insanlar arasında yayılır. Sağlık çalışanları, bakıcılar ve defin işlemlerinde görev alan kişiler, enfeksiyon önleme ve kontrol önlemleri alınmadığında özellikle risk altındadır.

MVD semptomları genellikle iki ila 21 günlük bir kuluçka döneminden sonra aniden başlar ve yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, halsizlik, kas ağrıları ve ishal ve kusma gibi ilerleyici gastrointestinal semptomları içerir. Ağır vakalarda, hastalar semptomların başlangıcından itibaren bir hafta içinde birden fazla bölgeden kanama yaşayabilir ve şok ve organ yetmezliğinden ölebilir.

MVD için onaylı bir tedavi veya aşı bulunmamakla birlikte, destekleyici tedavi ve erken destekleyici bakım sağkalımı artırmaktadır. Bazı aday aşılar ve tedaviler şu anda araştırma aşamasındadır.

 

Daha önce dünya çapında on dokuz MVD salgını bildirilmiştir. En son salgın, Ocak ve Mart 2025 arasında Tanzanya’da bildirilmiştir. Afrika Bölgesi'nde MVD salgınları bildiren diğer ülkeler arasında Angola, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi, Gana, Gine, Kenya, Ruanda, Güney Afrika ve Uganda bulunmaktadır.

Halk Sağlığı Yanıtı

Etiyopya'daki yerel ve ulusal sağlık yetkilileri aşağıdaki halk sağlığı önlemlerini uygulamıştır:

  • Stratejik rehberlik sağlamak, kararlar almak ve kaynakları harekete geçirmek amacıyla Sağlık Bakanlığı bünyesinde bir Ulusal Görev Gücü kurulmuştur.
  • Sağlık Bakanlığı/EPIH tarafından üç aylık, maliyeti belirlenmiş bir ulusal yanıt planı geliştirilmiş ve uygulamaya konulmuştur.
  • Sağlık Bakanlığı, MVD salgını hakkında halka ve ortaklara düzenli olarak bilgi sağlamaktadır.
  • Ulusal ve bölgesel düzeylerde Acil Durum Operasyon Merkezleri (EOC'ler) faaliyete geçirilmiş ve yanıtı koordine etmek üzere olay yönetim yapıları oluşturulmuştur. Ulusal ve yerel EOC'lerde günlük koordinasyon toplantıları devam etmektedir.
  • Sağlık Bakanlığı, EPHI ve bölgesel sağlık ofisleriyle iş birliği içinde entegre sürveyans ve yanıt faaliyetleri yürütmektedir.
  • Toplum sürveyansı, temaslı takibi, ev ziyaretleri ve tıbbi hizmet sunumu geliştirilmektedir.
  • İki hastane tedavi merkezi olarak belirlenmiş ve vakaları yönetmek üzere özel sağlık çalışanları görevlendirilmiştir.
  • Saha değerlendirmeleri, hızlı yanıt ekibi (RRT) tarafından yürütülmektedir. Jinka'da temaslı takibi ve epidemiyolojik inceleme yapmak üzere bir RRT görevlendirilirken, ikinci bir ekip şüpheli vakaları yöneten sağlık tesislerinde enfeksiyon önleme ve kontrol (IPC) çalışmalarını güçlendirmektedir.
  • Risk İletişimi ve Toplum Katılımı (RCCE) ekipleri, MVD önleme mesajlarını yaymakta, hedefli müdahaleler için faaliyet planları geliştirmekte, yanlış bilgilendirmeyi ele almak için sosyal medyayı izlemekte ve kamuoyu farkındalığını artırmak için güvenilir iletişim kanallarını değerlendirmektedir.

DSÖ Risk Değerlendirmesi

Bu, Etiyopya'da doğrulanmış ilk MVD salgınıdır. MVD salgınının oluşturduğu halk sağlığı riski, birkaç endişe verici faktör nedeniyle ulusal düzeyde yüksek olarak değerlendirilmektedir:

  • Salgın, laboratuvar onaylı altı vakayı içermektedir; toplam altı ölüm gerçekleşmiştir ve tedavi altında olan üç doğrulanmış vaka bulunmaktadır.
  • Tüm ölümler, gözetimsiz defin işlemlerinden kaynaklanmış olup, potansiyel olarak toplumda ek bulaşma riski oluşturmaktadır.
  • Doğrulanmış vakalar arasında sağlık çalışanlarının bulunması, sağlık tesislerinde potansiyel mesleki maruziyet risklerine işaret etmektedir.
  • Araştırmalar devam etmekle birlikte, salgının kaynağı, coğrafi kapsamı ve epidemiyolojisi hakkındaki bilgiler sınırlıdır.

Bugüne kadar uluslararası bir bulaşma doğrulanmamış olsa da, yayılma riski devam etmektedir. Etkilenen bölge Jinka, Etiyopya'nın başkentine veya büyük uluslararası havalimanlarına uzak olsa da, komşu Kenya ve Güney Sudan da dahil olmak üzere karayolu ulaşım ağlarıyla bağlantılıdır. Bu nedenle, bu olayın oluşturduğu halk sağlığı riski bölgesel düzeyde orta, küresel düzeyde ise düşük olarak değerlendirilmektedir.

DSÖ Tavsiyesi

Marburg virüsünün insandan insana bulaşması, öncelikle enfekte kişilerin kanı ve/veya diğer vücut sıvılarıyla doğrudan temasla ilişkilidir. Daha fazla bulaşmayı önlemek ve çoğalma olasılığını azaltmak için IPC önlemlerinin güçlendirilmesi ve pekiştirilmesi esastır.

DSÖ, salgını kontrol altına almak için MVD bulaşmasını azaltmanın etkili bir yolu olarak aşağıdaki risk azaltma önlemlerinin alınmasını önermektedir.

Önleme: İnsanların virüse maruziyetini azaltmak için alması gereken koruyucu önlemler şunlardır:

  • Toplumda, enfekte hastalarla, özellikle kan, dışkı ve kusmuk gibi vücut sıvılarıyla doğrudan veya yakın temastan kaynaklanan insandan insana bulaşma riskini azaltın. MVD hastalarıyla yakın fiziksel temastan kaçınılmalıdır.
  • MVD ile uyumlu semptomları olan kişiler derhal sağlık kuruluşlarında tedavi görmeli ve MVD şüphesi olan veya olduğu doğrulanan hastalar, erken bakım ve evde bulaşmayı önlemek için belirlenmiş bir tedavi merkezinde izole edilmelidir.
  • Toplum ve aile üyeleri, semptomatik bireylere evde bakmaktan ve MVD semptomlarıyla ölen kişilerin bedenlerine dokunmaktan kaçınmalıdır. Diğer potansiyel olarak kontamine olmuş eşya ve yüzeylere dokunmaktan kaçınmalıdırlar.
  • Meyve yarasalarının yaşadığı madenlere, mağaralara veya konutlara uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan yarasa-insan bulaşma riskini azaltın. Meyve yarasalarının yaşadığı madenlerde veya mağaralarda çalışma veya araştırma faaliyetleri veya turistik ziyaretler sırasında, kişiler eldiven ve diğer uygun koruyucu giysiler (maskeler dahil) giymelidir. Salgınlar sırasında, tüm hayvansal ürünler (kan ve et) tüketilmeden önce iyice pişirilmelidir.

Koordinasyon: Çok sektörlü koordinasyon, her düzeyde temel toplantılar ve detaylı durum raporlarının paylaşımı teşvik edilmektedir. Hazırlık ve yanıt faaliyetlerine farklı paydaş ve ortakların katılımı da teşvik edilmektedir. Etkili ve sürdürülebilir bir yanıt sağlamak için, hükümet içinde ve ortaklarla birlikte kaynak seferberliği çalışmaları önerilmektedir.

Risk iletişimi ve toplum katılımı: MVD salgınlarının başarıyla kontrol altına alınması için kamuoyunun farkındalığını artırmak ve topluluklarla etkileşim kurmak önemlidir. Bu, semptomlar, enfeksiyon risk faktörleri, koruyucu önlemler ve bir sağlık kuruluşunda acil bakım almanın önemi konusunda farkındalığı artırmayı içerir. Güvenli ve insan onuruna yakışır cenaze törenleri hakkında hassas ve destekleyici bilgiler de hayati önem taşımaktadır. Bu farkındalık, hedefli kampanyalar ve topluluklarla doğrudan çalışmalar yoluyla artırılmalıdır. Geleneksel şifacılar, din adamları ve toplum liderleri gibi, istemeden de olsa hastalığın yayılmasını kolaylaştırabilecek ve toplum için önemli bilgi kaynakları olan yüksek riskli gruplara özel önem verilmelidir. Güveni artırmak ve erken semptom bildirimini teşvik etmek için yanlış bilgi ve söylentiler ele alınmalıdır.

Sürveyans: Etkilenen ve komşu bölgelerde aktif vaka tespiti, temaslı takibi ve uyarı yönetimi yoğunlaştırılmalıdır. Özellikle yüksek riskli bölgelerde yeni vakaların hızla tespit edilip bildirilmesi için toplum temelli sürveyans sistemleri güçlendirilmelidir. Şüpheli vakalarla veya diğer yüksek maruziyet ortamlarıyla temas etmiş sağlık çalışanlarının, aile üyelerinin ve bireylerin yakından izlenmesi sağlanmalıdır. Uluslararası alanda da dahil olmak üzere, hastalığın daha fazla yayılma riskini azaltmak için ilgili giriş noktalarında ve sınırlarda sürveyans kapasiteleri de artırılmalıdır.

Enfeksiyon Önleme ve Kontrol (IPC) tedbirleri:

  • Ebola ve Marburg hastalığı için DSÖ Enfeksiyon Önleme ve Kontrol Kılavuzu'na göre, tüm sağlık kuruluşlarında kritik enfeksiyon önleme ve kontrol tedbirleri uygulanmalı ve/veya güçlendirilmelidir. Kılavuzda, IPC hızlı değerlendirmesi, sağlık tesislerinin ve hanelerin dekontaminasyonu ve şüpheli vakaların taranması ve izolasyonu yoluyla vakaların erken tespiti ve tanımlanması dahil ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere IPC halkası yaklaşımının hızla uygulanmasının önemi vurgulanmıştır. Şüpheli MVD vaka tanımını karşılayan hastalar, klinik şüphenin sıtma gibi benzer semptomlara sahip daha yaygın bir rahatsızlığı işaret edip etmediğine bakılmaksızın, MVD için uygun önlemlerle tedavi edilmelidir.
  • Doğrulanmış veya şüpheli MVD'li hastalara bakım veren sağlık çalışanları, hastanın kanı ve diğer vücut sıvıları ile kontamine yüzey ve nesnelerle temastan kaçınmak için DSÖ 5. Maddesine göre uygun kişisel koruyucu ekipman (KKE) kullanımı ve el hijyeni gibi standart önlemlere ek olarak bulaşmaya dayalı önlemler uygulamalıdır. Sağlık tesislerinde oluşan atıklar güvenli bir şekilde ayrılmalı, güvenli bir şekilde toplanmalı, taşınmalı, depolanmalı, arıtılmalı ve son olarak bertaraf edilmelidir. Güvenli atık bertarafı için ulusal yönergeleri, kuralları ve düzenlemeleri veya DSÖ'nün güvenli atık yönetimi yönergelerini izleyin.
  • Hasta bakım faaliyetleri, Sağlık Hizmetlerinde Temel Çevresel Sağlık Standartları'nda belirtildiği gibi, sağlık hizmetiyle ilişkili enfeksiyonların (HAI) önlenmesi ve kontrolüyle ilgili uygulamaları kolaylaştıran temiz ve hijyenik bir ortamda gerçekleştirilmelidir. Sağlık tesislerinde güvenli su, yeterli sanitasyon ve hijyen altyapısı ve hizmetleri sağlanmalıdır. Öneriler ve iyileştirmeler hakkında ayrıntılı bilgi için WASH FIT uygulama paketini takip edin.

Laboratuvar testleri: Numunelerin işlenmesi ve analizi hızlandırılmalı ve sonuçlar, hasta yönetimi, kontrol stratejileri ve daha geniş kapsamlı yanıt çalışmalarına rehberlik etmek için yanıt ekipleri ve klinisyenlerle derhal paylaşılmalıdır. Bu, pozitif numunelerde genom dizilimini de içerir. Laboratuvarlar arası karşılaştırma için numunelerin bölgesel bir referans laboratuvarına uluslararası olarak gönderilmesi düşünülmelidir. MARV ile enfekte olduğundan şüphelenilen veya doğrulanan hastalardan numune alan laboratuvar çalışanları, laboratuvar biyogüvenliği konusunda tazeleme eğitimi almalıdır; bu, sıtma hızlı tanı testi veya MARV'a özgü olmayan başka bir test için kan alımı sırasında uygun önlemlerin alınmasını da içerir.

Aday tıbbi önlemlerin değerlendirilmesi: MVD'ye karşı lisanslı aşı veya tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Geliştirme aşamasında olan birkaç aday aşı bulunmaktadır ve salgınlar, bunların etkinliğini ve güvenliğini değerlendirme fırsatı sunmaktadır. Mevcut protokoller ve ulusal araştırmacıları desteklemeye hazır filovirüs uzmanlarından oluşan bir ağ mevcuttur.

Güvenli ve insan onuruna yakışır definler: Toplumda maruziyeti en aza indirmek için ölen kişiler için güvenli ve insan onuruna yakışır defin protokolleri uygulanmalıdır. MVD kaynaklı ölümlerin güvenli bir şekilde yönetilmesini sağlamak için sağlık çalışanları ve defin ekiplerine ek eğitim ve ekipman sağlanmalıdır. Etkilenen toplulukların protokollere uymasını sağlamak için kapsamlı bir toplum katılımı gerekmektedir.

Vaka yönetimi ve ruh sağlığı ve psikososyal destek: Belirlenen tedavi merkezleri, doğrulanmış hastalara hayatta kalma şansını artırmak için yeterli düzeyde bakım sağlamalıdır. İzolasyon ve tedavi tesisleri, hasta bakımının güvenliğini ve etkinliğini sağlarken aynı zamanda hastalığın yayılmasını önlemek için yeterli donanıma sahip olmalıdır. Hastalara ve ailelerine rehidrasyon, semptom yönetimi ve psikolojik destek gibi destekleyici bakım, hayatta kalma oranlarını iyileştirmek ve salgının etkisini azaltmak için hayati önem taşımaktadır.

Sınır sağlığı ve sınır ötesi koordinasyon: Uluslararası düzeyde de dahil olmak üzere, daha fazla yayılmayı önlemek için ilgili risk altındaki giriş noktalarında, taşıtlarda ve sınır bölgelerinde sürveyans kapasiteleri güçlendirilmelidir. Etkilenen bölgelerde vaka tanımıyla uyumlu belirti ve semptomlar gösteren vakalar, temaslılar ve bireylere, DSÖ'nün filovirüs hastalığı salgınlarına ilişkin sınır sağlığı ve giriş noktaları teknik kılavuzu doğrultusunda seyahat etmemeleri tavsiye edilmelidir. Bildirim mekanizmalarını uyumlu hale getirmek, ortak soruşturmalar yürütmek ve kritik verileri gerçek zamanlı olarak paylaşmak için komşu ülkelerle iş birliği artırılmalıdır. Potansiyel yayılma riski taşıyan ülkeler, erken vaka tespiti, izolasyon ve tedaviyi mümkün kılmak için hazırlık faaliyetlerini artırmalıdır.

Mevcut risk değerlendirmesine dayanarak, DSÖ Etiyopya ile herhangi bir seyahat ve ticaret kısıtlamasına gidilmesini tavsiyede bulunmamaktadır.

Ayrıntılı Bilgi İçin Aşağıdaki Bağlantılara Bakınız:

Etiketler:
Marburg Virüsü Hastalığı


Habere Dahil Ülkeler:
ETİYOPYA

Kaynak: https://www/who.int/emergencies/disease-outbreak-news/item/2025-DON585